Morgunblaðið - 03.03.1920, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Htacjg&s. ate. .•it+.zíz.ísZnL ýje&t.Ms.íifoL*£e.j&!t, *tn
MORGUNBLAÐIÐ
y
Ritstjóri: Vilh. Fmsen.
AfgreiSsla í Lækjargötu 2
Sími 500. — PrentsmiSjueími 48.
Ritstjómarsímar 498 og 499.
Kemur út alla daga vikunnar, að
IhAnudögum undanteknum.
Kitstjómarskrifstofan opin:
Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga tl. 1—3. 1
ÍAfgreiöslan opin:
Virka daga kl. 8—5.
Helgidaga kl. 8—12.
Auglýsingum sé skilað annaðhvort
é afgreiSsluna eSa í ísafoldarprent-
■miðju fyrir kl. § daginn fyrir útkomu
þess blaðs, sem þær eiga aö birtast í.
Augiýsingar, sem koma fyrir kl. 12, fá
»ð öllum jafnaöi betri staö í blaöinu
(á lesmálssíöum), en þær sem síöar
koma.
Auglýsingaverð: Á fremstu síðu kr.
8.00 hver cm. dálksbreiddar; á öörum
eíSum kr. 1.50 em.
Verð blaðsins er kr. 1.50 á mánuði.

þó undanlegt megi virðast, til þess a‘5
eignast þar íslenzkt hagsmunasvið. A'ö
þ\u er sagt er, ætla ýmsir kaupmenn í
Reykj'avík á‘ð leggja fé til fvirirtækis-
ins, og hinn íslenzki hagfræðikandidat
Jón Dúason, sem nú dvelur hér í bæn-
um, er talinn nokkurskonar forvígis-
maður þessa háleita málefnis.
Vér höfum snúið oss til berra Jóns
Dúasonar og spurt hann, hvernig hreyf-
ingu þessari væri varið og hvem þátt
hann eigi í henni.
— Á íslandi er alls ekki um neina
slíka hreyfingu að ræða, svaraði hann:
Ástæðan til þessa orðróms er’ef til viij
SÚ, að eg gerði það að umtaísefni í fé-
lagsriti Atlantzhafseyjafélagsins, að
tSkandinavar stofnuðu nýlendu á Græn-
landi, og þá einkum íslendingar. pví
að þeir væru staðháttum kunnugastir
og mundi beztrar afkomu auðið á
Grænlandi. En danska stjórnin var hug-
mynd þessari mótfallin.
Pað er mögulegt, að ýmsar auðlindir
séu á Grænlandi, sem íslendingar hefði
hug ú að nota í félagi við Ðafii. En
stefna í þá átt, að færa út kvíamar og
skapa sér pólitísk áhugasvið á Græn-
landi, er ekki til á íslandi. Og vert er að
minnast þess, að íslenzka þ.jóðin er svo
fámenn, að útflutningur til Grænlands
getur elcki komið til tals.
— pér sögðuð þó áðan, að hin fyr-
irhugað^nýlenda ætti einkum að byggj-
ast Islendingum.
— Já, en eg held nú samt, að svo
gæti ekki orðið. Hitt er annað mál, að
þa ðgæti varðað oss íslendinga miklu,
að mega stunda fiskveiðar vtS Græn-
land. Eiskgöngur em á öðrum tímum
þar en við ísland, og eg hefi ritað grein
þar sem eg skyrði réttarkröfu vora til
fiskveiða við Grænland.
— Hafið þér nokkurntíma komið til
Gj’.enlands ?
— Nei. Eg sótti fyrir nokram árum
um fararleyfi þangað, en var neitað.
— Starfið þér þá alls ekki framar
fyrir — þessum íslenzku áhugamálum,
t. d. fiskveiðunum við Grænland. Ligg-
ur málið í þagnargildií
— Sem stendur er örðugt að láta sér
verða nokkuð ágengt. Eg skrifa grein-
ar öðm hvoru, en annars er eg öðram
£*örfum bundinn. Eg fekk stiiðu í Lands
þankanum fvrir nokkmm mánuðum og
hefi nú fengið styrk til þess að kynn-
Sast banka og kauphallarmálum. Eftir
Nordisfe
Ijíftryggiis^ar
Aðaiiimboðsmai'nir fyrir fslaod:
Gunnar Egilsor
Hafnarstræti 15. Tals. 608.
einn mánuð héld eg áfram ferð minni til
i
pýzkalands og Ameríku.
