Morgunblaðið - 14.01.1917, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Roter-Turm-skarðið.
Hér á myndinni sézt Rauðaturns skarðið, sem Þjóðverjar brut-
ust í gegn um og suður í Rúmeníu. Má glögt sjá það, að hér hafa
verið háðar orustur, því búkar dauðra manna og hesta liggja hér
á víð og dreif.
Emile Verhaeren
I át i n n.
Hið mikla skáld Belga, Ea'ile Ver-
haeren, lézt nýlega á mjög svipleg-
an hátt. Hann átti heima i Paiís
en fór snögga ferð til Rúðuborgar
til þess að halda þar fyrirlestur. Járn-
brautarlestin, sem hann ætlaði með
til Parísar aftur, var komin á stað
er hann náði henni. Freistaði hann
þess, að stökkva upp á þrepið, en
varð fótaskortur og lenti inn á milli
hjólanna. Limhstist hatin hræðilega
og dó nær samstundis.
Um þenna mikla mann ritar Vil-
helm Krag i Tidens Tegn ogkemst
þar meðal annars svo að orði:
Hafi hið djöfulóða stríð eigi þegar
rutt burtu öllum tilfinningum úr
brjóstum manna, þá mun fregnin
um hið sviplega fráfall Emile Ver-
haerens vekja sorg og ótta um ger-
vallan heim. Að vísu hafa tilfinn-
ingar vorar sljóvgast mikið á þessum
siðustu timum; á hverjum degi hafa
nýjar skelfingar þrumað.í eyrum vor-
um, þangað til þessar daglegu geðs-
hræringar hafa gertoss þreyttaog sljóa,
hljóðhimnur vorar hafa nú vanist
hinum sífelda hergný og hjörtu vor
flnna eigi framar til.
En fregnin um lát Verhaerens mun
snerta aðra strengi í sálum manna
en hinar hryllilegu herfréttir. Til-
finning, sem vér höfum álitið nær
kólnaða, mun hreyfa sér að nýju,
sú sorgarkend, að cinkennileg, stór
og fögur sál skuli haía horfið oss.
Sú sál, er eigi hafði að eins auðgað
tungu sina og þjóð sína, heldur allan
heiminn. Þess vegna er þetta al-
heimstjón. Allar þjóðir biða tjón við
það, einnig sú þjóð, sem herjaði land
hins látna,
Það má segja Þjóðverjum til ódauð-
legs heiðurs, að þeir tóku alt af er-
lendum listum, vísindum og skáld-
skap opnum örmum. Hinir miklu
rússnesku rithöfundar og hinir miklu
norsku rithöfundar, urðu að fara yfir
Þýzkaland til þess að leggja undir
heiminn. Og það voru Þjóðverjar,
sem dáðust manna mest að frönsk-
um og belgiskum listum áður en
stríðið hófst.
Emile Verhaeren átti líka mikil
itök í Þýzkalandi. Og það væri ein-
kennilegt ef ófriðurinn hefði getað
útrýmt þeirri aðdáun fyrir andleguna
auðæfum, sem nýlega var svo sterk
og einlæg í hjörtum margra ágætra
Þjóðverja.
Það er nú samt sem áður ekki
gott að vita hvar ófriðurinn lætur
staðar numið með að leggja i auðn.
Verhaeren minnist á þetta í formál-
anum að bók sinni »La Belgique
sanglante*, sem eg hygg að sé síð-
asta bókin, er hann gaf út:
»Sá sem ritar þessa bók, þar sem
hatur leynist hvergi, var einu sinni
ákafur friðarvinur. Hann dáðist að
nokkrum þjóðum og einstaka þjóð
elskaði hann. Þar var þýzka þjóðin
fremst. Var það ekki frjósöm, iðju-
söra, dugleg og áræðin þjóð, og auk
þess betur samtaka en nokkur önn-
ur:' Fann ekki hver maður til þess
er þangað kom, hvað þrek hentiar
var óbilandi? Lá ekki framtíð heun-
ar brosandi fyrir henni og var ekki
þjóðin sjálf stöðugt á verði?
Ófriðurinn hófst.
Þýzka þjóðin breyttist á svipstundu.®
Og Verhaeren mintist á það með
hverjum hætti breytingin var. Og
nú talar hann fyrir munn Belgiu:.
»Þróttur hennar varð óréttlátur.
Nú hugsaði hún aðeins um það eitt,
að taka höndum saman um yfir-
drotnun. Það var sá refsivöndur
guðs, sem vér verðum að reyna að
verjast, svo fremi að alt æðra líf
hér á jörðunni á ekki að deyja út.
Höfundur þessarar bókar hefir ald-
rei orðið fyrir jafn miklum vonbrigð-
um sem þessura. Þau snertu hann
svo tilfinnanlega, að hann hyggur
sig ekki vera sama mann og hann
áður var.
Og vegna þess að honum virðist
samvizka sín óvirt af því hatri, sem
nú hefir gagntekið sál hans, þá til-
einkar hann þessa bók þeim manni,
sem hann einu sinni var«.
Þyzk verzlunarskrifstofa. Mr.
