Morgunblaðið - 28.01.1920, Side 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
HENDERSON af nýjustu gerð, með raflýsingu og raforkulúðri.
HENDERSON hefir fullkomnari mótor en öll önnur
mótorhiól. Mótorinn er 4 cylindra, 12 hestafla bifreiða-
mótor meO ágætum hljóDgeymi.
HENDERSON hefir þessvegna skemtilegri gang en öll önn-
ur mótorhjól.
HENDERSON hefir 3 gears.
HENDERSON er 25—60 purdum léttarl en önnur jafn
kraftmikil hjói.
HENDERSON er hreinlegasta mótorhjólið.
HENDERSON er ekkert dýrara en önnur mótorhjól.
HENDERSON er oft kallaður »The Aristocrat Motorcycie<,
og á hann það nafn með réttu skilið, vegna þess að hann
er faliegasta, fullkomnasta og vandaOasta mótorhjóliO
sem til er.
Allir þeit sem vilja eignast mótorhjól, sem er til sóma fyrir
eigendurna, ættu að fá sér
HENDERSON
Þeir sem vilja eignast HENDERSON til að skemta sér á i
sumar, ættn að panta það hjá okkur hið fyrsta, helzt fyrir miðjan
febrúar og heJzt símleiðis, og taka fram ef hjólið á að vera með
raflýsingu, hlíOarkörfu, aukasætl og hraOamæli (kilometer).
Espholln Co.,
Ákureyri.
Talsími
Nýkomið
MIKLAR BIRGÐIR AP:
ÖNGULTAUMUM 20 og 22 þuml. NETAGARNI 4þættu
NETASLÖNGUM 60 faðma 4 þumlunga, 15, 16 og 20 möskva.
Einnig fyrirliggjandi allar tegundir af FISKILÍNUM 1%—6 libs. ■
í heildsölu fyrir kaupmenn og kaupfélög
Spyrjið um verð.
DATIÐSSON & HOBBS,
HAPNARFIRÐI
M 0 S 8UH2LÁÐIÐ
Ritstjóri: Vilh. Piiuten.
■tjórnmálaritstjóri: Einar Amórsson.
•
Afgreiðsla í Lækjargötu 2
Sími 500. — Prentsmiðjnsími 48.
Ritstjómarsímar 498 og 499.
Kemur út alla daga vikunnar, að
máuudögtun undanteknum.
Sitstjórnarskrifatofan opin:
Virka daga kL 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
AfgreiCslan opin:
Virka daga kl. 8—5.
Helgidaga kl. 8—12.
Auglýsingum sé skiIaS annaðhvort
i afgreiðsluna eCa í ísafoldarprent-
smiðju fyrir kl. 5 daginn fyrir útkomu
þess blaSs, sem þær eiga að birtast í.
Auglýsingar, sem koma fyrir kl. 12, fí
að öllum jfanaði betri stað í blaðinn
(ú lesmálasíðum), en þ»r sem síCar
korna.
Auglýsingaverð: K fremstu síðu kr.
1.09 hver cm. dálksbreiddar; á öðram
síðom kr. 1.00 cm.
Verð blaðsins er kr. L50 á mánuði.
Sendiherraráðið.
Frá París er símað, að sendiherra
ráðið, sem kemur í staðinn fyrir
æðstaráð bandamanna, hafi nú tek-
ið til starfa.
Talsímaverkfallið
í Kaupmannahöfn heldur enn á-
fram.
Inflúenzan blossar upp.
'Spanska veikin er nú að blossa
upp aftur hér í Kaupmannahöfn og
fjöldi sjúklinga hefir verið fluttur
í sjýkrahús.
Launajðfnuður
Þegar ákveða skal laun starfs-
manna ríkisins, þá kemur auðvitað
ntargt til greina.
