Morgunblaðið - 12.08.1919, Blaðsíða 1

6. árgangur,
261. tölublað
Mánudag 12 ágúst 1919
Trú Ida Ttl. Jónssoti
og Pétur JJ. Jönsson
syngfa i Bárubúó
þriéjuéagsfivoló 12 agúst Rí. ð1
tit ágóða fyrir
Landsspítalasjóð Isfands.
Aðgöngumiðar á kr. 3.50, stæði kr. 2.50, verða seldir í bókaveizl-
unum Isafoldar og Sigfúsar Eymundssonar.
3 herbergi og eldhús
eða heila Ijaeð óska barnlaus hjón að fá leigt 1. okt. næstk.
Tilhoð merkt »A. G.< leggist inn á afgr. Morgunblaðsins sem fyrst.
Superton
(IV2 tons fiutuingabifreiðar)
Ein óseld. Væntanlegir kaupendur finni mig að máli hið fyrssa.
G. Eirikss.
----- GAMLA BIO hbhhb
Meðal byitingamanna
í S.-Ameríku
Ahrifamikill og afarspennandi
sjónleikur i 4 þáttum.
AUur útbúnaður myndarinnar
er hinn vandaðasti og leikin af
1. flokks ameriskum leikurum.
Stjórnin
segir af sér.
Það kom fáurn á óvart, er það
barst manh frá manni um bæinn í
gærdag, að stjórnin hefði beðið um
lausn. Svo mikið hefir verið mn
stjórnarskifti talað síðan þing byrj-
aði, að allir þóttust vita að eitthvað
væri hæft í því, að stjórnin eða ein-
hver hluti hennar mundi ætla að
segja af sér.
Það cr nú komið á daginn að Sig-
urður Jónsson atvinuumálaráð-
herra þegar í þingbyrjun tilkynti
þinginu að liann vildi losna úr em-
bætti og eftir því sem foísætisráð-
herra heí'ir sagt, þar sem ekki hef-
ir tekist enn .að fá þingmenn til
þess að koma sér saman um annan
mann í hans stað og' þar eð aðstaða
þingsins til stjórnarinnar virðist
vcra eittlivað breytt, þá tekur öll
stjórnin nú það ráð að segja af sér.
Forsætisráðherra seg'ir og að þar
sem ófriðurinu sé nú á enda> sé eigi
ástæða til að hafa samsteypuráða-
neyti, ef hægt væri að mynda stjórn
sem hefir flokks meiri hluta í þing-
iuu.
Hvað tekur nú við? Eins og
flokksbrotin eru mörg í þinginu er
liætt við að það vcrði erfitt að velja
ráðhearaefnin. Þingmenn hafa ekki
getað komið sér saman um valið á
eiuum manni í stað Sig. Jónssonar
og það er líklegt að samkomulagið
verði ekki betra er velja á þrjá
menn.
Það er sagt í bænum að brytt
lia.fi á nokkru ósamkomulagi innan
stjórnarinnar um ýms mikilvæg
mál og að það muni og hafa valdið
því að stjórnin öll lcggur niður
völd.
Þingmenniruir fá nóg að gera
þessa vikuna — og ef til vill fram
í þá næstu líka.
Alþingi.
Breytiogartillogur.
Refaeldið.
Sigurður Stefánsson, Bjarni frá
^ °gi og Magnús Pétursson gera
þa>r breytingartillögur við fruin-
VilrPið um bann gegn refarækt, að
þúð hljóði svo:
^rumvarp til laga um refaeldi.
gr. Ef sýslunefnd leyfir, er
ei*ilt uð ala refayrðlinga á tíma-
bilinu frá 15. maí til 15. febrúar,
en drepnir skulu þeir fyrir lok
febrúarmánaðar.
2. gr. Sá, sem refi vill ala, skal
kveðja hreppstjóra til að skoða hús
þau og girðingar, er hann ætlar til
geymslu refanna; telji hreppstjóri
geymsluna örugga er eldið heimilt.
3. gr. Fyrir lok júlímánaðar skal
sá, er refi elur, skýra hreppstjóra
frá tölu eldirefa. Er hann hefir
lógað refunum, skal hann sýna
hreppstjóra belgina. Fyrir hvern
ref er þá vantar á refatöluna, skal
hann útlægur um 200 kr., nema '
hann sanni fyrir hreppstjóra, að
ekki liafi refur sá úr eldi sloppið.
