Morgunblaðið - 01.09.1918, Qupperneq 1

Sunniidag
1
JL $ *>
sept. 1918
H0R6DNBLADI
5. argfmgr
295.
Riistj árnarsitni nr. 500
Ritstjón: Vilbjáimnr Fiasen
ísafoidarprentsmiðja
Afgreiðsluslmi nr. 500
Úr loftinu.
Berlin 30. ágúst um kvöldið.
Opinber tilkynning:
Hrundið hefir verið miklum áhlaup-
um Englendinga á löngu svæði suð-
austan við Arras.
Orustur hafa orðið norðaustan við
Noyon og á Aillette sléttunni.
Paris 31. ágúst.
í dag hafa Frakkar haldið áfram
sókn yfir Canal du Nord, þrátt fyrir
þráláta vörn Þjóðverja.
Catigny og Sermaize eru nú á
valdi Frakka. Frakkar halda með
miklu afli áfram sókn sinni umhverfis
Catigny og Beaurains.
Frakkar hafa tekið Chevilly og
89. hæðina og rofið fremstu varnar-
linur Þjóðverja hjá Genory.
Sunnar eru blóðugar orustnr norð-
*>r og austur af Noyon.
Frakkar halda Happlincourt og
Siméon-fjalli og hafa tekið fanga svo
hundruðum skiftir. — Milli Oise og
Aisne eru orustur æðisgengnar.
Fyrir norðan Aillette hafa Frakkar
tekið þorpið Champs.
Norður af Soissons, umhverfis
Lhavigny og Cuffies hafa Frakkar
fert herlínu sína áfram í áttina til
Lisieres vestur af Crouy.
Færeyingarnir.
Vopnafirði í gær.
Hér og 4 Bakkafirði hafa haldið
^il margir Færeyingar } sumar, sem
stundað hafa fiskveiðar. Á fimtudags-
morguninn kom varðskipið »Beskyt-
teren« hingað frá Þórshöfn, skip-
stjóri Broberg, sem var á »Ceres«.
Erindi skipsins hingað var að sækja
Færeyingana. Nokkra menn tekur
skipið einnig á Bakkafirði, en all-
margir verða þar eftir. Mun »Be-
5kytteren* síðar sækja þá.
Afllnn nyrðra og eystra.
Seyðisfirði í g*r.
Afli hefir bókstaflega enginn verið
á Húsavík, Skálum, Bakkafirði, Vopna-
firði eða Borgarfirði síðan í maímán-
uði. En á Seyðisfirði og Norðfirði
hefir veiðst vel, þegar beita hefir
verið fáanleg.
Tvö saltskip eru nýkomin hingað
frá Spáni. Er það gott, því saltlítið
Var orðið.
Aage Westenholz
um sambandsmálið.
Eftirfarandi grein birtist í »Köben-
havn« 12. ágúst.
»Frumvarpið til »sambandslaga«,
sem ekki ræðir um ueitt verulegt
samband, hvorki um hervarnir, tolla
eða annað, sem nokkra þýðingu
hefir — hefir nú verið rækilega
gagnrýnt af Knud Berlin prófessor
og öðrum; einni smá fjarstæðu vildi
eg gjarna andmæla, áður en sett
eru löf um »samband« þetta.
Ef í heiti konungs eiga að vera
nöfn beggja »ríkja«, eins og r. gr.
segir, þ. e. ef hann á þá að heita
•konungur Danmerkur og íslands«,
þá þýðir það hvorki meira né minna
en það, að Island er qert að konun^s-
riki! Vér skulum nú reyna að kom-
ast hjá því, sem svo er hlægilegt.
Vér hlónm, þegar Montepegro, sem
þó hefir 2—3 sinnum fleiri íbúa en
ísland, var gert að konungsriki. En
Montenegro átti þó bæði her og
frækilega sögu. íslendingar eiga
hvorugt — hafa að eins getað skriý-
að sögu. Ef ekki verður hjá þessu
komist, þá verður heiti konungs
heldur að vera »Danmerkur konung-
ur, íslendinga, Vinda og Gauta o.
s. frv. Vald konungs á Islandi og
tekjur hans þaðan, verður tæpast
meira en frá Vindum og Gautum.
