Morgunblaðið - 07.10.1919, Blaðsíða 3

■
MORGFNB AÐIÐ
Gæfubrautin.
dr
E(tir
Oríson Swett Marden.

* VIII.
Fátæktin — blessun.
Frægur listamaður var eitt sinn
sPurðtir hvort einn af lærisveinum
i>ans yrði góður málari. „Nei“,
svaraði hann, „llann er alt of ríkur
WJiessmð geta orðið það.“ Þessum
listamanni var það ljóst, að bar-
attan við örðugleikana eykur öfl
i’atij'sem með manni búa og að erfitt
& að þroska skapeinkuim þess
tuanns sem ætíð baðar í rósum.
»Þeir, sem eru svo óheppnir að
’Vera auðmannasjmir, verða sja'ldan
að>mánái‘'‘, segir Anrew Carnegie.
aFlestir auðugir æskumenn fá ekki
staðist þær íreisingar, sem auðnum
er"samfara og lifa vanalega því lífi,
S&m er þeim til minkunar. Fátæki
byrjandinn þarf ekki að óttast
keppinauba frá þeirri hlið, heldur
írá mönnum, sem eru enn þá f átæk-
ari en þeir s-jálfir. Geföu gætur að j
‘drengnum sem nýkominn er úr
‘Sveitaskólanum og tekur til á skrif-
-stofunni þinni. Hver veit nema
ááii'n vérði mesta aflaklóin og kom-
ist'lwest?^ ’
i Hú barátta, scm fólgin er í því að
vinna sig upp úr fátæktinni,þroskar
raann. Værum vér öll fædd í als
nægtum svo við a'ldrei liefðum þurft
að hræra hönd eða fót til þess að
mál nauðsynjarinnar knúð áfram.
kynið ekkiíiúikils vfrði.
Saga Vesturálfunnar sýni!r, að
'áo.estu_.mep.íiirnir á öllum sviðum
Voru fátækir drengir í æsku. Alla
kaupsýsluuieimiiia, vísinda-
öiennina, stjórnmálamennina og
próf^s^pi-aua liefir hið óvæga lög
ííversu margir eru þeir ekki, inn-
flytjendurnir ungu, sem fluzt hafa
til Ameríku án þess að kunna svo
mikið sem eitt orð í ensku, þekk
ingarlausir, vinaíausir, peningalaus
»k',f:h@:hhífæþó-uáð að komast í háa I skapsmuni manns eftir þvi hvernig
j tiann leysir verk sitt af henöi. Ef
hann vinnur œeð umtöiom úrillur
á svip eins eg hlekkjaður þræll, ef
áhuginn fyrir starfina og ástin á því
. Jgerir honum það ekki létt og ljúft,
Vkí -LaUSt Tlf 61 6kke hf’ þV1 verður hann aldrei afkastamaður í
"•|ph®$Í1S§8í¥ og þmutirnar, sem s|nnj gre{n
“iöfe'ifá’mhum!I'lífinu, þroska menu
/beFt- Sá, sem fæðist og elst upp í
muna ði, sfem a-lt af fær hjálp frá
, öðrum'>Á,veiiær sem hann 'þarfnast,
^?§im%Meíik«fiAreynt að ryðja sér-
^múrá eigin '.spýtur, ,verður lítil-
ttiermi. Ilann er, «ins og smárummr
um við hliðina á skoggreikimii, sem
hægt að loka augunum fyrir gildi
fátæktarinnar, þeim sem brýtur sér
braut í 'lífinu. Annars er fátæktin
*
bölvun, sem menn eiga að forðast
og baráttan-, sem fer til þess, gerir
væskilixm að risa, þegar hún er háð
samvizkusamlega og með heiðar-
legu móti.
