Morgunblaðið - 18.02.1917, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
H. P. Duus A-deild.
Hafnaratræti
Kjólatau Alklæði Klæði í rnöttla
Fataefni Cheviot Alpakka
Tvisttau Léreft Flónel
Regnkápur Barnakápur Regnhlífar
Gólfteppi Strástólar Prjónavörur
komið fram hinn alkunni rúas-
neaki breiskleiki að þiggja mútur
og draga sjálfum sér fé. Spreng-
ingar, sem orðið hafa í hergagna-
8miðjum vestra, eiga og ainn þátt
í því að erindrekarnir eru kvadd-
ir heim. Þegar verksmiðjan á
Black Tom eyjunni sprakk, eða
var sprengd í loft upp, beið
Rússastjórn við það mikið tjón,
því að verksmiðjan vann fyrir
hana. Voru þá þegar margir
erindrekar kvaddir heim. Enn
meira tjón»’biðu Kússar þó þá er
hergagnaverksmiðja í Kingsland
N.-J. sprakk í loft upp nú ný-
lega. Þar áttu þeir 500 þús.
sprengikúlur, sem allar ónýttust.
Kom það þá í ljós, að þeir sem
höfðu átt að sjá um það að taka
í móti hergögnunum og koma
þeim í skip, höfðu vanrækt mjög
þann starfa sinn.
„Sýður á keipum“.
Jón Trausti: Tvær gamlar
sögur. Rvík. Útgefandi
Þorst. Gíslason. 1916.
Fyrir skemstu er komin út ný
bók eftir Jón Trausta, er hann
kallar: Tvœr gamlar sögw. Fyrri
sagan heitir »Sýður á keipum«,
og segir á titilblaðinu, að það sé
»saga frá byrjun 17. aldar«.
Þess er getið í formálanum, að
hvorug sagan hafi við sannsögu-
leg drög að styðjast, og mun því
höfundurinn þykjast hafa rétt til
að smíða sér efnið og fara raeð
það að vild sinni, óbundinn af
þeim hömlum, sem sögulegar
heimildir leggja á skáldin, er þau
taka þekta atburði til yrkisefnis.
Þó er þess að gæta, að sagan
gerist á ákveðnum stað og ákveðn-
um tíma. Hún gerist í hinu nafn-
kunna fiskiveri Dritvík undir
Jökli og er höfundurinn því háð-
ur þeirri skyldu, að láta lýsingar
sínar koma heim við staðháttu
þar, híbýlaháttu, landslag, sjáv-
arstrauma og veðráttu og í ann-
an stað að láta framkomu mann-
anna, er við söguna koma, vera
í sem beztu samræmi við aldar-
hátt þeirrar tíðar, er sagan grein-
ir frá. Innan þessara takmarka
var skáldinu markað svið til þess
að beita skáldgáfu sinni. Ef skáldið
fer þar á móti með skakkar lýs-
ingar á staðháttum og aldaffari,
þá er sagan stórgölluð, villandi
og brýtur í bág við frumreglur
sannarlegs skáldskapar.
Víst g'Söti það verið fróðlegt og
skemtilegt að lesa góða skáldsögu,
sem væri svo sem »gripin út úr
daglega lífinu« í þessu ein-
kennilega og fræga fiskiveri, er
menn sóttu til um margar aldir
víðsvegar af landinu, umfram
aðrar veiðistöðvar, því að víst
hefir vistin þar verið æfintýraleg
og mjög á orði höfð um land alt.
En á þessu hefir orðið ekki all-
lítill misbrestur í höndum höf.
Landslaginu á utanverðu Snæ-
fellsnesi er nokkurnveginn rétt
lýst og heldur vel á fyrstu síðu
bókarinnar, og eins kemur að
nokkru heim lýsingin á Dritvík
sjálfri og útræðinu þaðan, þótt
hún 8é alls ekki svo greinileg
sem skyldi og í hana vanti sumt,
sem er þar einkennilegast og
ekki hefði mátt hlaupa yfir, til
þess að gefa mönnum rétta hug-
mynd um staðinn.
