Morgunblaðið - 14.02.1917, Side 2

MORGUNBLAÐIB
G-óðir menn! Lítið ekki fram í tímarm, lítið heldur inn í utu. búðina.
berandi hlutabréf. Og vér getum
alla eigi séð að hann muni bíða
neinn halla við það.
Það vita allir, að lóðirnar hérna
við höfnina eiga eftir að hækka
í verði. En hitt hemur eigi til
neinna mála að hækkunin geti orð-
ið ótakmörkuð. Einhvern tíma
rekur að því, að verðhækkunin
stöðvast. En setjum svo, að þessi
lóð verði hálfrar miljón króna
virði eftir 90 ár. Er það eigi
sæmileg verðhækkun? Oeri mað-
ur svo ráð fyrir því, að bærinn
ætti að taka 5% leigu af lóðar-
verðinu eins og það er nú (200
þús. kr.), og svo jafnan fram-
vegis, þá þyrfti hann, ef hann
seldi, að fá 15 % af hlutabréfum
Eimskipafélagsins eftir 90 ár.
Vér verðum að segja það, að
menn hafa eigi mikla trú á
framtíð Eimskipafélagsins ef þeir
ætla að stofnbréf þess gefl minni
arð en 15% urn næstu aldamót.
Vér berum svo gott traust til
framtíðarinnar að vér þykjumst
vissir um það, að hlutabréf fé-
lagsins hækki hraðar í verði
heldur en hafnarlóðirnar hérna,
þrátt fyrir það þótt vér vonum
það og treystum því að framtíð
þessa bæjar verði sem glæsilegust.
Það verða t. d. varla mjög mörg
ár þangað til þessi höfn er orðin
of lítil og þá verður smíðuð hér
önnur höfn, stærri og betri í alla
staði. Kröfur tímans heimtaþað og
framfarir þær, sem þessi höfn
skapar ásamt öðru. En þegar
svo er komið, er hætt við því að
lóðirnar hjá þessari höfn komÍ9t
eigi í hærra verð, en þær hafa
þá náð. En þá eiga blutabréf
Eimskipafélagsins eftir að hækka
mikið í verði. »Enda má það
aldrei gleymast*, segir G. M., »að
meðfram er Eimskipafélagið gróða-
fyrirtæki*. Þetta er rétt, og styð-
ur það mál vort að bærinn bíði
eigi neinn halla, þótt hann skifti
á lóðinni og hlutabréfum félags-
ins.
G. M. minnist á »braskið« og ber
Morgunblaðinu það á brýn, að
það vilji styðja að aukningu þess.
Hann mun eiga við það að vér
sögðum að óhætt mundi að gefa
útgerðarfélögunum kost á því að
sæta sömu kjörum og Eimskipa-
félagið, fá lóðir hjá höfninni fyrir
hlutabréf sín. Vér sjáum núsatt
að segja eigi hvers vegna hann
nefnir það brask. Vér nefndum
þetta aðeins til þess að sýna, að
það væri eigi hættuleg braut að
ganga út á þótt Eimskipafélaginu
væri seld lóðin með þessum kjör-
um. Því að það vita líklega flestir
að engu útgerðarfélagimundikoma
til hugar að ganga að þeim kost-
um. Og hvers vegna? Vegna
þess að þá kæmi fram verulegur
halli — eigi á bæjarins hlið held-
ur þeirra. Útgerðarfélög, sem ef
til vill gefa alt að 100% arð af
hlutabréfum sínum þegar þau eru
nokkurra ára gömul, mundu frek-
ar kjósa að fá lóðir á leigu,
þótt með okurverði væri, heldur
en kaupa þær fyrir hlutabréf sín.
Vér gátum aðeins stuttlega um
þetta vegna þess, að í bæjar-
stjórninni kom fram ótti um það
að önnur skipafélög mundu þykj-
ast hafa rétt til þess að fá lóðir
keyptar hjá höfninni ef Eimskipa-
félaginu yrði seld þessi lóð. Sá
ótti er á engu bygður, nema
skammsýni.
