Morgunblaðið - 07.05.1921, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
Ritstjóri Vilh. Finsen
Sími 500 — PrentsmiCjusími 48
AfgreiÍSsla í Lækjargbtu 2.
Ritstjómarsíma: 498 og 499
Kemur út alla daga vkunar, aS mánu-
d%um undanteknum.
Rítstjórnarskrifstofan opin:
Virka daga kl. 10—12.
Helgidaga kl. 1—3.
Auglýsingum er e k k i veitt mót-
taka í prentsmiöjunni, en sé skilað á
aígr. fyrir kl. 4 daginn fyrir útkomu
þess blaðs, sem þær eiga að birtast í.
Auglýsingar sem koma fyrir kl. 12, fá
atS öllum jafnaði betri stað í blaðinu
(á lesmálssíCum), en þær, sem síðar
koma.
Auglýsingaverð: Á fremstu síðu kr.
3,00 hver cm. dálksbreiddar; á öðrum
stóðum kr. 1,50 em.
Verð blaðsins er kr. 2,00 á mánuðL
Afgreiðslan opin:
Virka daga frá kl. 8—5.
Helgidaga kL 8—12.
NORDISK
ULYKKESF ORSIKRINGS AS.
af 1808.
Slysatryggingar
Ferðavátryggingar.
ABalumboðsmaður fyrir íaland:
Gunnar Egilson
Hafnarstr»ti 15. Tala. 608.
bygði pólitík sína á samvinnufé-
lögunum.
Samvinnufélagalögin eru nú af-
greidd sem lög frá Alþingi og Tím-
inn hefir unnið stóran sigur. Fyrir
tilstilli blaðsins láta samvinnufélög
in undirbúa frumvarpið og koma
því á framfæri, sem þingmanna-
frumvarpi. Á hálfum öðrum mán-
uði frá því frumvarpið kom fyrir
aimenningssjónir er það afgreitt
frá Alþingi og fer nefndarlaust —
á einni viku — í gegnum neðri
deild. Það »r frumvarp sem er
ruadirbúið af þeim félögum sem
lögin eru um, og Tíminn er svo
óskammfeilinn að bera það fram
sem afsökun fyrir því, að málið
fór nefndarlaust gegnum neðri
deild, að frumvarpið hafi verið
svo vel undir búið. Því verður ekki
neitað, að það er alveg sérstakur
undirbúningur: Lög um samvinnu-
félög, undirbúin af samvinnufélög-
unum sjálfum. Eg geri ráð fyrir
að það séu ekki mörg löggjafar-
þing, sem sætta sig við slíkan und-
irbúning.
Annars er það í fullu samræmi
við aðra framkomu blaðsins, að
það forðast að koma nálægt kjama
málsins og afleiðingum laganna.
Það virðist jafnvel að Tímanum
standi beigur af Iþeim sigri sem
hann thefir unnið, og er ekki ó-
eðlilegt að svo fari fyrir honum,
ei hann athugar nánar afleiðing-
a) nar.
Það sem Tíminn hefir lagi til
þessa máls era slagorð ein og til-
raunir til þess að villa monnum
sýn í aðalatriðum málsins. Eitt
dæmi af mörgum er hveraig blaðið
snýst við ummælum aðalritara
sænsku samvinnufélaganna, ^sem eg
tilfærði í grein minni. Ekki eitt
orð um ummæli mannsins, að eins
orðaflóð 'um hver ágætismaður
þetta sé, og óvænt upplýsing um,
að Tíminn fari í smiðju til hans.
Alt er þetta að vísu mjög fróðlegt,
en kemur bara málinu ekkert við;
eg tilgreindi ummæli mannsins
einmitt af því að hann var sam-
vinnumaður, og væri æskilegt að
Tíminn tæki þau til athugunar.
Tíminn hefir beint til mín þrem-
ur fyrirspurnum út af grein minni
og mun eg í þetta skifti svara fyr-
irspurnum blaðsins, þar sem þær
þó snerta að nokkru leyti aðalat-
riði málsins; annars mun eg ekki
eltast við slíkar fyrirspurnir með-
an blaðið yfirleitt forðast að rök-
r&ða málið.
