Morgunblaðið - 04.09.1920, Qupperneq 3

MOBGUNBLAÐIÐ
3
nú lítiS eitt hærrí til jafnaðar en
húii var fyrir 1—2 öldum, og sama
er að segja um fleiri menningar-
þjóðir.
i'á er heilsufarið, sem læknirinn
talar mikið um. Eg er nú ekki
læknisfróður eða neinn sjúkdóma-
fræðingur, en samt leyfi eg, mér
að athuga lítið eitt þessa kenningu
dr. Kellogs, eins og hún kemiiir
fram í Skími, því Steingr. gengur
framhjá ýmsu sem nefna mætti, og
gerir mannhnignunarkenningu
doktorsins vafasama-
Hann talar um hin mörgu van-
heilu börn í skólunum. Það er eigi
iangt síðan farið var að rannsaka
heilsufar barna í skólum eða í þús-
andatali. Það vantar þar því allan
aanianlburð á fyrri tíma og nútíma
heilsufiari bama. En hitt vita menn,
að áður dóu í öllum löndum miklu
fleiri nýfædd börn, og reyndar
fram að 12 ára aldri, en nú deyja.
Nú er haldið lífinu í fleiri börnum
heilsulinum, sem áður hefðu dáið.
Harnadauðinn í gamla daga var
einskonar kynbætur, því alt það
veiklaðasta féll í valinn áður en
það tímgaðist.
Þetta hefir aftur þau á.hrif, að
fflannsæfin lengist þegar meðaltal
er tekið af lífsaldri ungra og gam-
alla. Það þykir nú framför í því,
að mannsæfin lengist og ótvírætt
a^erki um heilbrigðari lifnaðar-
hffitti manna o. s. frv. ,
En svo segir dr. Kellog, að öld-
ungum fækki, þ. e. að minna sé
uú erf áður var af gömlum mönnum.
þessu svo farið, þá er það bein
afleiðing af því, að barnadauðinn
er nú minni en áður. Nú komast
t>eir á fullorðins aldur og lifa má-
ske 30—60 ár, sem mundu hafa dá-
^ð ungir. ef læknum hefði eigi
f.jölgag 0g hreinlæti þjóðanma auk-
ist.
E>| það eru mér vitanlega engar
ahyggilegar skýrslur til hjá þjóð-
uuum um hlutfallið milli öldunga
°8 manna á öðrum ialdri fyrrum og
ná. Menn hafa á öllum ölduni orðið
’uismunandi gamlir. Móeses telnr
ár meðal ellialdur, og sama
sho<5vui kemur fram hjá Arstoteles,
svo ótal mörgum rithöfundum
a yuisnm öldum. Aðeins stöku menn
ilafa náð og ná enn 100 ára aldri
Uokkuð þar yfir- Fyrir stríðið
lifði í Þýzkalandi 1 maður 100 ára
og 'þar yfir af hverjum 700.000
mianna; á írlandi 1 af hverjum
rúmurn 70000, hjá Búlgurum 1 af
hverjum 1030. Þá voru 436 mexm
yfir 106 ára gamlir hjá Serbum,
þar af 290 frá 106—115 6ra, en
125 menn voru 115—135 ára og 3
menn frá 135—140 ara að aldn.
En dæmi eru til þess, að í Englandi
hafa menn orðið eldri en þetta, t.
d. þrír á nokkrum öldum 150—160
ára, og sagt er að einn hafi orðið
170 ára, og einn á að hafa lifað í
185 ár. Má trúa þessu! — Talið or
víst, að stöku Kínverjar hafi náð
líkum aldri. Þar í landi verða til-
tölulega margir menn mjög gamlir.
Fyr á tímum gengu 6 ári hverju
„kynjasóttir“. Þá voru mjög tíðar:
krefðusótt, hóiusótt, bloðsott og
„pestin“. Þá var iíka kólera al-
gengari en hún nú er í heiminum.
