Forvitin rauð - 01.03.1981, Blaðsíða 9

r
konur léku með bigböndun, hvað
þá að slík væru einungis skip-
uð konum. Af einu sliku frétt-
um viö þó um daginn og þaö sem
meira er, aö í því Spilaði
íslensk kona. Það er Nína
Björk Elíasson san búsett hef-
ur verið hér í Kaupmannahöfn
í áraraöir, en hún spilar á
básúnu meö hljónsveitinni
Heksehyl (Nbrnavæl). Viö rudd-
umst inn á heimili hennar þar
sem hún sat og gaf barni sínu á
brjóst og fengum hana til aö
segja okkur svolítiö frá sjálfri
sér og bigbandinu.
- Hvemig atvikaðist aö þú
fórst aö spila meö Heksehyl?
- Hanne RAner sem er stjómandi
hljánSveitarinnar er g&nul
skólasystir mín-úr háskólanun.
Hún lék stundun undir á gítár
hjá mér þegar ég söng hér áöur
fyrr, t.d. einu sinni í Jóns-
húsi. Viö hittumst í matar-
boöi hjá tengdapabba hennar
sem er samkennari minn í mennta-
skólanun og fórum viö aö ræða
hvaö á daga okkar heföi drifið
síöan leiöir okkar skildu.
Taliö barst aö HeksehyX og ég
spuröi hana hvort þær vantaði
ekki píanóleikara. Hún sþuröi
þá á móti hvort ég gæti ekki
spiiaö á básúnu. Ég haföi
aldrei snert básúnu, mér haföi
aldrei dottið þaö í hug og
reyndar aldrei kært mig um big-
band-músík. Nú veit ég um
margar san spila á saxófón og
því skyXdi eg þá ekki alveg
eins geta spilað á básúnu. Viö
ákváöum þama í hvelii að ég
reyndi þetta. Úg leigöi mér
básúnu, fór í tima og æfði mig.
fg byrjaöi svo aö spifa með
jþeim 1. september og var meö
þeim allt haustið og tók meðal
annars þátt í einun konsert í
Huset 16. nóvember. En ég verö
nú aö segja eins og er aö ég er
ekkert agilega flxnk á básúnu.
- Hefuröu spilaö meö korium
áöur?
- 2g spilaði í hálft ár með
nokkrum konum sem eru tónlist-
arkennarar eins og ég og við
geröum það til að æfa okkur á
jhin ýmsu hljóðfæri. Sem kenn-
arar í menntaskóla þurfum viö
aö geta spilað á tiX daæiis
bassa, gítar og trcmmur. Nú
svo spilaöi ég í Séra Magnúsi
meö Kristínu Bjamadóttur leik-
konu, Sigurði Einarssyni gxtar-
leikára og tveimur dönum, Jórg-
en Lapg og Jesper Jórgensen.
Við spiluöun íslensk þjóölög og
okkur var boðiö að spila mán-
aöarlega í Vognhjullet, en bá
[ þurfti Kristín að taka upp á
Iþví aö fara heim. Þar fyrir
íutan hef ég spilaö meö tveimur
strákum og einni stelpu þaö sem
danir kalla "blód rock" en þaö
hefur eingöngu verið fyrir okk-
ur sjálf og vini og kunningja.
- Er ekki óvenjulegt aö tona
spili a basuriu?
- Básúnan er talin mjðg ókven-
legt hljóöfaari og margir hafa
hlegið ægilega aö méf fyrir aö
vera aö þessu. Hún er algeng í
djass, en konur hafa lítið gert
af því aÖ spila djass eða rokk.
Það er einna helst ao pasr
syngi og spili á tambúrxnu.
Þetta er aö breytast mikiÖ hér
í Darmörku, til dasnis er tromn-
an aö veröa mikiö kvennahljóö-
færi. Saxófónninn er lxka mik-
iö tískuhljóöfaar'i baaöi meöal
karla og kvenna, en mikill
skortur er á básúnuleikurum.
Aöeins finrn manns eru aö lasra
á þetta hljóöfæri á konserva-'
varö ægilega leiöinleg. Hug-
myndin yar góö en þaö heföi
purft aö vinna miklu meira úr
þessu. En hver veit nana viö
gerum það.