Cleveiand, sem hóf lífsstarf sitt
sem hláfátækur skrifari, hefir sagt,
að beztu möguleikarnir til þrosk-
unar væri metnaður samfara fátækt
Hvað mundi miðlungsmennið
hafa fyrir stafni ef það ekki nfeydd-
ist til af efnalegum ástæðum að
starfa og strita til lífsins viðurhalds
Hefði það nóg til að bíta o<j hrenna
væri engin þörf á að berjast, því
ekki mundi einn af þúsundi leggja
slíkt á sig eingöngu til að þroska
skapsmuni sína. Flestir vimna að
eins til þess að fullnægja metnaðar
þörf sinni og til að afla sjálfum
sér og sínum þeás sem þörfin krefur
Æskumaðurinú, sem veit að hann
á von á arfi, segir við sjálfan sig:
Hversvegna á eg að vera að fara
snemma á fætur á morgnana og
þræla eins og húðarklár. Eg veit þó
sem er að eg þarf ekki að bera kvíð-
boga fyrir efnahagnum í framtíð-
inni“ . Svo snýr hann sér til veggj-
ai og sofnar aftur. En hinn sem
hefir ekkert annað en sjálfan sig
að stoð í þessum heimi, verður að
fara snemma á fætur á morgnana.
Hairn veit að hann verður að berj-
'ast áfram hjálparlaust. Honum er
að eins um tvent að gera: að fljóta
eða sökkva.
Þannig knýr náttúran oss með
sjálfsviðhaldslögimáli sínu, til að
þroska skapsmuni vora og starfa
að fj^mför menning.ariimaT í lieim-
inum. Hún setur oss undir strangan
aga og mótár oss árnm saman í h€-
skóla reyíislunnar svo að vér getum
orðið fullkomnir í starfi voru.
ur illa að læra þá list að lifa til að
þroska sál vora o-g leggja rækt við
skapgerð vora. Og vér getum aldrei
haft sérlega háar hugmyndir um
vort eigið manngildi meðan véri
ekki höfum ánægju af starfi voru
og af því að leysa það sem bezt af
liendi.
Legðu af stað út í lífið með þann
fasta ásetning í huga, að þú viljir
verða sannur maður, hvað sem það
kostar, og að starf þitt skuli vera
ljóst merki hins mesta ogbezta í þér
Láttu þér skiljast, að vér höfum
ekki ráð á því, að dragast með ó-
Jund, leti og aðra fyrirlitlega lesti,
lífið á enda.
um sér eða haft þá tiú á sjálfum sér,
sem er nauðsynleg þeim, sem vill
komast áfram. Enginti getur lagt sig
allan fram til að leysa það verk af
hendi, sem honum sjálfum finst leið-
inlegt.
Fæstir bera nógu mikla virðingu
fyrir starfi sínu, það er algengt að
skoða það sem óþægilega skyldukvöð,
sem ekki verður komist undan að
inna af hendi þar sem maður þarf
uú einu sinni föt og fæði, hús og
heimili til .þess að geta lifað, — i
stað þess að líta á staifið sem hið
ínikla þróunartæki mannsandans.
Menn sjá ekki hið guðdómlega í
starfinu, sjá ekki hvernig það knýr
mann til að beita öllum sinum kröft-
um i baráttunni fyrir hamingjuuni.
Starfið er þeim tóm leiðindi, óum-
flýjanlegt böl og ekkert annað. Þeir
koma ekki auga á það, að hver, sem
sigrar og nær takmarki síuu, hefur
öðlast aðaismerki hins frjálsa ogóháða.
Eu hamingjan vetður þeim altaf frá-
hverf, sem ætíð er með fýlusvip yfir
þvi, sem hann á að vinna eða með
stöðugar afsakanir á þvi, sem hann
gerir. Slikt er ótvirætt merki nm
andlega og likamlega veiklun.
