Morgunblaðið - 16.12.1918, Blaðsíða 1

Mánudag
16
des. 1918
BLABID
6. ar$?»ntfr
36
tðlublad
Ritstj rnsrsi . 5<>o
R;t tjóri: Viíhiálrnur F nsen
ísa-old opient miðja I1
trnínr. 500
Jóíagjafir!
Ljóm o n di faííegar og eiguíegar.
Lítið í gfuggana i
Bókavetzíun ísafoldar.
D*t;«OK
Almenn
eklhusið
Mesta risna hér á andi.
Matg-jafir hr. Thor Jensens.
Meðal íslenzku þjóðarinnar hef-
ir risna verið talin einhver hinn
mesti þjóðarsómi frá því land bygð-
ist fyrst. Enn er minsti konunnar,
er lét reisa skála þvert yfir þjóð-
braut, til þess að enginn færi fram
hjá þyrstur eða svangur. Og enn
minnast menn höfðingslundar Atla,
þræls Geirmundar heljarskinns, er
bauð til sín heilli skipshöfn og
hélt hana vel að vistum og viður-
gerning í heilan vetur, endur-
gjaldslaust, án þess að spyrja hús-
bónda sinn leyfis. Atli vissi, hvað
hann gerði, enda launaði Geir-
mundur honum með frelsi og bú-
jörð, og má mest á þvi marka, hve
risna var þá sett hátt hér á landi.
Þá mun og lengi í frásögur færð
risna böfuðbólanna og biskupssetr-
anna hér á landi, þegar sultur og
beyð þjakaði þjóðinni um of. Og
gestrisnin hefir fram til þessa dags
verið talin einhver hiún mesti höf-
uðkostur íslenzku þjóðarinnar.
Sumir hafa nú haldið, að liin
xnikla risna hinna fornu höfðingja
þessa lands væri útdauð með öllu.
En hvað skal þá segja um rísnu
þá, er hr. Thor Jensen hefir sýnt
nú að undanförnu? Að voru viti
hefir enginn höfðingi þessa lands,
hvorki fyr né síðar, sýnt aðra eins
rausn. Og ógleymanleg ætti hún að
verða í sögu þessa bæjar og sögu
þessa lands.
Vér vitum vel, að lir. Thor Jen-
sen er ekki sá maður, að hann vilji
lofaustur fyrir það sem hann gerir
öðrum til hjálpar. Hér skal því
eklri um manninn talað, heldur hitt
sem geymist í sögu landsins, hvílík
höfðingshjón hafa verið hér uppi
á meðal vor þar sem hann er og
kona hans, enda mun þeirra lengi
minst.
Alþýðumötuneyti í Reykjavík.
Þegar „spanska veikin“ var hér
á hæsta stigi, fundu menn fyrst al-
varlega til þess, hve mikið vant-
aði, þar sem ekki var hér alþýðu-
eldaskáli, þar sem hver og einn
gæti fengið mat. Óteljandi voru
þau heimilin í bænum, þar sem
enginn var til þess að matreiða og
þar sem enginn matur var til. Víða
lágu foreldrar fárveikir, en börnin
voru frísk og langaði í mat. Eng-
inn var til þess að matreiða handa
þeim og’ þau gátu ekkert farið til
þess að fá sér saðningu. Víða lá
alt heimilisfólkið matarlaust dög-
um saman vegna þess að eng'inn
var til þess að matreiða eða færa
því mat. Þetta stuðlaði rnikið að
því að gera veikina skæðari og
draga úr mótstöðukrafti sjúkling-
anna.
Þá var það, að Thor Jensen liófst
handa og bauðst til þess, að koma
upp eldaskála handa almenningi,
ef einhver vildi leggja til húsrúm-
ið. Sjálfum sér ætlaði hann ekkert
— alt var gefins. Og þá brá Slátur-
félag Suðurlands við og léði hús-
rúm — eldhús og matskála.
Matarúthlutun hófst þann 22.
nóvember og hefir henni síðan ver-
ið haldið áfram. Hefir hver maður
getað fengið þar saðningu án eyris
endurgjalds. Og ekki hefir verið
íarið í manngreinarálit, heldur
hverjum gesti gefinn matur.
Stærsta eldhús landsins.
Morgunblaðið gerði sér ferð inn
í Sláturhús í gær til þess að líta á
almenningseldhúsið, og fá upplýs-
ingar nm þessa miklu hjálparstarf-
semi. Hitti þuð ráðskonuna og fékk
hjá henni eftirfarandi upplýs-
ingar:
-■ Síðan matgjafirnar hófust,
hefir 300—350 máltíðum verið út-
býtt liér daglega, auk þess sem
sent, hefir verið út, um bæinn. En
það er nokkuð mismunandi. Hér
inn frá er venjulega tvírétta, en út
um bæinn er að eins sendur graut-
ur, og ineð því var einn daginn út-
hlutað nær 1100 málsverðum. —
Það eru aðallega börn, sem taka
mat sinn hér inn frá og eru þau
víða að, eigi síður úr Vesturbæn-
um, heldur en Austurbænum og
sum jafnvel framan af Grímsstaða-
holti. —
Viðræðurnar fóru fram inni í
matskálanum. eru þar tvö löng
borð og tvísett við hvert, þeirra.