- Semjið þiö allar jafrmikið?
- Nei, þaö er nú mest stjóm-
andinn hún Hanne. Hún spilaði
áÖur meö einni fyrstu dönsku
kvennarokkhljónsveitinni, "Hos
Anne". Þar spilaði lxka syst-
ir hennar Lotte Rómer, rokk-
drottning Darmerkur. Eins og
margar konur inna rokktónlist-
ar hér eiga þær sinn baggrunn
í klassískri tónlist.
- Eru allar konumar í Hekse-
hyl atvxnnumem 1 tonlist?
eru meira fyrir mýkri tónlist.
Sumir segja aö konur spili
meira saman, þaö sé ekki sama
"sólóflipp" og hjá körlun.
Þetta er kannski ekki hægt aö
segja um okkar tónlist í Hekse-
hyl því viö spinrium þaö mikiö.
- Er ykkar tónlist pólitisk?
-_Þaö má segja aö hún sé kvenna-
pólitísk aö því leytinu til að
við erum bara kónur. Þetta er
fyrsta kvenrabigbandiö.í Dan-
mðrku og lxklegast x ÍJllum
hexminum. Þetta gefur korium
sem spifa á blásturshljóöfæri
tækifæri til aö spreyta sig í
toríinu og þar af ein kona, en
hún er hinn básúnuleikarinn í
Heksehyl. Astaeöan fyrir því
að ég kastaöi mér út í þetta er
?ö bakgrunnur minn er það góö-
ur. Ég er meö cand.mag. próf
í tónlist og kann þar af leið-
andi nótur, og eins hef ég
sungið þaö mikið aö ég kann
blástursaöferöimar.
- Er þetta hefðbundin bigband-
tónlist sem þiö spiliö 1
Heksehyl?
- Nei, enda er áfetæöan fyrir
því að mig langaði til aö vera
með sú að þær spila ekki hefö-
bundna bigbandtónlist. Þær
feemja tónlistira sjálfar qg má
segja að hún sé meö þjóölaga-
þvafi. Taktamir minna svo-
lítið á austræna þjóölagatón-
li'st. Hljóöfærasamsetningin
er frabrqgöin þeirri sem tíök-
ast hjá öörum bigböndum aö því
leyti aö viö notum meöal annars
flautur og klarxnettur.
- Semjiö þiö tónlistina í sam-
einingu?
- Eina helgira reyndum viö þaö
þannig að tvær og tvær scmdu
átta takta saman, en útkcman
- Nei nei, sumar hafa lært
eitthvað í músxk, en flestar
þeirra eru áhugamenn aö undan-
skildum trcmmuleikaranuii.
Þetta eru fóstrur, kennarar,
mæöur og guö má vita hvaö.
- Er þetta nýtt að konur spili
saman?
- Konur hafa náttúrulega alltaf
spilaö klassíska tónlist, en
það er nýtt aö þær spili rokk.
Þaö má kannski skipta þessu
kvennarokki í tvær stefnur,
sumar nota tónlistina til aö
koma pólitískum boöskap á fram-
fasri, til dæmis Sósterrock, en
aörar leggja áherslu á aö hafa
tónlistina góöa en eru meö
texta sem eru meira almenns
eölis, eins og hljómsveitin
Shit & Chanel.
- Er kvenratónlist frábrúgöin
þeirri tónlist san karlar spxla?)
- Sú tónlist sem viö^spilum í
Heksehyl er þaö, en ég veit
ekki hvort hægt er að segja aö
konur semji öðru vísi en karl-
ar. £g hef tekiö eftir því að
stelpumar sem ég kenni eru
feimnar við aö spiia rokk, þótt
þær kunni aö spila á hljóðfæri.
Þær eru hugsanlega hræddar viö
aö framleiða þessi "aggressívu"
hljóö sern fylgja rokkinu. Þær
bigbandi, því erfitt er að
komast inn í önnur bigbönd þar
sem karlmenn erii ráðandi. 1
spuna eru stelpur áræðnari og
þora aö gefa sér lausari taum-
inn þegar engxr karlmenn eru
til staöar. Þolinmæöin er
miklu meiri, ég fæ til dænis
aö byrja aö spila^þótt ég hafi
aöeins spilaö á basúnu í tvo
mánuöi. Maöur þarf ekki aö
vera séní til aö spila meö.