Þú mátt ekki vinna neitt, sem þér
leiðist, þvi' það er blátt áfram til þess
að spilla þínum innra manni. Sértu 1>essum smáu. Þær eru hreinasta
neyddur til að vinna eitthvert þaðlgu11- Skemtilegri en nokkur af þessum
verk, sem þér finst eiga illa við þig, I rdlra mest spennandi rómunum og enn
reyndu þá að fiuna eitthvað við það, þá skemtilegri en myndaskrá á Bio.
sem vert er athygli þinnar og áhuga I Tilbreytingin í þeim er endalaus. Og
Áðalatriðið er, að þú kuunir að ganga I íl:agur fræSist þá um margt, sem ann-
að verkinu með réttu hugarfari og | ars færi fram hjá manni. Það er til
dæmis með kvennmannsleysið hér í
Reykjavík. Það er víst orðið alvarlegt.
Þarna kémur hver húsráðandinn á fæt-
ur öðrum — kvæntir menn, mjög stiltir
þig og eitra það, svo ekkert heppn-1 °S siðprúðir — og auglýsa það að sig I
ast þér. Bjartsýnin og nægjnsemin vanti stúlku. Slíkt hefir aldrei heyrst
draga aftur á móti að þér heill og | nc sést hér í Reykjavík. Hvað er orðið |
af öllu blessuðu kvenfólkinu ?----
Nábúi minn, Jón ökumaður, býr með
kerlingu sinni í kjallaraholu, sem eru I
þrjár álnir á hvern veg. Þarna inni
geyma þau lijónin alt sitt hafurtask, I
þar eldar konan matinn og þar veltast
Bezta iesningin.
Nú liofi eg lært að lesa blöðin eins
og allar vinnukonur lesa þau — byrja
á neðanmálssögunni og svo auglýsing-
þá verður hvaða vinna sem er skemti-
leg eða að minsta kosti mentandi.
Sértu aftur á móti leiður á starfi
þlnu, setjast leiðindin og óbeitin að
í andlega andiúmsloftinn l kring um
• IX.
Starfslöngun.
Það er mjög auðvelt að dæma um
stöðfh. og-Ærðiö.fjáðir memi og gert
mörgum æskumanni sem
hvorki brast gott uppeldi eða auð, |
. skömm til-
hamingju eins og seguilinn járnið.
Hitt hefir ekki eins mikla þýðingu
þótt starf þitt sé ekki sérstaklega veg-
legt, ef þú aðeins vinnur það einsj
vel og hægt cr. Ef þú gengur að!
því, með brennandi áhuga og gleym-
ir öllu því, eins og listamaðurinn
gleymir- öllu fyrir list sinni, hverfur I 7 Lrakkíirmr þeirra, sitt á hvoru árinu.
eiðindatilfinningin, og þjakar þér Bærinn borgar húsaleiguna fyrir þau.
ekki lengur. I En nú auglýsir Jón að hver sem geti
Með vinnu þinni teisirðu þér sjálf- útvegað sér betri íbúð , skuli fá 500
ur minningarmerki og getur alveg króna verðlaun. Að þessu kemst maður
ráðið þvi sjálfur, hvort það verður|meg þvi ag [ega smáauglýsingarnar.
Það er undir þvi komið með hvaða
hugarfari maður vinnur verk sitt
hvort verkið er vel af h'endi leyst
eða ekki. Og jafnframt era áhrif þau
sem veikið hefir á skapgeið manns
komin undir því hvort gengið er að
því með glöðum hug. Verkið er hluti.
af oss. Það er sýnileg mynd þess
sem innia með oss býr, mynd hug-
staðið hefir í stöðiigum' styrjaldar-1 sjóna vorra og metnaðar. Þess vegna
glaumi við höfuðskepaiurnar frá því I getum vér óhrædd dæmt hvort ann-
lfún var"ftækofn. - að eítlr verkunum
Eg er ails enginn talsmaður fá- Sá, sem vinnur verk sitt með óbeit
tæktar yfirleitt. En það er ekki|getur ekki borið virðingu fyrir sjálf
Sjófjrausf sfúfka
getur h t r a X fengið atvinnu á Sterling. — Upplýsingar um bor
ð
Góöur trésmiður
getur fengið atvinnu nú þegar.