Var þar barn í hverju sæti, svo að
segja, og er ráðskonan leit yfir
hópinn ,varð lienni að orði:
—- Þetta er nú í fimta skifti, sem
matur er á borðum hér í dag og
eigum við þó eftir að framreiða enn
einu sinni.
Og er talið barst að því, hve mik-
ið þyrfti þarna til bús að leggja,
sagði hún að færi ein saltkjöts-
tunna á dag, þegar kjöt væri á
borðum, og % skippund af fiski,
þegar hann væri fram borinn, auk
mjólkur og óteljandi annara mat-
væla.
Fy rirkomulagið.
Ráðsmaður hefir verið fenginn
til þesS að sjá um alla aðdrætti,
og ráðskona til þess að standa fyr-
ir beina. Ilefir hún fjórar stúlkur
sér til aðstoðar, en auk þéss eru
margir sjálfboðaliðar, bæði karlar
og konur, og drengir, sem hafa bor-
ið mat út um bæinn. Eins og fyr
er sagt, leggur Sláturfélagið til
húsnæði og þau áhöld, sem það hef-
ir — svo sem suðuvélar, potta og
þ. li. — en annars leggur Thor Jen-
sen alt, fram, áhöld sem matvæli,
og’ greiðir allan’ annan kostnað
(liaup þjónustufólks 0. s. frv.). Við
borðin er alt af fullskipað frá há-
degi og ■ fram til kl. 4, og enginn
borgar greiðann.
Með því fyrirkomulagi, sem
þarna er, er engin gangskör ger að
því, að rannsaka, hvort gestir þeir,
er þangað kóma til að fá mat, hafi
þess fullkomlega þörf. Almenningi
er sýnt það traust, að hann mis-
brúki ekki greiðasemina, og að
enginn komi þangað eða sendi
þangað börn sín til þess að létta á
heimilunum og ala þann veg
upp í börnunum húsgangshátt.
Möntmm ti' ætlað það, að hafa svo
mikla sjálfsvirðingu, að þeir geri
sig ekki að sníkjudýrum. En öllum
þurfandi er heimill greiði og hann
er gefinn með ánægju og góðum
liug. Og sem betur fer mun ekki
kveða að því neitt að ráði, að níðst
sé á gestrisninni þarna, enda mun
yfir því þagað, þótt þar sjáist barn
og’ barn.frá heimilum, sem ætla má
að eigi þurfi slíkrar hjálpar.------
Samkvæmt auglýsingu hér í blað-
inu í gær, verður því hætt í dag, að
I senda mat út um bæinn. Er það
gert vegna þess, að Sláturfélagið
getur eigi lengur léð eins mikið
húsrúm og það hefir gert til þessa,
og eins vegna hins mikla mjólkur-
skorts, sem nú er í bænum. En mat-
gjöfunum inn frá verður eigi að
síður haldið áfram fyrst um sinn,
eða þangað til bærinn nær aftur
jafnvregi eftir inflúenzuna.
Jólasýningar kaupmanna eru nú
að komast, í almætti sitt. í gær
voru flestir búðargluggar skreytt-
ir margvíslega og í þá raðað jóla-
vörum og gekk fólkið á milli búð-
anna til þess að sjá hvar það ætti
að kaupa jólagjafirnar og jólavör-
urnar.
Aukafundur verður í bæjar-
stjórninni í kvöld.
Þorsteinn Þorsteinsson lögfræð-
ingur kvað ekki hafa verið settur
sýslumaður í Árnessýslu. Að sögn
hins skipaða, en nú fjarverandi
sýslumanns, hr. Guðm. Eggerz, er
einn lireppstjóranna settur sýslu-
maður í fjarveru hans.
Enska gufuskipið, sem hér ligg-
ur, kvað eiga að flytja saltfisk til
Spánar, fisk sem Bretastjórn hefir
keypt hér.
Bókaíregn.
Hallgrímur Jónsson: Stafrofskver.
2. útg. Rvílc 1918. Bókav. Guðm.
Gamalíelssonar.
Höfundurinn að kveri þessu er
alkunnur sem ágætur kennari, enda
verður varla nema gott eitt sagt
um kver þetta. Það ér því vert að
vekja athygli fólks á því. Fyrst
eru sýndir einstakir stafir á
stangli, smáir og stórir sarnan og
og fylgja hverjum þá stutt at-
kvæði með tveimur eða þremur
stöfum. Það er líklegt að með þess-
ari aðferð komist börn bezt upp á
að læra að þekkja stafina og kveða
að, en þess ber notendum kversins
að gæta,að hlaupa eigi of fljótt yfir
með börnin við námið. Með hverj-
um staf fylgja ljómandi góðar
myndir af því sem nefnt er í at-
kvæðunum, t. d. við e og egg, hreið-
ur með eggjum í. Þetta gerir kver-
ið skemtilegt, og fýsir börnin til
að líta í það, auk þess sem það
festir það, sem læra á, enn betur
í minninu.
Aftar í kverinu koma sva at-
kvæði og smágreinar sem smá-
þyngist. Þar er sýnt að mismun-
andi hljóð stafanna og munurinn
er verður eftir því, hvort sam-
hljóðendur eru einfaldir eða tvö-
faldir. Það na'st koma fræðandi
smágreinar í léttum setningum og
ennfremur kvæði, er öll börn þurfa
að læra utanbókar. Aftast eru svo
leskaflar og smáljóð smekkleg og
þó við barnahæfi. Gotneskt letur
er þarua og sýnt, en með því hygg