Ef vér gerum ísland að konungs-
ríki, þá gerum vér vort til þess að
auka þá veiklu í fari íslendinga, sem
verst er, en það er mikilmenskuæði
þeirra, og það er ekki verjandi. —
Þessi litla þjóð, ekki mannfleiti en
ibúar Friðriksbergs, og miklu ver
stödd efnalega, virðist gera kröfu til
þess, að vera fjórða ríkið á Norður-
löndum, nefnast við hlið Danmerk-
ur, Noregs og Svíþjóðar. Hvað ætli
íslendingar segöu> ef vér Danir fær-
um t. d. að hreyfa því að mynda
fjórveldasambandið Frakkland, Eng-
land, Bandaríkin, Danmörk ? Við
skulum þó reyna að minna þá á
þau réttu hlutföll, að þeir eru ekki
nema i°/0 af Norðurlandabúum, og
að sama skapi fer mikilvægi þeirra,
þ. e.: þeir eru þvi sem næst = o.
Þetta »samband«, sem stungið er
upp á, er að öðru leyti, eins og við
mátti búast, mjög etnhliða, og heiðar-
legur skilnaður var miklu sæmilegri
(þeim er unna Danmörku). ísland
gefur látið, en fær meira en litið í
aðra hönd, Og þar á meðal talsvert
fé. Danmörk á að lána ókeypis sinn
ágæta utanríkisráðherra, og jafnvel
konung sinn. Völd fáum vér engin
á íslandi, en við ábyrgð losnum vér
varla, ef eitthvað gengur á tréfótum
í utanríkismálunum, eða neyð sverf-
ur að i landinu sjálfu. Þakklætis
fyrir »veglyndi« vort í íslands garð
megum vér ekki búast við, og það
væri líka ósanngjarnt, því vér höf-
um sýnt með Vesturheimseyjasöl-
unni, hve mikið vér eigum af þeim
eiginleika. Nei, ásíæða vor til að
stiga þetta spor hefir verið hræðslan
við kvabbið, en við það losnum vér
varla með þessu »sambandi«. íslend-
ingar þeir, sem hingað til hafa lifað
fyrir og lifað af baráttunni mót »ger-
ræði Dana« geta varla svona alt i
einu lagt þetta starf niður og byrjað
á öðru.
Nei, fullur skilnaður, og ekki ein-
ungis að borði og sæng, er það eina
sem við á, þar sem um þá aðila er
að ræða, sem ekki bera hlýrri hug
eða meira virðiogarþel hver til ann-
ars en þetta.
Það er oss Dönum öllum, er fána
vorn elskum, sorgarefni að sjá
Dannebrog dreginn niður. En sumir
Danir lita öðruvísi á. Einn af stærri
spámönnum gerbótaflokksins hefir,
ef eg man rétt, kallað danska fán-
ann »skitugan lepp«, og það getur
því vel verið ánægjuefni trúbræðrum
þessa manns, að losa sem flesta und-
an sliku merki, og sem stendur eru
það visast þeir, sem völdin hafa.
Vér hinir verðum svo að smjatta á
endurminningunni um forna frægð.
»íslendinga, Vinda og Gauta«,
er ekki alveg fráleitt, en vér skulum
ekki gera oss að athlægi með því
að samþykkja »konungur íslands«,
— það væri lika synd gagnvart
hugarrósemi íslendinga«.
Þessi Aage Westerholt er verk-
fræðingur, og hefir dvalið árum
saman í Austurindíum (Síam). Siðan
hafa menn i Danmörku borið kvið-
boga nokkurn um sálarástand hans,
sem hefir stundum lýst sér í stór-
furðulegum tiltektum.