Upplýsingar hjá
Sigurjón Pótursson.
c%azt að auglýsa i <MorgunBla6inu.
Nýjar bækur.
Hulda: Æskuástir, annað hefti
Halldór frá Laxnesl: Barn náttúrunnar, ástarsaga.
Siyuröur HelSdal: Hræður, II.
Ársrlt FræSafélagsins, 4. ár.---Fást hjá bóksölum.
Bókave.zlun Arinbjarnar Sveinbjarnarsonar.
Tauruilur, Tauvindur,
Þvottabretti, úr gleri, tré og játni. — Þvottaklemmur. —
Straujárn í settum og sérstök. — Strauboltar, — Strapönn-
tir, — Straajárnshöldur sérstakar — kaupa allir i
Járnvörudeild Jes Zimsen.
Peningakassar
af mörgum geiðum, þar á meðal eldtraustu kassarnir, sem allir vilja
eiga. — Seðlaveski, — Tóbakspungar, — Reykjarpfpur,
Vasahnifar, stórkostlegt úrval,
Gilette-rakvélarblöðin, og Slípvélar til að slípa þau með,
— Hárgreiður, — Höíuðkambar. —
Mikið úrval f
Járnvörudeild Jes Zimsen.
fagurt og veglegt eða Ijótt og lítil-
mótlegt.
Hvert bréf, sem þú skrifar, hver
viðskifti, sem þú átt við menn, hvertj
orð, sem þú segir, allar hugsanir
þínar og verk þín öll, eru meidils-
högg, sem annaðhvoit skemma eða
fegra minníugar-styttuna.
Ef þú aðeins fastákveður að reyna
Og hvað stendur svo fleira í þeim ?
„Lítil stúlka óskast á reglusamt heim- Nýkomið
í
jli“, „Stúlka saumar fyrir fólk“, ,,Stór
rauður eilkiyasaklútur tapaðist á föstu-
daginn. Afgreiðslan vísar á“, „Beztu
líkkisturnar selur N. N. Þeir sem einu
sinni hafa reynt þær, kaupa aldrei lík-
ústu annars staðar“, „Lykli tapaði
til þrautar, tekst þér alt og þú mátt I stúlka, sem hékk á bandi milli Hafnar-
vera víss um að þér reiðir vel af. En fjarðar og Reykjavíkur“.. Svona eru
fáir þú ekki lært þann leyndardóm þær ilver af annari. Já, því segi eg það,
að vinna verk þitt með lífi og sál j shemtilegri lesningu fær maður ekki.
verðurðu aldrei annað en hornreka
og eftirbátur annara.
Meinið er að oss mönmim hættir
svo við að verða að vélnm, sem
vinna verk vor hugsunarlanst,
hugalaust, tilgangslaust. Oss geng-
Elendínus.
Verzl MGoðatoss“
Brúður, — Krulljárn, — Haispennur, -— Hárgreiður, — Höfuðkambar,
Peningabuddur, — Peningaveski, — Barnatöskur, — Bandprjónar,
Gólfklútar, — Þvottaburstar, — Látúnsstengur, — Bonevax,
Hærumeðalið Jouventine, — Hármeðalið Petrol Han.
[Laugaveg 5. Simi 436.
Híismœður,
sem viljið spara í dýrtíðinni, notið eingöngu til tauþvotta, gólfþvotta og
hreingjörninga, þvottaduftið
GOLD DUST
sem fæst íverzluninui >Goðafo»8«, Laugaveg 5, simi 436.
Augu
undirdjúpanni
EFTIR
ÖVRE RIOHTER FRICH.

2.
Þögn eftirvæntingarinnar hvíldi yfir
bíénhúi. "Alt var reiðubúið til þess að
taka: á. móti hinum vissa og velkoinna
gesti úr hafinu. Verksmiðjurnar voru
ný þvegnar, hreinar og prúðar. Alt var
reiðubúið frá því minsta til þess
stærs.ta. , Og síldarstúlkurnar gengu
nieð' ráuðþvegna armana og biðu eftir
. hiáðinni.
