Morgunblaðið - 10.12.1913, Side 3

MORGUNBLAÐIÐ
179
Viðtal
við ráðherra Hannes Hafstein.
Eins og áður vnr getið um í blaði
voru, var ráðherrann einn farþeganna,
er með Botniu komu frá útlöndum
um daginn. Dvaldi ráðh. erlendis um
hríð í erindum ýmsum — bæði við-
vikjandi lögum frá síðasta alþingi,
og undirbúning ýmsra framkvæmda,
sem fram eiga fara á ári komandi.
Vér hefðum óskað þess, að oss
hefði verið unt að flytja lesendum
vorum fregnir um gjörðir ráðherra
erlendis, þegar daginn eftir komu
hans hingað. En skiljanlegar annir
ráðherrans við ráðstafanir ýmsar
hér heimafyrir, undireins og hann
kom af skipsfjöl, var þess valdandi
að vér gátum eigi náð tali hans.
Vér hittum ráðherra i viðtalsstofu
hans í stjórnarráðinu og báðum hann
skýra lesendum Morgunblaðsins frá
ýmsu því, sem gerst hefir í íslands-
málum erlendis meðan hann var þar.
Tók hann beiðni vorri vel og lét
oss í té margar og miklar upplýs-
ingar.
Sanurönqumál.
Eins og kunnugt er, samdi ráð-
herra við Björgvinjar eimskipafélag-
ið um strandferðir hér við land árið
1914. Félagið fær 50 þús. kr. styrk
úr landssjóði og skuldbindur sig til
þess að halda uppi strandferðum með
tveimur farþegaskipum, er fara alls
14 hálfar strandferðir — 7 frá Nor-
egi um Færeyjar til Reykjavíkur og
þaðan vestur og norður um landið
til Noregs aftur — og 7 frá Nor-
egi um Færeyjar og til Austur- og
Norðurlands til Reykjavikur, og það-
an beint til Noregs. Skip þessi
koma að eins við á stærri höfnum
á landinu, en fara fram hjá þeim
minni. Auðvitað mátti eigi við það
búa til fulls, og til þess að minni
kaupstaðirnir eigi yrðu með öllu út-
undan í samgöngunum, hefir ráð-
herra ennfremur samið við annað fé-
lag um siglingar þangað. Samning-
inn gerði hann i Khöfn, og hefir
Thor. stórkaupm. Tulinius ritað und-
ir samninginn fyrir hönd þess fé-
lags, er bak við hann stendur.
Oss gafst kostur á að kynnast þess-
um samning itarlega, og skulu hér
tekin fram helztu atriði hans.
Félag Tuliniusar hefir varnarþing
í Reykjavik. Það tekur að sér 7
strandferðir á minni hafnir lands-
ins með vöruflutningsskipi, 200
smálestir að stærð, með 8 sjómílna
hraða á kl.stundu. Skipið flytur
aðallega vörur, en ef farþegarúm er
i skipinu, má farþegagjald á fyrsta
farrými eigi vera hærra en tíðkast
hefir á öðru farrými á strandferða-
bátum Sam. félagsins, nema ef stjórn-
arráðið álitur fyrsta farrými á því
skipi eigi verra, en á Hólum. Flutn-
ingsgjald á skipi Tuliniusar er að
öðru leyti hið sama og á Hólum og
Skálholti. Póstflutning annast félag-
ið með skipiqu, endurgjaldslaust. Á
aukahafnir skal skipið koma, er minst
150 kr. flutningsgjald er í boði.
Áætlun skipsins er þannig, að 15.
april, 10. júni, 22. ágúst og 21.
Svipa fundin á Hafnarfjarðarvegi.
Ritstj. visar á.
okt. fer það héðan vestur um land,
en 13. maí, 8. júlí og 18. sept. héð-
an austur um land.
Til ferðanna fær félagið 30.000
kr. styrk úr landssjóði, er greiðist
með 5000 kr. í einu, og eru gjald-
dagar mai, júni, júlí, sept., okt. og
nóv. — 15. dag mánaðanna. Fari
skipið eigi ferðirnar, skal félagið
greiða landsjóði 1000 kr. fyrir hverja
ófarna ferð, er eigi stafar af strandi.
Samningmn máframlengja árið 1915,
og skoðast hann sem framlengdur
fyrir það ár, ef félagið eigi hefir sagt
honum upp fyrir r. ágúst 1914.
