Morgunblaðið - 05.12.1919, Page 3

M O R O V *>
8
hugi, sem hendir sér út í hringiðu-
flaum til þess að hja'rga manni frá
druknun, enda þótt hann sjái engan
annan árangur fyrir en þann, að
hann muni drukna sjálfur.
Svo fór nú um Serba og Svart-
fellinga, sem kunnugt er. Hvorir-
1 veggja voru kúgaðir til friðar. 0g
báðir lúifðu mikið afhroð goldið.
Þjóðhöfðingjar þeirra flýðu land.
Og bandamenn tóku þeim misjafn-
lega. Serb'ar voru dásama'ðir og
gerðir að hálfgerðum píslarvottum
mannkynsins. Alexander sonur Pét-
urs Serbakonungs var borinn á
höndum í löndum bandamanna. En
það lá við að Nikita, konungur
Svartfellinga, hinn hraustasti mað-
ur og bezti drengur, yrði fyrir því
ánueli að lxann og hershöfðingjar
hans hcfðu ofurselt fjandmönnun-
mn land sitt. Allir vita að það er
ekki satt. Eu með friðarsamningun-
um -— ij'ioarsamningum þeirra
þjóða, sem þióttust berja'sít fyrijr
ré'tti lítihnagnans og smáþjóðánna
—- fór svo, að SvartfjalÍaland
gleymdist. Serbia fekk 'sinn skerf.
Henni var vithlutað rausnarlcga úr
dánarbúinu. Svartfellingar fengu
ekkert. Jú, þeir fengu það, að fyrst
þeir hefðu gengið í lið með Serb-
um ætti þeir að vera þeim undir-
gcfnir. Það átti að stofna eitt stórt
serbneskt ríki á rústum hinna dánu
rússsnesku vona um yfirráð hjá
slafnesku Balkanþjóðunum.Og Serb
ai gerðu sig að húsbændum yfir
Svertfellingum. En eins og þeir
höfðu barist gegn öllum erlendum
yfirráðum, svo var það ekki ætlan
þeirra, þá er þeir gengu í lið við
Serba, upp á líf og daúða, að Serb-
ar yrði þeirra húsbændur. Þess
vegna risu Svartfellingar upp og
vcrða nú að verja fé sitt og fjör
fyrir þeim er þeir áður liafa treyst
bezt og hjálpað mest. —- Svo bregð-
ast krosstré sem önnur tré.
En stórveldin sitja hjá og horfa
á þetta eins og hvert annað bama-
gaman. Þeim er alveg sama hvort
verður ofaná. Þannig er umhyggja
þeirra fyrir rétti smáþjóðanna.
Þjóðverjar
smiða íoflför.
„Daily Expross“ hefir nýlega
vakið máls á því, áð Þýzkaland
reyndi á allan hátt að fara á snið
við ákvæði friðarsamninganna.
í 202. lið friðarsamninganna
stendur, að Þýzkaland eigi að skila
öllu efni, sem til hernáðar sé not-
að, eða framleitt í því augnamiði.
Eji þó seldu Þjóðverjar nokkru
scinna flugvélar til Danmerkur og
nokkru seiiina til Svíþjlóðar. Á-
kvað því yfirráðið, að banna Þjóð-
verjum áð selja nokkuð af flug
vélum og efni til þeirra. Og enn
fremur að þeir skyldu borga
Bandamönnum það fé, sem Iþei'r
hefðu fengið fyrir þá sölu.
Eu þó halda þeir áfram, segir
blaðið, rétt fyrir nösunum á al-
þjóðanefndinni í Berlín, að byggja
Zepþelinloftfifr og koma flugvéla-
vtrksmiðjum í einstakra manna og
félaga hendur.
Flugvélaiðnaðurinn er í hröðum
vexti hjá þeim. Nýlega flaug ein
vél, sem sögð er sú stærsta, sem
enn liafi verið smíðuð, fyrsta til-
raunaflug sitt frá Leipzig.
