Morgunblaðið - 26.11.1917, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Skrifsíofa andbanniDgafélagsins,
Ingólfstræti 21,
opin hvern virkan dag kl. 4—7 siðd.
Allir þeir sem vilja koma áfengis-
málinu í viðunandi horf, án þess að
hnekkja persónufrelsi manna og al-
mennum mannréttindum, eru beðnir
að snúa sér þangað.
Sími 544
Og lítum á atfarir bandaveld-
anna. Þau ausa út gullinu gegnd-
arlaust, einkum fyrir beint arð-
sama hluti. Til dæmis virðistsvo
sem þau álíti, að skip sé ekki
hægt að kaupa of dýrt, sérstak-
lega þegar hægt sé að láta fyrir
þau gull, sem er að verða verð-
laust. Þá er og tvent unnið í
einu, ríkið hefir auðgast að arð-
bærum hlut, en keppiuautur á
heimsmarkaðinum orðið sama
hlutnum fátækari.
Annars má segja, að það sé
ekki neitt nýtt, að gullið hætti
að vera gjaldmiðill. Það er t. d.
í raun og veru hætt því hér á
landi síðan seðlar komu i staðinn,
og í þeim löndum, þar sem seðl-
ar ganga nær eingöngu.
Sú breyting, sem stríðsskortur-
inn gerir að auki, er þá þessi, að
gullið líka missir eftirspurn sem
vara. Og hana missir það fyrst
og fremst af því, að það er mest-
megnis glysvarningur, en ekki
nytjavara, en hitt hjálpar til, að
það er búið að venja fólkið af
því að safna gulli, með því að
læsa það niðri í bankakjöllurum.
Gullbankarnir hafa með þessari
ráðstöfun sinni, hjálpað til að
grafa sína eigin gröf. Fólkið
kærir sig ekkert um gullpeninga
lengur. Og svo á það að vera.
Reynslan er búin að sanna, að
það er óheppilegt að láta vöru
ganga í miili sem peninga. Pen-
ingarnir eiga helzt að vera úr
sem verðlausustu efni, og ein-
ungis að vera ávisun með ríkis-
ábyrgð á verðmæta vöru. —
Gullið á að vera úr sögunni nema
sem smíðamálmur til nytja. Nú-
tíminn mun sýna, að sem gildis-
mælir fyrir peninga hefir gullið
alt of óstöðugt verðmæti, og fram-
tíðin mun að líkindum sýna það
líka. Því að vaxandi menning
hlýtur að brúka beinar lífsnauð-
synjar menningarþroskans sem
grundvallar-verðmæti, en hvorki
glysvarning eða annað, sem hún
kemst vel af án.
Sú kenning, sem eg því varpa
fram til bráðabirgða og frekari
rannsóknar, er þá þessi:
Sem aðalhreyfiafl viðskiftanna
er saga gullsins á enda.
Gullinu ber nú á þessu augna-
bliki að líkja við það vatn, sem
til er, ef menn hugsuðu sér, að
öll uppgufun og úrkoma væri
hætt. Þá hefir að eins það vatn
í sér fólgið hreyfiajl, sem á eftir
að renna af hærri stað á lægri.
Þegar það er komið í lægsta poll-
inn, þá er það einungis til gagns
þeim skepnura, sem með því
slökkva náttúrlegan þorsta sinn
og þeim mönnum, sem dæla það
upp í leiðslur sinar til húsnytja.
— Á líkan hátt á gullið enn þá
eftir að hreyfa nokkrar viðskifta-
vélar, á meðan það rennur með
síþverrandi afli ofan frá framsýu-
ari mönnunum niður til hinna
heimsku gulldýrkenda.
Þegar þær þjóðir sem nú berj-
ast harðast fyrir tilveru sinni,
sjá hvað verða vill, selja þær
gull sitt í snatri og skella í lás,
afnema það sem gjaldeyri, svo að
það skuli ekki eiga afturkvæmt,
fyr en sá tími kemur, seint og
síðarmeir, að það hefir fengið
eftirspurn sem nytsöm iðnaðar-
vara.
Garnla »gullöldint er því, sam-
kvæmt þessari kenningu, liðin.
