Morgunblaðið - 07.01.1922, Blaðsíða 2

MORGUNBLAiIt
MeSalhíeö
Vígfærir °/c
Veik likarnsbygging
Hæð nýliða í Noregi (22. ára).
1855-59 1878-82 1883-87 1888-92 1893-97 1898-1902
168,7
var rnikill. 524 inaniis mistu líi'ið og,
1264 særðnst. En í öllu Englandi ljetu'
1570 manns lífið við loftárásir en
4041 særðust, og kemur því iþriðjung-
ur á Lundúnaborg. Miklu fleiri láta
lífið við slvs á götum borgarinnar
á einu ári, en alls við loftárásirnar
þau þrjú ár, sem þær stóðu yfir.
Síðan 1902 fiefir meðalhæðin er það í verslunarmálum, búnaöi,; Árásirnar höfðu enga hernaðariega
haldið áfram að vaxa, svo að nú er fiskiveiðum, iðnaði og ekki síst þjóð- þýðingu, hið eina sem með þeim vanst
168,8 169,1 169,6 170,1 170,1
52 58 65 66 67
8.6 6.0 3.3 2.3 2.1
pnnd. Mannskaðinn við loftárásirnar
Wm
I : ■'*}■■■ JL
hún um 172 sentim. Það lætur nærri
að Norðmenn liafi hækkað um 1
uiillim. á ári síðan farið var að mæla
uni miðbik síðustu aldat. Sama er
að segja um Svía og Dani. Þær þjóð-
ir hafa sífelt farið hækkandi undan-
farna áratugi. Því fer því fjarri,
að það sje rjett, sem margir hyggja,
að mönnum fari sífelt aftur. Þeim
fer áriðanlega fram, og kynslóðin
er bæði að verða hærri og hraustari
en hún var fyr. Heimurinn fer batn-
andi, þrátt íyrir alt.
Ekki vita menn með vissu af
hverju þessi mikla framför stafar,
en það er álit allra, að hún stafi af
betra viðurværi, betri húsakynnum
#g’ lífshögum yfirleitt. Það er ekki
fjelagsmálum. Men eru á eftir, vita var [Þa^> úrepa og særa saklaust
fátt, sofa og steinkrjóta um hábjart- j f6,k’ *ln en?an >átt tók f ófriðnum.
an daginn, tala svo um, hvað bann- j
lögin sjeu bölvuð eða launin lág á j
milli dúranna. Og það eru einmitt j
mentuðu mennirnir, leiðtogarnir, sem1
áttu að vera og eru, sem sofa þaxmig i
og lirjóta! — Það getur enginn ætl-!
ast til að alþýðan, sem ekki kann út- J
lendu málin, sje á verði í þessum1
efnum. Ef vjer förum á hausinn og
alt kemst í óreiðu, þá er fyrst og
„ og áður hefir verið getið hjer í blað-
tremst mentuðu monunum um að .
Ejámálaráðuneytinu danska telst
svo til, að ef skattafrumvörp þau,
sem nú liggja fyrir ríkisþinginu,
eins og
lifðu við lítinn kost og hálfgerðan
sult víða hvar. Það var ekki ein-
gÖngu á Islandi að þröngt var í búi
j, útmánuðunum og í illu árferði.
Þetta gekk svo á öllum Norður-
Wndum. Hagurinn hefir nú um lang
an tíma farið sífelt batnandi, og
jafnframt komið hornahlaup á fólk-
ið, ef svo mætti segja. Nú er eftir
aö vita hvort öllu fer ekki aftur þeg-
ar harðnar að og fólkið fari aftur
hafa þau, en notuðu þau ekki fyr;
en alt var um of seinan,
Nússarnir.
