Morgunblaðið - 04.09.1918, Blaðsíða 1

5. argangr
Miðv.dag
4,
sept. 1918
297.
tðlablað
Ritstiórnarsimi nr. 500
Úr loftinu.
Berlín, 2. sept. 1918 (um kvöldið).
Englendingar hafa gert Ahlaup
milli Scarpe og Somme. Suðaustan
við Arras og norðaustan við Pe' onne
unnu þeir á. Varalið hóf gagná-
hlaup^ beggja vegna við Bapaume
voru óvinirnir hraktir.
Milli Oise og Aisne hefir siðdegis
i dag aukist stórskotahríð Frakka.
París, 2. september.
Viðburðir á frÖDsku vigstöðvun-
um eru þessir:
í héraðinu umhverfis Canal du-
Nord, hafa ákafar stórskotaorustur
staðið.
Frakkar hafa hrundið tveim gagn-
áhlaupum Þjóðverja í Campagne-
héraði, og halda þar öllum sínum
stöðvum.
Umhverfis Ailette halda Frakkar
áfram sókn vestur af Coucy-le-
chateau og austur af Pont-Saint-
Mard.
Nokkur hundruð fanga hafa Frakk-
ar tekið.
Áhlaup Þjóðverja í Campagne,
umhverfis d’ Auberive, hefir verið
árangurslaust.
Annarsstaðar engar markverðar
fréttir.
Paiís, 3. september.
Frakkar halda áfram sókn um-
hverfis Canal-du-Nord og á hæð-
inni umhverfis Nesle, og hafa kom-
ist vesturfyrir 77. hæðina í gær-
kveldi'.
Talsverð fangataka. Milli Ailette
og Aisne halda Fiakkar áfram sókn
á s'éttunurn austur af Crecy og í
hliðunum í Jurguy héraði.
Þrátt fyrir mótstöðu Þjóðverja,
hafa Frak^ar vald á Terny og Sorny.
Frakkar hafa framgang norður af
Crouy.
Á öðrum stöðum rólegt.
A'þing,
Framhaldsfundur hófst í neðri
deild kl. 4 síðdegis i fyrradag og
stóð fram yfir miðnætti.
Benedikt Sveinsson vóg að frutn-
varpinu og kvað það með öllu óað
gengilegt — j ifnvel verra í surnum
greinum heldur en Uppkastið sæla
frá 1908. Veittist hann sérstaklega
að 6. grein (um fæðingjaréttinn) og
athugasemdunum við þá grein, 7.
grein (um meðferð utanríkismálanna)
Ritstjón: Vtlhjáirnt Fin-en
ísafoi<isrprentsmiðja
Afgreiðslnsimi nr. 500
Frá Ukraine
Mynd þessi er tekia í hinu forna vígi Kunieniec Podolski í Ukraine,
sem var reist á 14. öld til varnar gegn Tartaralýð. Oían Irá víginu
kemur riddarahersveit og gló r sólin á stálhjilma riddaranna eins og á
fyrri öldum. R:ddarar þessir eru Þjóðverjar, secn h;fa haldið innreið sina
í vígið. Fara hermenn þeitra eins og logi yfir akur utn alt Ukraine til
þess að friða landið aftur. En eins og allir vita gengur það heldur treg-
lega og vnöist svo sem óvinsældir Þjóðverja fari heldur vaxandi þar
eftir þvt sem lengra liður.
og 18. grein (um uppsögn satrm-
ingsins). Þótti honum sem tekin
væri aftur með 6. og 7. grein þau
réttindi, sem Danir hefðu viljað veita
með fyrsta kn.fía frnmvarpsins, þar
sem utanrikismálin, er nú um hríð
hefði verið í höndum íslendinga
sjálfra, væri nú fengin Dönum aftur
og snueiginlegum borgararétti fylgdi
það, að plokka yrði út úr íslenzk-
um lögum ákvæði sem þar hefði
mátt standa áður. Tækjn Danir þar
með annari hendinni það sem þeir
veittu með hinni. Svo þótti honum
skiiyrðin fyrir uppsögn samningsins
ærið hörð og likiegt að svo væri
tryggilega um hnútana búið frá Daoa
hálfn, að íslendingar gætu nú ekki
framar losnað úr sambandi við þá.
Að því er vér frekast gátum skilið
voru þetta aðalattiðin í ræðum hans,
en á margt fleira mintist hanr, sér-
staklesa i sambandi við það hver
þörf íslendingum væri á að semja
við Dani nú og hélt því fram, að
íslendingar hefðu altaf grætt á því
þegar samuingar hefðu verið á döf-
inni áður, að hafna þeim. Gæti eins
farið nú, enda hefði hanu góða von
um það, að þjóðin mundi fara með
frumvarp þetta sem Uppkastið 1908,
ef henni gæfist næsur umhugsunar-
ttmi.
Margir töluðu fleiri og má þá
helzt tilnefna þá nefndarmennina
Einar Amórssón og Bjarna frá Vogi.