Þá hafa þeir og selt til Sviss
19 flngvélar af nýjustu gerð, sem
'iol t á við. svissueska herinn. Og
eins munu [icirJiafa selt til Sovjet-
stjórnariimar 22 flugvélar. Og þeir
halda kapp-amlega áfrain með að
smíða Zcppelin-loftför. Og líta
Bandamenn mjög hornauga til
þeirra fyrir þær sakir.
Jósefína Bjarnadóttir
frá Armúla.
Á ísafirði er uýlegadáinfrúJóse-
fína Bjarnadóttir, kona Odds Gúð-
mundssonar póstafgreiðslumanns.
Frú Jósefína var dóttir Bjama
Gíslasonar á Ármúla við ísafjarð-
ardjúp. Yar Ármúlaheimili eitt hið
rausnarlegasta í liéraði og fengu
þau Ármúlasystkini öll ágætt upp-
eldi og mentun.
Jósefína sál. var gift Oddi Guð-
mundssyni frá Hafrafelli við Skut-
ilsf jörð. Áttu þau hjón lieima hér í
Iieykjavík s. 1. ár, og voru nýflutt
til ísafjarðar.
4. nóv. s. 1. keiidi Jósefína sál.
sér vanheilsu og var dáin eftir tvo
tíaga. Er fráfall hennar heimili
þeirra hjóna hinn mesti harmur og
tjón, líka öllum ættingjum og vin-
um, þvi hún var ágæt kona og vel
að sér gjör.
Þau hj'ón áttu þrjú börn, öll í
æsku.
Jósefína sál. var fædd 2. febr.
1880, en dó G. nóv. s. 1.
Æyliingar
i fíaimi vísináanna.
Eins og getið hefir verið um í
skeytum hér í blaðinu, þá hefir
prófessor einn, Einstein að nafni,
gert s'tórmerkilcgar uppgötvanir í
sambandi við þyngdarlögmálið. —-
Hafa þessar uppgötvanir vakið
gcisi-eftirtekt og er rætt og ritað
um þær í öllum blöðum.
AUGLYSING.
UtfluinÍDgsiiefodin hefir kú gert falliíaðarreikn-
ing saltbjötsins frá 1918, og gota kjöteigendnr vitjað
lokagreiðslc h verði kjötsins á skrifstotfl nefndar-
innar.
Útflutningsnefndin.
Norges stðrs*e fabrik
for skibsdrev, stry og bek söker iste khs es fothandler fot Island.
Man bedes henvende sig til Höydahl Ohmes Annonce-Expeditlon Kristiania
nnder billet mrk. »NB. 259*3*.
Tilkynning.
Húseigendur í lögsagnarumdæmi Reykjavíkur gefi sig fram við
undirritaðan innan þriggja daga frá birtingu þessarar auglýsingar,
ef hreynsun reykháfa hefir ekki farið fram á tímabilinu 1. okt, til
5. des. þ. á.
Ef þeir ekki segja til sín ínnau þess tíma, er það á þeirra
ábyrgð.
1 umboði brunamálanefndar.
Reykjaví 4. des. 1919
Kristófer Sigurðsson.
Iuaiieet þakklæti mitt og barna minna fyrir auðsýnda hluttekningn
við fráfall og jarðarför manns mins, Sveins Sveinssonar.
Hsnsina Mðller.
Konunglega stjörmt- og eðlisfræð-
isfélagi'ð i London hélt nýlega
fund mikinn og ræddi um þessar
uppgötvanir. Forseti fé'lagsins gat
þess, meðal annars, að þesar skoð-
anir Einsteins, sem nú væru fylli-
lega sannaðar, væri einn stærsti
sigur manniegrar hugsunar. Og af
því hlyti að leiða að gervöll lieims-
mynd vor hlyti að breytast.