Höf. getur þess, að heilt hverfi
af sjóbúðum og hjöllum hafi verið
í hrauninu upp af víkinni, en
engin bygð hafi verið þar önn-
ur, »því að enginn bær stendur
í nánasta nágrenninu við Drit-
vík«, og flestar sjóbúðanna hafi
verið ónotaðar alt sumarið og
haustið. Þetta er ekki rétt hermt.
í víkinni voru einmitt um þetta
skeið eitthvað 10 »þurrabúðir«,
þar sem fastir búendur höfðu að-
setur sitt, en sjóbúðir eða ver-
mannabúðir voru þar engar.
»Inntökuskipin« voru stundum 60
og jafnvel 80 á vorvertíð, en
vermennirnir af þeim lágu ekki
í sjóbúðum, heldur við tjöld og
undir seglum, svo að vistin hefir
ekki verið beysin, en þó með
öðrum hætti en sagan segir.
Soðning og þjónustu keyptu ver-
mennirnir af þurrabúðarmönnun-
um. Hér fer sögumaðurinn alveg
skakkt með.
Ekki er það allskostar rétt, að
menn hafi einkum leitað verbúð-
unum skjóls fyrir norðanátt, »sem
þar er nöprust eins og annars-
staðar,« því að i Dritvík og þar
í nánd er einmitt nær ávalt blíða-
logn i norðanátt, þótt hörkustorm-
ur sé norðan á nesinu. Þess vegna
fóru menn úr verstöðunum norðan
jökuls suður i Dritvík og reru
þar vertíðina, og fengu þar oft
ágætan afla, einkum ef norðanátt
gekk, svo lítt gaf á sjó annars-
staðar.
Þá skjátlast höf. hraparlega, er
hann lætur vermennina róa
vetrarvertíð í Dritvík, sbr: »Ver-
tíðin leið og það var komið fram
undir jafndægur« — því að ver-
tíðin byrjaði einmitt ekki fyr, en
eftir jafndægur, eða með ein-
mánuði og stóð til Hallvarðs-
messu (15. maí) eða Jónsmessu.
Vermenn reru þar að eins fyrri
og seinni vorvertíð. Að visu gengu
skip þurrabúðarmannanna og
heimabóndans (í Hólahólum) árið
urn Jcring, en það kemur ekki
þessu máli við.
Þar sem höfundurinn fer hvorki
rétt með húsakost vermannanna,
né þann árstíma, sem þeirstund-
uðu róðra, þá verður lýsing hans
á sjómannalífinu p ar allmjög
bogin fyrir bragðið.
Höf styðst ekki við nákvæma
þekking á sögustaðnum, sem hon-
um var þó nauðsynleg og hefði
sagan getað verið stórum »líf-
rænni«, ef hann hefði haft mun
betri kunnugleika þar á sjó og
landi, heldur en raun er á.
Það er ekki því að heilsa, að
hinir einkennilegu staðir, sem
allir kannast við, svo sem »Trölla-
kirkja«, »Draugahellir« eða
»Steinatökin« frægu sé nefnd á
nafn í sögunni og hefði hún þó
orðið mun sannsögulegri, ef hann
hefði látið þeirra að einhverju
getið í frásögninni um sjómenn-
ina. Eins hefði hann átt að nefna
mið þau, er hinir kappsfullu sjó-
menn sóttu á, því að öll mið eru
þar kunn enn í dag og gæfi það
sögunni einuig »líflegra« yfir-
bragð.
Eg skal lítið fara út í það,
hvort sagan komi heim við
aldarhátt á öndverðri 17. öld, en
víst mun það þó vera að sumu
leyti. — Þó hygg eg að ekki
hafi í þann tíð verið uppi almúga-
maður á Snæfellsnesi eins og
Salomon þessi, sem frá er sagt í
sögunni. Hann er að segja frá
því, að það hafi verið »hlutverk«
sitt síðan hann kom í Dritvík (í
marga vetur) að afstýra illind-
um milli »Totumanna« og þeirra
húsbænda sinna og heldur að
»forsjónin« hafi falið sér það. —
Þess konar fórnfýsi hefir tæp-
lega verið til hér á landi í þann
tíma meðal vermanna og kemur
að minsta kosti ósennilega fyrir.