En tillaga G. M. um það að
bærinn (hafnarsjóður?) kaupi
hlutabréf fyrir leiguna jafnharðan
hyggjum vér að eigi muni fá
mikinn byr. Hafnarsjóður má
eigi setja fé sitt þannig fast. Um
það er víst öll bæjarstjórnin sam-
mála. En hann setur ekkert fé
fast ef hann skiftir á lóðinni og
hlutabréfunum, því að þau gefa
hafnarsjóði þann árlega arð, er
hann þarf að fá af lóðinni.
Þetta skal látið nægja að sinni
en vonandi er það að bæjarstjórn-
in athugi vel tillögu Sigurðar
Jónssonar áður en hún greiðir
atkvæði gegn henni. Nú gefst
bænum það tækifæri til þess að
gerast hluthafi í Eimskipafélaginu
er honum gefst aldrei jafn gott
aftur. Og það ættu menn líka
að hafa hugfast, að það er betra
að hlutabréf Eimskipafélagsins
séu almenningseign, heldur en
þau safnist á fáar hendur og ein-
stakir menn gerist of miklu ráð-
andi þar og hirði allan gróðann.
Eimskipafélagið er þjóðarfyrir-
tæki, en þá nær það fyrst til-
gangi sínum þegar bæja- og sveit-
arfélög og landsjóður eiga sem
allra mest af hlutabréfum þess.
I Wilna.
í ófriðarskeytunum hafa menn
víst oft rekið sig á nafnið Wilna.
Bærinn lá í herlínunni eystri og
var lengi barist grimmilega þar
í grendinni, unz Þjóðverjar tóku
borgina. Eftirfarandi bréf er rit-
að af norskum manni, dr. F.
Paasche og birtist í »Tidens Tegn«
í síðasta mánuði.
»Menn hugðu gott til framtíðar
höfuðborgarinnar í Lithauen. —
Prýðilegar kirkjur, reistar á blóm-
aöld Póllands, gefa borginni tign-
arlegt útlit. Það skín á marmara,
og gullið glitrar. En svo er
annað, sem ber dýrð þessa ofur-
liði, skitnar götur og ljót, illa
hirt hús. Bærinn ber vott um,
að öll framþróun hafi verið kæfð
á uppvaxtarárunum. Þar er eng-
inn sporvagn, þótt bæjarbúar séu
200 þúsund, gangstéttirnar eru
afleitar og vatnsveitan stakasta
ómynd.
Það sera gleður. augu ferða-
mannsins í þessum bæ eru kirkj-
urnar. í konungakirkjunni eru
geymdar jarðneskar leifar hinna
gömlu stjórnanda Póllands. »La-
dislaus 4. konungur Póllands og
Svíþjóðar« stendur á einni graf-
skriftinni. Það er endurminning
um forna frægð.
Ein kirkjan er með gyltum
turni. Hún var bygð árið 1913
til minningar um 300 ára stjórn-
arafmæli Romanowættarinnar. —
»Því skafið þið ekki gullið utan
af turninum?« spyr útlendur
blaðamaður Þjóðverjann, sem
íeiðbeinir okkur. »Það er óþarfi,
við eigum nóg gull«, svarar
hann.
I Wilna var áður mjög mikið
af merkum höggmyndum, en
mestu af þeim náðu Rússar burtu,
er þeir yfirgáfu borgina, svo sem
mynd Katrínar 2. drotningar sem
svifti Pólland frelsi og Mura-
wieffs sem bældi niður uppreisn-
ina 1863. í stað þess hafa Pól-
verjar nú reist upp aftur 3 krossa
andspænis konungshöllinni gömlu,
sem þar stóð fyrrum, og skvldu
þeir tákna afturhvarf Pólverja
til páfatrúarinnar, sem Rússar
létu fyr víkja úr sessi.
Af hverju hundraði þeirra, er
í Wilna búa, eru 49 Pólverjar, 1
Lithaui og 50 Gyðingar. Em-
bættismannastéttin rússneska er
flúin úr borginni, en Þjóðverjar
hafa tekið við stjórninni. Á göt-
unum úir grúir af þýzkum her-
mönnum, og meðan eg dvaldi í
Wilna, kom Saxakonungur þang-
að. Það var einkennilegt að heyra
þýzka lúðrasveit leika þjóðsöng
sinn, meðan konungurinn var að
skoða gömlu höfðingjagrafirnar
pólsku. — Fólkið á strætunum
stakk svo einkennilega í stúf við
hermennina. Mestur hluti þess
eru betlanar, konur og börn, tötr-
um klædd. Og alstaðar blasir við
sama sýnin, en þó hvergi eins
og fyrir framan »Ostra Brama«,
borgarhliðið þar sem Maríumynd-
in, sem öll er ljósum skreytt á
kveldin, er. Hún veitir huggun
þeím, sem hreldir eru og fátækir.