Sú heimsmynd, sem vísindin og
heimspekin hafa haldið fram og
bygt á, hvílir á skoðunum þeim,
f'i’ þeir hafa Italdið fram Euclid,
Keplcr og Newton. Samkvæmt
kenningum þeirra hafa menn jafn-
an talið efnið hið varanlega í rúm-
inu. En Einstein heldur því fram,
að efnið sé als ekki varanlegt, það
breytist eftir ýmsum aðstæðum,
einkum þegar það verði fyrir
þrýsitingi og íhreyfíngu, því nms
leið og einhver hlutur komist á
hreyfingu, dragist hann saman og
verði frábrngðimi því, sem hann
áður var. En enn sé ófundinn sá
mælir sem geti sýot mismuninn.
En sá sem athugi bnetti frá jörð-
inni, sem hreyfast í satna hlutfalli
og hún hann verði að gera ráð fyr-
ir að þeir séu samanþrýstir á þeirri
hlið, sem snýr að áttinni sem þeir
hrcyfast í. En þeir sem standi á
öðrum hnöttum þeim muni aftur
sýnas't að það sé jörðin, sem þrýst-
ist satnan. Og það sé engin eðlis-
fræðisleg þekking til, sem geti sagt
að annar hafi á réttara að standa.
Áður fj’r gátu menn ekki talað um
nema hæð, breidd og lengd rúms-
ins, en Einstein bætir við tíma
rúmsins. Ef öll iú’ jarðarinnar
væru sett eins, mundu þau ganga
nákvæmlega eins á meðan enginn
• hreyfir við þeim. En gengi ein-
hver fram og aftur um gólfið með
eitt úrið, mundi þetta, vegna hreyf-
ingarinnar ganga hraðara en hin
án þess nokkuð væri að verkinu.
Þess vegna væri um tvenskonar
tíma að ræða, fastan og hreyfan-
legan, og' báðar tegundir væri jafn
réttar.
Þó hefir sú staðhæfing Einsteins
vakið mesta athygli að hægt er að
vega sóiarljósið. E11 þó hefir það
verið sannað meðal annars af tveim-
ur stjörnufræðis rannsóknarnéfnd-
um sem athugu'ðu sólmyrkvan 29.
maí sl. ár, ba“ði í Norður-Brasiliu
og á vesturströnd Afríku. Kenning-
ar eða uppgötvanir Eiiisteins bentu
á það, að hreyfing reykistjarnanna
vaui dálítið frábrugðin því, sem
Newton bélt fram. Þetta var sann-
að livað braut Merkúrs snerti. En
það veit-tist örðugt að samia, að
Ijósið fylgdi öðrum reglnm en þeim
sem Newton hafði fundið. En með-
an á sólmyrkvanum stóð, ljósmynd-
uðu menn margar þær stjörnur,
sem senda Ijós %itt mjög nærri sól-
inni til jarðarinnar. Þá kom það í
ljós, að geisiar þesara stjama.
sveigðust mikið að sólinni um leið
og þeir fóru fram hjá henni, vegna
aðdráttarafls hennar.
Þyngdarlögmál Newtons og yfir
liöfuð allar keimiugar hans rask-
ast töluvert vi'ð þetta.
Áður fyr trúðu menn því, að
þær væru nokkurskonar órjúfandi
grundvallarlög, sem ekkert gæti
hreyft við. En nú er liægt að segja,
að þær séu ininsta kosti breytanleg-
ar. Og það þykir benda á, að Ein-
stein standi á bjargföstum vísinda
grundvelli, að föðurland Newtons
hefir fallist á kenningar hans, og
það meira að segja þó Þjóðvei’ji hafi
komið fram með þær.
í sambandi við þetta mál má geta
þess, að Lloyd George hélt fyrir
skömmu fyrirlestur, þar sem hann
getur þess, að þessar kenningar
Einsteins nmni kollvarpa öllum
eldri kenningum og verða kendar í
öllum skólum innan fárra ára.