Frásögnin um morð Tobba
er næsta ósennileg, einkum það,
að morðingjunum skyldi vera
vært þar í verinu, þegar allir
vissu á þá illvirkið og sjálfir voru
þeir óvinsælir mjög áður og fengu
ekki að vera óáreyttir, meðan
þeir höfðu ekki til saka unnið.
Þessu getur enginn trúað. Vissu-
lega mundu þeir hafa verið kærð-
ir tafarlaust fyrir »Ormi á Knerri*
— og ekki vóru menn í þá daga
mjög næmir að greina, hvort
sönnun á sakborninga var full-
komin eða eigi. Léttúð og glens
hinna óvinsælu illvirkja um morð-
ið kemur og mjög illa heim við
þann ótta við refsingu, sem sögu-
smíðurinn segir að aftaka Axlar
Bjarnar hafi skotið mönuum í
brjóst og er einmitt þungamiðja
sögunnar að öðru leyti, þar sem
sú hræðsla er svo rík, að hinir
feðganir sigla orðalaust til hafs í
opinn dauðann til þess að forð-
ast refsingu fyrir óhapp, er þeim
hafði að hendi borið. Hvort-
tveggja er álíka ótrúlegt og í
mótsögn hvað við annað.
Ekki verður það sagt um sögu
þessa, sem Snorri Sturluson segir
í Eddu um veröldina, að hún
hafi »spilst af tilkomu kvenn-
anna«, því að hér kemur engin
kona við söguna. — Kemur það
líklega af því, að »allir eru
ókvæntir í verinu«.
Jölclarí.
Áfengissmyglun
milli Danmerkur og Svíþjóðar.
Það er eigi langt síðan að sænska
stjórnin lagði bann við því, að nokk-
ur maður þar í landi mætti fá melra
en tvo lítra af brennivínl á mánuði.
Það mundi nú sumum þykja gott, en
margir voru óánægðir með þetta fyrir-
komulag og hófst þegar í stað dæma-
fá smyglun brennivíns frá Kaup-
mannahöfn — aðallega til Malmö og
Helsingborg. í Kaupmannahöfn eru
engar skorður settar við þvf hve mik-
ið menn geta fengið af áfengi og er
borgin því hreinasta Eldorado fyrir þá
sem sviftir hafa verið dropanum. Og
það er skamt þangað frá Svfþjóð,
Menn geta þvf jafnan skroppið þang-
að frá Malmö og Helsingborg og feng-
ið sór f staupinu. En það er ekki nóg.
Og meun hafa fundið upp á hinum
furðulegustu ráðum til þess að smygla
víni heim til sín. Sumir láta gera sér
hylki, sem falla nákvæmlega innan í
pípuhatt og sér engi maður neitt með-
an þeir taka ekki ofan. Sumir gerðu
sór hylki sem spent voru framan á
magann og þótt þeir væru þá með
ístru er það ekkert tiltökumál í
»púns«-landinu. Þá eru »brennivíns-
pylsurnar« orðnar nafnfrægar. Menn
fá sér langa og fylla þá með brenni-
vínl og hengja svo allstaðar á sig
innan klæða — undir frakkanum, f
buxnaskálmunum og í hattinum — alls
staðar eru þessar pylsur geymdar,
Sumir ferðast sem hljóðfæraleikendur
fram og aftur yfir landið og flytja
hljóðfærin full af brennivíni frá Kaup-
mannahöfn. Aðrir ferðast með ung-
börn og hafa barnavagninn fullan af
brennivínsflöskum. Og kaupmaður
nokkur í Málmey var svo ráðsnjall að
hann lót sáuma sór tvöfalt vesti úr
gúmmí og mátti í því flytja marg*
lftra af hinum forboðna vökva.