Til hvers er það. Eftir þennan
úrdúr (jeg bið n
tægilega jeg þar
, , , v inu, verði samþykt, muni tekjur og
kenna, sem hotðu augun eða bar að ...
gjöld rikisins standast nokkurnveg-
inn á. Við fyrstu umræðu tolllag-
anna komu fram allmiklar aðfinsl-
ur út af fumvörpunum, einkum frá
« w „ —-----...... , , . , Korsgaard, frummælanda íhalds-
ýkjalangt «. NorKuriandaUúar b» " “k“ •"*» Iloktsi„s „E Ove Rode, trrnnm*
i;r*..íía-:— i—^ __ \ægilega jeg þar hefi komisc að „
v anda frjalslynda flokksms. Eru
orði) sny jeg mjer attur að mann- ■ ...
.. _ „ •,•*., 1 írumvorpm enn rædd at miklukappi
mælmgunum. Það er mikið verk og , .. *
þreytandi að mæla mörg hundruð ' t(dbs>molnu-
manna og rannsaka og margur mun ^b^^^^sassaBassaasaaaum
spyrja: til hvers er það, hverjum
kemur slíkt til gagns 1 Svara má, að
úr því vjer mælum hæðina á hestum
vorum, nythæð kúnna, þyngd dilk-
anna 0. fl. viðvíkjandi húsdýrum ,
vorum, þá muni sjálfur landslýð-
aC lækka í lofti. Víst er um það, að urinn ekki minna virðl ekkiófró«-
efcki getur þessi hækkun haldið enda- jlegra að vita nm þrif hans °S >roska’
laust áfram, því að þá yrðu menn1 at^erfi hans tU líkama °S sálar’
bráðlega að risum. Sennilega hafa!heldur en truntanna °S befjanna,
þjóðirnar hækkað og lækkað á víxl,
þó óljóst viti menn um þetta fyr á
SLdurn. Þar er ekki eftir öðru að
f&ra en beinum, sem fundist hafa í
gröfum og dysjum. Þau benda til
þess, að gömlu Noðurlandabúar,
víkingarnir og forfeður þeirra, sem
mikið er látið af .í sögum vorum,
hafi ekki verið yfirleitt miklir vexti.
Eftirbátar allra. Jeg sagði fyr að
atlar siðaðar þjóðir hefðu verið
rannsakaðar vandlega af mannfræð-
ingum. Eina undantekningin, sem
jeg veit um, eru íslendingar. í þessu
sem flestu öðru höfum vjer verið
eftirbátar allra. Enginn veit með
Beinui vissu um hæð, þyngd eða lík-
amsgerfi íslendinga, enginn um
stærð og vöxt barnanna, yfirleitt
ekki neitt er að þessu lýtur. Vjer
höfum haft nægta nóg af læknum
og embættismönnum, sem nokkra
skyldu höfðu til þess að leysa slíkt
starf af hendi,og nógan tíma,en tvent
vantaði: áhuga og þekkingu. Svo
se*n ekkert hefir verið til af bókum
hjema í þessum fræðum, og þaðan
af síður tímaritum, svo enginn gat
vitað neitt um hvað gerðist, ekki
ekiusinni hjá nágannaþjóðunum,
s«n oss voru skyldastar. Og það
kærði sig enginn um að vita það!
— Það er því miður ekki svo í raann-
fitteðinni einni, sem þetta gengur svo
bjá oss. Það gengur á sama hátt í
4estum greinum. Jeg skal ekki hrósa
hnknunum, —þeir eru ekki svo vak-
aadi, sem þeir ættu að vera, —
m svo langt eru þeir þó komnir, að
ilt þykir í Reykjavík, ef ekki næst
í útlendu læknaritin á mánuði
hverjum(um 30 eru keypt, en mættu
minst vera 100), en hitt hefí jeg
aft reynt, að útlend lög, jafnvel frá
Norðurlöndum, eru hvergi til heima,
þó þau sjeu 3—4 ára gömul,og svona
er þetta í flestum greinum. Þannig
Það er skömm fyrir oss að vita ekki
hvort vjer stöndum framar eða aft-
ar en nágrannaþjóðirnar að líkam-
legu atgerfi, hvort kyni voru svipar
mest til Norðmanna, Dana, Ira eða
I
annara, hvort það er þrælaætt eða|
höfðingja, sem landið byggir, hvort.
kyn manna er svipað í öllum hjeruð-,
,1' ■
1
ii '■''.- .
