Morgunblaðið - 04.12.1919, Blaðsíða 4

4
M0R6UNBLAÐIÐ
Koma þeirra til Hafnar.
Bömunum hnuplað á jámbrautar-
stöðinni.
Þar sem nú mun ráðið að íslend-
ingar taki að minsta kosti 350 börn
frá Austurríki, þá hafa menn ef til
"ill gaman að heyra um viðtökurnar
sem þau börnin fengu, cem komin
eru til Danmerkur. Hefir læknir
einn danskur, sem sendur var eftir
Jbcmunum til Yínarborgar lýst burt
förinni þaðan og ýmsu í samband
við flutninginn.
400 börn komu fyrsti sinnið
Liðu fósturforeldrarnir á járn-
brautarstöðinni með nafnspjöld
bamanna og biðu eftir að þeim yrði
úthlutaður siun skerfur. Bn þega
búið var að skifta öllum börnunum
stóðu sumir með tvær hendur tóm-
ar og höfðu ekkert fengið. Hvað gat
hafa orðið af börnunum? Höfðu
þau tapast í mannþrönginni ? En
daginn eftir kom ráðning gátunnar.
Umsjónarmaður flutningsins fékk
daginn eftir heimsókn nokkurra
manna, sem komu til þess að játa
syndir 'sínar. Þeir höfðu n.l. hnupl-
að börnum á járnbrautarstöðinni
Þeir höfðu ekki staðist freistinguna
þegar þeir sáu þessi fallegu börn.
Og báðu óaflátanlega, að fá að halda
þeim áfram.
' 150 börn fóru af þessum 400 út
í sveitina. Þau höfðu horft stórum
augum á borgina, þegar hún var að
hverfa. En þau sættu sig við stóru
matarbögglana, sem þau fengu
nesti.
Börnin kváðu vera af öllum stétt-
um. Það hafði ekki verið tekið tillit
’ til neins annars en þarfarinnar. Og
nokkru réði um valið heilbrigði
þeirra, því ekki þótti hyggilegt, að
senda þau óhraustustu í svo langa
ferð. Og þó höfðu mörg fallið í ó
megin í járnbrautarvögnunum á
leiðinni. Börnin líta ekki svo ó-
hraust út. En yfirlæknirinn, sem
sótti þau, telur heilbrigðisástand
þéirra hvergi nærri gott.
Við burtför þeirra úr Vín, hafði
borgarstjórinn haldið ræðu, og á-
mint börnin um að hegða sér vel.
Það væri fyrsta og sjálfsagðasta
þakklætið, sem þau gætu sýnt. Síð-
ai mundi Vínarborg sýna þakklæti
sitt, með því að taka á móti svo
mörgum dönskum börnum til Vín-
arborgar, sem unt væri.
Það hafði verið átakanleg sjón,
segir læknirinn, að sjá sorg og gleði
sem lýsti sér í viðskilnaði barna og
foreldra. Mörg móðirin hafði horft
á slitnu og bættu fötin, sem hún
varð að senda barnið sitt í til fram-
andi lands. Mikla sjálfsafneitun
hafði það kostað suma foreldrana
i að láta börnin sín fara frá sér. En
viðkvæðið var þetta: „Við gerum
það vegna barnanna. Því við getum
ekki fætt þau í vetur!‘ ‘
Læknirinn lætur vel yfir því, að
gott hafi verið að fást við börnin,
þó mörg væru. Þau hefðu haft það
sér til skemtunar, að bera saman
r.öfnin á þeim, sem þau áttu að fara
til. Einu sinni hafði hann verið kall-
aður inn í einn klefann til nokk-
urra smá telpna, sem hrópuðu:
„Læknir, læknir, hver tekur okkur!‘ ‘
Hann sagði einni að hún færi til
greifafrú Moltke. Þá spurði önnur
hvert hún færi. Hún átti að fara til
trésmiðs. Það kom dálítill óánægju-
svipur á andlitið fyrst, en svo brosti
hún og sagði: „Það gerir auðvitað
ekkert til. Það hljóta að vera góðar
og ástúðlegar manneskjur, fyrst þær
vilja taka bráðókunnugt barn“.
Einu atviki segist læknirinn ekki
gleyma.
Eina nótt heyrði hann sáran
barnsgrát í einum klefanum. Hann
fór þegar að líta eftir hverju það
sætti. Og fann þá lítinn dreng, sem
horfði háskælandi á hendur sínar.
Þær voru allar löðrandi í runnu
súkkulaði og allur vasi hans var
eins. Læknirinn spurði hann því
Hún á ekki neitt af því“, kjökraði
drengurinn.
