Vísir - 07.06.1958, Blaðsíða 4

I
VtSIF
Laugardaginn 7. júní 1958
ITSSIIS.
DAGBLAÐ
Tíílr kemur út 300 daga á ári, ýmist 8 eða 12 blaðsíður.
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Hersteinn Pálsson.
Skrifstofur blaðsins eru í Ingólfsstræti 3.
Ritstjómarskrifstofur blaðsins eru opnar frá kl. 8,00—18,00.
Aðrar skrifstofur frá kl. 9,00—18,00,
Afgreiðsla: Ingólfsstræti 3, opin frá kl. 9,00—19,00.
Sími: (11660 (fimm linur)
Vísir kostar kr. 20.00 í áskrift á mánuði,
kr. 1,50 eintakið í lausasölu.
Félagsprentsmiðjan h.f.
Óhyggileg aBferð.
þriðjudagskvöldið afhenti
sendiherra Breta hér á landi
utanríkisráðherra íslands
orðsendingu frá ríkisstjórn
sinni. Fjallaði orðsending
þessi um afstöðu brezku
stjórnarinnar til fyrirhug-
aðra aðgerða íslendinga í
landhelgismálinu. Er alger
óþarfi að rekja efni orðsend-
ingar þessarar, því að hún
hefir birzt í heild hér í blað-
inu, eins og raunar öllum
öðrum blöðum og ríkisút-
koma ekki lengur til greina,
og hefir News Chronicle
meðal annars komizt svo að
orði, að það sé hlægileg fjar-
stæða, að tala um það á ár-
inu 1958, að hægt sé að finna
lausn á slíku máli með að-
stoð falibyssubáta. Er greini-
legt, að blöðum í Bretlandi
finnst stjórnin hafa hlaupið
á sig og hún muni verða sér
til minnkunar í máli þessu,
enda verður oft lítið úr því
höggi, sem hátt er reitt.
varpinu, svo að enginn geng- Það er líka næsta óhyggilegt,
KIRKJA DG
trljmal:
Helgileikir
ur þess dulinn, hvernig
Bretum er innan brjósts.
Orðsendingin hefir líka ver-
ið á hvers manns vörum
síðan, og ekki að ástæðu-
lausu.
Efni orðsendingarinnar er í
stuttu máli það, að ef ís-
V lendingar hætti ekki við
ráðstafanir þær, sem stjórn-
arflokkarnir hafa gert með
sér samkomulag um, þá
muni brezka stjórnin
vernda skip þau, sem send
eru til veiða á íslandsmiðum.
Það táknar, að< brezka flot-
' anum verður gefin fyrir-
skipun um að gæta þess, að
brezkir togarar geti verið
þar að veiðum sem skipstjór-
unum eða eigendunum
þóknast, og svo eiga Islend-
ingar að sýna, hvort þeir
'geti rönd við reist, þegar
hervald brezka ríkisins er
annars vegar.
Það er eins og brezka stjórnin
haldi, að við lifum nú á 17.
eða 18. öld, þegar það þótti
gott og blessað að beita fall-
. byssunum hiklaust, hver
sem í hlut átti. Ýmis blöð í
Bretlandi gera sér þó grein
fyrir því, að samskonar að-
ferðir og áður voru notaðar,
svo að ekki sé meira sagt, að
ætla að beygja íslendinga
með hótunum. Eðli íslend-
ingsins er nú einu sinni
þannig, að það er hægt að
fá hann til að gera ýmsa
hluti með góðu, en með illu
fæst hann aldrei til að gera
nokkurn skapaðan hlut, jafn-
vel ekki það, sem honum
gæti komið bezt. Orðsend-
ing brezku stjórnarinnar
hefir því þveröfug áhrif við
það, sem til var ætlast, og
hefðu þeir, sem eitthvað
þekkja til íslendinga, getað
sagt brezku stjórninni frá
því, svo að hún færi eigi svo
óskynsamlega að ráði sínu.