- Höföar sú tónlist sem þiö
spillð frekar til kvenna %i
karla?
- Svona hljómsveitir eins og
okkar eru auövitaö rvotaöar
mikiÖ á kvennahátíðum en viö
spilum ekkert síöur fyrir karXa
en konur. Þegar hljcmsveitin
hefur spilaö opinberlega til
dæmis í djasshusinu Montmartre
og í Huset hefur henni verið
tekiö mjög vel, ekkert síður
af körlum en kormm.
- Hvaö er framixndan hjá hljón-
sveitxnni?
- Vandamáliö er aö Hanne fer
til Amerxku á næsta ári, en
þaö var hún sem stofnaði bandið
í einhverju "energxkasti" á
tónlistarhátíö kvenna sxmarið
1978. Viö höfum raett um hvaÖ
muni taka við, en ég held aÖ
viö séum ákveönar í aö fá annan
stjórnanda á meðan. Stelpumar
í hljónsveitinni eru ekki allar
á einu máli um Hvert beri að
stefna, sumar era metnaðargjam-
ar og vilja vérða betri, en
aörar taka þetta' meira sem af-
slöpjoun. í janúaimánuöi fóru
þasr í hljómleikaferð um Damörku
og NOröur-Þýskaland og nú stend-
ur jafnvel til aö gefa út plötu.
En ég veit nú ekki alveg hvem-
ig malin standa, því ég fasddi
bam í byrjun janúar og hef þar
af leiðandi' ekki veriö meö.
En þú ætlar að halda áfram?
Já, ég er ákveöin í því og
"'ætla aö mæta á rsestu arfirgu.
- Hvernig hefuröu tima til
þessa, meö þrjú börn og fulla
kennslu?
- Ég hef auövitað engan tima en
geri þaÖ bara samt. Ég reyni
að æfa mig á kvöldin og nágrann-
amir hafa ekkert kvartað ennþá.
Erla Siguröardóttir
Sólrún Gísladóttir.
9
segja þeer stöllur. Vinnubrögö
hópsins viö sköpun leikverka
geta virst ónarkviss og laus í
reipunun. Hugmyndir kvikna af
margskonar tilefnum - kveikjan
getur veriÖ kvikmynd, leik-
sýning eöa atburöir úr daglega
lífinu. Efnið er sótt í eigin
reynslu. Skyndilega getur hug-
mynd tekið á sig fom og þróast
í heila senu. Svona vinmbrögö
sameina eigin reynslu, pólit-
íska greiningu og listsköpun.
Arangurinn veröur leikverk, sem
öðram er ætlað aö njóta.
Helsta driffjödrin er hug-
•myndaf lugið, sem tekur mið af
veruleikanum og kveikir hug-
sýnir um. hvemig hlutimir
gætu verið, - hvemig ha?gt
væri aö breyta, - hvaöa val-
kostir væru hugsanlegir. Aö
vekja spurningar fólks um þann
veruleika sem þaö hrærist í,
er þannig eitt af markmiðum
leikhópsins. Einnig aö gefa
bendingar um, hvaöa leiðir
nætti hugsanlega velja til
breytinga.
Þaö er einnig hugmynda-
flugiö sem reeöur rxkjum, þegar
kemur að hinni heföbundnu
kvenna-handavinnu. Saumaskap-
urinn veröur inniXialdsríkur
og skemmtilegur viÖ leiktjalda-
og búningagerðina.
Cirkus Ema
Kvenrahreyfin^in í Dan-
mörku hefur notaö ýnis leikræn
fonn í starfi sxnu og málfXutn-
ingi, þó sérstaklega viö hátíð-
leg tækifæri, eins og á kvenna-
hátíÖum þeim sem haldnar hafa
veriö í Kaupmannahöfn raestum
árlega síöan 1974.