Fleiri börn eiga enn eftir að koma
til Danmerkur, því margir urðu fyr-
ir vonbrigðum, að fá ekki neitt.
Standa þessum vesalingum allar dyr
opnar í Danmörku.
Ensku
kolanámurnar
Þegar Lloyd George fyrir stuttu
neitaði að vcrða við kröfum verka-
manna um það að gera kolanám-
urnar að þjóðareign, ákvað Mr.
Smillie og aðrir verkamannaforingj
fer að hef ja harða baráttu fyrir þess
ari kröfu sinrii. Og undir þessa bar-
áttu búa andstæðingarnir sig líka;
er búist við að hún nái yfir alt land
ið og verði komin á með fullu fjöri
þegar saihbandsþing verkamanna
innan skams kemur saman.
Það er enriþá óvíst hve f jölmenn-
ur sá flokkur verður, sem fylgir
Mr. Smillie að málum. En hann er
ímynd mrtíðar verkamannaforingja
hefir fult vald á efninu og hinn
snjallasti að koma því máli á réttan
kjöl aftur, sem aflaga hefir farið.
Rök hans eru mjög sannfærandi.
Sást það bezt meðan á kolasamn-
ingunum stóð, þar sem hann gat
hrifið mann eins og Sankeys dóm-
ara með orðfimi sinni og áhuga.
Skýrsla Sankeys fór í svipaða átt,
en gerði aðeins ráð fyrir lengri
tíma þangað til þjóðin fengi eign-
arréttinn á námunum. En sú
skýrsla hefir verið að engu höfð,
og stendur því baráttan á milli
stjómarfulltrúanna og þeirra, er
lengst vilja fara í kröfum sínum.
Mr. Smillie ber samt bezta traust
til framtíðarinnar í þessu efni. Það
getur liðið vika, mánuður eða ár,
en áreiðaniega verður þess ekki
langt að bíða, segir hann, að nám
urnar verði þjóðareign. En þegar
það er orðið, mun fleira samskonar
á eftir fara, bætir hann við, og þá
mun líka framleiðslunni fara fram
og hún komast á það stig, sem æskt
er eftir af öllum.
En einmitt þetta efast vinnuveit-
endurnir um, og sjáanlega stjómin
líka. Það hefir því miður komið í
ljós, að traust það, er Sankey dóm-
eri bar til námuverkamannanna
ar ekki á rökum bygt. Hann gaf
skýrslu sína þannig, af því að hann
reiddi sig á félagslyndi þeirtra og
iðni. Hann gerði ráð fyrir, að þeir
mundu halda framleiðslunni í 250
milj. tonna um árið, og yfirráðum
Englands þannig engin hætta búin.
En reynslan hefir sýnt annað. 16.
júlí var 7 tíma vinnan samþykt, og
frá þeim tíma hefir framleiðslunni
verið mjög óbótavant. Sé talið með
3ví, sem fæst á viku hvenri, verð-
ur ársframleiðslan ekki nema 211
milj. tonna. Árið 1913 fór aðeins
til heimanotkunar og skipakola
(Bunkers) 210 milj. tonna, og þó
að þetta hafi að vísu minkað nokk-
iið síðan með lagaboðum og sparn-
aði, þá viirðist það samt fjarri, að
hægt sé að flytja út 50 milj. tonna,
eins og Sankey hélt fram.
Alt þetta nota afturhaldsblöðin
nú sem grýlu á móti þjóðareignar-
tillögunni. Þau benda á framleiðsl-
uhnignunina og telja hana ljósan
vott um deifð hjá verkamönnum
og skort á þegnskapartilfinningu,
og komist námurnar í þeirra hend-
ur, fari alt í hundana.
Það er þess vegna vafamál hvort
aðferð Smillies hefir verið rétt.
Hann er algerlega andvígur námu-
rekstri einstakra manna. Hvað
verkamentiirnir framleiða eða fram
leiða ekki stendur honum alveg á
sama, en fyrirkomulagið er ekki
rétt eins og nú er, og því verra
sem það verður, þess meiri ástæða
er til þess að breyta því. Síðar
kemst svo alt í lag. En með þessari
aukið þannig kolaframleiðsluna,
mundi máli hans vera betur komið
og meira traust borið tii hans, þar
sem margir skoða hann niú sem
skaðræðisgrip fyrir þjóðarvelferð-
ina.
