Morgunblaðið - 21.10.1917, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
deilumál, er rísa meðal þjóðanna,
séu lögð undir allsherjar dóm-
stól er hefði fullkomið úrskurðar-
vald og vér erum því fúsir til
þess að ræða málið á þeim grund-
velli.
Ef það tækist, sem vér af öilu
hjarta óskum, að samkomulag
náist með ófriðarþjóðunum, þannig
að þessar göfugu hugsjónir kæm-
ust í framkvæmd og Austurríki
og Ungverjaland fengi trygging
fyrir ótakmarkaðri framþróun, þá
ætti það eigi að verða vandi að
greiða svo úr öðrum deilumálum
að allir meigi vel við una, þeg-
ar þjóðirnar taka hæfilegt tillit
hver til annarar um tilveruskil-
yrði.
Ef þjóðir jarðarinnar væru fús-
ar til þess að ræða um sátt á
þessum grundvelli, þá mundi upp
af honum blómgast varanlegur
friður. Þjóðirnar mundu fá full-
komið frelsi á úthöfum, þungum
fjárhagslegum byrðum yrði létt
af þeim og nýjar auðsuppsprett-
ur opnast. I ávarpi yðar, heilagi
faðir, sjáum vér lagðan grund-
völl, er byggja má á undirbún-
ing að samningum er trygt gætu
öllum þjóðum varanlegan og rétt-
látan frið og vér vonum einnig
fastlega, að hinir núverandi óvinir
vorir séu á sama máli. Og þess
vegna biðjum vér guð almáttugan
að blessa það friðarstarf er þér
hafið nú hafið.
Blöndun
eldsneytistegunda
Á dögunum mætti eg kunningja
mínum á götunni, og kvartaði
sá yfir þvi, að kolin sín — smá-
gerð og hitamikil Wales-kol eins
og mest af þeim kolum, sem hing-
að flytjast nú — vildu ekki brenna
í ofninum, heldur renna saman í
köku, sem hindraði loftrásina að
eldinum, og dræpist síðan eldur-
inn. Eg gaf honum það ráð, að
brúka r,mó með kolunum, hluta
móinn nokkuð smátt og blanda
kolunum saman við hann. Þetta
var reynt og gafst vel.
Rétt á eftir barst mér ritgerð
i sænsku verkfræðingariti, »Tek-
nisk Tidskrift«, um blöndun elds-
neytistegunda, eftir sænskan
verkfræðing, K. L. Thunholm. Af
því að mér finst að margir mundu
hafa gagn af að kynnast ritgerð-
inni, set eg hér aðalefni hennar
i lausl. þýðingu, en bæti inn í
skýringum, þar sem mér þykir
þurfa.
Fyrsta skilyrðið fyrir því að
fá full not hitagildis þess, sem
eldsneytistegund hefir að geyma,
er það, að brenslan sé fullkomin,
þ. e. að alt brennanlegt efni í
eldsneytinu sameinist súrefni lofts-
ins í eldstæðinu.
Annað skilyrði er það, að hita-
stigið í eldstæðinu sé sem hæst;
má skilja þetta ef athugað er, að
reykurinn verður ávalt að vera
nokkuð heitur, til þess að súgur
myndist í reykháfnum. Sé nú
hitastig eldstæðisins að eins litlu
hærra en það sem hitastig reyk-
háfsins þarf að vera, þá fer mest-
allur hitinn með reyknum út
gegnum reykháfinn. Því heitari
sem eldurihn er, því meiri hita
getur hann gefið frá sér til notk-
unar áður en loftstraumurinn er
kominn niður á hæfilegt reykjar-
hitastig.
Til þess að unt sé að fullnægja
þessum tveim grundvallarskilyrð-
um þarf fyrst og fremst að haga
svo til, að brenglan verði sem ör-
ust, þ. e. a. s. á tilteknum ristar-
fleti verður að brenna sem mestu
eldsneyti á sem styztum tíma.
Enda munu allir við það kann-
ast, að ef brenslan gengur dræmt
(t. d. af því að súgur er ónógur)
þá hitnar eldfærið aldrei að gagni,
jafnvel þó svo miklu eldsneyti
sé brent, að nægilegt væri til að
framleiða snarpan hita ef það
gæti brunnið fljótlega.