Mismunandi undirbúning þarf til
þess að gegna ýmsum embættum
eða sýslunum. Til margra þeirra
þarf margra ára nám, fyrst undir
skóla, sem svo er kallað, síðan venj-
nlega 6 ára nám í lærðum skóla,
liér almenna mentaskólanum nú. Og
loks eftir það 4—6 ára háskólanám
xindir embættispróf. Þetta tekur
t. d. til allra sýslumanna, dómara,
lækna, presta og kennara við æðri
TnentastofnanÍT. Aftur eru sumar
sýslanir svo lagaðar, að engan, eða
tiltölnlega lítinn sérundirbúning
þarf til þeirra, eða að minsta kosti
eigi undirbúning, sem nokkuð veru-
legt kostar. Sem dæmi má nefna
ýmsar stöður við póst og síma,
fiskimat, ritavörzln o. s. frv.
Þá er sýnt að taka verður það
til greina, hversu ábyrgðarmikil
staðan er eða embættið og hversu
mikil vinna er heimtuð af starfs-
manniuum, hvort hann getur eða
ætia má ,að hann geti, vinnuveit-
anda að skaðlausu, haft á hendi
nokkur aukastörf, sem tekjur gefi.
Það mun t. d. vera tilætlnnin, að
æðstu dómendur landsins hafi ekki
slík störf með höndnm, eða að
minsta kosti ekki að nokkru ráði.
Slíkt hið sama er yfirleitt að segja
Nordisk1
LiYsforsikrings A|s. af 1897.
Líttryggingar
Aðalumboðsmaður fyrir ísland:
Gunnar Egilson
Hafnarstræti 15. Tals. 608.
um héraðsdómara landsins, sýslu-
menn og bæjarfógeta. Þar á móti,
hefir það verið venja hér á landi,
að prestum væri fengið jarðnæði,
og því beinlínis ætlast til þess, að
þeir hefði búskap með höndum.
Ennfremur á það vitanlega að
skifta nokkru máli, hvort embættis
eða starfsmaður hefir mikla fjár-
heimtu á hendi fyrir ríkissjóð eða
hvort peningaábyrgð mikil fylgir
stöðu hans.
Þá hefir jafnan þótt einsætt, að
tafca yrði það til greina, hvort em-
bættið er það æðsta í þeirri stjórn-
argrein, og því virðingarmeira og
venjulega ábyrgðarmeira. Því
munu allir t. d. sammálá um það,
ao landlæknisembættinu, meðan því
skipulagi er haldið, skuli hærri laun
fylgja en héraðslæknisembættum,
að biskup fái hærri laun en prestar,
aðalpóstmeistari hærri laun en aðr-
ir starfsmenn, sem nndir honnm
standa, landsímastjóri hærri laun
en undirmenn hans,hæstaréttardóm
endur hærrí laun en héraðsdómar-
ar, fulltrúar og lægri starfsmenn
stjórnarráðsins lægri laun en ráð-
herrar og skrifstofustjórar o. s. frv.
Þá þykir mörgum rétt og sann-
gjarnt iað taka það til greina,
hversu lengi embættis eða sýslunar-
maður hefir gegnt stöðunni. Því er
það nú víða orðinn siðnr, að láta
1 /
launin hækka með hækkandi em-
bættisaldri að ákveðnu hámarki,
um ákveðna upphæð á ákveðnum.
árafresti, t. d. laun sýslumanna á
7 ára fresti úr 4200 króna árs-byrj-
umarlaunum upp í 5200 kr. árs-
lokalaun.
Þó að í rauninni sé nauðsynlegt,
ao allir starfsmenn landsins sé efna-
lega sjálfstæðir, þá er þó nauðsyn
þess ekki álstaðar jafn brýn. Þessi
nauðsyn verður því ríkari sem stað-
an er ábyrgðarmeiri og því óhjá-
kvæmilegra sem það er, að starfs-
maðurinn sé óháður. Þetta á við um
alla dómendur og sérstakl'ega um
æðstu dómendur landsins, hæsta-
réttardómendurna. Svipað er um
alla ]>á að segja, sem liafa á hönd-
um miklar fjárheimtur og fjárreið-
ur fyrir ríkið, svo sem sýslumenn
alment, símamenn og póstmenn,
vegamálastjóra o. s. frv.