Og hvað var t. d. „taksóttin“, sem
fór hér stundum yfir bæ frá bæ,
sveit úr sveit, um heila iandsfjórð-
unga 1 Það var smitandi sýki, sem
kom með útlendum skipum- — Er
ekki þessi sótt, ásamt mörgum öðr-
um, horfin úr löndunum?
Nefna mætti ýmsa þekta sjúk-
dóma, sem tíðari voru áður en nú
eru 'þeir, t. d- taugaveiki, holds-
veiki, sullaveiki o. s. frv. Fólkið
hrundi niður unnvörpum í sumum
þessum sóttum, endsa var bnann-
fjölgun lítil og oftast engin hjá
flestum þjóðum öldum saman- —
Gömlu sóttirnar sumar virðast að
mestu horfnar úr heimmum, og aðr-
ar, sem enn eru til, minna drepandi
en þær voru áður.
En svo eru sérstaklega fjórir
sjúkdómar, sem dr. Kellog byggir
mikið á í ályktunum sínum. Það er:
berklaveiki, geðveiki, krabbamein
og tannsýki. Hann heldur því fram,
að þessir sjúkdómar hafi verið
sjaldgæfari í gamla daga, og þykir
öllum það trúlegt. Berklaveikin er
nú að réna aftur í ýmsum lönd-
um, en hinar sóttimar þrjár eru
enn í vexti. En þess má vænta í
framtíðinni, að vísindunum takist
að komast fyrir upptök þessalra
sjúkdóma og draga úr þeim eða
uppræta þá máske. — Það er engu
líkara en að þegar suiuiar manu-
kynssóttirnar dvína eða hverfa, 'þá
komi aðrar í þerra stað. — Margt
er ótrúlegra en þetta.
Náttúran lætur líklega aldrei
manninn ráða yfir sér að öllu leyti.
Ef hann tekur frá henni einn þjón-
inn, þá skapar hún nýjan þjón eða
þjóna til þess að framkvæma vilja
hennar. Hver fær t. d. skilið þá
^annreynd, >að þegar t. d. mikið
deyr af karlmönnum í stríðum eða
af slysum, þá fæðast fleiri pilthöm
en vanalega, og óvanalegar margar
fæðingar eru á eftir miklum mann-
dauða af stórsóttum. — Og sama
kvað eiga sér stað eftir mikinn
skepnufellir. Svo var það t. d. eftir
Móðuharðindin miklu. Þá vom all-
ar skepnur sem lifðu, óvenju frjó-
samar.
Því er alment haldið fram, að
sjúkdómar séu nú tíðari á möniium
og óhreysti manna meiri en áður
var. En gæta ber þess, að mann-
fólkið er margfalt fleira en áður
var, svo sjúkdómstilfellin verða því
margfalt fleiri nú. Nú eru fleiri
læknar, — áður fáir og sumstaðar
engir. — Þessvegma leitar fólk til
þeirra meira en áður. Þá höfðu fáir
af heilsufari mauua að segja. Eng-
ar ábyggilegar skýrslur um fyrri
tíma sjúkdóma eða hreystimun eru
til- — Sem bending um manndauð-
ann fyr á tímum og uú má nefna
dæmi, sem kunnugt er og ábyggi-
legt. Það er um manndauða í
London. Árin 1670—1679 dóu þar
úr öllum sjúkdónium 80 iaf hverju
1000 að meðaltali á hverju ári;
1746—1755 35,5 af Í000; 1844—
1855 24,9 af 1000, en 1884 20 af
1000, og nú er þessi tala orðin
lægri. En svona er þessu farið í
öllum mentuðum löndum meira og
minna, að miklu færri deyja nú en
áður hlutfallslega hvert ár.
Þeir Steingr. Matthíasson og dr.
Kellog gera mikið úr því, hvað kon-
ur geldist, mjólki minna nú en áð-
ur, og geti því eigi haft bðrn á
brjóstum. Þetta á nú að vera eitt
af hnigntu*armerkjum hvíta mann-
< flokksins. En hvað vita menn um
nythæð kvexma fyr á tímum ? Það
hefir víst altaf svo til gengið, að
sumar konur lögðu böru á brjóst
en aðrar eigi, t. d. þær sem lítil
mjólk var í eða eigi vildu eða
máttu binda sig of mjög við bam-
ið. — Og ætli það hafi eigi getað
valdið dauða margra ungbarna fyr
á tímum, að þau fengu eigi nógu
mikla mjólk úr brjóstum móður-
innar ?