Mun þetta í fyrsta skifti að þeir
Bjarni og Bened kt eru ósammála
i stjórnmá abaráttnnni við Daci. Því
að Bjarni taldi frumvarp þetta full-
næging þeirr^ drauma, sem Sjálf-
stæðismenn hefðu gert sér bjartasta.
Með því væri náð því takmarki er
þeir hefðu sett sér hæst, að fá ís-
land viðurkent sem frjálst og full-
valda ríki, óháð Danmörk, en að eins
i hreinu konungssambandi við hana.
En það þytfri engum blöðum um
það að fletta, að með frumvarpinu
væri íslandi fengin viðurkenning á
þvi, að það hefði fu!!an og óskoraðan
rétt til þess að táða sjálft öllum
málum sínum, hefði ekkert s.tmeigin-
legt við D.ini nema konnng einar.
Þetta kvað haun eigi að eins sina
skoðun og þeitra þingmanna, setn
frumvarpinu eru fylgjacdi, heldur
féllust útlendir þjóðiéttarfræðingar
og gamalkunnir vinir vorir á þetta
eins og t. d. prófessor G|elsvik,
Ragnar Lundborg og Franz von
Liszt. Þó kvað hsnn frumvarpið
ekki jafn gott í öllum greinum eins
og hann mundi framast hafa kosið.
En íslendingar hefðu orðið að gera
tilslakanir r.okkrar til þess að geta
fengið fullveldi sitt viðurkent. Með
þeim tilslökunum vreri þó fullveldis-
viðurkenningin eigi of dýru vefði
keypt, þar sem íslendingar gætu sagt
upp öllum þeim ;amnii)gsmálum,
sem greind væru í frumvarpinu. Og
rika áherzlu lagði hann á þýðingu
þess atriðis, að ísland yrði framvegis
og um allan aldur hlutlaust riki og
sæti hjá i friði þótt ófriðarbylgjurnar
syl?ju Danmörk.
Einar Arnórsson t^k sér fyrir
hendur að sýna fram á það, að npp-
sðgn samningsins væri eigi þeim
vanda bundin, að íslendingar gætu
eigi hrundið honum af sér, ef þeim
þætti hann óhafandi að 25 árum
iiðnum. Það værí að eins gert ráð
fyrir því, að rúmur helmingur at-
kvæðisbærra kjósenda væri samn-
ingnum mótfallinn. Minna mætti
það tæplega vera, ef það ætti að
sjást, að þjóðin væri fús á að slita
samningnum. Um hitt atriðið, að
eigi mundi greidd eins mörg atkvæði
og heimtað væri, kvað hann óþarft
að óttasr, því að margar leiðir væru
til þess að fá menn til að gefa at-
kvæði sitt, bæði með því að láta
atkvæðagreiðslu fara fram i heima-
húsum og eiunig mætti skylda menn
til þess, að viðlögðum sektum, að
greiða atkvæði. En létu menn samt
sem áður þetta ákvæði samningsins
vaxa sér i augum, þá hefðn þeir
eigi mikla trú á þvi að þjóðin vildi
losna við samninginn.
Gísli Sveinsson kvað það sýnt, að
það væri að eins tveir þingmenn
frumvarpinu mótfallnir, annar í efri
deild (Magnús Torfason) og hinn í
neðri deild (Bened. Sveinsson). Eigi
að síður kvaðst hann því algerlega
mótfallinn að hrapað yrði svo mjög
að því að samþykkja frumvarpið. —
Þessum tveim mönnum yrði að gef-
ast kostur á, að koma fram með at-
hugasemdir sínar og ef til vill breyt-
ingartillögur, svo að það yrði eigi
sagt síðar, að málinu hefði verið
flaustrað af án þess að þeir sem því
væri mótfallnir gæfist kostur á að
berjast gegn þvi. Að öðru leyti
kvað hann það og óverjandi að smala
þingmönnum utan af öllu landi til
þingsetu og senda þá svo heim eftir
viku eins og stjórnin ætlaðist til.
Þetta þing hefði ærið starf fyrir
höndum, þvi að af frumvarpinu
leiddi það, að taka yrði ýms önnur
mál til meðferðar og meðal annars
gera breytingar á stjórnarskránni.
Um slíka breytingu þyrftu tvö þing
að fjalla og nýjar kosningar að fara
fram á milli. Mætti nú flýta fyrir
þvi, með þvi að gera breytinguna á
þessu þingi. Og svo væri margir
þess hugar að þeir álitu að núver-
andi stjórn ætti eigi að sitja lengur
við völd og gæti þá líka komið til
þingsins kasta að athuga það.
Síðan bar hann saman í ýmsum
atriðum samningsfrumvarp meiri
hlutans 1909, sem Bened. Sveinsson
hefði átt sinn þátt i að semj.i, og
frumv. þrtð, er nú liggur fyrir. Þótti
honum hinn nýi sáttnaáli betri og fá
íslendingum fult svo mikil léttindi,
sem frumvarpið frá 1909.
Nokkrir fleiri tóku til máls, en
eigi heyrðum vér ræður þeirra.
Netadarkosningar.
Á fundinum i efri deild kl. 4
slðdegis í fyrradag var kosin nefnd
til þess að íhuga sambandshga-