Morgunblaðið - 23.01.1921, Page 2

2
MORGUNBLAÐEÐ
MORGUNBLAÐIÐ
Ritstjóri Vilh. Finsen
AfgreiíSsla í Lækjargötu 2.
Sími 500 — PrentsmiSjusími 48
Ritstjómarsímar 498 og 499
Kemur út alla daga vkunar, að mánu-
dögum undanteknum.
Ritstjórnarskrifstofan opin:
Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
Auglýsingum sé skilaö annaö hvort
á afgreiösluna eSa í ísafoldarprent-
ími'Sju fyrir kl. 4 daginn fyrir útkomu
þess blaös, sem þær eiga aö birtast í.
Auglýsingar sem koma fyrir kl. 12, fá
a8 ölium jafnaði betri staS í blaóinu
(á lesmálasí'Sum), en þær, sem síöar
kojma.
Auglýsingaverö: Á fremstu síöu kr.
3,00 hver em. dálksbreiddar; á ö8rum
atööum kr. 1,50 cm.
. VerÖ blaðsins er kr. 2,00 á mánufti.
AfgreiSelan opin:
Virka daga frá kl. 8—5.
Helgidaga kl. 8—12.
NORDISK
ULYKKESFORSIKRINGS A.S.
aí 1898.
Slysatryggingar
°g
Ferðavátryggingar.
Aíalumboðsmaður fyrir ísland:
Gunnar Egilson
Hafnarstrætj 15. Tals. 608.
verksins, er láoið væri fenpið. Var
þetta samþykt í bæjarstj. 26. sept.
1918 með 11 atkv. samhlj. Bene-
dikt Sve;nsson og Bríet Bjarnhéðins-
dójtir greiddu ekki atkvæði. Leitaði
borgarstjóri siðan fyrir sér um lán-
ið, og fyrir miliigöngu Jóns Magn-
lissonar forsætisráðherra fékk hann
og lagði fram 24, des. s. á. tilboð
um 2 milj. kr. lán í þessu s'<yni;
skyldu vextir vera 57»% og útborg-
aQ 9 5°/o- Var lánstilboðið samþykt
f bæj ir.'-tj. 27. s. mán. með 13 : 2
atkv. V.ir nú talið víst að verkið
mundi hifið vorið 1919, en því
miður fór það ekki svo.
I byrjun febrúar 1919 lagði raf-
mag snefndin til að sér yrði heim-
ilað að s -trja við verkfræðingana N.
P. Kirk og Hliðdal um forstöðu
verksins, og samþykti bæjarstj. það.
Kirk var þá erlendis, og var honum
símað um málið, og tók hann Hk-
lega í. En er hann ætlaði að leggja
af stað hingað, veiktist hann, og
•óskaði að samningum yrði frestað.
Kom hann þó seint í apríl, og 7.
maí var nefndinni heimilað að full-
gera samninga við hann, en hann
var þá þegar farinn að kynna sér
staðbætti og áætlanir. Um þetta
leiti fór eg til Færeyja, og kom
aftnr 20, júní. Var enginn fundur
i rafmagnsnefndinni á meðan, en
Kirk héít áfram rannsókn. Var
rannsókn hans lögð fram á fundi
24. túní, og klofnaði nefndin þá.
Við K. Z.msen lögðum til að byrjað
væri þá þegar á bygg’ngu 1000
hestafla stöðvar hjá Artúnum, tveir
nefndarmenn (Þorv. Þorv. og Jón
Baldv.) lögðu til að málinu yrði
frestað þar til séð væri hverja af
stöðu Alþingi þá um sumarið tæki
til virkjunar Sogsins. og fimti nefnd-
armaðurinn, Sv. Bj., vildi Hka frest-
un, en af annari ástæðu. Tillaga
þeirra Þ. Þ. og J. B. var samþykt f
bæjarstj. 3. júlf með 6: 4 atkv. A
fundi rafmagnsnefndar 3. des. 1919
▼ar máhð enn tekið upp, og lagði
meiri hl. (K, Z., J. Þ. og J. Baldv.)
til að ráðist yrði í bvggingu 1000
hestafla stöðvar hjá Artúnum, og var
það samþykt í bæjarstj. 4. s. m.
með 8 :4 atkv. Voru siðan verk-
fræðingarnir Broager Christensen og
Hlfðdal ráðnir verkinu til forstöðu,
og byrjað á þvi í ársbyrjun 1920.
Frá Danmörku.
(Frá sendiherra Dana hér).
Framleiðsla
kðínunarefais
Próf. Raaschau við »Polytekn-
isk Læreanstalt* í Khöfn, hefir
fundið upp nýja aðferð til að
vinna köfnunarefni úr loftinu
Tilraunastöð verður stofnuð á
Amager, og samningar standa
yfir við landbúnaðarrekendur um
kaup á framleiðslu verksmiðj-
unnar.