Hvað várð af síldinni1?
Von Grönnelands hafði enn ekki
ræst. Það leit helzt út fyrir, að siíldin
bræihiist þessi gömlu heimkynni sín.
Þ.að komu boð utan af djúpinu að síld-
1,1 væði við útverin. En þegar skipin
komu á vettvang, reyndust allar sýn-
ll'uar tómar hyllingar.
Grönneland hafði því ekki annað að
geía en draga sig til Stavangurs og
reyna þar þolinmæði sína.
Bærinn tók að verða órólegur. Síld-
arveiðin leyt út fyrir að bregðast öllu
vesturlandinu. Það voru ekki fengnar
enn 10 tunnur af síld frá Líðandis-
nesi til Alasunds.
Formaðurinn ungi varð örvinglaður
En hann reyndi að ganga af sorg sinni
dauðri með því að fá sér sauðasteik á
Grand .Hotel“. Og honum tókst að
deyfa hana að minsta kosti. Hann
tæmdi glas sitt með léttu andvarpi og
leit yfir leyfarnar af þessum dýrlega
mat, sem liann hafði ekki getað lokið.
Þá heyrðist alt í einu hávaði fram á
ganginum.. Það var eins og margir
væru á ferðinni.
Gröiíneland lagði eyrun við og stans
aði með eldspítuna á leiðinni upp að
vindlinum. Skyldi það vera orðsending
utan úr fjörðunum?
Það var drepið á dyr. Gestgjafinn
ruddist inn án þess að bíða eftir svari.
Hann var auðsjáanlega á hraðri ferð.
— Það er maður nokkur í salnum,
:em vill tala við yður, sagði hann og
stóð á öndinni.
— Hver er það 1 spurði Grönneland,
hieypti brúnum og kveikti í nýrri eld-
sp'ítu.
— Það er hr. Bjelland, sagði gest-
gjafinn með hreiin af sigurhrósi í
röddinni.
Formaðuprinn slepti eldspýtunni
og stökk á fætur.
— Hvert í sjóðandi tautaði hann og
senti pentudúknum frá sér. Hvað vill
hann mér?
Konnngur norsku niðursuðuverk-
smiðjanna sat í salnum og spilaði á
borðröndina með mjóuir fingrunuih.
Þessi gamli, tígulegi maður með rólegt
áfulegt andlitið og hvöss augun, brosti
að fátinu sem var á formanninum.
— Þér eruð forviða á því að eg kom
hér, sagði gamli maðurinn. Nú, jæja,
það stafar vitánlega af vissum orsök
um. Það eru mörg augu á verði við
skrifstofudyr rnínar þessa dagana. Þar
að auki felli eg mig vel við gönguna.
— Eg er reiðubúinn til hvers sem er,
sagði Grönneland, og settist ekki.
— Setjist þér, formaður, og kveikið
í vindlinuin yðar, það liðkar málbeinið.
Sjómaðurinn ungi hneigði sig feiminn
kveikti í vindlinum og settist.
Það varð stutt þögn.
Bjelland horfði út um gluggann með
dreymandi svip.
— Það er auðvitað um síldina, sem
eg ætlaði að tala, sagði liann eftir
stundarþögn, síldin, sem ætlar að
svíkja okkur á þva augnabliki, sem alt
bendir á uppgripa ár. Eg verð að geta
þess, formaður, að reynsla mín í þess
um efnum er mjög víðtæk. Eg þekki
— það þori eg að fullyrða — dutlunga
síldarinnar betur en flestir aðrir. En
nú er mér of mikið boðið. Fyrir viku
síðan, hefði eg sagt: þetta ár verður há-
marksafli, og hefði veðjað um það mik-
illi íulgu. En nú —?
— Hún getur komið enn þá, sagði
Grönneland spaklega, eins og 1916.
Bjelland ypti öxlum.