Alþingi veitti til skipaferða alls
60 þús. kr., og hafa Björgvinjarfél.
og Tulinius þannigfengið sinn helm-
inginn hver. En Samein. fél. held-
ur þeim styrk (40 þús.), sem veitt-
ur er úr ríkissjóði Dana til skipa-
ferða hingað til lands. Er félagið
bundið samningum við dönsku stjórn-
ina þangað til árið 19x9.
Lántaka.
Samkvæmt símalögum siðasta al-
þingis, var ráðherra falið að annast
lántöku þá, sem nota á til símalagn-
inga og loftskeytastöðvar hér í Reyk-
javik. Eru það alls um 500.000 kr.
og hefir ráðherra fengið féð hjá Stóra
Norræna félaginu. Af láninu greið-
ast 4°/0 vextir, og er það bundið því
skilyrði, að hér verði reist loftskeyta-
stöð, er nái til útlanda, og geti verið
nokkurs konar trygging fyrir sam-
bandi við nmheiminn, ef sæsiminn
slitnari. Meðan þetta skilyrði er
eigi fyrir hendi, borgast 41ls0/0 vextir
af láninu, en fellur niður í 4°/0
undir eins og hér er komin á loft-
skeytastöð.
í símalögum siðasta aiþingis er
gjört ráð fyrir alt að 80,000 kr.
fyrir loftskeytastöð í Reykjavik.
Danir hugsa einnig til að koma á
loftskeytasambandi á Færeyjum, og
hefir ráðherra leitast við að fá Dani
til þess að hafa þá stöð svo stóra,
að hún nái til íslands. Með þvi
mundi sparast VaVo af láninu og
einnig aukafjárveiting til loftskeyta
hér; því eigi mun unt að reisa svo
öfluga stöð fyrir hinar áætluðu
80,000 kr., að hún nái til Bretlands.
En það yrði hún að gera til þess að
öllum skilyrðum fyrir láninu væri full-
nægt. Takist þessi tilraun ráðherra,
mun landinu sparast mikið fé.
Carol.
Maður varð úti.
Fyrir skömmu varð Bergur Bergs-
son frá Svartanúpi í Skaftártungu úti.
Hann fór heimanað til fjárhirðingar
um miðjan dag, en kom eigi heim
að kveldi. Fanst hann svo örendur
næsta morgun skamt frá bænum.
Slóð hans var rakin á heimleið
alla leið að túngarðinum, en blind-
hrið var á og hefir haon viizt aftur
brott frá gafðinum.
Balkanfriðurinn.
Khöfn, 16. nóv.
Með friðargerðinni i Aþenuborg
11. nóv. milli Tyrkja og Grikkja er
þeim ófriði lokið, er því nær i 13
mánuði hefir sogið merg og blóð
úr Balkanþjóðunum og verið allri
Norðurálfunni ótta- og áhyggjuefni.
Eftir friðinn i Búkarest 10. ág. höfðu
flestir búist við að öllum vandræð-
um mundi lokið. En það fór á aðra
leið. 29.' sept. gjörðu Tyrkir og
Búlgarar frið sín á milli, og upp frá
þvi reru Búlgarar að því öllum ár-
um að spilla fyrir fyrverandi banda-
mönnum sínum, en dekruðu sem
mest við Tyrkjann. í byrjun októ-
ber var eigi annað sýnna en að nýr
ófriður mundi hefjast milli Tyrkja
og Grikkja, og er óvíst hvernig það
hefði farið, ef aðrar þjóðir hefðu eigi
komið til sögunnar. Frakkar gerðu
sitt til, með því að neita Tyrkjum
um öll lán þangað til fullkominn
friður væri kominn á. En það voru
þó Rúmenar, sem riðu baggamun-
inn.
í miðjum okt. byrjaði grisk-tyrk-
neska friðarnefndin á störfum sín-
um í Aþenu. í fyrstu leit svo út
sem alt mundi ganga greitt, en þeg-
ar fram i sótti, kom það í ljós, að
Tyrkir hugsuðu um það eitt, að
draga málið á langinn með allskon-
ar undanbrögðum. Var oft að því
komið, að allir samningar mundu
fara út um þúfur. En þá komu
Rúmenar til sögunnar.