Meðan á kolamálssamningunum
stóð, sagði eitt af vitnunum, Sir
Richard Redmayjie,- að námuverka-
maðurinn hugsaði sér ákveðið vel
líðunarstig, og þegar því sé náð, sé
hann ánægður, og því hærra sem
kaupið verði, því minna þurfi haini
að hafa fyrir því að ná þessu stigi.
Og reynslan sýnir að þessi vitnis
burður er réttur. Kaupið hefir
hækkað, vinnutímiini verið stytt
ur, en framleiðslan hefir minkað.
Og þar eð Smillie getur ekki nú
sem stendur fært nægileg rök fyr-
ir máli því, er hann berst fyrir
hefir hann sterkan andmælanda á
móti sér, sem er liðni tíminn.
Erl. símfregnir.
Khöfn, 2. des.
Stjómarfar Rússlands.
Símað er frá Berlín, að Denikin
liershöfðingi hafi lýst yfir því, að
eina ráðið til að friða Rússland og
frelsa, sé að koma þar á einveldis-
stjórn með hervaldi.
Forsetaefni.
Símað er frá London að farið sé
nú að ráðgast um eftirmann Wil-
sons forseta.
Viðurkend stjóm.
Símað er frá París að yfirráð-
ið hafi viðurkent hina nýju stjórn
Ungverjalands og boðið henni að
senda fulltrúa á friðarráðstefnuna.
Wilson forseti.
Hann hefir tekið sér mánaðar
hvíld og á meðan gegnir Marshall
varaforseti störfum hans, og kemur
til lians kasta að undirrita friðar-
skilmálana.
t
Þýzku herfangarnir í Frakklandi.
Franska blaðið Humanité mót-
mælir því, að Frakkland haldi
þýzkum herföngum.
Þakkir
hefir austurríkska þingið vottað
Þjóðverjum fyrir þá hjálp, sem
þeir hafa veitt, með því að tak-
marka brauðskamtinn heima fyrir
og láta Vínarbúa fá það, sem spar
ast.
Jóiaksífi
nýkomiu í
Vsrzl. Vísi.
Veggfóöur
nýkomið.
Póf. B. forlákston,
Hænsnabygg
heiil maís
Maismjöl
uýkomið í verzlun
(Bí. cRmunóasonar
Sími 149. Laugaveg 24.
Hestur getor fengið fóðnr
vetur á ágætum stað í Rangávalla-
sýslu. Upplýsingar á vinnnstoiu
Eggerts Kristjánssonar scðlasmiðs.
Maður
óskar eftir góðum stað í Reykja
vík eða nærliggjaudi sveitnm fyrir
3 j a til 4 ára stálku frá Vínarborg
3—4 mánuði, fyrir góða borgun
Upplýsingar gefur.
Kristinn Jóhannesson,
Laugaveg 114.
halda — lesa vandlega — þetta
agæta mánaðarrit. Það flytur fróð
leik, sem hlýtur að vera þarfur
öllum kaupsýslumönnum.
Laun
starfsmaina bæjarins.
Erlend mynt
Khöfn 2. des.
S'trlingspund 20,12
Dollars 504,00
Mörk 11,85
Sænskar kr. . 112,50
Norskar kr. .. 108,00
London 2. des.
Krónur 19,97,5
Dollars 3,77,5
Mörk 166,50
aðferð hefir Smillie að líkmdum
hann hefði ekki etið súkkidaðið í spilt fyrir sér bæði hjá almenn-
staðinn fyrir að fara svona með það. ! ingi og stjórnínni. Hefði hann þess
„Eg ætlaði að geyma mömmu það.. í stað uppörfað verkamennina og
Kjarzlunartióinói,
Nóvemberhefti Verzlunartíðinda
er komið út og flytur að vanda
ýmsar fræðandi og góðar greinar
um verzlunrmál. Ólafur prófessor
Lárusson ritar ítarlega grein um
viðskiftalög, þá er grein um eftir-
Mt með skipum og vélum, síðan
grein um „Samkepnina á höfuiram' ‘
þá saga ísfélgisins við Faxaflóa,
yfirlit yfir alþingiskosningarnar,
brezki iðnaðurinn og heimsmark-
aðurinn og ýmislegt fleira. Allir
kaupmenn og iðnrekendur ættu að
Fyrir bæjarstjórn liggur nú
frumvarp til samþvktar um lann
starfsmanna Reykjavíkurkaupstað-
aj?. Samkvæmt því skulu árslaun
jeirra vera sem hér segir frá 1. jan
1920, kjósi þeir ekki að búa við
eldri launakjör:
8000 kr.: Borgarstjóri.