Fyrsta jóska kvennahátíð-
in var haldin í Arósum áfiö
1977. Einn undirbúningshóp-
urinn haföi fengiö það ^verkefni,
aö útvega leiklist á hátíöina.
úmögulegt reyndist aö f-inna
jóskan kvennaleikhóp, og eng-
inn áhugi var á aö flytja
kaupinhafnska list á’hátíöina
í Ærósum. Því varö úr, að
undirbúningshópurinn sjálfur
settist niður og hóf aö semja
og undirbúa leiksýningu.
fiópnum var skipt niður í smæpri
einingar, og skyldi hver vinna
út frá ákveðnu efni. Einn
þeirra hópa varö síðar Cirkus
Ema.
Ariö 1979 gerðu nemar fra
Dramaturgisk Institut í Arósun
rannsókn á grasrótarleikhúsi,
þ.á.m. innan kvertrahreyfing-
arinnar þar í bæ. Það sem hér
fer á eftir, er byggt á viö-
tölum sem nenamir attu viö
Cirkus Ernu í því sambandi. í
leikhópnum voru þá lo konur á
aldrinum 23-3o ára. Allar
voru þær þá eöa höfÖu verið
nánsmenn. Allar bamlausar,
sem m.a. þýddi, aö um helgar
gafst oft samfelldur tími
fyrir leikhúsið.
A jósku kvenrahátíöinni
1978 sýndi hópurinn nýtrt verk
"Kaffiö hækkar" og þegar
dramatúrgíurannsóknin fór
fram var verið að undirbúa
þriöja stykkið, sem frumsýna
skyldi á hátíðinni sumariö
1979.
Hvers vegra leikhús?
Sunar "Emumar" lentu í
leiklistarhópnum viö undir-
búning hátíðarinnar 1977 fyrir
tilviljun, en aörar voru
þangaö kcmrar vegna löngunar
til aö vinna politískt í formi
leiklistar. Nokkrar höföu
reynslu af pólitísku starfi,
ýmist innan stúdentahreyfing-
arinnar eöa á vinstri vængnun
utan háskólans. Fannst þeim
vinnuaöferðirrar á þessum
stöðum ófullnsgjandi - umraöu-
efniö of fjarlaqgt, alltaf var
veriö aö fjalla un reynslu
annarra og húnorinn vantaöi
algerlega. "MaÖur pældi í um
hvaÖ "Kapitaliö" (K.Marx)
snérist, en gleymdi alveg aö
velta fyrir sér um hvaöa
Ekki atvinnuleikhús
Þaö er ósk C.E. aÖ geta
meö starfsemi sinni hvatt aöra
til aö nota listræn tjáningar-
form í pólitísku starfi. Þær
leggja áherslu á mikilvægi
ÖÐRUVlSI STARF I GRUNNHÖP
manneskjur þar var fjallað."
ÞaÖ var m.a. sem andsVar við
slxkri reynslu sem C.E. valdi
leiklistarformiö til að tjá
pólitíska afstööu.
Eftir tveggja ára reynslu
af leikstarfseminni (þ.e. 1979)
segjast "Emumar" hafa marg-
rekiö^sig á aö athygli fólks
næst á allt anran hatt viö
leiksýningu en þegar flutrtar
eru pólitískar tölur. Skynfæri
áhorfenda fá fjölbreyttari
taEkifæri qg örvun en þegar
unniö er eiríhliöa meÖ
"abstrakt" fræðikenningar. 1
leikhúsinu er hægt aö gefa
frœöikenninguraii kjöt og blóö
og taka fyrir ákveöin dasni úr
mannlxfinu. En C.E.- félag-
amir eru þó fylXilega með-
vitaöir un aö leikhúsið er
aöeins ein af fjölmörgum aö-
ferðum pólitískrar baráttu.
C.E. og kvennahreyfingin
Cirkus Erra lítur ekki' á
leikhópinn sem hluta hinnar
skipulögöu kvennahreyfingar,
þótt hugmyndafrœöileg tengsl
séu augljós og sjálfsögö.