Próf. Einstein cr 45 ára gamall,
fæddur í Sviss, og er Gyðingur að
ætt. Ilann var fyrst prófessor í
stærðfræði og eðlisfræði við háskóla
í Zúricli. En Vilhjálmnr keisari
fékk hann til fjöllistaskóla síns í
Berlín. Og var honum borgað 18,000
rnörk um. árið til þess að halda á-
fram rannsóknum síuum i ltöftið-
borg þýzka ríkisins.
---------O----—m
Mor8 Tisza. Upgverska stjórnin
liefir lieitið 30.000 krónum hverjum
þeim manni, sem getur gefið upplýs
ingar um það, hver myrt hafi Step-
lian Tisza greifa.
Hitt og þetta.
Bréfpeningar. Sökum hins háa
verðs, sem nú er á silfri, hafa
stjórnir í ýmsum löndum gefið út
smáseðla og eiin fremur hafa þeir
gert það vegna skorts á silfri. Ef
silfur liækar meira í verðí, ætíar
stjórnin í Ástralíu að gefa út 5
shillings seðla, en það jafngildir 50
aurum.
Ný gullnáma. Sá kvittur hefir
komið upp, að eigi alls fyrir löngu
hafi fundist afarauðug gullnáma í
Síberíu, skamt frá Beringshafi. Hef
ir gnllsóttin þegar gert vayt við sig,
og streyma nú gullnemar frá Al-
aska þangað hrönnum saman.
Ull Ástralíu. Eins og menn vita,
er ÁstraMa að verða harðsnúnasti
keppinauturinn á ttilarmarkaði
heimsins. Árið sem leið var ullar-
framleiðslan þar 46 miljónir punda
og var hún virt á 54 miljónir króna
Á- því geta menn séð, að verðið er
ekki hátt, enda þykir ullin þaðan
ekki eins góð og ull frá Suður-Af-
í-íku. Hún líki'st argentínsku ullinni
í því, að mikið er í henni af fisi, sem
íllhægt er að ná úr henni.
Innflutningur í Kanada. í sept-
embermánuði síðastl. fluttust 2500
menn búferlum frá Bandaríkjunum
til Kauada. Er það rúmlega helm-
ingi fleiri innflytjendur þaðan heid
ur en sama mánuð í fyrra.
Edouard Mueller, sem þrisvár
sjnnum var kjöriun forseti í Sviss,
er nýlega látinn í Berne, 71 árs að
aldri.
Hungurmorð. Brezkur fréttarit-
ari í Helsingfors segir það, að
Bplzhewikkar viðurkenni, að af
1060 föngum, sem þeir hneptu í
Kresty-fangelsið í Petrograd, hafi
630 dáið úr hungri, eða afleiðingum
af illu viðurværi.
Edith Cavell. í hinni nýju þing-
húsbyggingu í Washington á að
hafa standmyndir af ýmsum hetj-
um úr stríðinu, þar á meðal Edith
Cavell, ensku hjúkrunarkonunni,
sein Þjóðverjar tóku af lífi.
Langt flug. Brezk flugvél af
Handley Page tegund flaug nýlega
frá London til Aþenuborgar. Kom
hújii víða við á leiðinni, t. d. í París,
L\’on, Pisa og Róm, en á flugi var
hún ekki nema 30 kdukkustundir.
Hernaður Portugals. Sendiherra-
sveit Portugala í París hefir nýlega
tilkynt, að Portugal hafi kallað
200.000 memi til vopna í stríðinu og
mist 8367 fallinna manna.
Loveland lávarður
finnur Amarikn
EFTIR
C. N. og A. M. WILLIAMSON.
18
—i- Svo þessi uppsögn er þá áreiöan-
lega ætlu'ð mér?
— Það er þaö áreiðanlega.
— Hversvegna voru mér leig'ö herberg
in, ef á að nota þau til annars í kvöhl?
— paö get eg ekki sagt y'ður. Eg veit
aðeins, a'ö þau eiga aö notast.
