Morgunblaðið - 14.02.1920, Page 1

7. árg., 83 tbl,
lautrardag 14
t brúar 1920
ts »to l<> arprentsmíð) a
NorðlendÍMamóf.
.Vlótið verður haldlð í Iðaó 17. þ. m. og hefst kl 9 e. h
Til skemtunar vetður
Ræðahðld, Söngur, npplestur, dans o. fl.
Aðgönaun iðar seldir 1 dag þann 14. og á mánudag þann 16. í Bókaverslun Isafoidar.
Nokkrir norðlendiugar.
----GAMLA BIO mmm
Sappho
Sjónleikut i 5 þáttum eftir
hinni heimsfrægu skildsögu
Alphonse Daudets.
Aðalhlutverkið leikur hin ágæta
ameriska leikkona
Pauline Frederik.
Aukamynd.
Islenzkar kvikmyndir frá e.s.
Gallfoss, e s. ísland og Reykja-
vík. Sýndar allar í einu.
Sýning byrjar kl. 9.
iESTEY ORCtAN (Orgel-)iarmoni-
um(búin til af stærstu verksmiðju
heimsins í sinni grein, (ca. 500,000
í notkun um víða veröld), koma
aftur með næstu ferðum frá Ame-
ríku. Væntanlegir kaupendur eru
boðnir að gjöra pantanir án taf-
ar. Estey nafnið eitt, gjörir með-
mæli óþörf.
G EIRÍKSS, Reykjavík
Einkasali á Islandi.
Sameiningin.
Langt mun síðan önnur eins
hreyfing hefir komið á liugi manna
í Danmörku eins og þessa dagana
meðan atkvæðagreiðslan fer fram
í Suður-Jótlandi. Eftir öllum fre-gn
um að dæma lætur það ekkert
mannsbarn þar í landi ósnert.
Þetta er skiljanlegt og eð'lilegt.
Gleðilegri atburður gat ekki borið
hinni dönsku þjóð að höndum en
sá, að heimta aftur úr hfelju þann
landshluta, sem hún varð að láta
af hendi fyrir rúmri hálfri öld og
bjarga með því þjóðerni þess hlut-
ans. Því óvíst er hvernig Danir í
Suður-Jótlandi hefðu getað staðið
á móti þýz'kum áhrifum. Þeir hafa
gert það drengilega í öll þessi ár
og haldið þjóðernisti'lfinningunni
afburðavel vakandi. En eftir þenn
an tíma hefðu Þjóðverjar að lík-
indum hert enn á tilraunum til að
innlima Suður-Jótland í m'áli og
menningu að öllu leyti í Þýzka-
land. Og þá er óséð, hve lengi
danskar taugar hefðu haldið.
En nú er öllu slíku varpað á hug
með atkvæðagreiðslunni. Heim til
Danmerkur ómar nú um alt Jót-
land 0g bergmálar um alla dönsku
þjóðina. Fánar blakta yfir öllum
bæjum og glaður mannstraumur
hýður Suður-Jóta velkomna aftur
í móðurskaut.
Oss íslendingum er skylt að
gleðjast yfir þessu happi og ham-
ingju Danmerkur. Við erum ný-
skeð búnir að heimta okkur sjálfa
heim: öðlast sjállfstjórn og fot-
ræði. Við ættum því að geta skilið
og glaðst yfir fögnuði þeirra sem
•eru að 'losna undan hinni verstu
kúgun 0 g jafnframt þakklæti
hinna, sem geta hoðið þá velkomna
Biskup vor hefir í tilefni af
þessu boðið að halda skuli þakk-
arguðsþjónustur í öllum kirkjum
landsins þegar atkvæðagreiðslu er
lokið. Er það vel til fundrð og
mun flestum prestum gleðiefni.
Og með því fær almenningur enn
skýrari hugmynd um það, að sam-
einingin er enginn hve’rsdagsvið-
burður og henni fylgja víðtækari
áhrif hæði fyrir okkur og sjálfa
Dani en öllum þorra manna er
ljóst. Þá ætla og þeir Danir sem
hér eru í borginni að sýna þess
ljósan vott að öldur fagnaðarins
ná þeim, þótt.nú séu þeir norður
undir heimskauti. Hafa þeir í
hyggju að stofna til hátíðar í þann
mund er sameiningin fer fram.