— Einungis til þess að kynnast fjár-
málunum?
— Já.
Blaðið bætir þessum orðum við:
,,Á íslandi munu menn áreiðanlega
lesa ummæli Jóns Dúasonar með
eftirtekt, máske dálítið furðubland-
inni. En ess þykir vænt um, að hafa
gefið honum tækifæri til að tala.“
Þessum ummælum Jcns hefir
Snæbjörn Jónsson svarað í Nation-
altidende 6. f. m. Þykir honum sem
breyting allmikil hafi orðið á lund-
arfari Jóns í Grænland smálinu.
Birtist hér kaflinn úr grein Snæ-
björns, er um þetta fjallar:
.....Að einu ley ti eru ummæli
Jóns í Nationaltidende nokkuð villandi:
Par er sem sé gefið í skyn, að hann
hafi aldrei róið að því á Islandi, að
stofnuð væri íslenzk nýlenda í Græn-
landi; hann segir að orðrómurinn um
„hreyfingjina“ sé máske að kenna grein
sem hann hafi ritað árið 1916 í félags-
rit Atlantshafseyjafélagsino.
Sjálfur veit hann að þetta er ekki
létt. Orðrómurinn byggist á fjölda
mörgurn undirróðursskrifum í nokkram
íslenzkum blöðum. Og hægt er að sanna
það með hinum íslenzku grcinum hans,
að hann hefir hugsað sér notkun Islend-
inga á auðlindum Grænlands öðravísi,
en honum segist frá í viðtalinu. par
minnist hann ekkert á samvinnu milli
Dana og Islendinga, heldur sýnir hann
þvert á móti fram á að hagsmunir
þessara þjóða þar í landi séu andstæð-
ir. Einn kaflinn úr einni af síðustu
greinum hans (Svar til próf. Knud
Berlin, birt í ísl. blaði 10. des. f. á.)
ætti að vera nægur til að sýna, að eigi
hefir verið fyrirhuguð nein dansk-ís-
ienzk samvinna. Hann skrifar þannig:
„Mál Dana á Grænlandi !æt eg mig
engu skifta. Haustið 1916 lagði eg
fvrir dönsku stjómina í fullum trú-
leikum ráðagerð um endurreisn hinnar
iomu nýlendu vorrar á Grænlandi. Ein-
stakir menn og stofnanir, sem höfðu
æðstu sérþekkingu á þessu máli ábyrgð-
ust, að þessi ráðagerð væri gagnhugs-
uð æskileg og framkvæmanleg, svo dómi
próf. Berlins um hana er ofaukið. Eftir
margar ítrekanir fekk eg eftir 1 y2 árs
bið neitabdi svar. Síðar, þegar eg fór
.fi'arn á að fá fararleyfi til Grænlands,
var mér synjað þess og engar vonir
gefnar um, að það mundi fást síðar.
par á eftir Ieitaði eg málefni mínu
liðs á öllum þeim stöðum í Danmörku,
er slíks var að vænta, en fekk hvar-
vetna afsvar — eg er ekki í efa um
hvers vegna. — Hér með var mér gerð-
ur einn kostur nauðugur, að berjast
einn fyrir niálefni mínu á móti ríkinu og
utan ríkisins. Pann bikar mun eg tæma
í botn. Aldrei mun eg skipa bekk Dana
á*Grænlandi eða reka erindi þeirra þar
fús eða nauðugur. Opnun Grænlands
hefir heldur aldrei legið mér á hjarta,
heldur endurreisn hinnar fomíslenzku
nýlendu, og það mál skal fram, hvort
sem mönnum líkar betur eða vér. pótt
Danir hafi allan flota sinn við Græn-
land, skulu þeir þó ekki geta hindrað
það, að eg fari um landið þvert og
endilangt, og jafnómögulegt skal þeim'
verða að hindra það, að við íslendingar
nemum þar land.“
Hér kveður, svo sem sjá má, við
annan tón en í viðtalinu, og munu flest-
ii íslendingar fagna því, að !íón Dúa-
son hefir svo skyndilega hætt við fyrri
uólitík sína, sérílagi þegar þess er minst,
hve ómannúðlega hann vildi láta fara
með skrælingja. En samt sem áður verð-
ur það aldrei of vel tekið fram, að hin
svívirðilega politik hans, verður aldrei
með réttu eignuð öðrum en honum
sjálfum. Hann fór með rétt mál er
hann sagði, að hreyfingin væri ekki til
á íslandi.