"Emurnar" sem einstaklingar
vilja í leikverkum sxnun miðla
af reynslu sínni sem konur í
samrasni við hugsjónir og mark-
miö hreyfingarinnar. En þær
líta ekki á leikhópinn sem
"málpípu kvennahreyf-
ingarinnar".
Leikhópur - grunnhópur
1 vinnubrögðum leik-
hópsins eru einkenni kvenra-
hreyfingarinrar augljós. Sam-
hliÖa leikhúsvinnunni ræÖa
"Emumar" sxn persónulegu
vandamál qg reynslu úr hvunn-
deginum. Þannig aö C.E. er
raunverulega hvorutveggja í
senn, leikhópur og grannhópur
("basisgrúppa"). "Emunum
finnst hið hefðbundra form
grunnhópa ófullragjandi. Þær
kjósa aÖ vinra ákveöin verk-
efni saman fremur en "bara"
aö tala.
"Kaffið hækkar"
"Kaffiö tekkar" heitir
önnur sýning C.E. Hún var
sýnd átján sinnum víösvegar
um Jótland og Fjón, m.a. á
kvennahátíðinni 1978.
Sýningin var frjálslega
byggö upp af stuttum, leiknum
þáttum, söngvum og dönsvm.
Leikhefö trúðanra einkenndi
leikstílinn. Leikmyndin var
einföld; svart bakteppi með
applikeraöum bókstöfum, verslun
skreytt fxnlegum kvenurdirfötum
myndaði borgarhliö im £ drauma-
veröldina Super Rama. I heimin-
um þeim er framleitt og boðið
falt, allt þaö sem konur
"þarfrast". Þar rxkir Hexía,
hin alltumlykjandi persóra
verksins, sem brosmild og blxö-
málg freistar meö vörum sínun
og þeirri hamingju sem þeim
fylgir.
Aörar persónur verksins
eru þrjár "krónískt" atvirmu-
lausar konur: skrifstofudama,
saumakona og þjónustupía,
kiæddar svörtun kjólum ein-
kemdum með táknum starfs-
greira þeirra. Einnig þrjár
pökkunarstúlkur, san jafn-
framt era húsiMÖur. Þær era
klæddar sloppun sem aö hálfu
era úr næloni, einkennandi
fyrir verksmiöjuvimura, og
að hálfu úr bónull, skreyttir
táknum heimilisins; potta-
leppum, bömum o.s.frv. Allir
leikendur era málaðir trúös-
faröa.
Pökkurarstúlkurrar pakka
inn tanrikremi þar til hagrtóiriÉ
á vimustaö sendir þasr alfariö
heim til gólfskrúbbunnar og
pottanra. Samtinis kyrjar
Hexxa neytendaspng sim yfir
þeim og hvetur þær á alla lund
til aö tileinka sér betur hin
heföbundnu kvenrahlutverk.
Hexía er snjöll, hún hefur
meiraáÖ segja vit á aö gera
söluvöru úr kvenfrelsisharátt-
unni - rauöir sokkarera allt
í einu kcmnir. í vöruúrval
hennar. Vöruheimurim eignast
lxf og sál í vitund pökkurar-
kvennanra; eftir bendingu frá
Hexíu lifna þrjár tannkrems-
túbur, leggja undir sig sviöiö
og dansa kynæsandi dans med
fettum og brettum.
I syningunni er fylgst
meö lífi pökkurarstúlknanra
og sýnd kúgun þeirra. Sú kúgun
birtist í tvöföldu vinnuálagi,
heilaþvotti auglýsingaheimsins
og niöurlægjandi samfélags-
stööu kvennanna. Eftir brott-
rekstur úr vinnu, árangurs-
lausar tilraunir á atvinnu-
miöluninni, heimilisstörf og
tamkremsshow, þeyta húsn@5-
urnar fra sér pottum og
skrúbbum og gera uppreisn. íesr
vilja byggja kvennahús. A meðan
húsiÖ er byggt úr taui, er
Hexíu þrörgvaö í bakgrunninn.
Konurnar losa sig undan áhrifum
hennar. Húsbyggxngin gengur
ekki vandiæðalaust fyrir sig,
en tekst að lokum, þegar konur-
rar hafa fundið sér sameiginleg
markmiö, sama takt — era orönar
samtaka. I lokasöngnum er
sungiö un útópíura, en þar eru
síöustu vfsuoröin : "...den
dag vi sammen laver / de ting,
scm vi' vil ha."