En sé því svo farið, að meira
beri á mjólkurleysi í brjóstum
kvenna nú en áður, þá má ætla að
það stafi af því, að kvennfólkið
lifir óeðlilegu lífi og að konur em
víða að hverfa frá eðli sínu, hætta
að vilja vera það, sem náttúran
hefir æt’Iað þeim að vera. Þetta er
mönnunum sjálfrátt. Náttúran á
enga sök á því. Sama er að segja
nm geðveikina, ef það er rétt sem
dr. Kellog heldur, að hún stafi
einkum af vaxandi áfengi|snautn
og umsvifamiklu áhyggjulífi i fjár-
málum. Þegar áfengið verður að
mestu gert útlægt úr heiminum eða
nautn þess minkar, og fj*árgróða-
sóttin dvínar af heilbrigðari sam-
vinnu í atvinnumálum milli þjóð-
anna og stéttanna, þá minkar geð-
veikin að líkindum. Þó getur hún
lengi haldist við og jafnvel magn-
ast, þar sem miklar trúarofstækis-
og dultrúaröldur geisa sem farsótt-
ir um löndin.
Að mannkynið sé í þann veginn
að klekja út kynlausum verum, er
heilaspuni og staðhæfing út í blá-
inn. Þótt þeir, sem þessu halda
fram, vitni til vixmubýflugnanna,
sem eru kynlausar verur, þá er
fyrst og fremst ósannað enn af
hverju það stafar, og í öðru lagi
litlar líkur til þess, að maðurixxn
hlýði sama lögmáli og skordýrin.
Þessi trú maxma á úrkynjun
mannanna á uppruna sixm til Dar-
wins-keimingarinnar, sem nú er
minna móðins en áður var. Hvað
vita menn um það t. d., hvort mað-
uriim hafi í upphafi haft 13 rifbein
hvoru megin eins og apadýrin, eða
12, eins og maðurixm hefir núí Og
hvað geta menn fullyrt um það,
að þegar fram líði stundir, hverfi
úr manninum 11. og 12 rifbeinið 1
Ef það ber við, að barn fæðist
nokkuð loðið, þá hrópa Darwins-
sinnar upp og segja: „Sjáið eftir-
mynd frummannsins, sem var kaf-
loðinn og klifraði í trjánum.” En
þegar 2 böm fæðast alveg sam-
vaxin, sitt með hverri blóðrás, eða
dýrshöfuð er á nýfæddu barni, eða
kvenngetnaðarfæri á piltbami, þá
þegja Darwinssinnar, því ólíklegt
þykir þeim að frummaður hafi
nokkru sinni verið þannig á sig
kominn.
Mér finnas^ litlar líkur fyrir því,
að hvíti mannflokkurinn sé yfir-
P AKKARORÐ.
Börnin okkar áttu því láni að
fagna nú í sumar, að fá að dvelja
í bústað þeim, er Oddfellowar hafa
utbúið handa fátækum bömum.
Fengu börnin okkar að anda að sér
hressandi sveitaloftinu og njóta ná-
kvæmrar umhyggju í öllum grein- * 1
iim. Bera þau það með sér, að frá- 's
bærlega vel hefir verið farið með
þau og hefir þeim og okkur með '
þessu kærleiksverki verið veitt mikil i
hjálp. Flytjum við hinum göfugu
hjálpendum, og þá einnig for- ’
stöðukonunni og öllu starfsfólki i
sumarheimilisins, okkar alúðar- ^
íylstu þakkir.