Hvernig hefir nú tekist að leysa
lavuiamálið með laun'alögunum nýju
frá 28. nóv. 1919? Hefir þessara
grundvallaratriða, sem nvt voru
nefnd, verið nægilega gætt?
Stjórnin leysti þetta mál betur
að verulegu leyti í frumvarpinu að
lögunum en þingið. Aðalgallinn á
frumvarpi stjórnarinnar var sá agn
úi, að dýrtíðaruppbót mætti aldrei
telj'a af hærri upphæð en 3000 kr.
Þenna galla lét þingið avvðvitað
ialdast. En jafnvel við þenna galla
mátti þó eftir atvikum una og
mundi það hafa verið gert. En Al-
vingi smeygði inn ákvæðinu nm
vað, að laun og dýrtíðaruppbót
samanlögð mætti aldrei nema meira
en 9500 kr. á ári. Þetta ákvæði
hefir gert álla framkvæmd laganna
að mestu skrípamynd.
Það má hiklaust gera ráð fyrir
því, að dýrtíð sú, sem nú er, hald-
ist mörg ár enn. Þess 'vegna þarf
ekki að vænta þess, að launakjör
þau, dýrtíðaruppbótin, sem nvv eru
samkvæmt launalögunum, breytist
að ráði til lækkunar fyrst nm sinn.
Bæði stjórn og þing hafa yfir-
leitt tekið til greina að fiestu leyti
þau atriði, er áður vorn nefnd um
það, við hvað miða ætti launahæð
hvers embættis eða hverrar sýslun-
ar, þegar föstu launin voru ákveð-
in, En vegna 9500 kr. hámarksins
njóta engar af þeim reglum sín.
í lögunum fara föstu launin með-
al annars, náiega altaf eftir því,
hversu lengi maðurinn hefir gegnt
starfanvpn. Sýslumenn byrja t. d.
flestir með 4200 kr. en komast upp
í 5200 kr. eftir 9 ára þjónustu.
Nokkrir (3) byrja með 4600 kr.,
■en hækka á sama tíma upp í 5600
kr. Bæjarfógeti og lögreglustjóri í
Reykjavík byrja þó með 5000 kr.
og hækka upp í 6000 kr. á 9 ára
fresti. Það er litið svo á að embætti
þessi sé vandamest og mest um
þau vert. En vegna 9500 kr. há-
marksins verða bæjarfógetinn og
lögreglustjórinn í Reykjavík og
allir sýslvvmenn landsins, að einurn
4 undanteknum, jafn launaháir.
Þeir fá allir, nema þessir 4, 9500
kr. árslaun, hvort sem þeir hafa
verið tengur eða skemur í embætti
og hvort sem embættið er vanda-
sarnt og umfangsmikið eða ekki.
Bæjarfógeti og lögreglustjóri í
Reykjavík, bæjarfógetinn á ísafirði
og Akureyri fá t. d. jöfn laun og
sýslnmennimir í Rangárvallasýslu,
Dalasýslu og Strandasýslu. Og er
þó vitaniega alveg hverfandi lítið
að gera í þeim sýslvim í samanburði
við störfin í Reykjavík, á Akvvr-
eyri og ísafirði.