Um mánaðamótin siðustu brá Take
Jonescu, innanrikisráðherra Rúmena,
sér til Aþenu og kom við í Kon-
stantínópel í leiðinni. Dró hann
þar enga dul á, að það væri full-
kominn vilji Rúmena, að nú yrði
látið til skarar skríða um málið, og
mundu þeir veita Grikkjum fult lið-
sinni, ef á þyrfti að halda. Þetta
hreif, og urðu fulltrúar Tyrkja i
Aþenu nú ólíku liprari en áður.
í Aþenu var Jonescu tekið með
miklum fögnuði. Múgurinn laust
upp fagnaðarópum hvar sem hans
varð vart; konungur veitti honum
margra tima áheyrn og Veniselos
forsætisráðherra hélt honum stórar
veizlur. En þess á milli vanst hon-
um timi til að tala nokkur alvöru-
orð við sendimenn Tyrkjasoldáns og
Jierða svo að þeim, að engin undan-
brögð dugðu lengur. Arangurinn
varð friðarsamningurinn, sem að of-
an er nefndur, og var hann undir-
skrifaður til fullnustu 13. þ. m.
í samningnum er það meðal ann-
ars ákveðið, að allir samningar, sem
^ður voru milli Tyrkja og Grikkja,
skuli ganga í gildi að nýju. Yms
ákvæði eru sett um fæðingjarétt
tyrkneskra manna og um eignir sol-
dáns i þeim héruðum, er Tyrkir hafa
orðið að láta af hendi. Mörgum
deiluatriðum er visað til gerðardóm-
stólsins i Haag.
Um sama leyti og friðurinn var
gerður i Aþenuborg, jöfnuðu Serbar
og Svartfellingar sin á milli ýms
mál, er þeir höfðu dffilt um. Og
nú er nýkomin fregn um, að sættir
séu komnar á um landamæri Al-
baniu. Þá er það eitt eftir að ákveða
örlög eyjanna í Grikklandshafi, en
þeirra vegna voru Tyrkir svo erfiðir
viðureignar í samningagerðinni. —
Lundúnafundurinn lagði það mál i
hendur stórveldunum, og búast marg-
ir við nýjum vandræðum þegar að
því kemur að ráða þvíítil lykta.
Að svo stöddu er þá alt kyrt, en
enginn veit hve lengi.
Hrannáburðurinn.
Þýzbt hlutafélag stofnað.
Eins og menn muna, var hér í
fyrravetur þýzkur maður, Thorsen
að nafni. Var hann hingað sendur
til þess að rannsaka hvort eigi væri
hægt að koma hér á verksmiðju, er
ynni áburðarefni úr hrauni. Verk-
smiðju af því tægi hafa Þjóðverjar
stofnað á Ítalíu og á eynni Martinique
— og hefir þeim græðst fé.
Thorsen þessi leitaði fyrir sér í
Hafnarfirði, tók sýnishorn af hraun-
gróti þaðan til rannsókna erlendis, og
samdi við bæjarstjórn Hafnarfjarðar-
kaupstaðar um land til verksmiðju-
byggingar o. fl.
Sýnishornin reyndust mæta vel
og var þegar afráðið að koma á fé-
lagi. 11. des. (á morgun) er frestur
sá útrunninn, er bæjarstjórn Hafnar-
fjarðar hafði setti félaginu. En í gær
fékk umboðsmaður félagsins hér sím-
. skeyti frá Hamborg — en þar búa
hluthafar — um að félagið væri stofn-
að. Heitir það »Islands Vulkan
Phonolith Syndikat* og hyggur að
vinna hér áburð úr hrauni.
Ein skilyrði Hafnarfjarðar voru, að
bærinn eignaðist 5 °/0 af hlutafénu
og skyldi félagið greiða bænum 2
au. fyrir hverja feralin af lóð þeirri,
er til verksmiðjunnar færi og á 15
álna svæði umhverfis verksmiðjuna,
Þegar verið var að undirbúa stofn-
un félagsins var búist við, að 150
smálestir af áburði jrðu unnar á dag,
og að verksmiðjan mundi veita fjölda
manna fasta atvinnu.
Carol.
Yfirlýsing.
Sökum þess að það hefir verið borið
út í dag af nokkrum nemendum f
verzlunarskólanum, að skólanefndin
hafi heitið þeim þvi, að skólastjóri
færi frá skólanum í lok þessa skóla-
árs, skal þess getið, að þetta er ger-
samlega tilhæfulaust.
Jón Olafsson.
Smávegis viðsvegar ið,
65 ára rikisstjómaraf-
mæli átti Franz Josef Austurríkis-