Morgunblaðið - 11.02.1915, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Leikhúsið.
Syndir annara. Leikrit
í þrem þáttum eftir
Einar H j ör leif saon.
Einar Hjörleifsson er þjóðkunnur
rithöfundur. Hann heíir getið sér
mestan orðstír og beztan þeirra
manna islenzkra, er við skáldsagna-
gerð hafa fengist síðustu áratugina.
Og því verður aldrei neitað af neinu
viti, að sumar af sögum hans, eink-
um smásögurnar, eru alveg vafalaust
listaverk. Stærri sögurnar, svo sem
Ojurefli og Gull, eru misjafnari að
gæðum, þó að vitanlega séu þar
ýmsir ágætir kaflar. Fremur lítið
liggur eftir hann af ljóðum, svo
kunnugt sé, en það er eitthvað
ástúðlega laglegt í þeim flestum.
Hálfsextugur tekur hann að fást
við leikritagerð. »Ljenharður fóqetn
kom út fyrir rúmu ári síðan, og
skal ekki fjölyrt um hann hér, og
nú kemnr höf. með »Syndir annara«.
Sumir menn gerðu sér miklar vonir
um leikritagerð Einars Hjörleifsson-
ar, bjuggust auðsjáanlega við því, að
hann myndi reynast jafnsnjall þar,
sem á öðrum sviðum skáldskaparins.
Aðrir litu svo á, sem nú væri skáld-
ið að ráðast til uppgöngu á »örð-
ugasta hjallann* og að óvíst væri
um afkomuna þar. Þeim fanst það
synd við íslenzkar bókmentir, ef
höf. legði smásagnagerðina á hilluna,
til þess að leggja út á vafasamar
brautir í öðrum greinum skáldskap-
arins og gerast þar ef tii vill miðl-
ungsmaður.
Eg skal svo leyfa mér að fara
nokkrum orðum um þetta nýja leik-
rit: Syndir annara.
Er þá fyrst að geta þess, að það
gerist í Reykjavík á vorum dögum.
Það byrjar á því, að nokkrar konur
sitja að kaffidrykkju á heimili Þorgeirs
Sigurðssonar ritstjóra. Þær hjala
margt eins og konum er titt og
kemur þar loksins talinu, að frá því
er sagt, að nú geti íslendingar feng-
ið peninga. Er það vélritari hjá
Grími Asgeirssyni lögmanni, er flyt-
ur þau tíðindi. Konurnar verða for-
vitnar, sem von er, einkum kona
Gríms; kann hún því illa að vera
leynd slíkum stórtíðindum. Svo fara
konurnar. Ritstjórinn kemur heim
og skömmu síðar Grímur lögmaður
með tíðindin um peningana og heit-
ir nú á ritstjórann til fylgis við mál-
ið. Segir hann að Vesturheimsmaður
nokkur bjóðist til að lána landinu
margar miljónir króna með ágætis
kjörum, gegn því meinlausa skilyrði,
að hann fái eignarrétt á Þingvöllum,
»því hann safnar sögustöðumc.
Ritstjórinn tekur þessu fjarri. Og
lögmaðurinn fær ekkert vilyrði um
stuðning biaðsins.
í öðrum þætti harðnar deilan.
Lögmaðurinn sækir málið af kappi,
en ritstjórinn situr fast við sinn
keip. Verður þeim alimjög sundur-
orða og skilja svo, að lögmaðunnn
er öskuvondur og visar ritstjóran-
um frá sér. Blað Þorgeirs er komið
út með grein um málið án þess að
lögmaður viti, og vonir hans um
að hafa málið fram í bráðina þar
með að engu orðnar. Þegar Þorgeir
er farinn, gloprar lögmaðurinn því
út úr sér við konu sina, að Þorgeir
hafi verið trúlofaður stúlku i Höfn,
gert hana þungaða, svikið hana að
því búnu og síðan hafi hún fyrir-
farið sér. — Og svo ætli þessi mað-
ur að gerast »Þrándur i.götu« í sínu
velferðarmáh.
Frú Anna er »dygðug« kona, og
veit hvað hún á að gera. Hún fer
rakleitt til konu ritstjórans og segir
tíðindin. Frú Guðrún, kona ritstjór-
ans rekur hana út. Hún trúir ekki
þessu fyrr en Þorgeir segir henni
frá þvi sjálfur. Þá ætlar hún að skilja
við hann. En amma hennar frú
Berg, fær hana ofan af þvi. Og leik-
ritið endar á því, að hjónin sætt-
ast. — Guð hefir trúað frú Guðrúnu
fyrir því hlutverki, sem, ef til vill,
er háleitast af öllu: að bera syndir
aunara.