Það var hann, sem fyrsta ófriðar-
árið reit æsingaþvaður nokkurt og
eggjaði til ófriðar gegn Þýzkalandi 1,! 1
í Vesturheimseyjadeilunni vakti hann
athygli á s£r með stöðugu, taum-
lausu ofstæki.
Hann hefir stofnað »Korps Westen-
holz< (sjálfboðalið til skotæfinga). —
Hann er bandóður hernaðarsinni, og
sem betur fer, komast fáir til jafns
við hann í trúnni á almætti Dan-
merkur.
Það er mjög merkilegt, að það
er blaðið »Köbenhavn«, sem veitir
ofanskráðum »hugleiðingum« rúm
með takmarkalausri gestrisni.
Æ, Westenholtz I Betur að þér
hefðuð verið kyr í Síam. Þá kynn-
um vér að hafa haft ánægju af yður!
W.
0
.......—Í3S= ■
Skipakaup lilntleysingja i Englandí
eítir ófíiðinn.
»Board of Trade« á Englandi
hefir látið nefnd rannsaka skipagöngu-
og skipasmíða-skilyrðin eftir ófriðinn,
og eitt af því sem nefndin hefir
varið mestum tíma og starfi til að
kynna sér og gera tillögur um, eru
skipasmíðar fyrir hlutleysingja á
skipasmiðastöðvum Englendinga eftir
ófriðinn. Leitaði nefndin álits út-
gerðarmanna og skipasmíðastöðvanua.
Vildu brezkir útgerðarmenn yfirleitt
láta takmarka mjög skipasmíðar fyrir
hlutleysingja, þar til er þörfum brezka
verzlunarflotans væri fullnægt. En
eigendur skipasmíðastöðvanna voru
yfirleitt mótfallnir slíkri takmörkun.
Nefndin hallast yfirleitt að skoð-
un skipasmiðanna. Segir hún að
þegar herskipasmíðar falli niður að
öllu eða mestu leyti eftir ófriðinn,
geti stöðvarnar framleitt tiltölulega
meira af kaupskipum en fyrir ófrið-
inn. Telur hún, að fyrirbyggja
megi þá hættu, er af þessu geti staf-
að fyrir aukningu enska flotans.
Niðurstaða nefndarinnar er sú, að
ekki skuli leggja neinar hindranir í
veg fyrir bandaþjóðir Breta né hlut-
lausu þjóðirnar. Allar slikar tak-
markanir verði einungis til skaða
stórri iðnaðargrein, skipasmíðunum,
en komi ekki brezkum skipaútgerð-
armönnum að neinu haldi.
Aftur er það talið með öllu frá-
leitt, að England smíði skip fyrir
þau lönd, sem það á nú í ófriði við.
Til þess að koma í veg fyrir það
að Þýzkaland geti haft nokkurn hag
af skipasmiðum i Englandi, verður
England og bandameun þess að gæta
þess, að Þýzkaland fái ekki skip frá
þeim hlutlausum löndum, sem fá
skip í Englandi. í þessum löndum
verður því að gilda útflutningsbann
skipa, meðan Bretar eru að fylla upp
í skörðin i verzlunarflota sínum.
Leiiin smeikur.
Frá því er skýrt i Svissnesku
blaði að Kreml í Moskva, þar sem
Savjet-stiórnin hefir sæti, sé með
öllu lokuð fyrir íbúum borgarinnar.
Það er ekki unt að fá áheyrn hjá
Lenin eða Ttrotsky. Og i Moskva
er það almæli. að Lenin sé orðinn
svo hræddur um lif sitt, að hann
hafi 12 íbúðir, þar sem hann sefur
til skfftis, sína nóttina í hverri, til
þess að villa samsærismönnum þeim
sýn, sem hann óttast. Og ætíð eru
mótorvagnar og bifreiðar hafðar til
taks, til þess að flytja hann burtu
ef á þá þirf að halda.