1. Tíminn spyr hvort nokkuð aé
því til fyrirstöðu að versiunar-
ráðið komi því til leiðar, að kanp-
menn skili viðskiftamönnum sín-
jum „tekjuafgangi“ þeim, sem
1 verða kann um hver áramót, eins
og kaupfélögin gera. Þá verði
ekki lögð gjöld á gróða sem ekki
er til.
2. Út af því, að eg í grein minni
fullyrði, að skattfrelsi samvinnu-
félaganna muni verða til þess, að
kaupmannastéttin líði undir lok,
spyr blaðið :Hvers vegna lifir kaup
mannastétt góðu lífi t. d. í Dan-
mörku og Englandi, þar sem sam-
vinnufélög hafa starfað áratugum
saman og búið við betri kjör í
j skattamálum heldur en farið er
' fram á í samvinnufrumvarpi því,
sem nú liggur fyrir Alþingi.
3. Loks spyr Tíminn: Hvers
vegna ættu samvinnufélögin á ís-
landi að þola ómótmælt óhagstæð-
! ari og ranglátari skattalöggjöf
heldur en frændþjóðir okkar og
nábúar?
j Ad 1. Verslunarráðið er að sjálf-
sögðu mjög fúst til að vinna að
því að kaupmenn fái sömu aðstöðu
og samvinnufélögin. Verslunarráð-
ið vill gjarna fá aðstoð Tímans
til þess að koma því í kring með
lögum, að kaupmenn skili við-
skiftamönnum sínum „tekjuaf-
gangi“ iþeim er verða kann um
hver áramót, en þeir verða þá líka
að fá sömu réttindi og samvinnu-
félögin, að mcga skila t a p i því,
.sem kann að verða um hver ára-
mót. Annars vil eg vinsamlega
ráða spyrjandanum að lesa sam-
vinnufélagalögin, og kynna ser,
hvernig tekjuafgangi er „skilað“.
Ad. 2 og 3. Annað hvort er
spyrjandinn (hr. X) sérstaklega
fáfróður í þessum efnum eða 6-
venju óskammfeilinn. í Danmörku
í eru „opin“ samvinnufélög (þ. e.
i þau sem einnig versla við aðra en
i félagsmenn) skattskyld af allri
! starfsemi sinni og hafa þannig
engin sérréttindi og í þessum
flokki er mikill hluti dönsku kaup
félaganna. Með samvinnufélaga-
lögunum er einmitt þessum félög-
I um — sem samvinnumenn leggja
j mest upp úr — veitt skattfrelsi,
* og þar með alveg einstök sérstaða.
Á Englandi hafa alls engin sam-
vinnufélög sérstöðu í skattgreiðslu
til sveitar- og bæjarfélaga. Með
öðrum orðum sérréttindi samvinnu
félaganna hér er miklu víðtækari
en bæði í Danmörku og Englandi
og er því furðulegt að nokkur
skuli leyfa sér að spyrja jafn
borginmannlega á svo sviknum
grundvelli. Jafnvel þótt sérrétt-
indi samvinnufélaganna séu miklu
minni í Danmörku og Englandi
heldur en hér, er þó sífelt að
þrengja að kaupmannastéttinni í
þessum löndum, og hvað mun þá
hér, þar sem kaupmannastéttin
er ung og hefir litla festu fengið.
G. Ó.
Tillaga hinna fjögra þingmanna
úr peningamálanefnd, um að skora á
stjórnina að leita sér traustsyfirlýs-
ingar hjá Alþingi, var til umræðu í
neðri deild í gær. Þess má geta, deild
armönnum til maklegs lofs, að um-
ræður urðu mjög stuttar.
Eiríkur Einarsson hafði framsögu.
Talcii hann tillöguna fram komna til
verndar þingræðinu, sem nú væri í
hættú statt. pingið gæti ekki starfað
vegna óvissunnar um meöferö stjómar-
innar á helztu málum.
ForsœtisráSherra: Tillagan er einn
liður í starfsemi stjómarandstæðinga,
framhald af tilraunum þeirra til þess að
koma stjóminni frá. pessi aðferð er þeir
ætla að beita nú er keimlík framferöi 1.