Þetta er i stuttu máli efni leik-
ritsins. Þvi verður eigi neitað, að
leikritið er harla ólíkt að gæðum því
bezta, sem eftir Einar Hjörleifsson
liggur. Þungamiðjan er sætt hjón-
anna i leikslok. Og hún er ljómandi
falleg. Einkum er samtal þeirra frú
Guðrúnar og ömmu hennar skin-
andi fallegt. Gamla konan er að
sýna dótturdóttir sinni fram á það, að
við eigum ekki að dæma mennina
eftir því, sem þeir hafi gert heldur
eigum við að líta á það eitt, hvað
peir séu í raun og veru. Það er
mikill og fagur sannleiki fólginn í
þessu.
Aftur á móti finst mér aðdrag-
andinn að þessari þungamiðju leiks-
ins alt of háreistur. Þingvallasalan
og miljónatilboðið er notað til þess,
að koma því upp um Þorgeir rit-
stjóra, að hann hafi þagað um eitt
atriði úr Hafnarlífi sínu fyrir kon-
unni. Eitthvað smávægilegra hefði
nú mátt nota til þess, og mundi
hafa farið betur á því Auk þess
er hætt við, að að því verði fundið,
hversu fátt ritstjórinn lætur uppi
sinu máli til stuðnings í deilunni
við lögmanninn.
Þegar fram á það er farið af ein-
hverjum, að við þurkum burtu öll
vor þjóðareinkenni, má ekki minna
vera, en að því sé svarað með
ótvíræðum rökum. En ritstjórinn
en undarlega sagnafár. Lögmaður-
inn rökstyður illan málstað afbragðs-
vel.
Eg skal svo eigi fara lengra út i
þessa sálma, en vil geta þess að
lokum, að mér þykir leikritið nokk-
uð lauslega samið í heild sinni, án
þess þó að eg viljí hefja nokkrar
deilur um það efní. Menn skiftast
sjálfsagt i tvo flokka um þá skoð-
un eins og alt annað. En leikritið
er lipurt og létt og eg veit að það
fellur mörgum vel í geð. Og geti
menn hlegið, þá er það sjálfsagt
einhvers virði lika.
Um meðferð leikendanna á ein-
stökum hlutverkum er yfirleitt ekki
annað en gott að segja, og útbún-
aður allur er hinn bezti. Þetta er
orðið svo langt mál, að eg get ekki
nefnt að neinu ráði nema fáa eina
leikendur. Ritstjórann, Þorgeir Sig-
urðsson, leikur Jens B. fVaage. Hlut-
verkið er ógnarlega blátt áfram og
leikandinn fær út úr því alt, sem i
því býr. Eg get ekki kosið mér
hlutverkið öðruvísi leikið. Guðrúnu
konu hans, leikur frú Stefanía Guð-
mundsdóttir. Eg get ekki felt mig
við leik frúarinnar í þriðja þætti.
Frú Guðrún á að rísa hátt yfir mót-
lætið i leikslok og Standa sigri hrós-
andi, því að það besta i sál hennar
hefir unnið mikinn og fagran sigur.
Leikandinn lætur hana kvaka eins
og særðan fugl. Raddblærinn mót-
mælir orðunum sem hún talar.
Grím lögmann leikur Arni Eiríks-
son. Lögmaðurinn er skörulegur
maður, sem veit hvað hann vill,
og verður fráleitt vinur áhorfend-
anna, enda er ekki til þess ætlast.
Árna fer hlutverkið vel úr hendi.
Önnu, konu lögmannsins, íeikur
frú Marta Indriðadóttir. Anna hlýtur
að vera misindiskona, en mér þótti
það ekki koma nógu skýrt fram.
Hún er — eins og Reykvikingar
segja stundum — »dónapilsa«.
Frú Berg leikur Eufemia Waage,
Hún fer vel með hlutverkið, þó auð-
vitað mætti betur vera, og mér fanst
vera einhver innileikablær á öllu
sem hún sagði. Frú Berg er góð
og gcfug kona, sem öllum þykir
vænt um.
Nú er alt fremur smátt sem eftir
er. En alt er það dável leikið.
Friðfinnur Guðjónsson leikur atkvæða-
smala. Það er skrítin »fígúra« og
ekki minnist eg þess að hafa séð
slikan mann, enda er eg ókunnugur
blessuðum pólitísku flokkunum hérna.
Friðfinnur gerði karlinn skemtilegan,
en ákaflega þótti mér hann hlátur-
mildur.