Fluggambaud Danmerkur
Breska flug ráðuneytið heflr i
hyggju að leggja fastan skerf til
flugsambands milli Lundúna og
Khafnar um Amsterdam.
Hafnar-aukning; í
Danmðrku.
Höfnina í Aabenraa, sem fyrir
1864 var þýðingarmikill liður í
dönskum siglingum, á nú að
auka að miklum mun til þess að
hún standi jafn vel að vigi og
áður.
Samvinna Danmerkur
og Svíþjóðar.
Sænsk kona. .sem fædd er í
Danmörku, frú Clara Lachmann
og búsett hefir verið í Ystad og
Khöfn, hefir látið eftir sig sjóð,
1 milj. kr., sem verja á til að
vinna að góðu samkomulagi milli
Norðurlanda. 7io aí ársvöxtum
á að leggja við höfuðstólinn, sem
stjórna á af nefnd, er sæti eiga
í jafnmargir menn af Dana og
Svía hálfu.
B1H0 leihJauflaiF.
Eg er kr E. Kv. þakklátur*
fyrir svarið. Það er altaf betra
að segja meininguna alla — en
hálfa.
Eg bjóst við þessu svari, hálft
um hálft. Þetta, um gjdlfseign
félagsmanna, sem hr. E. Kv.
álitur of litla, er nú ekki hinn
verulegi grundvöllur félagsins
Þýðingarmestu atriðin í lögum
B. F. R. tel eg þessi.
1. Sá sem hefir íbúð í húsum
Byggingarfél. hefir rétt til að
halda henni æfilangt; og nán-
ustu erfingar eftir hans dag.
Með öðrum orðum maðurinn
d heimili sem hann getur
verið óhultur á. Húsið verður
ekki selt ofan af honum. Því
miður er ekki hægt að segja
það um alla leiguliða að þeir
eigi heimili. En mikið vantar
ef heimilið vantar.
Rafmagn5brautir í norEgi,
Meðan járnbrautarverkfallið í Noregi stóð yfir í haust, rann
brautarlest knúin með rafmagni í fyrsta skifti milli Kristjaniu og
Stabæk. Er verið að gera rafmagnsbraut úr járnbrautinni milli
Kristjaníu og Drammen 0g verkið nú komið alllangt áleiðis Mynd-
in sýnir einn hinna nýju vagna. Þar vantar reykháf og annað
það, sem óaðskiljanlegt er kolajárnbrautunum.
2. Hafi félagsmaður keypt ibúð
sína, og vilji selja aftur, á
félagið forkaupsrétt. Ákvæði
þetta er sett til þess, að ekki
verði »braskað« með hús þau,
er félagið byggir. En allir
vita hvað af því leiðir fyrir
leigutaka.
3. Sá sem greiðir leigu fyrir —
eða kaupir Ibúð í húsum
Byggingarfélagsins, borgar að-
eins það sem íbúðin kostar í
raun og veru. Ekkert um-
fram það — í vasa einhvers
og einhvers.
Enda geta menn athugað leigu
á íbúðum Byggingarfélagsins,
og borið saman við aðrar
ibúðir 8em byggðar hafa ver-
ið á sama tíma.
Þetta þrent tel eg hinn eigin-
lega grundvöll félagsins og býst
eg ekki við að neinn telji hann
óheppilegan — af sannfæringu.
Hitt er fremur aukatriði — með
tillög félagsmanna.
Þegar félagið var stofnað vor-
ið 1919 voru horfur um verzlun
og fjármál öll betri en raun
varð á.
Allir bjuggust þá við batnandi
árferði en í þess stað fór það
versnandi. Enda hafa fleiri fyrir-
tæki en Byggingarfélagið orðið
að draga saman seglin um stund-
arsakir. Eg held líka að það
sé hyggilegra — þó ilt sé — en
að reka alt áfram með ofurkappi
á erfiðustu tímnm
Annars vita það allir, að hverju
félagi er auðveldara um fram-
kvæmdir, ef félagar greiða há
tillög. Slík allsherjar stöðvun á
framkvæmdum og sú sem nú á
sér stað í heiminum hefði ekki
þurft að vera ef öll hlutafélög
gætu fengið eins mikið hlutafé
innborgað og æskilegast væri.
En þeir sem stofnsettu Bygg-
ingarfélag Reykjavíkur litu á
það.^að þeir sem minst hafa efn-
in þurfa «ns og aðrir að njóta
góðra híbýla. Til þess að sam-
eina krafta þeirra manna sem
byggja smáhýsi i holtinu — eins
og hr. E. Kv. talar um — þarf
nú fyrst 0g fremst það skilyrði
að viðkomendur sjdi gagnsemi
Byggingarfélagsins og geti felt
sig við fyrirkomulag þess.
Varla við því að búast að
allir séu fljótir að átta sig á
því, þetta er nýtt hér og nýjar
framfarir eru oft nokkuð lengi
að ryðja sér til rúms, því oftast
verða einhverjir til að dæma
þær »óhentugar* —.