þm. Rangæinga, er hann flutti trausts-
yfirlýsingu er hann greiddi sjálfur at-
kvæöi á móti. Tvent er þaö, sem ástæöu
gefur til stjómarskifta. Annað, að
stjórnin fái vantraustsyfirlýsingu frá
öllu þinginu og hitt að stjórnin sé á
öndverðum meið viö meiri hluta þings-
ins í mikilsverðum mólum. Hefi lýst
því yfir, að stjórnin heimtaði að van-
traustsyfirlýsing yrði borin undir báðar
deildir ef fram kæmi. Hvað snertir
skoðanamun milli þings og stjórnar,get
jeg ekki kannast við að hann hafi orðið
starfsemi þingsins til fyrirstöðu. Stjórn-
in hefir borið fram ýms stórmál á þessu
þingi og hefir enga ástæðu haft til þess
að kvarta undan meðferðinni á þeim.
Eitt stórmálið er óleyst enn: bankamál-
ið, og gæti það enn ef til vill orðið á-
greiningsefni milli þings og stjómar.
Eg er ófáanlegur til þess, að láta stjóm-
arandstæðinga segja mjer fyrir um það,
hvenær eða hvort stjómin skuli leita
trausts þingsins og getur stjómin því
ekki tekið þessa tillögu til greina, á þann
hátt sem flutningsmenn fara fram á, þó
hún yrði samþykt. Réttara hefði verið
að Ed. hefði einnig fengið að láta uppi
álit sitt um þessa tillögu, úr því hún
kom fram. — En með þessari tillögu
er um meira en vantraust að ræða, sem
se um það, hvort háttvirt deild vilji taka
upp þann sið, sem að minni vitund er
a.veg óþektur áður, að stjórnarandstæð-
ingar, þá er þeir ekki hafa atkvæðamagn
til þess að koma fram vantraustsyfir-
1 f.ingu á þinglegan hátt, geti hvenær
sem er heimtað traustsyfirlýsingu til
handa stjóminni, hjá þinginu. Vilji
háttvirt deild samþykkja þennan sið,
mun ráðuneytið biðja um lausn. pað
vill hvorki láta andstæðinga sína skipa
str fyrir á þennan hátt, né taka á móti
grímuklæddum vantraustsyfirlýsingum.
Jakob Möller mótmælti því að þingið
hefði farið vel með allar tillögur stjóm-
arinnar og nefndi tvær atkvæðagreiðsl-
ur, sem gengið hefðu stjóminni á móti.
Tillagan væri ekki vantraustyfirlýsing,
tilefnið til hennar væri þaÖ að í pen-
ingamálanefndum þingsins væri að eins
2 fylgjandi stjóminni en 6 beinir mót-
stöðumenn. Nefndinni væri því þýðing-
arlaust að halda áfram störfum ef
stjómin sæti. pótti þingmanninum óvið-
urkvæmilegt af stjóminni að neita að
taka tillöguna til greina ef hún yrði
samþykt.
I
Nokkur frekari orðaskifti urðu
milli forsætisráðherra og Jak. Möller
áður en gengið var til atbvæða. Var
tillagan feld með 14 atkv. gegn 12
og sögðu þessir nei: B. H., E. þorg.,
: Hák. Kr., Jón Auðunn, Jún Sig.,
Jón Þorl., Magn. Guðm., M. J; Kr.,
|P. J., P. Ottesen, Sig. St., St. St..
j Sv. Ól., Þór. Jónsson. Ólafur Proppö
var veikur.
'■■arw'iMM—
Jarðarför Þórarins Böðvarssonar verzlunarmanns, frá Seyð-
isfirði, er ákveðin laugardaginn 7 þ m. kl. 1 og hefst með hús-
kveðju á heimili hans Grettisgötu 20 C.
Vandamenn og systkyni
Innilegar þakkir öllum þeim er sýndu mér hluttekningu
við fráfall Guðlaugs sonar míns.
% Margrét Sæmundsdóttir
Járngerðarstöðum í Grindavík.
S. I. |. s. I.
Knattspyrnumót Islands
hefst 22. júni n. k. á íþróttavellinum. Kept verður um »Knatt-
8pyrnubikar íslands* gefin af Knattspyrnufél. »Framc áaamt 11
heiðurspeningum. Haudhafi er Knattspyrnufél. *Vikingur«.
Þátttakendur g»fi sig fram fyrir 15. júní við
stjórn Knattspyrnufél. „Fram(1.
Er atkvæðagreiðslan sigur fyrir
stjórnina og er nú tæplega að búast
við því að andstæðingar hennar fari
oftar á stúfana á þessu þingi.