Og fari svo, að íslend-ingar óskuðu
einhverntíma á ókomnum áram að
stunda fiskveiðar við strendur Græn-
lands (sem er mjög ósennilegt, þar
eð fiski er við strendur Islands allan
ársins hring, en ekki aðeins nokknrn
hluta ársins, eins og Jón virðist gefa
í skyn) ,þá mun eflaust verða samið við
Dani um það, en ekki af .Tóni Dúa-
syni, heldnr af hlutaðeigandi íslenzk-
um stjórnarvöldum.“
Orð Snæbjarnar munu flestir ís-
lendingar vilja gera að sínum. Og
er það gott, að bafa fengið af Jóns
hálfu ástæðn til þess að ætla. að
Grænlandsgasprið sé nú að fullu
hjaðnað niður.
Frá Eyrarbakki.
Engin kol. — Ekkert rúgmjöl.
Frá Eyrarbakka var oss símað í
gær að horfur væru mjög ískyggileg-
cr eystra. Algjörlega jarðlaust og
allar skepnur á gjöf í margar vikur
í nærsveitunum. Bændur eru yfir-
leitt mjög heylitlir og horfir til stór-
vandræða ef eigi batnar tíðin bráð-
lega. Fyrir tiLstilli sýslumannsins
Guðm. Eggerz, hafa verið keyptar
frá ísafirði 1600 tunnur af síld til
skepnufóðurs. Var borgað 40 kr.
fyrir hverja tunnu. Hefir ekki enn
tekist að útvega skip til að flytja
síldina austur, en stjórnarráðið hef-
ir lofað að aðstoða með útvegun á
skipi.
Undanfarna daga hefir verið
versta veður fyrir austan fjall. I
gær var þar afspyrnurok og rign-
ing.
Rúgmjöl er þrotið á Eyrarbakka
svo eigi er bakað þar lengur. Kola-
laust með öllu.
Kíghósti mjög slæmur er í Gaul-
verjarbæjarhreppi og kvefsótt hefir
g'engið megn meðal fólks eystra.
Á laugardaginn var, var svo mikið
reður eystra, að fimm mótorbátar,
sem Mgu á Stokkseyrarhöfnlosnuðu
og rákust á. Skemdust þeir talsvert
ofansjávar. Einn bát rak þar á land
og brotnaði hann all-mikið og vélin
skemdist.
Snjóþyngsli erú ekki nærri eins
rnikil austan f jalls eins og hér. Hafa
hlákur komið þar meiri, en alt af
írosið jafnharðan svo jörð öll er
iindir svelli og allstaðar jarðbann.
Úr beitarsveitum Rangárvalla-
öýslu hefir frést að einstaka bændur
eigi ekki nema viku gjöf eftir handa
fénáði. En allur þorri manna mnni
rnega teljast birgnr til páska, þrátt
íyrir algerða innistöðn á öllum bú-
peningi síðan fyrir nýár.
Tvisvar hefir gefið á sjó á Eyrar-
bakka síðustu vikurnar og varð góð-
ur afli. En ekki eru góðar horfur á
að vertíðin verði happásæl ef sama
tíð helst lengi, sem nú er.
Færðin héðdn og austur yfir Hell-
isheiði er nú svo slæm, að einsdæmi
má heita. Austanpóstur, sem lagði
GrímubúnmgaF
A!t tilheyrandi grímubúningum fæst í
Hattabúðinni Laufásveg 5.
sf stað úr Reykjavík á laugardag-
inn kost ekki nema að Geithálsi þann
dag og daginn eftir að Kolviðarhóli.