Gerhard, sendiherra Bandaríkj-
anna í Þýzkalandi, segir það að
allar líkur séu til þess, að í Þýzka-
landi verði komið á fót verzlun-
arskrifstofu og viðskiftanefnd, sem
á að annast um öll vörukaup frá
útlöndum að ófriðnum loknum,
Á þann hátt þykjast Þjóðverjar
geta trygt sér það, að eigi verði
vörur keyptar hærra verði en góðu
hófi gegnir.
Asquith-stjórnin.
Harður dómur.
Þegar stjórnarskiftin höfðu far-1
ið fram í Englandi, mintist þin^-
maðurinn major Astor á stjórnar-
farið í ræðu, sem hann hélt.
Hann mælti á þá leið, að Asquith-
stjórninni hefði tekist mjög svo
óheppilega þá er húu fór með
þjóðina eins og börn, sem ekki
mættu heyra sannleikann. Henni
gat aldrei skilist að hið eina rétta
var að segja þjóðinni allan sann-
leikann. fíún gaf altaf loforð, en
þjóðin komst jafnharðan að því,
að þau loforð voru ekki haldin
og að stjórnin hafði ekki sýnt
þá fyrirhyggju, sem landið krafð-
ist af stjórnvitringum sínum i
ófriöi. Sumir aðdáendur gömlu
stjórnarinnar hefðu álasað her-
mönnunum fyrir það, að þeir
gætu ekki brotist í gegnum her-
línu Þjóðverja, og álasað banda-
mönnum fyrir hringl þeirra á
Balkan. En hann kvaðst ætla,
að þegar öll kurl kæmu til graf-
ar, þá mundi stjórnin fá sinn
ósvikinn skerf af ábyrgðinni á
hringlinu á Balkan.
— Eina ráðið til þess að sigra
Breta, er það að koma þeim
í sveltu, og Þjóðverjar vita það
mætavel. — Hermennirnir geta
ekki barist, ef þeir vita að kon-
ur þeirra og börn liða hungur
heima. — Matvælamálið er mjög
þýðíngarmikið. í gær sögðu tveir
búfræðingar mér að vér gætum
nær tvöfaldað framleiðslu heima-
ræktaðrar matvöru. Ef stjórnin
hefði athugað þetta árið 1914,
framleiddum vér nú helmingi
meira af matvælum heldur en
raun er á. Þrátt fyrir það þótt
hún hefði hættuna af kafbáta-
hernaðinum fyrir augum og vissi
það, að eigi var hægt að sigra
Breta með neinu öðru en sulti,
þá kom stjórninni ekki til hugar
að auka framleiðsluna um helm-
ing, þótt hún hefði átt að gera
það, og hefði tækifæri til þess.
Ifún setti á stofn nefnd og gerði
Mílner lávarð að formanni henn-
ar. Sú nefnd var skipuð mörg-
um beztu landbúnaðarfræðingum
og hún vann af kappi og gaf
stjórninni skýrslur sinar jafnharð-
an. En stjórnin daufheyrðist við
öllu og vanrækti það að fylgja
ráðum nefndarinnar. En hefði
hún farið að ráðum hennar mundi
matvælaframleiðslan í landinu
mjög hafa aukist, að vísu hefði
hún þá einnig orðið að troða
niður reglur um frjáls viðskifti,.
en þegar hún átti um það að
velja eða vissan sigur, þá mundi
engin önnur stjórn á ófriðartím-
um hafa hagað sér eins og hún
hefir gert.
Þannig er það þá að þjóðin
hefir dignað vegna dugleysis og
áræðisskorts stjórnarinnar. Vegna
dugleysis, framkvæmdaleysis og
afglapa gömlu stjórnarinnar voru
menn farnir að segja: »Stjórnin
sýnir það, að vér getum ekki
unnið. Því þá ekki að tala um
frið?«---------
Hann kvaðst vona það, að
Þjóðverjum og hlutleysingjum
skildist það, að aðalástæðan til
stjórnarskiftanna í Bretlandi væri
sú, að þjóðin hefði óttast að
dembt yrði á ótímabærum friði,
Hann bað menn gæta þess, að
hin nýja stjórn hefði tekið mik-
il vandkvæði í arf eftir gömlu
stjórnina, og hún gæti því ekki
unnið sigur í ófriðnum á fáura
mánuðum. Það væri enginn hag-
ur að þvi að ganga þegjandi
framhjá því, að í landinu yrðí
mikil þurð á matvælum og verð-
hækkun. Það væri þó minna um
vert þótt vörur hækkuðu í verði,
Hitt varðaði meiru að þær fengj-
ust. En verðhækkun og mat-
vælaskortur væri gömlu stjórn-
inni að kenna og vanrækslu
hennar. Bretar mættu eiga von
á því að þá skorti matvæli, vöru-
verð hækkaði enn meira, og per-
sónufrelsi yrði skert enn meirar
enaltþetta værigömlu stjórninni
að kenna. Nýja stjórnin (Lloyd
George) yrði að krefjast þess af
hverjum manni, í hverri stöðu
sem hann væri, að hann fórnaði
miklu, að hann hætti öllu óhófi
og neitaði sér jafnvel um lífsnauð-
synjar.