--------0--------
Frá Danmörku.
(Fri sendiherra Dana hór).
Verkamáladeilumar í Danmörku,
Deilunum milli verkamanna og
vinnuveitenda er nú í raun og
veru lokið. „Soeial-Demokraten“
flytur 30. apríl langa grein um
málið, og er fyrirsögnin: „Barátt-
unni miklu er lokið. Vinnan kall-
ar“.
\
Radíumkaup Dana.
Talið er að 1J4 mi'ljón kr. hafi
safnast til radíumkaupa, við fjár-
söfnun þá, er farið hefir fram um
land alt. Hafa tveir læknar verið
sendir til Englands til þess að
kaupa radíum í London eða Man-
chester.
Grænlandshátíðin.
í fyrradag (3. þ. m.) var haldin
hátíðleg 200 ára minning þess, að
Hans Egede kom til Grænlands og
stofnaði nýlenduna Godthaab og
fór fram guðsþjónusta í öllum
kirkjum Grænlands í tilefni af
þessu. I Frelsarakirkjunni í Krist-
jánshöfn í Kaupmannahöfn var
konungsfj ölskyldah og fulltrúar
stjómar og þings við guðsþjón-
ustugerð, og sama dag var afhjúp-
að líkneski Hans Egede við
Nikolaj kirkju, en þar var hann
prestur er hann kom frá Græn-
landi.
Lyfjafræðingaverkfall í Danmörku
Á sunnudaginn var hófst alment
verkfall aðstoðarmanna í lyfjabúð-
um, í þeim tilgangi að fá hærri
laun. Lyfsalarnir ætla að reyna að
annast vinnuna sjálfir fyrsta
kastið.
I
Uppeldi bama.
í júlí næstkomandi verður þing
lialdið í Kaupmannahöfn til þess
að ræða um alt viðvíkjandi upp-
eldi barna. Verður þetta fjölmenn-
asta þing, sem haldið hefir verið
á( Norðurlöndum um þetta mál, og
búist við að þátttakendur verði
5—600.
-------0--------
,0lt er sott sijiiir Ma'.
Göfugir raenn gera kröfur
til sjálfs sín, hinir til ann-
ara. —
Kungfutse.
Þegar villimenn verða fyrir ó-
happi, setja þeir alt á annan end-
ann til þess að komast fyrir hver
sé valdur að því. Bíði svertingja-
kongur ósigur, eru minst tíu gaml-
ar konur hrendar fyrir galdra. En
auðvitað ekki konungurinn eða
liðsforingjarnir. Þessi ósiður á sér
djúpar rætur. Því óþroskaðri sem
maðurinn er, því umhugaðra er
honum að koma sökinni á aðra.
Allir vilja verða hamingjusamir,
en þeir ætlast til, að aðrir leggi
þeiin lánið upp í hendumar. Þeir
hugsa aldrei um, að það er undir
þeim sjálfum komið. Þeir halda
að gæfan verði keypt fyrir pen-
inga, rétt eins og maður kaupir
sér á fæturna. Þegar þeim finst
(og það oft ekki að ástæðulausu)
lífið vera lánlaust og armæðusamt,
þá eiga aðrir sök á því. Þeir vilja
láta mata sig eins og fuglsunga,
og þurfa ekki annað en rétta haus-
inn upp úr hreiðrinu og gapa.
Það er heróp tíðarandans, að
allir eigi tilkall til gæfunnar. Og
það er skylda þeirra lánsömu að
sjá um að allir verði það. Þessa
kröfu gerir hinn heimski fjöldi til
hins hyggna minnihluta. En hver
er í raun og veru gæfumaður? Það
er áreiðanlega gæfuvegur að vera
iðjusamur, en minnist ekki á það
við hinn lata. Segið heldur ekki
drykkjumanninum, að það sé gæfu
logra að vera hófsmaður. Hann er
ekki alveg á því, Eða þeim sem
grætt hefir fé óheiðarlega, en fær
ekki notið þess? Það er til lítils
að segja honum, að ráðvendni sé
gæfuvegur.
Nei,f það er auðveldara að
heimta. Það er þess vegna að allar
stjórnbyltingar til þessa dags hafa
endað með andlegu gjaldþroti. Ein
stéttin gerir kröfur til annarar.
En fjöldinn gerir engar kröfur
til síjálfs sín.