4. gr. Nú gefur sá er refi elur,
hreppstjóra ranga skýrslu, og varð-
ar það 500 kr. sektmn. — Með mál
út af brotum gegn lögum þessum
slcal farið sem almenn lögreglu-
mál.
5. gr. Hcimilt cr refaeldi í eyjum
og hólmum í sjó úti, ef sýslunefnd
leyfir.
6. gr. Sektir allar samkvæmt lög-
um* þessum renna í hlutaðeigandi
bæjar- eða sveitarsjóð,
7. gr. lög þessi ganga í gildi 1.
marz 1920.
Pjngfundir í gær.
Neðri deild.
Frv. um breytingar á vegalögun-
um og frv. um konungsfé voru af-
greidd til efri deildar umræðulaust.
L'm landsbankalagafrv. urðu all-
miklar umræður. Að þeim loknum
var frv. samþykt til 3. umræðu
með nokkrum breytingum. En
miklu var þó slátrað af þeim breyt-
ingartillagasæg, sem fram hafði
komið, og kostað hafði mörg orð og
merkilegar rökfærslur.
Hæztaréttarfrv. reifði Einar Arn-
órsson. Sig. Sig. hafði flutt brtt.
um að fresta framkvæmd laganna
þar til 1922, og talaði hánn fyrir
henni „frá sínu sjónarmiði.“ E. A.
andmælti samþingismanni síhum.
Eh þá kom Gísli Sveinsson S. S. til
liðs, og þótti Sigurði það góður
fengur. En þeim félögum var aftur
andmælt af forsætisráðherra og E.
A. Vigurklerkur fylgdi brtt. Sig.
Sig. af sparnaðarástæðum. Kallaði
hann það „fullveldismont“, ef mál
eins og þetta væri látið sitja fyrir
nauðsynlegum fj^-veitingum til
umbóta á atvinnuvegum landsins.
Þá var málið tekið út af dagskrá
ásamt öðrum málum, sem eftir
voru á dagskránni.
Efri deild.
Þar gengu öll dagskrármálin um-
ræðulaust gegn um deildina, nema
frv. um viðauka og' breytingu á út-
flutningsgjaldslögunum (síldartoll-
urinu). Um það mál var allmikið
rætt. Hélt Magnús Torfason langa
ræðu móti hækkun á þessum skatti
Andaði hvast á útnorðan móti fjár-
málaráðherra og öðrum, sem börð-
ust fyrir skattiuum. Var lionum
andmælt af fjármálaráðh. 0. fl.
Að umr. loknum var frv. og brtt.
borið undir atkv. Var brtt, meiri
hluta fjárhagsuefndar samþ. með
8 : G atkv., en samkv. henni á síld-
artollurinn að hækka úr 2 kr. upp
í 3 kr. í apríl næsta ár. En aftur
var M. T. til huggunar samþykt
brtt, hans um að bæta inn í útflutn-
inggjaldi af ýinsum landbúnaðar-
afurðum.
Með þðssum breytingum gekk
frv. til 3. umræðu, og datt þá alt í
dúualogn í E. d.
Dagskrár i dag.
kl. 1 miðdegis.
í efri deild:
1. Frv. um viðauka og breytingu
á lögum um útflutningsgjald af
fiski, lýsi, o. fl. 3. umr. (Ef deildin
leyfir).
2. Till. um vegamál; hvernig ræða
skuli.
í neðri deild:
1. Frv. um hæztarétt; 2. umr.
2. Frv. um brúargerðir; 2. umr.
3. Frv. um takmarlcanir á rétti
til fasteignaráða á íslandi; 2. umr.
4. Frv. um bann gegn refarækt;
2. umr.
5. Till. til þingsál. um útibú á
Vopnafirði frá Landsbanka íslands
frh. einnar umr.
6. Till. til þingsál. um bætur
vegna skemda og tjóns af Kötlugos-
inu; fyrri umr.
7. Till. til þingál. um eyðing refa
ein umr.
8. Frv. um löggilding verzlunar-
staðar á Mýramel; 2. umr.
9. Frv. um bæjarstjórn á Seyðis-
firði; 1. umr.
Námurannsóknir.
Viðtal við Helga Her-
mann námufræðing
Helgi He nnami námufræðingur
kom úr rannsókiiarferð sinni til
Austfjarða á sunnudagskvöldið
seint. Hittuin vér hann á götu í gær
og spurðuin haim tíðiuda og um á-
rangurinn af ferðiuni. Lét hann vel
yfir heuni og setjum vér hér aðal-
drættina eins og hann sagði frá.