Til þess að brenslan verði sem
örust útheimtist:
1. Að loftið geti hindrunarlaust
leikið um eldsneytismolana.
2. Að eldsneytismolarnir séu
sem minstir (eftir því sem sam-
rýmanlegt er við 1.), svo að snerti-
flötur loftstraumsins og glóandi
eldsneytismolanna verði sem
stærstur.
3. Að eldsneytismolarnir gefi
frá sér nokkuð af lofti eða gufu
við brensluna, því að það loft
hjálpar til að halda eldsneytinu
sundruðu og greiðir þar með fyr-
ir loftrásinni innan um eldsneytið.
4. Hins vegar má þessi loft-
eða gufu-myndun eldsneytisins
sjálfs ekki vera svo mikil, að
hún útrými brensluloftinu úr eld-
inum, eða fylli um of smugur þær
milli eldsneytismolanna, sem
brensluloftið á að sogast um.
Þessum skilyrðum er ekki unt
að fullnægja, nema eldsneytið hafi
tiltekna samsetningu, sé ekki fyrir
hendi ein eldsneytistegund með
hentugri samsetningu, verður að
reyna að búa til hentugt eldsneyti
með því að blanda fleiri tegund-
um saman.
Auðveldast er að fullnægja
skilyrðunum með því að brenna
hitamiklum steinkolum, með
hæfilegu gas-innihaldi og sem
minstu gjalli, svo sem eru góð
ofnkol eða Bkipakol. Hinsvegar
er erfitt að fá nógu öra brenslu
ef eldsneytið hefur ekkert gas í
sér, eins ‘ og anþrasítkol (smíða-
kol) og kóks, eða ef of mikið gas
er í því, eins og t. d. í reglulegum
gaskolum.
Allir, sem notað hafa kóks
munu kannast við þetta, að oft
er ervitt að fá brensluna nógu
öra. Það kemur af því, að elds-
neytið gefur ekkert loft frá sér,
alt gas er soðið úr því í gasstöð-
inni. Séu gasauðug kol tyrir
hendi, er skynsamlegast að blanda
kóksið með slíkum kolum, en ann-
ars er venjan sú, að blanda kóks-
ið með vatni, bleyta það. Reikn-
ingslega stelur vatnið nokkru
af hitagildinu, sem sé svo
miklurn hita, sem útheimtist til
að breyta vatninu í gufu, og eru
það 700 hitaeiningar fyrir hvern
lítra, af vatni, sem í kóksið er
látinri. En þessi eyðsla vinst
upp á því, að vatnsgufan úr
kóksinu hjálpar loftrásinni railli
kóksmolanna í eldinum, svo að
brenslan verður örari.hitinn næst
úr eldsneytinu á skemri tíma og
minna af honum fer til spillis út
um reykháfinn.
Thunholm hefir nú gjört til-
raunir með brenslu á eldsneytis-
blöndu úr lélegum steinkolum og
votu viðarkurli, sem sennilega er
svipað eldsneyti og hrisið okkar.
Hitagildi stein-
kolanna var . . 4500 hitaein.ákg
Hitagildihrissins
var............ 60000 — - hl.
Aska í kolunum
var............15%
Vatn í kolunum
var............næstum ekkert
Vatn í hrísinu
var............57%
Prófunin var gerð í gufukatli.
Við kyndingu með tómum Tcolum
framleiddust 9.5 kg. af gufu
á klst. fyrir ferm. af ristinni og
nýtingin varð 61 % (þ. e. 61 %
af reiknuðu hitagildi kolanna
urðu að notum).
Við kyndingu með blöndu af
hrísi og kolum fengust 120 kg.
af gufu á klst fyrir ferm. afrist-
inni, og nýtingin varð 78 %.
Þessi merkilegi mismunur staf-
ar vitanlega af því að brensla
varð fullkomnari vegna hríssins
(betri loftumrás í eldinum), og
sást þetta bæði á þvi að reykur
var enginn og gjallúrgangur miklu
minni en þegar tómum kolum
var brent.