5000 kr.: Hafnarstjóri. Bæjar-
verkfræðingur. (Hafnarstjóri fær
auk þess 3% af nettotekjum hafn
arinnar, og bæjarverkfræðingur
200 k-róna hækkun annaðhvort ár,
þangað til launin eru 6000 kr.).
4000 kr.,- hækkandi annaðhvort
ár um 200 kr. upp í 5000 kr.: Skrif-
stofustjóri 'borgarstjóra. Skatt-
stjóri.
3500 kr. jhækkandi annaðhvort
ár um 200 kr. upp í 4500 kr.: Bæj-
argjaldkeri. Hafnargjaldkeri. Gas-
stöðvarstjóri. Hafnarfógeti. Bæjar-
gjaldkeri og hafnargjaldkeri hafa
auk launanna af öllumgreidd-
um peningum og bankaseðlum í
bæjarsjóð eða hafnarsjóð eða úr,
alt að 1000 kr. á ári hvor.
Gasstöðvarstjóri hefir auk laun-
anna ókeypis húsijæði, ljós og hita.
2500 kr., hækkandi 2. hvert ár
nm 200 kr. upp í 3500 kr.: Aðstoð-
armenn og bókhaldarar á skrifstof-
um bæjarins. Byggingarfulltrúi.
Heilbrigðisfulltrúi. Ulmsjónarmað-
ur með eignum bæjarsjóðs. SlÖkkvi-
iiðsstjóri. Yfirlögregluþjónn. Hafn-
sögumenn.
200Ökr. hækkandi 2. hvert ár um
200 kr. upp í 3000 kr.: Varaslökkvi-
liðsstjóri.Yfirkyndari á gasstöðinni.
Gasvirkjarar. Verkistjórar.
—1800 kr. hækkandi 2. hvert ár um
200 kr. upp í 2800 kr.! Lö-greglu-
ijóiiar. Varðmenn á slökkvistöð.
Sótarar. Irmheimtumaður hjá bæj-
argjaldkera. Kyndarar á gasstöð-
inni. Laugaverðir. Bifreiðarstjórar.
Umsjónarmerin með hreinsun, sand-
töku 0. fl.
Lifstykki,
sautnuð eftir máli við hverrar konu hæfi. Fjöibreytt úrval af til-
únum lífstykkjum fyritliggjandb Kií kjustræti 4 Gengið inn fráb
Tjarnaryötn.
VERSLDNAETÍÐINDI
Máuaðarblað gefið át af verslunarráði Islauds.
Árgangurlnn kostar 4,50. Meðan upplagið hrekkur seta nýir áskrifendnr
fengið I. og II. árg. (1918 og 1919) fyrir 3 kr. báða.
AfgreiQsla: Skrifstofa Verslunarráðs íslards K’ikjustræti 8 B. Pó:,thólf 514
Talsími 694.
og
komu oú með e sÁ,IsIand'
i verzlim
cingiBjargar cQofínson.
1500 kr. hækkandi 2. livert ár itm
200 kr. upp í 2500 kr.: Skrifarar á
skriifs'tofum bæjarms. Baðvörður.
Verkamenn gasstöðvarinnar. Verka
merrn við hreinsun 0. fl.
Auk hinna föstu launa fá allir
starfsmenn hæjarins, sem laun taka
eftir þessari samþykt, fyrst um sinn
til ársloka 1925, launaviðbót, sem
miða skal við verðlagsskrá þá, er
árlega verður gjörð vegna útreikn-
ings á launaviðbót embættis- og
isýsl u n a r m ann a 1 a nds ins.
Launaviðbótin reiknast þannig,
að hún nemi jafnmikilli hnndraðs-
tölu af % launanna — þó aldrei af
hærri fjárhæð en 3000 kr. á ári ■
eins og allsherjar vísitalan í gild-
andi verðlagsskrá það ár sýnir að
verðhækkun hafi numið.
uokkur hús hér í bænum við götu sem
alls ekki er til, en hefir þó átt sér nafn
i 20—30 ár, en það er Garðastræti.
„Hlenunur“. Eins og menn vita var
ösku, slori og ýmsu góðgæti ekið ofan í
slakkann, sem var milli Laugavegs og
hverfisgötu inst, fram undan Gasstöð-
inni, og myndaði þar dálítið trog. En
svo var eftir að gefa því nafn. Bygg-
ingarnefnd varð ekki skotaskuld úr
því. Hún skýrði staðinn „Hlemm“,
Ðl&BOK
’i
Island fer
föstudaginn.
héðan að líkindum á
Friðarmerkin fást á pósthúsinu og
í bókaverzlunum. Aðalafgreiðsla Aust-
urstræti 7, að eins kl. 6—8 síðdegrs.
