Morgunblaðið - 07.10.1919, Blaðsíða 2

2
H0B6UNBLAÐIÐ
*ÍA*i*.t’ix.r&toÍM.xi*- i jte.yfaLafa.afasj>femt&
MOBOXJNBLAÐIÐ
BltatScri: Vilh. Fövsen.
Sltdððm og afgreiBBla í Lœkjargiitu S.
SSaú S00. •— PrentBDriSJxwími 48.
Kesmr út alla daga víkunnar, aB
múnnðSgnm cadantefcnnm.
Sttet' SmarskrtfBtofan opln:
VÉrta dag& td. 10—12.
HelgMflgn M. 1—3.
AfgrflfMan egtn'.
Virfea daga M. 8—8.
Höfeidaga kl. 8—12.
Augfýfltngum sé bKSoS aOnaShvort
á aígjKÍSdnna eða í ísafioldaiprent-
sxKSyo iyric kl. 5 dagtm fyrir útfemw
þeas Ma6s, ssm þer eiga aO bfrtefit L
AogftMcgar, sem fetsaa fyrlr M. 18, fé
aO iBOm iafeaOi betri staO í bisOfaœ
(& lwwiútealtBBg) en þ®r sem sffar
Ang^ýeingaverO: Á-firaautn sfOn fcr.
2.60 hver em. dálfcabreiddar; á 90rmn
iðt'nm fcr. 1.00 em.
VeríS blaSsins er kr. 1.50 á mánuði.

H. P. DUUS A-DEILD
Hafnarstræti
Ullar- Kjólatau — Káputau—Pata-
efni — Telpukápur — Matrósaföt.
Bókmentir.
Emar H. Kvaran: Sögur
Rannveigar. I. Rvik I919.
LÍtg. Þorst. Gislason.
;Svo segir í goðafræði vorri, að
Iðunn varðveiti i eski sínu epli þau,
»ér • goðin skulu á bita, þá er þau
eldast, og verða þá allir ungir«.
Svö virðist, sem E. H. Kvaran
hafi komist í kærleika mikia við Ið-
unni. Eða minsta kosti fengið góð-
an skerf af eplum hennar. Hann er
orðinn maður aldraður að áratölú,
svo vænta mætti, að frjósemi hans
sem skálds :og rithöfundar færi að
láta á sjá. En hann afkastar nú eins
öilklú eins og maður á eldmóðs-
aldrinum. Ellin hefir enn ekki unn-
ið neinn bug á andlegum starfs-
mætti haqs. Hann sendir út hverja
bókina á fætur annari. Og það, sem
mestu skiftir, er að þessar bækur eru
ekki samdar af neinnm stirðnuðum
hug eða köldum ellihrumleik. Hann
er enn ein þessi »voisál«, sem hann
minnist á í einni sögunni.
Svo er um þessa bók, sem höf.
hefir nú látið frá sér fara. Hún er,
það sem af henni er, heit af æsku-
eldi, björt af æfintýraljóma ungra
sálna og hlý af sólskini margra fag-
urra hugsana.
Þó er þessi bók Kvarans nokkuð
á aðra lund en hinar síðustu bækur
hans. Hann er þarna á dálítið öðr-
um leiðum, en t. d. í »Sálin vakn-
ar« og »Sambýlið«. í þeim er und-
irstaðan það mál, sem veitt hefir
Kvaran svo mikinn andlegan mátt
síðustu árin og gefið hefir honum
byr undir báða vængi hans á skáld-
skaparfluginu. En þarna í þessum
»Sögum Rannveigar« gætir þess
ekki. Það er nærri þvi, að manni
detti i hug, að skáldið hafi gengið
með efnið í þessar sögur um fjölda
mðrg ár, hafi verið búið að móta
alla mola, leggja alla þræði, og hafi
ekkert átt eftir nema að bræða mol-
ana saman og flétta þræðina 1 vef-
inn.
Það er þvi sennilega þessvegna,
að manni finst maður sakna úr
þessari bók stærstu persónanna, sem
Kvaran hefir skapað í hinum und-
anfarandi bókum sínum. Þarna er
engin persóna, sem dregur mann
inn í sálarlif sitt eins og sumar í
»Sálin vaknar* og »Sambýhð«. —
Þarna er engin fórnandi Sigurlaug,
enginn tvískiftur ritstjóri, engiun
harðlyndur, óvæginn og einlundaður
Jósafat og engin frosts- og funa-sál
eins og Gríma Maður saknar manna
með þennan mikla innri mátt, með
þessa eilifu ólgu og umbreytingu
Notið
DELCOLIGHT
TijrirfigQjancti:
Ámerískur Laukur
bæði rauður og guiur
sálarlífsins, með þessar örlagariku
spurniugar og svör um tilveruna,
sem Kvaran hefir látið svo vel að
lýsa, og sem snmar munu reynast
ódauðlegar í islenzkum bókmentum.