— En ef eg neita a'ð fara?
— Eg trúi ekki að þér gerið þti'ö.
— Því megið þér áreiðanlega Iieldur
ekki trúa. Þó þér borgúöuð mér tólf
sinnum eins mikið og eg þarf að borga
yðnr, þá vildi eg ekki nýta að vera hér.
En eg get ekki borgað í kvöld. Þér ver'ð
i'ö neyddir til að bíöa til morgund þar
til eg hefi náð í bankanu.
— Eg er því miður hræddur um, að
við getuni ekki beðið þar til á morgun,
svaraði maðurinn á augabragði. Ef
ér getið ekki borgað í kvöld, þá erum
við neyddir til að halda sem tryggingu
farangri yðar, þar til þér getið borgað.
Loveland starði á hann.
— petta er nokkuð hart að gengið,
sag'ði hann. Þið rekið mig burt af gisti-
húsinu á hinn skammarlegasta og sví-
virðilegasta hátt, og búist svo við, að eg
fari án farangúrs. Er þetta framkoma
A meríkumanna við erlenda menn ?
— Þannig erum við neyddir til að
koma fram við suma útlendinga, svar-
aði hinn og brosti íbyggiun.
— Eg mun fara nú og taka farangur
minn með mér, hvort sem yður líkar
betur e'ða vel.
—■ Það geti'ð þér ekki netna þér borg-
ið reikning yðar. pannig eru lög vor og
lögregían hefir nóga vegi til þess að
fylgja þeim. Ef cg væri í yðar sporum,
á mundi eg ekki aðhafast neitt, sem
orsakaði það, að lögreglan þyrfti að
blanda sér í málið. Því komist þér á
annað borð í klæmar á lienni, þá erúð
jér ekki sloppinn þaðan.
Loveland mátti stilla sig til þess að
berja ekki manninn. -
— Farangur minn er margfalt meira
virði en það, sem eg skulda yður.
— Okkur er vel kunnugt um farang-
ur yðar, var svarið.
Valur beit sig í vörina. Hann hafði
gleymt svikum Tuxhams. En var nú
mintur á það. Þjónninn hafði auðsjá-
anléga þvaðrað um alt sem laut að því.
Valur svaraði ekki. Hann hafði nóg
að gera að ráða fram iir þessu. Hið
eina, sem hann átti hér í Ameríku var
iúð, sem hanu hafði notað á skipinu.
Sjálf koffortin voru góð, þó þau væru
gömul, og silfurmunimir í ferðatösku
lians mundu ekki verða mikils virði þó
iir væra seldir. Hvað úrið hans snerti,
)á var það ódýrt og keypt í staðinn
fyrir úrið, sem hann veðsetti í London.
Hnapparnir, sem hamx hafði, voru hin-
ir aumustu í safni hans. Tuxham hafði
valið þá til ferðarinnar en ekki hann.
— Eftir mínu áliti þá teljum við
okkur hepna, ef söluverð farangurs yð-
ar nægir fyrir reikninginn, sagði mað-
urinn.
— Eg vil ráða yður til að reyna ekki
að selja mína hluti, hróþaði Loveland.
— Við bíðum hina venjulegu tíð.
— Þéí ættúð heldur að gæta fullrar
varúðar með það sem þér eruð að gera.
Eg hygg mér skjátlist mikið, ef eg hefi
ekki rétt til að höfða mál móti gisti-
húsiuu. Og hafi eg það, mun eg óefað
gera þa'ð.
— Eg gei’i ekki ráð fyrir, að það
verði því hættulegt.
Loveland reyndi að merja manninn
með augnaráðinu. En hann var ekki
ueitt á því.
— Eg hefi sagt alt, sem eg þarf að
segja, sagði Valur með ísköldum rómL
pér getið farið. Þegar eg cr tilbúinn,
fer eg úr herbergjunum.
— Það er gott, bara að þuð taki ekki
lengnr en liálfa klukkustund. En eg
verð hér þar til þér farið.