Foreldrar og affstandendur
barnanna. };
3
leitt á úrkynjunar- eða hnignunar- |
skeiði, og sízt af öllu að það sé f
réttmætt að segja, að heimurimn |
fari versnandi. Eg trúi á hið gagn- %
stæða. Við mennimir getum verið
vissir um það, að náttúran hefir )
vakandi auga og hönd í bagga með j*
öllum framförum og aðalfram- ?
kvæmdum þjóðanna, sem að ein- |
hverju leyti koma í bága við é- |
kvörðun hennar eða eðlileg lífs-
lög- — Þegar minst varir tekur |
hún í taumana og kollvarpiar öllu |
því, sem bygt er á óheilbrigðum,
ónáttúrlegum grundvelli. — Augu 4
mannanna opnast og þeir rífa þá |
niður margra alda menningar- •<
hrófatildur, en byggja upp annað
betra, náttúrunni geðfeldara eða
mönnunum sjálfum heilnæmara. c
a Þ ?
|
' 4
— >
t
i
Kol í Andesfjöllum.
Kolanámur hafa nýlega fundist í
Alra Pampa, í héraðinu Tueuman í
Andesfjöllum. Hérað iþetta heyrir til :
Argentínn. 1
Kólera í Korea.
í Suður-Korea hefir kólera nýlega |
gert vart við sig. Höfðu 3100 sjúkdóms-
tilfelli komið fyrir skömmu fyrir miðj-
an síðasta mánuði
Sykurframleiðsla Bandaríkjanna.
er áætluð 2007 miljón ensk pnnd á yfir-
standandi ári.
TÖKUBAJBNSIN8.
'lakob, sem henni þótti sjálfri svo
Vi®nt um. /
I ” hthi Idur sagði ekki neitt. Undar-
'*ar tilfinningar fyltu lijarta henuar
^ þrýsti sjálfri sér til að grafa
dm Uðna tíma. Hún þekti þessa rödd,
f..' a augnaráð, hún fann til sömu til-
"Uiigar 0g höfðu fylt hug hennar í
ííiskn tj ' .
* stnddi sig viö Marjn, iil þess
aÖ lal'n (;kk|.
E
•Jnko}(
en,ð Matthildur
i
'S er Jakoh Mareeau, endurtok
Ule® titrandi rödd, og þér, þér
. Matthildur Oliver, Matthildur
Uúi' ^*1’ Sem uuni svo heitt, þegar
vai lítii Elísa Lebeau sagði
u'er, ax , .
Per væruð sú sama, en mér
tað ^ ° °m°gulegt .... og þo var
tun ‘ • Vil jið þér taka í hönd
&ður eu eg fer?
sór thÍldur hafði aftur iiáð valdi yfir
br°;« með tári
a vorum.
**** Jak°b
iiiig, banSV° hed'' vnr svo góður við
’ Setu Sat með mig á kvöldin
rin í augunum og
hann, sem
nit!
^ a Kvuium
8 tnan það, man það alt sam-
Og svo lét hún uudan ómótstæðilegri
inuri rödd og kastaði sér í faðm Jak-
obs. Hann þrýsti henni eitt augnablik
að brjósti sér, svo slepti hann henni
úr örmum sér, sneri sér við og sagði:
— Farvel!
Svo hvarf hann út í inyrkrið.
petta var í júnímánuöi árið 1870.
Með því er líka sagt, þvílíkar þráutir
og þjáningar hann bar í skauti sínu.
Hann leið þó hægt og hægt með allar
síaar örlagaþrungnu breytingar sínar
fávíslegu sjónhverfiugar. í ágústmán-
uði, er Frakkar biðu lægra hlut og sjálf
borgin París var í hættu, var frú de
Préal hugsandi um, hvað hún ætti að
gera. Átti hún að fara suður á bóg-
inn eða eitthvað annað? Átti hún að
sitja kyr á búgarði sínum eða hraða
sór til Parísar og eiga það á hættu, að
þola þar umsátur, sem yrði þó aldrei
fnllkomið umsátur? Bréf frá baróuess-
unni kom henni til að ákveða sig til
þess að fara til Parísar. En frú de
Chabrand lýsti því hátíðlega yfir, að
b.ún vildi hvorki missa af lækni sínum
eða leggja niður siði sína. Hún tók sér
því fremur létt allar byltingar tímanna.