Fiskimiðin umhverfis landið
eru eina auðlindin, sem ís-
lendingar eiga aðgang að,
og þess vegna hljóta þeir
ævinlega að reyna að verja
þau sem bezt, koma í veg
fyrir frekari eyðileggingu
þeirra en orðið er. Þótt
margvíslegar auðlindir geti
þorrið við notkun, þá end-
urnýjast þessi ár frá ári, ef
skynsemin fær að ráða, ella
verður hún að engu fyrr en
varir og þá verður landið
um leið óbyggilegt.
Þeir, sem sáu helgileikinn
.Bartimeus blindi“ eftir séra
Jakob Jónsson, þegar hann var
sýndur í Bessastaðakirkju 18.
maí s.l., eru áreiðanlega á einu
máli um það, að þeir hafi lifað
áhrifamikla athöfn þar í kirkj-
unni, sem muni verða þeim
minnisstæð. Sá, er þetta ritar,
hafði sérstaka ástæðu til þess að
fagna því, að sýningu þessa
leiks varð framgengt. Ég las
hann nýsamdan og hef frá
þeirri stundu óskað og vonað, að
hann kæmist fyrir augu og eyru
almennings í umhverfi og með
slikri túlkun, sem hann verð-
skuldar. En það er löngum erf-
iðleikum bundið að hrinda ný-
mælum af stað og sú varð raun-
in í þessu tilfeili. Hér á landi eru
helgileikir lítt kunnir enn sem
komið er og menn hafa ekki átt-
að sig á eðli þeirra og mögu.leik-
um. Mér er ekki grunlaust um,
að menn kunni sakir ókunnug-
leika að hafa misskilið eðli og
erindi kirkjulegra athafna af
þessu tagi. Kirkjuleg leiksýning
breytir ekki kirkju í leikhús,
ekki fremur en kirkjusöngur
eða trúarleg tónlist gerir kirkju
að hljómleikasal né kirkjulegir
listmunir’ breyta helgidómi í
listasafn. Listin er í öllum þess-.
um myndum þerna þess hlut-
verks, sem kirkjan er helguð.
Sálmar eru skáldskapur og trúir
kirkjugestir verða handgengnir
úrvalsljóðum, sem sálmabókin
geymir, en sumt það, sem sung-
ið er í kirkjunni er meðal þess
bezta, sem ort hefur verið á ís-
lenzku. Allt um það er hlutverk
sálmanna ekki það að þjóna list-
inni, heldur að túlka trúarleg
sannindi. Og allir skilja það, að
það fer ekki í bága við hlutverk
þeirra að syngja þá vel með fall-
egum lögum, heldur er því öf-
ugt farið.
Helgileikur er sérstök aðferð
til þess að túlka trúarleg sann-
indi í orðum, látbragði, tónum,
m. ö. o. sérstakt form boðunar
og tjáningar trúarlegra kennda
og viðhorfa. í raun og veru er
þetta tjáningarform eins gam-
Útlendingar fá
heiBursmerki.
Forseti Islands hefur að til-
alt og trúarkenndin sjálf. Leik- lögu orðunefndar sæmt eftir-
ræn tjáning tilheyrir með nokkru talda útlendinga heiðursmerkj-
móti allri trúarlegri iðkun og um fálkaorðunnar sem hér seg-
atferli. Þegar loka-ð er augum ir:
eða greipar spenntar til bænar, ! 1. febrúar 1958: Niels Ringset,
höfði lotið eða kropið á kné, þá bónda í Liabygd í Noregi ridd-
er það táknrænt atferli, leikræn arakrossi.
tjáning ákveðinnar afstöðu og 10. marz 1958: Ambassador
kenndar. Það táknar einbeitingu ^Oswaldo Aranha, Rio de Janeiro,
hugarins, lotningu fyrir guðdóm- (stórkrossi.
inum. Og öll sameiginleg til- 26. marz 1958: William Repp-
beiðsla, öll guðsþjónusta höfðar er, ræðismann i Aberdeen, ridd-
jöfnum höndum til tilfinninga arakrossi. John Ormond Peacock,
og hugsunar, til augans sem ræðismann í Glasgow, riddara-
eyrans. Sálfræðilegt gildi tákn- krossi. E. A. G. Caröe, ræðis-
rænna hátta er ómetanlegt og mann í Liverpool, riddarakrossi.