Einmitt á þessum grundvelli
sem Byggingarfél. Rvikur er
stofnað eiga fjárárveitingavöld
ríkis og bæjar að styrkja það —
0g það svo um muni.
19 jan ’21
Þorl. Ofeigsson.
Kaupmannahafnarblaðið »B. T
efndi í haust til fegurðarsam-
kepni fyrir danskar konur. Gáfu
mjög margar sig fram og valdi
dómnefndin 14 af þeim úr hópn-
um og voru þær sýndar á kvik
mynd i einu »Bíoinu« í Khöfn og
voru áhorfendur síðan látnir
greiða atkvæði um hver væri
fegurst. Myndin sýnir þær fjór-
ar stúlkur, sem flest fengu at-
kvæðin.
Þegar eitthvað er sagt, sem
menn vilja ekki heyra, þeim er
illa við, þá reiðast þeir. — Sann-
leikanum verða menn jafnan sár-
reiðastir. Þegar fundið er að
heimskulegum tískusiðum og hé-
gómlegum hugsunarhætti, þá reið-
ast þeir, sem hann er rikastur
hjá. Vissir menn reiðast einnig
ef einhver gerist svo djarfur, að
véfengja ýmsar rikjandi fræði-
kenningar eða erfðakenningar,
sem þeir hafa tekið blindu ást-
fóstri við.
Nú vilja vissir menn endilega
kallast »dýrmenni« og rekja ætt-
artölu sína til apadýranna og
þaðan niður til »Calymene« og
hlaupdýra, og vera í frændsemi
við náhvali, hýenur og mar-
glyttur! Þegar einhver efast um
að ætt þeirra sé svona göfug, þá
reiðast þeir, æpa, emja og Bpita
galli á audstæðinga sína. En
hverjir eiga svona bágt? Það
eru nokkrir andlegir krypplingar,
uppþemdir af sjálfsáliti og ment-
unargorgeir. Þeir þola ekki að
komið sé við kaunin á átrúnað-
argoðum þeirra.
Hverjum meðalmanni ætti að
vera innanhandar að kynna aér
það helzta, sem nýjustu rann-
sóknir hafa leitt í ljós víðvíkj-
andi framþróunarlögum dýra og
jurta, af merkustu »fagmönnum«
í liffræði, lífseðlisfræði, steingerv-
ingafræði, mannfræði og fóstur-
fræði.
Það er varhugavert að hlusta
lengur á Norðurlandaspekingana:
J. P. Jacobsen, Böving-Petersen,
Vilh. Rasmussen, Johan Olsen o.
fl. Þeir hafa dagað uppi. Þess-
ir Mimisbrunnur, sem margir ís-
lendingar ausa vizku sína úr er
ærið gruggugur. —- En A. Breit-
uug og W. Johannsen lesa víst
fáir íslendingar. Þeir vilja held-
ur hina spámennina.
Það er nú langt síðan það varð
»móðins« hér á útkjálka vísinda-
heimsins, að kalla þá menn
heimskingja og fáfræðinga, sem
eigi aðhyltust Darwinstilgátuna.
En þeir verða þá býsna margir
fáfræðingarnir og heimskingjarn-
ir í hóp nafnfrægustu vísinda-
manna. T. d. Virchow, Karl von
Baer, Bischoff, Barrande, W. Jo-
hannsen, Ranke, Berthelot,
Houssay, Weissmann, Török,
Brandt, Köllicker, Spitze, Kal-
mann, Westhoff, Dubais-Raymond,
Semper, Hyrtl, Rutemyer og R.
Owen.
Þessir 20 vísindamenn, sem
hala hafnað og hafna Darwins-
tilgátunni eru alt heimskunnir
• fagmenn* í náttúruvísindunum,
sem fjalla um framþróun líftegund-
anna. En það eru aðeins örfáir
menn af öllum þeim sæg vísinda-
manna víðsvegar um lönd, sem
hafa skilið við Darwin. Margir
Englendingar, einkum eldri menn
fylgja Darwin. En nálega allir
náttúruvisindamenn meðal Þjóð-
verja og Frakka hafna nú Dar-
win. Máské það sé af fáfræði
þeirra ?
Það ætti upplýBtum mönnum
að vera ljóst. að sitthvað er til-
gátur Darwins um framþróun
líftegundanna, eða framþróunar-
kenning (Evulation) Að hafna
Darwinstilgátunni, er ekki hið
sama og að hafna framþróunar-
kenningunni, seiQ er meira en
2000 ára gönaul. Darwins tilgát-
an er aðeins ein af mörgum fram-
þróunartilgátum, t. d. eftir Cuvi-
er, Lamarck, Hillaire, Weissmann
og Biðast en ekki sist stökkbreyt-
ingatilgátu (Mutation) eftir Hugo
de Vries. Hún hefir það til síns
ágætis, að vera í samrærai við
jarðlagafræðina og fósturmynd-
* unarfræðina eða Serres-lögmálið.
í S. Þ.