Hannes Hafstein bankastjóri verður
58 ára í dag.
Jólatré eru komin til bæjarins. Þau
komu bitigað með íslandi og var múg-
ur og margmenni í Bankastræti 14,
?ar sem ]?au voru seld. Jólin eru óðum
að nálgast og fólkið að farið að búa
sig undir þau. Os í flestum búðum og
jólabragur að færast yfir borgina.
Rafmagnsmálið. Af undangengnum
rannsóknum komst Kirk heitinn verk-
fræðingur að þeirri niðurstöðu, að yr5i
reist 1000 hestafla stöð hjá Ártúuum,
mundi síðar hægt aö stækka hana upp
1500 hestöfl. Vili meiri hluti raf-
magnsnefndar, að ráðist sé í það að
reisa stöð þarna, en liætt við þá fyrir-
ætlun að hafa rafmagnsstöð í Grafar-
vogi, en Þorv. Þorvarðsson er einn á
móti.
Gatnaskipun. Byggingarnefnd hefir
átið gera uppdrátt að og samþykkja
nýja gatnaskipun unihverfis Landakot
í austurbluta SkólavÖrðuholts. A
hinum síðarnefnda stað er gert ráð
fyrir íþróttasvæði (Stadion), barna-
leikvelii og lóð fyrir barnaskóla. Enn
fremur er gert ráð fyrir því, að stórt
óbygt svæði verði í kring um Skóla-
vörðuna.
Bygging á Sólvöllum. Jón Ólaísson
skipstjóri ætlar að fara að reisa hús
f hinu nýja „villa' ‘ -hverfi á Sóivöllum
(Nýja túni). Verða útveggir gerðir úr
járnbentri steinsteypu, en innveggir
úr iSvonefndnm Lean-steini og mótroð á
nriili veggja. Sjálfur verður húseigandi
að kosta frárensli og vatnsleiðslu í
húsið.
Útsvai iandsverzlunar. Eins og rnenn
vita, vildi landsverzlun ekki greiða út-
svar það, er henni var gert hér í
Reykjavík; Fór málið í dóm og vann
landsverzlun fyrir yfirrétti. Hefir
bæjarstjórn nú leitað álits hæstaréttar-
iögmanns um málið og telur hann mjög
hæpið, að það geti unnist fyrir yfir-
rétti og mun því þess vegna ekki vís-
að þangað.
Frances Hyde. O. Johnson & Ivaaber
hafa farið fratn á það, að útsvar það,
er lagt var á „Frances Hyde“, 6000
krónur, verði felt niður, vegna þess
eð skipið sé ameríksk eign. Mál þetta
hefir komið fyrir bæði útsvarsnefnd og
fjárhagsnefnd bæjarins, en hvorug
þeirra viljað taka það til greina.
Barnahæli. Þá er nú loksins að koma
rekspölur á það mál hjá bæjarstjórn-
inni, að Reykjavík reyni að konia upp
barnahæli. Hefir fátækranefnd farið
fram á það, að veittar verði 5000 kr.
næstu fjárhagsáætlun til undirbún-
ings málinu. Hyggur nefndin að bezt
muni að hafa barnahælið í Breiðbolti.
Danzsýningu ætlar Sigurður danz-
kennari Guðmundsson að hafa á
þriðjudaginn kemur með aðstoð frú
GuSrúnar Indriðadóttur. Verða þar
sjndir ýmsir nýtízkudanzar (t. d.
solodanzar). Allur ágóði af skemtun-
i.mi rennur í leikhússbyggingarsjóð.
Samskotin
Ný götunöfn. Hér í bænum eru nú
koinin mörg ný götunöfn sem fæstir
munu við kannast. Skulurn vér bér
nefna þessar götur í Skólavörðuholti:
Bergþórugata, Týsgata, Nönnugata
Njarðargata, Bragagata, Urðarstígur.
Suður á Grímsstaðaholti er-u einnig
komin ný götunöfn. Sumar af þessum
götum hafa eigi verið gerðar enn og
ertgin hús reist við þær. Aftur standa
Auk þeirra kr. 1403, sem augiýstar
voru í blaðinu í gær, hafa oss borist
tvær gjafir til mannsins, sem misti
konuna frá 6 börnum, nfl. N. N- 30
kr. og Ónefndur 100 kr.
Þess 130 krónur munum vér færa
manninuin í dag. Samskotunum er þar
með lokið fyrir fult og alt.
Kærar þakkir!