það hefur kristinni kirkju verið James Albert Lacy, ræðismann
ljóst frá öndverðu. Leiklistin er í Hull, riddarakrossi. Alfred I.
upphaflega eingöngu trúarleg, R. Kraunsöe, ræðismann í Man-
eins og öll önnur list. Hún hefur chester, riddarakrossi, Ferdin-
verið veigamikill þáttur í starf- ando Spinelli, ræðismann í Tor-
semi kirkjunnar, alltjent á tíma- ino, riddarakrossi.
bilum, og nú á tímum fer skiln-1 3. júní 1958: Sendiherra Helge
ingur á gildi og möguleikum þess f Wamberg, menningarfulltrúa við
þáttar ört vaxandi víðsvegar um sendiráð Danmerkur í Paris,
stjörnu stórriddara. Leikhús-
stjóra Thorvald Larsen, stórridd-
arakrossi. Forstjóra dönsku
skipaskoðunarinnar, Helge Juul,
riddarakrossi. Deildarstjóra
Peder Fischer, starfsmann
dönsku skipaskoðunarinnar, ridd
arakrossi.
Reykjavík, 5. júní 1958.
Oröuritari.
Hættuiegar deílur.
Það hefir ekki farið framhjá
nokkrum manni, að innan
ríkisstjórnárinnar hafa ver-
ið ákafar deilur í sambandi
við landhelgismálið. Tveir
aðilar innan . stjórnarinnar
—- og blöð þeirra — hafa
deilt af miklu offorsi og
engri fyrirhyggju fyrir allra
augum og eyrum. Og báðir
hafa gert þetta í nafni þjóð-
areiningar, sem þeir hafa ætl
að að skapa um málið með
slíku framlagi.
Hér er um þjóðhættulegar deil-
ur að ræða og Sjálfstæðis-
flokkurinn vill engan hlut
eiga að þeim, eins og tekið
var fram við eldhúsumræð-
urnar af Ólafi -Thors. Við
íslendingar þolum sízt að
deila um þessi mál, enda
þótt allt logi í úlfúð að öðru
leyti, þar sem minna er í
húfi. Menn verða að gera sér
grein fyrir því, að þótt ís-
lendingar vilji jafnan segja
skoðun sína á hverjum hlut,
og slíkt er sjálfsagt í lýð-
frjálsu landi, þá er ekki hægt
að deila um hvað sem er, án
þess að því fylgi nokkur á-
hætta. Menn eiga ekki að
leika sér að þessum eldi.
heim.
Sýningin í Béssastaðakirkju
var viðburður í kirkjulífi voru
og mikið fagnaðarefni, hversu
vel tókst til um alla meðferð
hennar, þar sem hér er um
brautryðjandastarf að ræða.
Sjálfúr er leikurinn frá höfund-
arins hendi stórathyglisverður,
efnismikill og djúpfær og ágæt-
legan fallinn til sinna nota. Vænti
ég þess fastlega, að hann eigi
eftir að ávinna vinsældir, ekki
aðeins hér á landi, heldur einnig
erlendis. Engum gat dulizt, að
leikstjóri, leikendur, söngstjóri
og söngfólk höfðu lagt mikla
vinnú og fyllstu alúð í þessa
sýningu. Athöfnin öll var með
ótvíræðum helgiblæ frá upphafi
til enda og hinn mikli boðskap-
ur, sem fólginn er í leiknum, var
túlkaður á hinn áhrifarikasta
hátt.
Þetta boðunarform hefur
geysilega möguleika í góðum
höndum og þess er að vænta, að
með þessari vel heppnuðu til-
raun sé ísinn brotinn og að
kirkjur landsins standi hér eftir
opnar fyrir góðum verkum af
þessu tagi.