Þó að máður gegni æðsta embætt
inu í einhverri stjórnargrein, þá
þarf hann ekki, samkvæmt lanna-
lögunum, að fá hærri 'laun en
ýinsir undirmanna bans eða 'lægri
embættismenn í öðrum stjórnar-
greinmn. Skrifstofustjar í stjórn-
larráðinn fá því jöfn laun og sýslu-
menn í minstu og hægustvv sýslum
landsins, allir 9500 krónur. 6 hér-
aðslæknar, sumir í litlum og hæg-
um héruðum, fá jöfn lamv og land-
læknir. Landsím'astjórimv hefir
jöfn laun og símaverkfræðingur-
inn. Þó eru föstvv hæstu lavvnin, sem
landlæknir á að fá 7000 kr., en föstu
hæstu laun læknann'a 4500 kr., og
íöstvv hæstu laun símastjóra 6500
kr., en föstu hæstu laun símaverk-
fræðings aðeins 4400 kr. á ári.
Biskupinn hefir jöfn l'auii og ailir
áðurnefndir sýslumenn. Prófessor-
ar við Háskólann fá 4500 kr. að
byrjvvnarlaunum og 6000 kr. að
lokalaunnm. En þeir verð'a allir
jafn launaháir, hvort sem þeir hafa
gegnt embættinn lengur eða skem-
vvr. Fulltrvvi í stjórnarráðinu eða é
hagstofunni fá, er þeir hafa gegnt
stöðunni 9 ár, jafnliá laun sem
skrifstofustjóri eða hagstofustjóri.
9500 króna hámarkið gerir það
að verkum, að allir þeir, sem lvafa
föst laun 4300 kr. á ári og þar yfir,
fá jöfn iaun, meðan núverandi verð-
lag iækkar ekki að mnn. Ef þetta
stendur óbreytt 3 ár, iþá verður
allur þorri þeirra manna, sem yfir
böfuð 'að tala geta fengið 4300 kr.
'föst laun, jafnt launaðir. Eftir 1—2
ár verða allir undirdómarar (sýslu-
nienn og bæjárfógetar, nema lög-
leglustjórinn á Siglufirði), lavvn-
aðir jafnt. Og munur á iaunum
þeirrá, sém að vísu ná ekki 4300
kr. föstum launum og hinum, sem
ná því, verður sí og æ minni. Því
að meðan menn eru að hækka að
launum og nálgast 4300 kr. laun,.
fá þeir fulla dýrtíðaruppbót. Og ef
verðlag hækkar enn á þeim vör-
um, sem komá til greina við ákvörð-
ún. vísitölunnar, þá getur vel svo
farið, að allur þorri embættis- og
sýslunarmanna verði jafnt 1‘aunað-
ur.
Nú er vísitalan 180 og hæst dýr-
tíðaruppbót gæti því orðið 5400 kr.,
ef 9500 króna hámarkið væri efcki.
En vegna þessa hámarks getvvr eng-
in dýrtíðaruppbót orðið hærri en
tæp 5200 kr., á rúm 4300 kr. laun.
En ef verðlag lvækkaði svo, að vísi-
talan yrði t. d. 200, sem ekki er ó-
lvugsandi, þá gæti hæsta dýrtíðar-
uppbót orðið 6000 kr., ef eigi væri
9500 kr. hámarkið, en vegna þessa
hámarks gæti hún aldrei orðið
hærri en 5428,57 kr. En þá mvvndi
líka allir sem hefði 4071,43 kr. í
föst árslaun og þar yfir fá jöfn
árslaun. þegar dýrtíðarupphótin
kæmi til. Maður með 4000 kr. föst-
um árslaunum mundi þá fá 9333-
krónur, en nú fær hann 8800 kr.
Nvv fær aðalpóstmeistari 9500 kr.,
en póstmeistarinn í Reykjavík 8800
kr., en eftir 3 ár getur hinn síðar-
nefndi svo að segja fengið jöfn
laun og aðalpóstmeistari, með sömn
vísitölu og nú er.
Það má segja, að lögin gangi hér
jafnt yfir alla, að því leyti sem
aliir fá jöfn laun, eða þavv nálgast
)að að minsta kosti. En þannig lag-
aður jöfnuðnr er auðvitað hinn
mesti ójöfnuður. Með þesskonar
jöfnuði eru krossbrotnar allar rétt-
ar og alment viðurkendar grund-