En þarna í þessari bók eru þó
sum -allra helztu rithöfundareinkenni
Kvarans: Þessi dæmalausa leikni
með hugsanir og mál, þessi frámúr-
skarandi mjúkleiki stílsins, þessi
dansandi léttleiki frásagnarinnar, sem
aldrei hnýtur um nokkurt orð eða
lýsingu. Þar sést best, hve höf. er
enn ungur og óslitinn, frár og fót-
viss að stíga vikivaka skáldskapar-
ins, með öllum hans óteljandi breyt-
ingum. Þar er glöggasta og ótví-
ræðasta æskumerkið. —
Vitanlega er ekki hægt að kveða
upp nemn fullnaðaidóm yfir þessari
bók, meðan enn er ekki séð fyrir
endann á henni. Þetta er I. flokkur
sagna, upphaf þeirra lína, sem eng-
mn veit, nema höf., hvað langt
verða dregnar eða hvernig og hvert
verða dregDar. En sjálfstæð heild
þó, sem staðið getur ein og óstudd.
Rannveig er ekki komin lengra með
frásögn sina, en þar sem hún »siglir
fagnandi út i land æfintýranna* með
Valda sinum nýgift. En hún skiftir
þeirri frásögn í sögur: »Glanninn«,
»Laugin« og »Haustsálir og vor-
sálir«.
Ekki verður á milli séð, hvei
þessara sagna er bezt. Þær eru hvei
annaii skemtilegxi og betur ritaðar.
í miðsögunni, »Laugin«, hefir höf.
auðsjáanlega lagt mesta rækt við sál-
arlíf persónanna. Þar er það á mestu
róti, tilfinningarnar heitastar og lynd-
iseinkunnir skýrastar. I þeirri sögu
einni bjarmar upp af sömu grund-
vallarhugsunum, sem hafa mótað
sumar fyrri sögur skáldsins: sam-
band mannssálarinnar við guð og
sigur þess bezta i manninum. Þessi
»laug« er fyrirgefningarlaugin, sem
deyjandi maður gengur í og laugar
af sér margra ára hatur og hefndar-
ofsa.
Vafasamt er, hvort náttúruást höf.
hefir nokkurntíma komið greinilegar
og fegur í Ijós en í þessari bók,
1 seinustu sögunni, »Haustsálir og
vorsálir*. Það er vist eina reglulega
náttúrnlýsÍDgin i bókinni og er ofur
stutt. Eu hún er full af lifi og lit-
um, söngvum og sól (bls. 105-106).
Og Reykjavíkur-fegurðin fær enn
einn lofsönginn frá höf. og hann
ekki óveglegastan. Engum rithöfundi
okkar hefir tekist að láta okkur
finna eius vel þá feguið, sem stuud-
um er sjáanleg hér, eins og Kvaran.
Eg get ekki stilt mig um að sýna,
hvernig hann lætur Rannveigu Iýsa
henni á bls. 167: »Eitt kvöld var
eg stödd uppi við Skólavörðu, og þá
streymdi fegurð Reykjavlkur alt í
einu inn i sál mína, eins og ein-
hver ný opinberun. Þá fyrst sá eg
dýrlegan fjallahringinn, spegilslétt,
faguiblátt, glampandi hafið og óum-
ræðilegt litaskraut sólarlagsins. Mér
fanst alt hafa verið smávax ð og til
komulítið, sem eg hafði áður séð.
Mér fanst hugur minn þenjast út
eins og einhver töfrahöll og geta
rúmað alheiminn. Mér fanst sál mín
Iíða burt út í ókunnarj dularfullar
veraldir. . . . Það hefði verið gaman
að horfa mikið á þetta útsýai, sökkva
sál sinni dag eftir dag í allan þenn-
an bláma — láta hana teygjast á
hveiju kvöldi lengra og lengra út i
marglitar töfraeyjar loftsins. . . .«
Mér finst, að fegurðin umhverfis
Reykjavik muni ekki eiga völ á feg-
urn viðurkenningu en þessari. Og
það er ekki nein hverful stundar-
athugun, sem felst í þessari lýsingu.