F'olkotoatret: \
30 ára frestur, eftir Soya.
Leikstjóri Björn Watt Boolsen.
Sýning leikflokks Folketeatrets
á leikritinu „30 ára frestur“
heitir Carl Erik Soya, fjallar
síðastliðið mánudagskvöld er
minnisverður atburður íslenzlc-
um leikhúsgestum. Leikflokkur
þessi hafði áður sýnt í Helsing-
fors, Stokkhólmi og' Osló og
allsstaðar við frábærar undir-
tektir.
Leikrit Soya, sem fullu nafni
ehitir Carl Erik Soya, fjallar
um 'Nemesis-kenninguna, en
boðskapur hennar er sá, að allar
illar gerðir mannsins hefni
sín fyrr eða síðar á jörðunni.
Er sú kenning gömul og hefir
verið boðuð allt frá grisku
heimspekingunum til Goethe.
Gerð leikritsins er all-nýstár-
Ieg á leiksviði. Sagan er sögð
Leikritið er prýðilegt að gerð
og orðsvör mörg hnittin, hvort
sem menn aðhyllast Nemesis-
kenninguna eða ekki. Soya er
löngu orðinn þekktur rithöf-
undur í heimalandi sínu og
víðar, en liefir stundum þótt
full djarfyir í lýsingum og hefir
oft staðið uta hann talsverður
styr.
Það er fljótt frá að segja, að
hinn danski leikflokkur frá
Folketeatret „kom, sá og sigr-
aði“. Það er mjög hæpið, að
jafngóð, hvað þá betri,
leiksýning hafi nokkru sinni
sézt hér á landi. Allt var jafn-
vel unnið og útfært, heildin
sem aukaatriðin, enda var hér
um valið lið leikara að ræða
og leikstjórn frábær. Þá voru
Tvær ferðii* Páls
Arasoiiar x da^.
Ferðaskrifstofa Páls Arason-
ar efnir til tveggja ferða um
þessa helgi.
Annarsvegar er ferð í Þjórs-
árdal og hinsvegar ferð á Eyja-
fjallajökul. .
í báðar ferðirnar verður lagt'
af stað kl. 2 e. h. í dag.
Nánari upplýsingar geta
menn fengið í skrifstofu Páls
Arasonar.
aftur á bak, en sú aðferð er bæði Ijóshrif og hljómhrif
raunar þekkt úr kvikmyndum.' (effekt) notuð út í æsar.
Leikrit þetta er í fjórum
þáttum, eða sjónleikjum, eins
og í leikskránni stendur. Það
hefst árið 1958 og endar 1928,
og nær yfir 30 ára tímabil, eins
og gefið er í skyn í heiti leik-
ritsins. Áður en sýning hófst
flutt Ingeborg Skov hið fræga
kvæði „Svanerne fra Norden“,
eftir Hans Hartvig Seedorff og
var flutningur hennar með
ágætum.
Aðalhlutverkið, Borch verk-
fræðing, lék. Ebbe Rode, sem
löngu er orðinn kunnur um
öll Norðurlönd og víðar fyrir
leik sinn, svo á leiksviði sem
í kvikmyndum. Hann á ekki
langt að sækja listgáfuna, því
að hann er sonur skáldhjón-
anna Helge og Edith Rode.
Hann þykir nú einn af fremstu
leikurum Dana. Meðferð hans á
hlutverki Borch verkfræðings
var fram úr skarandi góð. Hann
hafði fullkomið og öruggt vald
á hverju smáatriði og leikur
hans var mjög fágaður og hóf-
stilltur.
Þá var einnig afburðagóð
frammistaða Birgitte Feder-
spiel í hlutverki Jeanne. Leik-
ur hennar bar bæði vott um
mikla þjálfun, tilfinningadýpt
og listrænt innsæi.
Likt má segja um Birthe
Bachausen í hlutverki Edith.
Þótt hlutverk hennar væri