/
Ove Rode.
þau til frambúðar. Var hann mjög
kæmist í framkvæmd, því það hefði
þá breytingu til bóta í för með sjer,
að tollarnir væru miðaðir við verð,
vörunnar, en ekki þvngd.
Einna mestar hafa umræður orð- j
ið meðal almennings um veitinga-;
húsaskattinn. Iíann er 10% af verði
sem íslaud, (Skrímslið góða),
Feigshólma-feðga, Sigurð í Sef-
gerði, Klerkinn í Möðrudal eg fb>
sem sýnir, að hann er ekk við
eina fjöl feldur.
Sum kvæði Stefáns eru full af
gleði og einlægri ihrifni og ást á
j lífinu og mönnunum. Og náttúran
J er honiun lífslind, eins og ölluia
hrifnæfum mönnuin. í kvæðinU
! „Bjartar nætur“ kemur þessi lífs-
ást greinilega í ljós:
Eg vík með glöðu ,vori í för
og vetrarkuflinn af mér ríf, 1
eg leik mér dátt af angan ör,
• eg elska þetta jarðarlíf!
| 1 þessu kvæði er margt fallegt:
1 hrein náttúrugleði og fögnuður yfir
1 tilverunni. En það er of langt, of
stjomannnar.1 .* , , ,
'itið þryst saman.
„Feigshólma-feðgar ” er ágætt
en skýrir drættir. —•
harðorður í garð
Vildi þó stuðla að því, að ýms frv.
einkum þó tolllagafrumvarpið,1 jcvægj T fáir
, Feiknum hafsins er vel lýst með
þessum eiuföldu orðum:
JloLskeflur hrynja
um hafdjúpin víð.
Vestan gúlpur garró
og grenjandi hríð“.
Stallbræður“ eru gott sýnis-
þess, sem menn neyta á veitingahús-' horn þess valdg> sem Stefán hefir.
um, og er krafinn mn sjerstaklega. yfir málinu og. hve létt hwlTlm
Þjonar á veitmgakúsum eru æfir yeitLst að stikla á dýru rími sv0
yfir þessum skatti og segja að hann hvergi brjálist áhersla eða hugs.
mnni koma hart niður á þeim, og uu .
að gestirnir muni flestir borga skatt-
Korsgaard
Korsgaard taldi það aðaltilgang
um eða ekki 0. fl. o. fl. Auk þessa skattalaganna að fá jafnvægi á
getur orðið beint gagn að slíkum tekjur 0g gjöld ríkisins. En stjórnin
rannsóknum. Ef fólkinu fer aftur hefði ekki farið þá leið að þessu
að hæð og atgerfi, ef börnin ná ekki markmiði að lækka útgjöldin og
eðlilegum þroska eftir aldri, þá er spara lieldur þá að hækka tekjurnar.
þetta mikil aðvörun og hvetur til Heinu skattarnir væru nú orðnir
þess að hefjast handa, getur jafn- svo háir, að þá mætti ekki auka úr
vel gefð leiðbeiningar um, hvað að >ví 80111 nu v*ri, °g >á væri ekki
sje. Annars áttum vjer aðeins um annai’ vcgur til tekjuauka en óbeinir
tvo kosti að velja: að rannsaka fólk- skattar. Krafðist hann þess, að beinu
ið sjálfir og láta útlenda fræði- skattarnir væru færðir niður, því
menn gera það, láta þá ferðast hjer velmegunin, sem þeir bygöust á, væri
um og mæla það, eins og hverja aðra Ul' sögunni og að útsvörin væru orð-
villimenn. Mjer þótti lítill sómi að 111 svo há, að flestir þyldu ekki hina
því fyrir Háskólaun að bíða eftir háu skatta til ríkisins í ofanálag.