Það er margra ára aðdáun fegurðar-
næmrar sálar. —
Þó maður sakni úr þessari bók
ýmislegs þess stærsta og bezta, sem
einkent hefir síðustn bækur þtssa
íöf., þi er yfir henni allur sá blær,
Garl Höepfner.
s
em einkenuir verk snil linganna. Og
mismunurinn er eðlilegur. Trén
bera ekki alt’af jáfn þunga og safa-
mikla ávexti. Skáldmeiður Kvarans
hefir nú þetta skifti borið þá minni
og fleiri. Ea þeir eru engu að siður
girnilegir og gómsætir. Meiðurinn
sá á rætur sinar í svo lífsfrjófum
jarðvegi, að hann ber aldrei feyskna
ávexti í neinni uppskeru.
J. B.
Alfred Dreyfus.
Fyrir eitthvað tuttugu og /imm
árum var Alfred Dreyfus kapteinn
í herliöi Frakka, ákærður og dæmd-
ur fyrir landráð. Var haiin útlægur
ger til Djöflaeyju, en áður en hann
væri sendur þangað, var hann svift-
ur öllum heiðri og tignarmerkjum,
að viðstöddum fjölda liðsforingja
úr franska hernum.
Dreyfus-málið er of kunnugt til
þess, að farið sé að rekja það hér.
f>að kom öllu Frakklandi á annan
endann, ef svo mætti að orði kveða,
og hefir eigi .annað mál valdið
meira umtali í blöðúm í Öllum lönd-
um hins mentaða heims. Nokkrum
árum síðar sannaðist það, að Dreyf-
us hafði verið hafður fyrir rangri
sök og dæmdur saklaus. Fékk hann
þá uppreist æru sinnar og var send-
ur heim úr útlegð. En þrátt fyrir
það, kulnaði j>ó eigi út hatur það,
er mikill hluti þjóðarinnar hafði
lagt á hann fyrir hin ímynduðu
landráð.
Svo kom stríðið. Dreyfus var þá
aftur* liðsforingi í hemum. G-afst
honum nú færi á að sýna ættjarð-
arást sína og varpa af sér þeim
skugga, sem hið illræmda mál hafði
felt á hann. Gat liann sér ágætan
orðstír fyrir hreystilega fram-
göngu og ósérplægni, eins og hezt
má sjá á því, að í fyrra mánuði var
hann opinberlega gerður að með-
lim heiðursfylkingarinnar frönsku.
En það er til marks um það, að
iblöðin hafa enn eigi getað gleymt
fornum fjandskap við hann, að fæst
Parísarblöðin gátu þessa merkilega
atbnrðar, þá er hinum dæmda land-
ráðamanni var sýndur hinn mesti
heiður, sem hægt er að sýna frönsk-
um hermanni.
Fiutningateppa
i Engiandi.
Þýzkar vörur teptar.
.Tafnskjótt og Bretar léttu af
vöruflutningabanninu, þá streymdu
strax að tiiboð frá þýzkum firmum
um vörur fyrir afarlágt verð. Marg-
ir brezki kaupmenn tóku auðvitað
titboðunum og nú komu skipsfarm-
arnir tugum saman af ýmiskonar
iðnvarningi. Brezkir framleiðendur
urðu óðir og uppvægir og vildu fá
stjórnina til að hanna þ-ennan inn-
flutning sem gerði innlendu fram-
leiðsluna ómögulega. — En stjóm-
in þurfti ekki að hefjast handa,
verkföllin „hjörguðu“ öllu saman.
Flutningamir á jámbrautunum
teptust að mikiu leyti og vörumar
liggja í hrúgum í hafnarbæjunum.
Atvinnunekendum á Bretlandi 1-íst
ekki á þetta nýja stríð af hendi
Þjóðverja og er mjög mikið prédik-
að á móti því á Bretlandi að verzla
við Þjóðverja ogkaupaafþeiínnokk
urn hlut. Ganga þar lífca þær sögur
að Þjóðverjar noti hlutlausu löndin
sem leppa til að selja fyrir sig og
því sé einnig vai'hugavert að káupa
af hlutleysingjum.
Ullarteppan.