Hún var það í raun og veru
strax þegar bankarnir höfðu van-
ið menn af að nota gullið og óska
þess. Gleðin af að . liorfa á það
var í raun og veru aðaldýrmæt-
ið. Framtiðar menningin leitar
gleði sinnar á annan hátt, og
þess vegna hangir gullið enn þá
að eins af vana, þangað til neyð-
artímarnir hafa sýnt hið sanna
gildi þess.
Af því að eg er ekki fjármála-
maður, þá læt eg staðar numið
að sinni, en skora á þá sem hafa
vit á fjármálum, að rannsaka
þessa tilgátu alvarlega, og þær
afleiðingar, sem hljóta að verða
ef hún reynist rétt.
Það hiýtur að vera afar mikils-
vert að sjá nógu snemma hvað
verða vill, svo að réttar ráðstafanir
geti orðið gerðar samkvæmt því.
Hálldór Jónasson.
Samsstið I Iðnó.
Það var setinn bekkur i stóra saln-
um í Iðnó í fyrrakvöld. Kaupmenn,
veizlunarmeiin og aðrir kaupíýslu-
menn sátu f»ar við þéttskipuð borð
að snæðiugi og gleðskap, til þess að
minnast 50 ára afmæiis styrktar- og
sjúkrasjóðsins. Voru þar 105 œanns
samankommr.
Guðm. Olsen kaupm., sem verið
hefir í stjórn félagsins í undarifarin
rúm 30 ár, bauð alla velkomna til
hátíðarinnar, Sighvatur Bjarnason
bankastjóri, form. sjóðsins, mælti
fyrir minm sjóðsins, Borgþór Jós-
efsson bæjargjaldkeri taiaðifyrir minni
verzlunarstéttarinnar, Garðar Gísla-
son stórkaupm. fyrir minni Reykja-
víkur og Th. Thorsteinsson kaupm.
fyrir minni Islands. Auk þessara
ræðumanna tók fjöldi annara til máls
og töiuðu sumir langt og snjalt.
Heiilaóskaskeyti bárust sjóðnum
mörg frá fjarverandi meðlimum hans
og kvæði hafði Hannes Blöndal 011.
Menn^ skemtu sér við söng og
ræðuhöld langt fram á nótt.
Hvar á hann að liggja?
Þegar ákveðið var að landss jórnin
tæki að sér að veita mör.num at-
vinnú ti! þess að létta af fólki at-
vinnuleysinu á þessum alvarlegu
tímum, lá það f augum uppi að eitt
af því sem bæri að gera væri að
leggja góðan veg milli Reykjavíkur
og flafnarfjarðar. Gamli vegurinn
er svo slæmur yfiiferðar mestan
hluta ársins, en samb3nd milli kaup-
staðanna hinsvegar svo mikið, að
vegurinn (ullnægði eigi þeim kröf-
um sem menn veiða að gera til
vegarins, ef þm viðskifti sem þegar
etu komin á milli bæjanna eiga að
geta haldiít, svo eigi sé minst á
það, að þau geti aukist.
Það hefir verið talað um það oft
og einatt að það ætti sð ! oma á
járnbrautarsambandi milli kaup.tað-
ann\ Borgi rekstur jlrnbrautar sig
eigi milli þeirra staða, þá séu slík
fyrirtæki dauðadæmd hér á landi, að
minsta kosti í bráð. Vér skulum
eigi hér fara út í þessa járnbrautar-
hugn ynd, enda mun hún áreiðan-
Jega eiga langt i land. En hvort
sem nokkurntíma verður lögð járn-
braut til Hafnarfjarðar eða eigi, þá
er þó nauðsynlegt að góður v^|gur
tengi kaupstaðina saman engu að
siður. Vegurinn hefir sina þýðingu
hvort sem járnbraut er eða ekki.
Það er þvi engin á' tæða til þess að
biða með að leggja veg af því að
járnbraut ef til vill einhverntíma
verði lögð. Vegurinn verður að
koma hið fyrsta, . ef kaupstaðirnir
vilj.i auka viðskifti sín, hvoium um
sig til heiila.
Hvar á nú vegurinn að liggja ?
Þeir, sem bezl hafa vit á, eru
rillir sammála um þ3ð, að vegurinn
eigi ekki að liggja á sama stað og
núverandi vegur. Hann er of bratt-
ur á köflum og þess gerist engin
þörf. Allir eru simmála um það,
að veginn bsri að leggja annars-
staðar. En hvar?