Engar karlpersónur
I stað þess að fjalla um
karla á gagnrýnim eða for-
damandi hátt, kýs C.'E. að
sleppa þeim alveg í leikverkum
sxnum. Þær vilja heldur sýna
hvað konur geta gert samah.
"Errvurnar" eru sannfæröar um
að þær gætu einungis skapað
ýkjumynd af karlinum. "Körlum
getum viö einungis lýst utan-
fra séö - í lxkingu viö aö
lýsa kapitalistanun meö pípu-
hatt og staf sem andstæöingnun
- sem mannlegut andstæöingi. r
Viö erum hins vegar þeirrar
skoðurar aÖ kerfið sjálft sé
andstæöingurxm."
Notkun huemvndaflugsins
"Fantasían" fær sxn rxku-
lega notiö hjá C.E., bæöi hvaö
snertir uppbyggingu texta og
leiktjalda- og búningagerð.
Grandvöllur þ'ess aö hugarflugiö
fái aö leika lausum hala, er
öruggt andrúnsloft og gagn-
kvaant traust innan hópsins,
þess, að aðalstörf þeirra (nám
eöa önnur vinna) fari fram
utan leikhópsins. Þannig
öölast þær reynslu úr margvís-
legu unhverfi, sem aftur nýtist
þeim £ leikstarfim. Ef C.E.
geröist atvimuleikhús, væri
hópurinn kanim langt frá
upphaflegum markmiðun s£nun.
"Emurnar" væru þá ekki lengur
£ náinni snertingú viö þam
veruleika sem þær vilja fjalla
um.
C.E. vill heist leika
sýningar s£nar á stærri sam-
kanum, þannig aö veric hópsins
falli im £ akveöna efnisheild,
ásamt t.d. músik, ræöun og
plakötum.
Cirkus Erra og frantxðin
I viötalinu__1979 segja
"Ernumar" framt£öaróskir s£rar
snúast um aö gera leikhópim
em haafari. til.aö leggja sim
skerf til kvennamenningar, sem
getur "rniölaö af reynslu
kvenra - £ v£ötækum skilningi -
en ekki bara til kvenna, þvi
þá væri sú menning l£tils
viröi".
Siðustu fréttir áf
C.E. herma, aÖ undanfama
rnánuöi hafi þær undirbúiö
sýningu s€m svo var fram-
sýnd f Arósurn 8. mars
ifðastliðinn. Þaö geröist
í samkcmu meö yfirskriftinni
"ööravfsi hvunndagur" sem
Rauðsokkuhreyfingin tók
frunkvæöi aö og bauö til.
Sýning C.E. hefur þessa
s&nu yfirskrift sem tema
og var hún liöur £ stærri
dagskrárheild.
Kristfn A. ölafsdóttir .
Salvör Aradóttir.
Undanfarin ár hafa svo-
kallaðar grasrótarhreyfingar
verið vaxandi þáttur £ póli-
t£sku starfi og barattu v£öa á
Vesturlöndum, m.a. £ Danmörku.
Hér er t.d. um aö ræöa hreyf-
ingar, sem berjast gegn kjam-
orku og umhverfisspjöllum auk
margs konar leigjenda- og
hverfasamtaka. Lfklega er
kvennahreyfingin þó útbreidd-.
ust þessara hreyfinga_og sú
sem mest hefur boriö á á
fslandi.
Eitt af þv£ san einkennir
þessar hreyfingar er umfangs-
mikil listræn starfsemi, svo
sern tónlist,.léiklist, vegg-
spjalda- og kvikmyndagerð.,
I þessari starfsemi. hafa oft
verið farnar ótrcðnar slóðir,
bæði hvaö fóm og ékki s£s.t
vinnuaöferöir varöar. Hvaö
leiklistira snertir era götu-
og uppákanuleikhús ýmis konar
áberandi. Einnig svonefnd
"grúppuleikhús".
KVENNALEIKHOS I DANMÖRKU