Það er langt síðan að annað
eins los hefir verið á landaskipun
og nú. Lönd skiftast, rísa upp að
nýjú, líða undir lok og samein-
ast. Norðurlönd hafa ekkert mist
í þessari veraldarrimmu en fengið
mikla aukningu: Norðmenn Spitz-
bergen og Danir Suður-Jótland.
Og ekkert er líklegra en að Alands
eyjar verði afhentar Svíum.
Erl, símfregnir.
fréttaritara Morgunblaðsins).
Khöfn 13. febr.
Þjóðbandalagið.
Á morgun leggur utanríkisráð-
lierra fyrir þjóðþingið ályktun um
það, að Danir gangi í þjóðbanda-
lagið samkvæmt 1. gr. Versailles-
friðarsamninganna.
Holland hefir boðað til hlutleys-
ingja-ráðstefnu viðvíkjandi stofn-
un alþjóðadómstóls innan þjóð-
handalagsins. Danir taka þátt í
þeirri ráðstefnn.
Uppþot í Flensborg.
Þjóðverjar í Flensborg hafa haft
í frammi æsingar og stolið fána al-
þjóðanefndarinnar af aðsetursstað
hennar, Hotel Flensburgerhof, en
dregið npp í hanis stað uppreistar-
fána S'lesvig-Holsten. Hefir enn eigi
náðst í þá, sem þessa voru valdir.
Pappírsskortur
er nú svo tilfinnanlegur um allan
heim, að hlöðin eru í voða.
Landa-afsal.
Frá London er símað, að Mille-
rand, Foch, Francet Despery, Nitti
og Huysmann séu komnir þangað
til þess að ræða um landa-afsal
Tyrkja, Rússa, Pólverja og Fiume-
má'lið.
Suður-Jótland.
Opinherlega er tilkynt, að eftir
því sem kunnugt er, hafi atkvæða-
greiðslán í fvrsta umdæmi farið
svo, að Danir liafi haft 75.151 at-
kvæði, eu Þjóðverjar 25.231. At-
kvæðagreiðslan í öðru umdæmi fer
fram 14. marz.
30 danskir embættismenn komu
til Suðurjótlands í gærmorgun.
Eiga þeir að taka þar við stjórn, en
ferðast fyrst um til þess að kynnast
landinu.
Alheims-markaðsstefna.
Helztu kaupsýslumenn Frakka
stofna til sístandandi alheims-
markaðsstefnu á Marsvellinum í
París, og hafa boðið Norðurlanda-
þjóðum að taka þátt þar í.
Fjölgun þingmanna
í Reykjavik.
—0—
Eins og skýrt hefir verið frá
hér í blaðinu leggur stjórnin fyrir
þingið frv. til laga um fjölgun
þingmanna í Reýkjavík. Frv.
þetta er bygt á því, að stjómar-
skrárfrv. sem síðasta alþingi sam-
þykti, nái fram að ganga á þessu
þingi óbreytt. 26. gr. stjómar-
'skrárfrv. kveður svo á, að tölu
þ ingmanna megi breyta með lög-
uni og með lögum megi ákveða að
þingmenn Reykjavíkur sé kosnir
hlutbundnum kosningum.
Til þess að mönnum skiljist bet-
ur hvað mælir með því að þing-
mönnum Reykjavíkur sé fjölgað,
skulum vér taka hér upp úr at-
hugasemdum stjórnarinnar við
frv. þetta, skrá um kjósendatölu á
hvern þingmann kjördæmakosinn,
eftir síðustu kjörskrám:
Gullbr,- og Kjósarsýsla.......1037
Boirgarfjarðarsýisla .......... 874
Mýrasýlsla .................. 693
Snæf. og Hnappadalssýsla .. 1166
Dalasýsla .................. 635
Barðastrandarsýsla ......... 1168
Vestur-ísaf jarðarsýsla .. .. _ 896
Isafjarðarkaupstaður ........ 682
N otrður-iísaí j arðarsjýsla .... 1090
Strandasýsla ................ 592
Húnavatnssýsla .............. 779
Skagafjaúðarsýs'la .......... 775
Eyjafj a'rðarsýfela ........ 1051
Akureyri..................... 949
Suður-Þingeyjarsýsla ....... 1447
Norður-Þingeyjarsýsla....... 515
N orðu r-Múlasýsla........... 536
Seyðisf jörður............... 287
Suður-Múlasýsla.............. 844
Austur-Skaftaf ellssýsla.......... 439
Vestur-Skaf taf ellssýsla........ 630
Rangárvallasýsla............. 659
Vestmannaeyjar .............. 699
Ámessýsla •.................. 985
en í Reykjavík ............. 2755
Tala allra kjósenda á landinu er
31607, og eftir því ætti að réttu
lagi að koma einn þingmaður á
um 830 kjósendur, ef hin kjördæm- ,
in eru látin ha'lda sínum þingmönn-
um, en bætt við 4 í Reykjavik. A8
vísu fær Reykjavík þá heldur fáa
þingmenn eftir kjósendatölu, nær
væri 7 þingmenu alls, eða nákvæm-
lega 6,7 þingmenn. Með 6 þing-
mönnum kemur þá einn þingmaður
á hverja 918 kjósendur í Reykjavík.