— Hversvegna hafið þér þessa nautn
af að vera hjá mér? spurði Loveland
hissa enn á ný.
— Það er skyldan eins mikiö og á-
nægjau, sem kttýr mig til að vera hér,
sagði maðurinn.
— En nú heimta eg að þér fari'ð!
— Því miður get eg ekki oröið við
tihnælum yðar.
— Hver þremillinn. Haldið þér að eg
kveiki í húsiuu um loið og þér farið?
— Nei, það gæti verið ýmislegt annað
sem þér grotuð gert.
— Hvað annað ? Pað þætti mér fróð-
legt að heyra.
— Nú, úr því þér kref jist þess svona
stranglega, þá get eg látið yðui’ vita, að
eg er. hér til þess að gæta að, að þér
flytjið ekki neitt verðmætt með yður.
Hamingjan góða! Er það þetta,
sem ykkur geiigur til að halda vörð um
mig? Hvað á eg að fara með, yðar eða
mitt ?
— Það sem þér eigið hér, er okkar
nú sem stendur.
Valur gat hlegið, fanst honum. Ekki
A'cgnti þess, sem maðurinn sagði. Heldur
vegna þess, að honum fanst kátlegt að
hann, greifinn af Loveland, skyldi vera
höfuðsetinii, til þess að hann lauraað-
ist ekki burt með sápu eða tannbursta
gistihússins.
Hann varð fölur og raúður, og fölur
aftur. Ef hann hefði getað vakið jarð-
skjálfta með einu orði, sem hefði gleypt
gistihúsið, þá liefði haiin glaður gengið
í dauðann með því. Hann þóttist sann-
færður um, að fyr eða síðar skyldi um-
sjónarnefndina iðra þessa tiltækis.
Hann ákvað aö ganga burt úr húsinu
og skilja alt eftir. Þetta yrði þeim enn
verra, þegar hann færi a’ð leita réttar
s;ns, sem sennilega yrði strax með morg
ninum. Þá mundu þeir verða fegnir að
leita hann uppi og biðja liann krjúp-
andi á knjánum að koma aftur á gisti-
húsið fyrir hvað lítið sam yæri. En ekk-
crt skyldi fá hann til að koma iun fyrir
þröskuld Waldorfs-gistihússms frarnar,
þó allir skriðu fýrir fótúni hans. Hann
ietlaöi ekki einu sinni að fara í frakka.
Ef hatm fengi luuguabólgu, þá væri það
því verra fyrir þessa mannhunda. Hvað
liann snerti sjálfan, þá kærði hann sig
ekki um hvað fyrir kæmi. Húfan hans
lá á borðinu. Hann tók hana og gekk
itie'ð luina til mannsius.
— Eg ætla að borga yður þessa húfu,
úr því þér segið, að alt sem eg eigi sé
> öar eign. Hansi lag'ði gullpening á
i'orðið, síðasta stóra peninginn, sem
Itann hítfði. Og gekk svo þegjandi út
úr herberginu.
Maðurinn kom ekki á eftirhonumeins
og hann hafði búist við, til þess aö
bjóöa honum frakkanti. Og án þess að
stansa til þess að hugsa sig um, gekk
haun fram hjá lyftivélinni. Hann £yr-
'ileit hana of mikið til þess að nota
hana, en liljóp hehlur niður stiga eftir
sliga. En blóðið brann í æðum hans.
pað lagðist einhver blind þoka fyrir
;.ugu hans, svo hann sá ekki umhverfið.
Niðri í stóra salnum, sem hann var
nauðbeygður a'ð fara í gegnum, glitr-
úðu pg ljómuðu Ijósin. Og hlátur og
mannamál óma'ði í eyrum hans.
Hann hélt áfram í blindni. Honum
fanst hann enn hinn eini maður, sem
þarna væri með; viti. Eina hugsun hans
í sambandi við mennina var það, að