En nú eru það allir bæjarbúar,
sem þangað leita. Gyðingarnir
leita sér huggunar í trú sinni.
Mörgum þeirra líður illa og gafst
mér færi á að sjá það er eg
ásamt svissneskum blaðamanni
fór um öreigahverfin. . Fátæktin
og óhreinlætið var blöskranlegt.
Og atvinnuvegirnir ótrúlegir. I
einni »búðinni« — þær eru sum-
ar á götum úti, var ekki annað
að sjá en ryðgaða lykla. Þar
voru líka margir »kaupmennsem
ekkert selja«. Þeir fara fram og
aftur um bæinn til að útvega
kaupmönnum viðskiftavini, og ná
drjúgum skildingum með því. —
Sumstaðar eru strætin svo þröng,
að ef tveir menn staldra við
stöðvast öll umferð. Við komum
inn í þess konar götu og þaðan
inn í lokaða götu og var þax' éitt
samkomuhús Gyðinganna. Auð-
séð var að fólkinu var lítið uxn
okkur gefið, og er við mynduð-
um okkur til að ganga inn í sam-
komuhúsið fóru þeir að steyta
hnefana. Okkur varð ekki uffl
sel, en gátum þó ekki komist
burt nema með því móti að ganga
í gegnum mannfjöldann, og gafst
okkur þá glögt dæmi þess hvað
fólkið er orðið duglaust og kúg-
að. Er við komum flýði fólkið
undan okkur og einn þeirra fáu,
sem þorðu að standa kyrrir, gekk
fram og mælti: »Náðugu höfð-
ingjar, fyrirgefið. Það eru bara
vitfirringar, einhverjir fábjánar
sem voru að ógna yður«. Það
eimir enn þá eftir af gamla kvíð-
anum frá þeim tíma er Gyðinga-
ofsóknirnar stóðu sem hæst.
Gyðingarnir játa það líka góð-
fúslega að þá langi ekki til að
komast undir stjórn Rússa á ný.
Að öðru leyti er fólkið hrætt við
að leysa frá skjóðunni, er útlend-
ingar eiga í hlut«. . . .
«SS» l> A 0 H O K t N. tSSiZM
Afinæli f dag:
Guðrún H. Tulinius, húsfrú.
Jórunn Gísladóttir, húsfrú.
María Guðmundsdóttir, húsfrú.
Steinunn Skúladóttir, húsfrú.
B. H. Bjarnason, kaupm.
Bjarni Jónsson, trósm.
Hallgr. Tulinius, fulltrúi.
Sólarupprás kl. 8.32
S ó I a r) a g — 4.54
Háf lóö i dag kl. 9.38 f.h.
og kl. 10.08 e. h.
Fyrirlestrar Háskólans;
Agúst H. Bjarnason próf., dr. phil.
Róm í heiðnum sið, kl. 9.
Lækningar Háskólans:
Augnlœkning ókeypis i dag í
Lækjargötu 6, kl. 2—3.
ÓI. Jóhannesson konsúll á Patreks-
firði dvelur hér í bænum sem stendur.
Leikfélagið. Engin sýning gat farið
fram í gærkveldi vegna ljósleysis, því
að lokað var fyrir gasið kl. 6 í
gær. Verður það ekki opnað aftur
fyr en kl. 10 í dag.
Prófprédikanir. í dag flytja guð-
fræðiskandidatarnir prófprédikanir sínar
1 dómkirkjunni kl. 9 árdegis (Jakob'
Einarsson, Halldór Gunnlögsson og
Ragnar E. kvaran) og kl. 5 síðdegi®
(Eirikur Albertsson, Sigurjón Jónssoo
og Sigurgeir Sigurðsson).
Expedit fer til Akureyrar á morg"
un og tekur flutning. Umboðsmað111,
skipsins er Emil Strand kaupm.