Eg fór með mótorbát héðan til
Reyðarfjarðar í byrjun júlí. Gekk
ferðin vel þótt skiprúm veri lítið,
því veður var gott. og hefir verið
svo alstaðar þar sem eg' hef ferðast
þangað til nú. Þegar við komum í
mynni Reyðarfjarðar komst eg í
mótorbát frá Helgustöðum, sem
var að koma úr róðri, og komst eg
þaiinig á stöðvarnar án frekari tafa
Á Helgustöðum dvaldi eg rúma
viku, skoðaði silfurbergsnámuna og
landið í kring og gerði slíkar mæl-
ingar og athuganir, sem eg hafði
tíma og tæki til. Það eru líkur til
að töluvert sé eftir af silfurbergi í
námunni og hún þess verð að hald-
ið sé áfram með hana, en breyta
verður vinslu-aðferðinni ef vel á
að vera.
Á meðan eg dvaldi í Reyðarfirði
skoðaði eg meðal annars kolanám-
una í Jökulbotiium við Holtastaði.
Þar er töluvert af koliun, kola-
myndanir í um 2ja metra þykku
lagi, sem alt yrði að nema, en not-
hæf kol eru ekki nema um 50 cm.
að þykt, og kolin hér eru ekki góð.
Frá Reyðarfirði fór eg til Seyðis-
f jarðar. Skoðaði eg þar Hánefstaða-
dalinn og Skálanessbjargið. í báð-
um stöðum er svo lítið af kolum,
að því er séð verður, að vart muni
svara kostnaði að vinna þar eins
og er, en boranir tel eg sjálfsagðar
að gera á Skálauesi ef tæki fást,
því þar eru kolin bezt það sem eg
hef séð liér á landi. Er það bezta
tegund brunkola og jafngóð slæm-
um steinkolum, en sumstaðar liefir
hraunhiti komist að þeim og' eru
þau þar brend og ónýt.
Kopar og járn í breunisteinssam-
böndum fann eg víðast hvar í f jöll-
um eystra, og' á einstöku stað í
beinum samböndum við zeolita og
væri því æskilegt að geta gert þar
uánari rannsóknir. Súrar hraun-
grýtistegundir fann eg á stöku
stað og kísilsteina (ópala, jaspis,
kalcedona, bergkrystalla o. fl.)
víða.
Frá Seyðisfirði fór eg til Horna-
fjarðar og dvaldi þar í rúma viku.
Skoðaði eg þar víða, bæði dali og'
gil og einkum Vestra-Horn. Eins
og kunnugt er þá er hornið jnyndað
úr forngrýti, en alt miðbik þess er
súrt en ekki gabbro eins og ætlun
manna hefir verið. Forngrýti liefir
fundist víða í Hornafirði að sögn,
einkum inn af Hoffelli, en ekki
komst eg svo langt að eg gæti skoð-
Isat oldarpr entsmið j a
Kveðjusamsæti
fyrlr A. B.
verður í Iðnó fðstudagskvöld þ. 15. þ. m. og hefst
með borðhaldi kl. 6 síðd.
Þeir sem ætla sér að taka þátt 1 samsæ inu, skrifi sig á lista er
liggur frammi á skrifstofu
Sigurjóns Pétur sonar, Hafnarstr. i5.
Sími 137. Pyrir kl. 7 síðd.
NYJA BIO
að þar. Einnig var mér sýnt gabbro
(basisk tegund) sem borist hafði
undan jöklum niður á Breið,amerk-
ursand.
I Hornafirði er töluvert af brenni
steinsmálmum, einkum í súrara
grjótinu og þar sem það snertir
basalt. En ekki verður þar greint
án uppleysingar annað en kopar
og járn. Gull fann eg að eins í ein-
um stað í Reyðarfirði og svo í
liparitganginum í Litlahorni.