Með því fyrirkomulagi, sem hér
er farið frarn á,fæstnokkum veginu
réttlæti, að haldinni gömlu kjör-
dæmaskiftingunni, því a,ð þótt
kjósendatalan í kjördæmunum ut-
an Reykjavíkur sé ærið misjöfn,
eins og sést á framangreindri
skýrslu, þá er þó ekkert kjördæmi
svo mannmargt, að heimting eigi
á heilum þingmanni fram yfir þá
tölu, sem nú er.
Með því að leggja það tii, jafn-
framt því að þingmönnum sé f jölg-
að í Reykjavík, að þeir verði kosnir
hlutbundnum kosningum, hefir það
að sjálfsögðu vakað fyrir stjóm-
inni, að fulltrúar Revkjavíkur í
þinginu yrði ekki úr einhverjum
einum flokki, heldur fengi allar
stéttir og 'flokkar málsvara í þing-
inu í hlutfalli við það, hve mikið
atkvæðamagn hver hefði.
Verður það eflaust nógu fróðlegt
að sjá, hverja meðferð mál þetta
fær í þinginu.
«----—»
1... NÝJA BÍÓ mmaam
Alþýðu-
vinrinn
yegna mikillar að-
sóknar sýndur
enn í kvöld
í siDasta sinn.
kl. 81/.
WOOD MILNE togleðurs-hringar
og slöngur fyrir bifreiðat' og bif-
hjól. Gæði veðurkend.
G. EIRÍKSS, Reykjavík.
Einkasali á íslandi.
Biskupskosning.
Sigurður Stefánsson ber fram í
neðri deild frumvarp til laga um
það, að biskup Islands verði kosinn
af prestum þjóðkirkjunnar. Er
greinargerð frv. á þessa leið:
BiskupsstólaT voru settir á ís-
landi 1056 í Skálholti og 1107 á
Hólum. Fram um miðja 12. öld
stóðu ís'lenzku biskuparnir imdir
erkibiskupnum, fyrst í Hamborg og
síðan í Brimurn. Á þessu tímabili
kaus íslenzka prestastéttin hiskupa
sína, og stóð biskupsdómur á íslandi
þá með miklum blóma. Eftir þann
tíma komu biskupstólaruir undir
erkibiskupsstólinn í Niðarósi, er
stofnaður var 1154. Þrándheims-
biskupar gerðust hrátt ærið af-
skiftasamir um íslenzk kirkjumál
og tóku að skipa norræna bisknpa
á íslandi án allrar tilh'lutunar ís-
lenzku prestastéttarinnar og henni
þvert um geð; magnaðist hér af er-
lent, ofríki, til stórtjóns fyrir ís-
lenzku kirkjuna, og stuðlaði auk
þess mikið að glötun sjálfsforræðis
landsins. Á öndverðri 16. öld tók-
ust að vísu upp aftur biskupsko.su-
ingar af hálfu prestastéttarinnar,
og helst sá siður nokkurn veginn
samfleytt fram um miðja 17. öld.
Gísli biskup Þorláksson á Hólum
mun hafa verið síðastur biskupa á
Islandi, er kosinn var af prestum
árið 1656. Eftir það voru hiskup-
aruir skipaðir af danska valdinu.
Ríki þess varð þess valdandi, að
þessi siður lagðist niður fyrir fult
og alt.
Meðan prestar kusu biskupa sína
varð skipun biskupsemhættisins
aldrei neitt verulegt óánægjuefni,
en eftir það vakti hún stundnm
nokkra óánægju meðallandsmanna,
bæði lærðra og leikra.
Skipun prestsembættanna í ís-
lenzku þjóðkirkjunni er fyrir