í annað sinn lá fyrir að nota
hörð og gjallmikil belgisk kol
(27 % aska og 6000 hitaeiningar
pr. kg.), sem vildu sindra saman,
og var ekki unt að brenna þeim
einsömlum í eldstæði því, sem
fyrir hendi var. Reynt var að
blanda þau með fremur gasinikl-
um skipakolum, og mátti þá svæla
þeim, en nýtingin varð slæm.
Síðan voru þau blönduð með við-
arkurli, og var vatnið í því 26 %;
var blandað eftir rúmmáli 1 mál
af kolum og 4l/a mál af kurli.
Þá varð nýtingin betri en með
eintómum góðum kolum, og gufu-
framleiðslan, að tiltölu við ristar-
Btærð, líka miklu meiri en með
tómum góðum kolum. Bezt
brann úr gjallinu ef kurlið var
bleytt rétt áður en það var látið
saman við kolin. Er þetta gott
dæmi upp á að tvær eldsneytis-
tegundir, sem Jivor fyrir sig er
mjög léleg, geta myndað ágœtt
eldsneyti ef þeim er blandað sam-
an.
Við blöndun eldsneytistegunda
er áríðandi, að hlutfallið milli
stykkjastærðanna sé þannig, að-
báðar tegundirnar séu jafn-
fljótar að brenna. Sé t. d. brent
saman kolum og höggnu hrísi,
leiðir hér af, að kolin eiga að
vera smátt mulin. Það er skilj-
anlegt, að blöndunin sé ófullkom-
in, ef stykki annarar ^tegundar-
innar eru fljótari að brenna út
en hinnar, því að þegar fyrri
tegundin er brunnin út, þá verð-
ur hin óblönduð eftir.
Það virðist fljótt á litið ótrú-
legt, að viðarkurl (hrís) með
50 % eða meira af vatni, geti
verið gott eldsneyti, og jafn vel bætt
bezta eldsneytið sem kostur erá,
steinkolin, af því að talsvert
mikill hiti hlýtur að eyðast til
að breyta vatninu í gufu í eld-
stæðinu. En Thunholm sýnirmeð
reikningsdæmi, að ef 4 málum (eft—
ir rúmmáli, ekki þyngd) af svona
blautu kurli er blandað saman við'
eitt mál af meðalgóðum steinkolum,-
þá eyðast bx/2 % af öllu hitagildi;
eldsneytisins til þess að eiraa
burt vatnið úr kurlinu. Og þar
sem nýting hitagildisins batnar
um 15 % eða meira, þá borgar
sig vel að brúka hrísið þó blautt
sé.
Þetta er aðalefni ritgerðarinn-
ar. Því miður minnist Thunholm
ekkert á það eldsneytið, móinn,,.
sem hér verður aðallega að gripa
til meðan samgönguvandræðin
haldast. En miklar líkur eru
fyrir þvi, að eins og blautt við-
arkurl getur komið að ágætum
notum saman við annað elds-
neyti, eins megi nytja mó, og
það jafnvel laklega þuran mó,,.
með góðum árangri, ef til er hent-
ugt eldsneyti til íblöndunar. Til
fullnustu verður ekki úr þes’su
skorið nema með tilraunum, en
tilraunastofnan í þá átt engin til
hér, enda hlýtur niðurstaðan að
verða nokkuð mismunandi eftir
gerð eldfæranna og súg reyk-
háfsins. Hygg eg því að menn
verði alment að gera tilraunir um
þetta sjálfir í eldfærum sínum, en
minnast vil eg á nokkur atriði,,
sem vert væri að menn prófuðu.
í samanburði við annað elds-
neyti er mór seinn að brenna.
Þetta er kostur, þegar aðalelds-
neytið er kol, og mórinn ein-
göngu notaður til að halda eld-
inum lifandi þær stundir, sem
ekki er þörf á brenslu til eigin-
legrar hitunar. En þegar mórinn
er orðinn aðaleldsneytið, þá verð-
ur þetta tvöfaldur ókostur, því
að sein brensla veldur bæði því,
að tiltölulega of mikið af hita-
gildinu tapast út um reykháfinn,
og að eldfærið hitnar ekki svo
mikið, að tilganginum með brensl-
unni (t. d. hitun herbergisins)
verði náð. Verður því fyrst og
fremst að leita ráða til að örfa
brensluna.