— Það er ekki óhugsandi. En þá verð
ur eitthvert kraftaverk að ské. Síldin
er gengin hjá í þetta sinn.
Grönneland var skyndilega orðinn
fölur.
- Það getur ekki verið skoðun yðar,
sapði hann.
Bjelland beygði sig áfram. Hann
hafði ekki breytt hinu rólega og ástúð-
lcga útliti En hann hélt áfran) að
hamra með í’ingrunum á borðröndina.
-—Eg iékk frétt í dag, sagði hann
hugsandi, sem eg skil ekki fyllilega.
Það kom til mín maður í dag frá Út-
sire, allra bezti og áreiðanlegasti mað-
ur. Hann sagði mér að hann hefði verið
fyrir skömmu í makríl-leit. Hér um
bil 4 mílur suðvestur frá Útsire,
hann merkilegt skip, sem leit út fyrir
að vera að minsta kosti 10—15000
tonna stórt. í raun og veru var það
ekki skip, sagði Jónassen. Það var lík
ara einhverjum fljótandi skrokk, og
geklc fyrir dísilvél.
Beint í suðri af þessu skipi, sá hann
vanalegt skip, sem honum virtist
standa í einhverju sambandi við þenn-
an heljarkassa. Þau lágu bæði rótlans.
Jonassen er ekki forvitnari en hver
annar, en honum fanst það þess vert að
gæta nánar að þessum risavaxna skrokk
svo hann rendi þangað út. En hann var
ekki kominn alla leið, þegar skyndilega
hvesti á norðan, svo hann neyddist til
að hverfa til baka.
Grönneland hafði hlustað á sögu yfir-
manns síns með samblandi af virðingu
og áhuga. En það var ekki að sjá, að
það hefði nein áhrif á hann, það sem
hafði valdið róti í huga Bjellands.
— Eg skil þetta ekki til fulls, sagði
hann og útlitið sýndi Bjelland, að hann
var ekki eingöngu mjög þreklundaður
héldur og dálítið kjánalegur.
Bjelland lagði sig aftur á bak í stól-
mn.
- Það er ekki ómögulegt’að eg sjái
ofsjónir, sagði hann þreytulega. En eg
held, að þessi undarlegi skipsskrokknr
og aðferð síldarinnar standi í ein-
hverju sambandi hvað við annað.
Hann hætti skyndilega. Hann sá vott
af brosi á vörum Grönnelands.
— Nú álítur hann að eg sé orðinn
clliær, hugsaði hann angurvær.
Grönneland stóð upp.
— Þetta skal verða nákvæmlega
rannsakað, sagði hann og hneigði sig.
Eg skal sjálfur fara og rannsaka alt
saman. Þér skulið fá skýrsln um það
á morgun.
Bjelland stóð upp. Það mótaði fyrir
freytulirukkur i fallegu,gömluandlitinu.
— Eg treysti á það, sagði hann og
gekk hægt út. í dyrunum mætti hann
ungum manni, sem hneigði sig framúr-
skarandi kurteislega og bað fyrirgefn-
ingar á ónæðinu.
Bjelland horfði forviða á hann, heils-
aði með lítilli liöfuðhneigingu og gekk
síðan upp Kirkjugötu.
Ungi maðurinn með snotru, dauflegu
andlitsdrættina, horfði hæðnislega eft-
ir gamlamanninum. Svo fór hann inn
til Grönnelands.
■— Hvernig l'íður biliardspilinu okkar
spurði hann á frönsku.
— Nú ernð það þér, Caurbier, tautaði
Grönneland utan yið sig. Því miður er
eg á leiðinni út á sjó.
Frakkinn varð auðsjáanlega fyrir
vonbrigðum.
— Það er annars fallegt veður í dag,
sagði hann hirðuleysislega. Eg trúi að
mig langi til að fara með.
Það birti yfir andliti Grönnelands.
— Gerið þér það, sagði hann, svo
spilum við picet á leiðinni.