„Minsta kosti safna eg mér nógnm-
iriatarbirgðum,“ skrifaði hún, „og eg
ræð þér til að gera slíkt hið sama.
lyrirhyggja, jafnvel þó hún fari of
luigt, er aldrei of mikil. Trúið þér mér
og fylgið því, sem eg ræð tíl.“
Frúin fylgdi þessum ráðum og kom
ci! Parísar fyrst í september. Matthild-
nri fékk hjartslátt, þegar hún sá aftur
þennan risavaxna bæ, sem þá leit út
fyrir að vera í umsátri. Hún gerði sér
ekjri ljósL. hvað biði hennar þama. En
hún var ánægð yfir því, að eiga heima
í hjarta síns aðþrengda föðurlands,
hún bar að eins þá þrá í brjósti, að
fé að líða með því og fyrir það.
Btrax daginn eftir að hún kom þang-
að, fór hún til Elísu, og lét frúna eina
nm að afla sér matar. Geðshræringin
og gleðin var svo mikil hjá Elísu, að
angu hennar geisluðu, svo Matthildur
tók ekki strax eftir því, hvað sjúkleik-
urínn hafði vaxið. En hún komst brátt
að raun um það. Elísa dró andann títt
cg hún var svo veik, að það leið nær
þri yfir liana af geðshræringunni. Matt-
h.ldur kældi enni hennar með köldu
vatni og settist síðan við hlið heunar
vitj borðið, en þaðan voru nú horfin
öll (blóm, öll merki um starfsemi. Matt-
hildur bað hana að tala sem minst, en
því gat Elísa ekki hlýtt.
— pér komið til Parísar, þegar allir
eru að fara burtu þaðan.
— Já, guði sé lof, við verðum hér,
svaraði Matthildur. Eg veit ekki hvað
eg hefði gert, ef móðir mín hefði
ákveðið eitthvað annað. Eg er svo
ánægð, svo ánægð yfir því, að vera hjá
yður, Elísa!
Elísa svaraði þessu að eins með brosi.
Hún var líka ánægð, hún þreyttist
aldrei á að horfa á þessa mynd æsku
og fegurðar, sem hún sá í Matthildi.
Hún tók eftir því, að tár hruudi niður
á hönd sína, af augum Matthildar. Hún
spurði því blíðlega:
— Hvers vegna grátið þér í dag?
— Vegna þess, að eg sé að þér hafið
þjáðst mikið.
— Ónei, eg hefi ekki þjáðst mikið.
Dálítil óþægindi fyrir brjóstinu, svefn-
leysi, hiti og þorsti, það er alt og sumt,
eg hefi engar þrautir ....
— En þetta hlýtur að vera sársauki,
voðalegur sársauki!
— pað eru bara smámunir, einkum nú
síðan kólnaði og andrúmsloftið varð
svalara.
— Pegar eg hugsa um, að þér hafið
legið hér alt sumarið, meðan eg hefi
— — Matthildur þagnaði. Hún gat
varla hugsað til mismunarins. En Elísa
hugsaði ekkert um það. Hún sagði
bara:
— Já, það er víst fallegt þarna úti,
Jakob hefir sagt mér það : akrar, skóg-
ar, skuggasælir stígar milli trjánna, og
yfir þessu öllu hinu bjarti, ótakmarkaði
himin .... ;
pegar Matthildur lieyrði nafn Jakobs
geisluðu augu hennar og hún blóðroðn-
aði:
— Eg hefi séð hann. pað hefir hann
auðvitað sagt yður.
— Hann hefir sagt mér, að eg hafi
ekki haft á röngu aö standa, og líka,
að Matthildur de Préal sé jafn góð og
Matthildur Oliver. Annað hefir hann
ekki sagt mér. Eg veit ekki einu sinni,
hvort hann hefir talað við yðnr.
Matthildur svaraði ekki strax. Henni
fanst hún standa enn á veginum milli
trjánna og heyra orðin: „Eg er Jakob
Mareeau."
— Hann hefir talað við mig einu
sinni, sagði hún að lokum, að eins einu
sinni.

f