Dagnv dóttir Árna Eiríkssonar
leikur vélritara hjá Grími. Það er
ung stúlka, sem er »ákaflega mikið á
móti barneignum«. Mér þótti hún
skemtileg og þó er jungfrúin óvön
að leika. Það sem þá er eftir, er
svo smátt að varla er nefnandi:
Tvær vinnukonur (Emilia Indriða-
dóttir og Guðrún Guðmundsdóttir),
piparmey (Þóra Möller), skrifari hjá
Grími (fakob Möller) og Ólafur sí-
fulli (Herbert Sigmundsson). Segir
hver þessara leikenda aðeins örfáar
setningar.
H r a f n.
KaMta-herferð þjóðyerja.
Þýzkir kafbátar hafa þegar sökt
mörgum brezkum kaupförum. Eitt
þeirra hét Ben Curachan. Það skip
bar 5092 smálestir og var smíðað
árið 1902. Því var sökt fyrir vest-
an Skotland.
Saga skipverja.
Einn af skipverjum segir svo frá:
Eg lá og svaf, en var alt í einu
vakinn og mér sagt að þýzkur kaf-
bátur væri kominn að skipinu og
hefði gefið okkur 10 minútna
til þess að stíga á bátana og y6r8e
skipið. Eg stökk á fætur og
í bátinn nógu snemma. Þjoðve )
skipuðu okkur að leggjast saffl^1
kafbátnum og heimtuðu skjöl S^PS,
ins. Þeim var sagt að þau v*r“
skipinu sjálfu. Var þá s'?'Pst!,Ía
skipað að sækja þau. Fluttu Þj
verjar hann aftur til skipsinS
höfðu með sér sprengivél sern Þeir
hengdu á borðstokk þess
þegaf
þeir höfðu náð í skjölin, létu Þelt
aftur frá borði og kveiktu um lel
kveikiþræði sprengjunnar. Kafbárut
inn lá hér um bil 30 metra frá s1,ílP
inu, og vóru þeir rétt komnir þat1^
að þegar sprengjan sundraðist
tætti skipið sundur. Það stakst
stefnið og hvarf hér um bil saltl
stundis. Þegar foringinn á kafbátr1^
um kvaddi okkur tók ha.nn í korl
skipstjóra og sagði að sér þætti fyr
ir að hafa gert honum þeuua0
óskunda, en hernaður væri hernaðuc
Hann sagðist vona það að okkur
yrði bjargað áður en veðrið versnað1,
Svo stakk kafbáturinn sér Og við s
um hann ekki framar.
Linda Blanche.
Annað skip sem Þjóðverjar ha3
sökt hét Linda Blanche. Því vaf
sökt 30 mílur fyrir norðan vitask'P
Liverpools. Það var um hádeg1
sunnudagirn 31. jan. Skipveriat
vissu ekki fyrri til, en kafbátur var
kominn fast að þeim. Héldu Þelt
fyrst að það mundi vera brezk°r
kafbátur, en komust brátt að þeirrl
niðurstöðu að hann var þýzkof-
Kafbáturinn skipaði þeim á ensku 3
staðnæmast og var því þegar hlýt1,
Síðan var skipverjum gefinn 10
mínútna frestur til þess að yfirge a
skipið og stíga í bátana. Þeir Iögð11
að hlið kafbátsins og sáu þá na n
hans U. 21. Þjóðverjar reru yfif a
skipinu tóku skjöl þess og sjókot1’
sem voru alveg ný, þvi skipið var
ekki nema hálfs árs gamalt. Áðuf
en þeir fóru frá skipinu skildu Þelt
eftir sprengju fremst á skipin0
aðra aftur á og kveiktu i kveikiþra
unum. Litlu síðar varð sprenginfl °%
skipið stakst í hendingskasti á stefn1 ’
Skipverjar höfðu haft svo fira.
an á að komast í bátana að sun111
þeirra voru í nærfötum einuffl saltl
an. Þjóðverjar gáfu þeim fot
mat og einnig vindla og cigar£tturj
»Það er betra tóbak í þessu en Þv
sem þið reykið*, sögðu þeir
andi.
Þjóðverjar drógu síðan bátaru
nokkurn spöl, og bentu þeim sV°jj
fiskiskip, sem þeir sögðu að nay0
bjarga þeim.
Þriðja skipið. .
hét Kilcoan og var á leið frá L1^
pool til Belfast. Þjóðverjar k°®
um borð í skipið og talaði fyrlf 1 ^
inn ágæta vel ensku. Sagð1 ^
skipstjóra að sér þætti leiðinleg1
hann þyrfti að sökkva skip1 a ^
Skipshöfninni komu Þjóð verjn^^
brezkt kolaskip, en sprengd0
Kilcoan í loft upp eftir að hafa
ið skjöl þess öll.