I fyrradag fór har*i austur vfir
Heiði og varð að fá menn sér til
fvlgdar á Kotviðarlióli.
beðið bana á flugæfingu. Hét hann:
Johansen og er myndin liér að ofan
af honum. Þykir Böniun mikil eftir-
sjá að lionum úr flugliði sínu.
Dyrbólavitiiia
Neylit I AusfyrrikL
Yitamálastjórinn átti tal við vita
vörðinn á Dyrhólaey >i gærmorgun
og hafa: nú fengist nánari fregnir af
því, hvernig vitinn er bilaður. í
ofsaroki liöfðu 10 rúður í vitanum
mölbrotnað, af 16 rúðum alls. —
Aðrar skemdir eru ekki á vitánum.
Ellefu vararúður ern til í vit-
anum og verða þær settar í jafn-
skjótt og veður leyfir og verður þá
hægt að kveikja á vitannm á ný.
Ingóifsmðiið.
--0--
Svo sem kunnugt er, hafa undan-
farin ár verið málaferli mikil milli
frú Margrétar Árnason, 'ekkju Ólafs
heitins Árnasonar kaupmanns og
kaupfélagsins „íngólfur“ á Stokks-
eyri, út af eignarétti húsa og annara
eigna, sem Ólafur árnason ótti þar
á staðnum.
í yfirdómi vann „Ingólfur“ málið
cn því vai' skotið tii liæstaréttar. Þar
hefir málið nú verið dæmt síðasta
dag janúarmánaðar og staðfesti
hæstiréttur dóm yfirréttar. Frú
Árnason var dæmd til þess að greiða
300 krónur í málskostnað.
Austurrísk kona, frá Yella Hertzka?
hefir að undanförnu ferðast um
Norðurlönd, flutt þa-r fyrirlestra um
hörmungarnar í Austurríki og leitað
lijálpar. Hún hefir ferðast þetta að
tilhlutnn alþjóðafriðarbandalags
kvenna. Og í Yín hefir hún verið
einn af lielztu forgöngumönnum.
nefndar þeirr^r, er reynt hefir að
bæta úr bölinu og bjarga börnunum
á burtu þaðan undan hungurdaniða.
1 fyrirlestrum sínum hefir hún.
alvarlega skorað á allar kontir með
öllum þjóðum, að ganga í bandalag
og treystir því, að með því móti
muni skapast betri siðmenning í
heiminum.
Gíafir til Samverjans
Látinn flugnsBor.
Gjafir til Samverjans: Kaffigestur 5-
kr., afhent Vísi 25 kr„ S. 30 kr., G. D..
5 kr., E. 10 kr., nemendur úr samvinnu-
skólanum 18 lcr., M. 5 kr., X. X. 10 kr.,
miðdegisveröur 2 kr., F. M. 5 kr., G. 5
-kr., Emil Xieisen 100 kr., Sveinn Hjart-
arson 50 bollur, M. 1 tuniia síld, G.
Copeland 50 kg. saltfisk, H. 2 ks. kex,
H. í. S. 2 tunnur steinolía, b.v. Gylfi.
3 00 lcg. nýr fiskur, heildverzlun Garð-
ars Gíslasonar 1 sk. haframjöl, 1 sk.
bankabygg, 1 gk. strausykur, 1 kassi
sveskjur, 1 dnk. bökunarfeiti, 1 karfa
rauðkál.
Kærar þakkir.
1. marz 1920.
Har. Sigurðsson.
Nokkrií' danskir flugmenn hafa í
vetur verið í Frakklandi til þess að
læra allar nýjustu fluglistir. Hafa
þeir gengið á flugmannaskólann í
Bourges. Einn þeirra hefir nýlaga
l®ra.raii aM
0AGBÓK
gtBRSSSBBSBÍSB
Austurríksku börnin. Dönsk blöð liafa
haft ýmislegt að athuga vi'ð sendingu
austurríksku barnanna hinga'ð til lands.
Eitt, sem sum iSöðin leggja mikla á-
herzlu á er það, a'ð börnin, sem vitan-
lega eru kaþólsk, verði ekki alin upp
í láterskum sið. Kaþólskir menn í Kaup-
mannahöfn óttast að börnin verði fyrir
trúarbragðaáHrifuin og kváðu hafa gert
ráðStafanir tri 1 þess að hindra þa'ð, e£