Það hefir um hríð verið á dagskrá
meðnl Hafnfirðinga, að fá veg lagð-
an um Vífilsstaði yfir á aða’flutninga-
brautina í Mosfellssveitinni. Sá veg-
ur rour-.di kosta mjög mikið, en er
nauðsynlegur fyrir Hafnfirðinga, enda
mundi hann tiltölulega fáum koma
að notum nema þeim. En má nú
ekki slá tvær flugur í einu höggi ?
Væri ekki ráð að leggja hinn fyrir-
bugaða nýja Hafnarfjarðarveg frá
Elliðaánum fram hji Breiðholti til
Vífilsstaða? Með þvi mundu Mos-
fellssveitarmenn fá kaflann að Elliða-
ánum bættan, því vitanlega yrði að
leggja nýjan veg að Elliðaánum
héðan.
Þessi leið er að visu nokkru lengri
en beínt suður hálsana til Hafnar-
fjarðar. En hún hefir þann stóra
kost, að hægt yrði að kornast hjá
nær öllum hæðum — vegurinn yrði
nær sléttur Væri munur mikill að
ferðast í bifreiðum um sléttan veg:
og sparnaður mikill, þó hann væri
ofurlítið lengri.
Það er sagt, að landsverkfræðing-
ur hafi þegar sent landsstjórninni
álitsskjal sitt um nýjan Hafnarfjarð-
aiveg. Vér höfum eigi enn átt kost
á, að kynna oss skjal þetta, en það
er vonandi, að hlutaðeigandi yfirvöld
kynni sér grandgæfilega málið ááur
nokknð er fastákveðið.
DA6BOS
Kveikt á Ijóskerum hjóla og bíf-
reiða kl. 4.
Gaugverð eriendrar luyntar.
Bankar Póathús
Doll.U.S.A.&Canada 3,30 3,40
Frankl franskur 55,00 53 00
Sænsk króna ... 120,00 122,00
Norsk króna ... 102,50 103,00
Sterlingspund ... 15,00 15.00
Mark .............. 43,00 46,00
Holl. Florin ................... 1.29
Austurr. króna.................. 0.29
Nefndirnar. |>ær eru bænum ærið
kostnaðarsamar hinar mörgu nefndir,
sem skipaðar hafa verið vegna dýr-
tíðarionar, t. d. matvælanefnd og
húsaleiguuefnd. En nú hefir komið
til orða að reyna að minka útgjöldiu
við matvælanefnd og seðlaskrifstof-
una, með því að fækka þar mönnum,
færa úthlutuniua meira samau eða
hætta henni jafnvel alveg í vetur.
Birgðir bæjarins af vörum þeim, sem
úthlutað hefir verið eftir seðlum, eru
nú það miklar, að ef einstakir menn
sölsa þær eigi undir sig, þá ættu
þær að nægja fram eftir vetri.
KoiaúthÍutnnin. Afhendingarsaðla
eiga þeir sð sækja í dag kl. 10—^ýí/a,
sem búa í Miðstræti, Mjóstræti/iVTýr^
argötu, Njálsgötu, Norðurstíg, Ný-Ú
lendugötu, Óðinsgötu, Pósthússtrætif
Rauðarárstíg,Ránargötu,Skálholtsstíg',
Sauðagerði, Sellandsstíg, Skólastræti
og Skólavörðustíg.
Símslít urðu víða á landinu í fyrra-
kvöld vegna snjókomu.
Tengdapabbí var Ieikinn í gær-
kvöldi fyrir fullu húsi áhorfenda.
ÓJafur Björnsson ritstjóri hefir
Iegið rúmfastur uudanfarua daga, eu
er nú í afturbata.
Þurkað grænmeti Hér er komið
á markaðinu töluvert af þurkuðu
græumeti frá Danmörku. Er það
alveg nýtt hér á landi, en er notað
töluvert erlendis, í löudum sem ann-
ars eru grænmetisfátæk.
J>eir sem reynt hafa þessa nýju
vöru, hrósa henui mjög, segja að það
sé enginn munur finnanlegur á þurk-
uðu og nýju grænmeti, ef róttilega er
með farið.