Eitt af því sem tekur upp mest
rúm í vöruskemmum hafnarbæj-
anna er ullin. Sumpart hamlar
flutningsteppan því að hægt sé að
losna við hana, og sumpart er ó-
mögulegt að fá hana hreinsaða og
kembda fyrir spunaverkin, vegna
skorts á vinnukrafti. —
Nú bjóðast helgiskar og þýzkar
verksrniðjur til að taka ull til kemh-
ingar fyrir brezku tóverkin. Ef
þessu tiiboði verður tekið mun strax
falla verðið á ullarvörum, en það
er nú hæfilega hátt, sem kunnugt
er. — Nú stendur ekki á öðru en
því að fólkið fáist til að vinna, því
að nóg er til af ullinni. Ef það fæst
ekki til að auka vinnuna, þá er sagt
að Bretar munu neyðast til að taka
þessu tilboði.
Talsími 9»
Hinar ágœta tegundir ai:
Tjöru Blachfernis Carbolin
Vi 02 V, tunnum
' ' í/p ■
og Vagnáburði
Þessar vðrur eru hvergi ódýrari,
Sápuíjúsið, TJusíursfræfi 17. Sfnri fð5.~
Sápubúðin, Laugavegi 40. Simi 131.
selja frá þessam degif - -
Prima blauta Maximal-sápu á 55 aura V2 kg.
kostaði áður i krónu.
Prima hvíta Sápu á 1 krónu J/a kg-
kostaði áður kr.-1.45.
Prima Toiletsápu á 30 aura s ykkið,
kostaði áður 45 aura.
Flugferðir
milii Berlin og Stokkhólms.
Drengur
öskur og ábyggilegur, getur fegið góða atvinnu. — Gott kaup
A. v. á.
Nýlega hafa verið gerðir samn-
íagar um það,milli sænska loftflutn-
ingafélagsins og þýzka flugfélags-
ins, að koma á fót Zeppelín-loftfara
ferðum milli Berlín og Stokkhólms
og víðar ýfir Svíþjóð. í þessar ferð-
ir verður haft loftfarið „Bodensee“
og ber það 12000 kg. og hefir rúm
fyrir 25 farþega.
Botnvörpungasmfði
á skipasmiðastflð
G. Seebeck Gsestamflnds
Olíulindir Rúmena
„Roumanian Consolidated Oil-
fields Oo.“ hefir nýlega höfðað
skaðahótamál á hendur brezku
stjórninni fyrir spjöll á olíulindum,
sem það á í Rúmeníu. Olíulindir
þessar yoru ónýttar samkvæmt fyr-
irskipun Sir Norton Griffiths hers-
höfðingja, til þess að þær skyldi
eigi geta komið Þjóðverjum að
gagni þá er þeir tóku Rúmeníu her-
skildi. Skaðahótakrafan er rúmlega
I14 miljón sterlingspunda.
■ ---,---0---——
Heimsending herfanga. Þjóðverjar
hafa komist að samningum við Breta
um það, að Bretar skuli fyrst um sinn
afhenda 3000 þýzka fanga á hverjum
degi í Köln og senda aðra 3000 fanga
á hverri viku til Rotterdam með brezk-
um skipum. Það er ekki búist við því
að Frakkar muni afhenda þá þýzka
fanga sem þeir hafa á sínu valdi fyr
en friðarsamnmgarnir hafa verið form-
lega samþyktir þar í landi, en það verð-
ur sennilega ekki fyr en í næsta mán-
uði.
Verzlunarsamkepni. Franskir frétta-
ritarar segja að þýzkir verzlunarerind-
rekar frá Berlín og Hamborg bjóði nn
fránskar og enskar nýlenduvörur í
Pýllandi með gjaldfresti. Þykir þetta
undarlegt í löndum bandamanna, því
að þar er tæplega hægt að fá sams
konar vörur, enda þótt borgun aé boð-
ir. fyrirfram.
Undirritaður útvegar, semur, og gefur allar nauðsynlegar upplýsing,-
ar um nýbyggingar hjá ofannefndri skipasmiðastöð.
Þess skal getið, að vart mun völ á traustara stniði og betra efni en
G. Seebeck A G. lætur í té; ennfremur -vélum, sem bæði að styrkleik
og kolasparnaði skara mjög fram úr.
Sýnishorn þess, sem þ a r er smiðað, er björgunarskipið „Geir* og
og botnvörpungurinn s.s. „GylfP.
M Magnússon
Ingólfsstræti 8,
Það borgar sig sjálft á mjög skömmum tíma
' '-'ríSSl 'j*.
Sigurjón Pétursson
9
Sími 137.
Hafnarstriett 18
I