Frá Hornafirði kom eg landveg
sunnan lands yfir fljót og sanda,
en gat tiltölulega lítið skoðað á
þeirri leið. Varð cg samferða Þór-
halli kaupmanni Danielssyni, sem
er vel kunnugur leiðinni og með
vönustu og beztu ferðamönnum hér
á laudi. Bjó eg hjá homjm í Horna-
f irði og þóttist heppinn að geta orð-
ið lionum samferða á svo erfiðri og
vandfarinni leið. Komum við á hest-
um til Ægissíðu í Rangárvallasýslu
og í mótorvagni þaðan. Hvar sem
eg hef komið á ferðalaginu hafa
viðtökur verið hinar beztu, og góð-
viðri höfðum við þar til við komum
til Víkur í Mýrdal. í Skaftafells-
sýslunuin hefir heyskapur gengið
vel og öll taða víðast hvar komiu
í hús, en í Rangárvalla og Árnes-
sýslunum lig'gja hey og eldiviður
undir skemdum. I Skaftártungu
hefir Kötluhlaupið í vetur farið
illa með margar jarðir. Askan er
víðast hvar svo mikil að rýkur und-
an fót þótt hægt sé gengið um tún
og engi og sumstaðar verða tún
ekki slæg í ár. Þar sem askan er
ekki ofmikil sprettur allvel upp úr
henni, því hún skýlir rótinni og
heldur henni lilýrri, en hún er óholl
fyrir skepnur ef bleytur eru og þær
eta nokkuð af henni með grasinu,
enda liafa nokkrar kindur drepist
af henni þar eystra.
------0------*
Knattspyrnan.
3. kappleiknr.
A. B sigrar Fram með
5(?) : 0.
Veður var hið bezta, þegar fólk
tók að streyma suður á íþróttavöll
á 3. tímanum til þcss að sjá „Fram‘ ‘
keppa við Dani. Bjuggust menn
sýnilcga við góðum og harðvítug-
um kappleik, því að Frammcnn eru
ekki vanir að láta hlut sinn, við
hverja sem þeir eiga.
Þegar' flokkarnir komu út á
völlinn, Frámmenn bláklæddir en
Danir í bleikrauðum peysum, sáu
áhorfendur, að Frammenn höfðu
fengið leigða 3 leikmenn úr öðrum
félögum. Það voru þeir Helgi Ei-
ríksson og Páll Andrésson úr „Vík-
iugi“, en markmaðurinn úr „Val“,
Stefán Ólafsson. Gátu Fraiuiuenn
Loforð Mörtu.
Sjónleikur i 4 þlttum
Nortna Talmadge
hin fræga og fagra ameríska
leikkona, leikur aðalhlutverkið.
ekki með öðru móti fylt skörð þau,
er komið höfðu í lið þeirra, er þeir
Pétur Hoffmann og Gunnar Hall-
idórsson fóru úr bænum.
Kl. var orðin 2% þegar dómar-
inn, hr. Faber, blés til atlögu. Náðu
Danir þegar knettinum og barst
hann upp að marki Frammanna,
en þeir tóku rösklega á móti og
gekk á ýmsu, • þar til 5 mínútur
voru af leiknum, að Scharff skaut
knettinum' utan af miðjum velli
og smaug hann rétt undir þver-
slána, beint fyrir ofan hendurnar á
markverði. Leit þetta illa út og svo
virtist áhorfendum, sem auðvelt
hefði verið að bjarga marki í þetta
sinu. Nokkru síðar komst Sam. í
færi og skoraði 2. mark fyrir Dani.
Var það vel skotið, en svo virtist
flestum nema dómaranum, að sá
hafi verið rangstæður, er sparkaði
knettinum til Samúels. Fleira gerð-
ist ekki markvert í fyrri lotunni,
en alt af voru yfirburðir Dana
greinilegir.
Eftir livíldina komu Danir inn á
völlinn og höfðu þá breytt liði sínu
nolrkuð. Hafði hægri bakvörður
þeirra tognað og enn var einn leik-
maður þeirra lasinn og komu nýir
menn í stað þessara 2.
Þegar í byrjun hálfleiksins vildi
Frammönnum það óhapp til, að
fVðar Vík heltist og var ekki hálf-
ur máður það sem eftir var leiks-
ins. Rétt á eftir tognaði einn af leik-
mönnum A. B. og varð hann að
ganga úr leik. Höfðu Danir þá 10
menn, Islendingar 10y2.
Kapp var mikið af beggja hálfu,
en aldrei varð framherjum Fram-
manna neitt úr árásum sínum, sem
voru talsvert margar í síðari lot-
unni, Aftur á móti tókst A. B. að
setja mark eftir stundar fjórðung
og vildi sýo heppilega til fyrir þá,
að það var Frammaður, er af ógáti
setti knöttinn í sitt eigið mark. Er
þó líklegt, að knötturinn hefði kom-
ist þangað, sem hann átti að kom-
ast c. í markið hvort sem var.
4. markið gerði Petersen undir
það síðasta eftir hornspark. Var
það laiig fallegasta rnarkið og ó-
mögulegt við því að geisa.
Framh&lá á 4 rfð*.