þessu, og fór að mæla menn, þó Ennfremur kæmu beinu skattamir
þekking mín á mannfræði værimjög flhaf ranglátlega niður, á bæjunum.
af skornum skamti. Nú er eftir að dró ræðumaðurinn mjög í efa,
vita hvað kemur upp úr kafinu, a® tekjurnar, samkvæmt frumvörp-
þegar rannsiíkn minni er lokið. unum, yrðu eins miklar og áætlað
væri, og kvað sennilegt, að 100 milj.
---------0--------- kr. tekjuhalli yrði á fjárhagsreikn-
ingi næsta árs, þó 'skattafrumvörpin
gengju í gildi. Stafaði halli þessi
Loftárásir. einkum af því, að tekjurnar mundu
------- verða 60—70 miljón kr. minni en
Engri borg reyndu Þjóðverjar jafn áæt.lað.
þráfaldlega að granda með loftárás- ()ve Rode fanu >að frv. einkum
um a stnðsarunum «ns og London. , . ,
Árangurinn varð ekki að sama skapi 11 orattu’ a® >au bygðust ekki a.
og skemdir þær, sem Þjóðverjar unnu neinni stefnu, og mynduðu ekkert
á borginni námu ekki eins miklu og kerfi. Kvað hann stjórnina áætla
kosþiaðurinn við flugferðirnar til Eng tekjurnar samkvæmt frumvörpun-
la~ds*, . w . um 405 milj. kr., án þess að hafa
Samkvæmt skyrslum, sem nú hafa ,
verið g-efnar út um loftárásirnar, hafa n°kkra hugmynd um hvað hún væri
174 hús verið gereyðilögð og 619 mik- að aætla. Alt væri gert út í bláinn.
ið skemd, en nokkur þúsund hús Stjórnin bæri nú fram skattafrum-
skemd smávægilega. Meðal skemdra vorp er samhljóða væri i)ráðabirgða.
husa var aðalsimastöðm, jámbrautar- lx„ r, , , ... . , .
stöðvarnar• í Liverpool Stroet og St. l0RUm’ er Zahlesstjormn hefði sett.
Paucras og St. Páls kirkjan. Skaðinn Þa hefðl Neergaard hamast gegn
er alls metinn á 2.042.000 sterlings- >eim, en nú vildi hann sjálfur hafa
inn með því, sem þeir hefðu annars
gefið í vikalaun. Samþyktu þjónar.
nýlegd á f jölmennum fundi í Kaup-'
mannaliöfn, að hafa samtök um, að
neita að kref ja inn þennan skatt, I
þó hann yrði lögteiddur, og sendu
áköf mótmæli til þingsins. Skattur
þessi er áætlaður 15 milj. kr. á ári, ■
Eg gengna tíð í ljóma leit
ljósa sali tjalda,
er æskan vildi ör og heit
yfir djúpið kalda
beinan byr halda.
— Brjótast til valda.
Síkvik sæ-alda
svall með blik falda.
Tvö kvæði -eru í bókinni, sem
erleudis.
Óöur einvrkjans.
en kunnugir menn fullyrða, að það
sje mikils til of lágt, og að það muni PÍPanmeyÍum «g hinum svokölluðu
sönnu nær, að hann nemi 50 milj. siðavondu monnum mun >-vk'ta
Er það mikið fje, og kemur hart belorð' Það eru 'kvæðin ”Þlð fyT‘
niður á þeim, sem borða að staðaldri ir^fið“ °» „Klerkurinn í Möðru-
á veitingahúsum, en það er altítt dal' ”Þlð ^rgefið" segm frá
(fundi skúldsins og ungrar meyjar,
■ þar sem „bæði voru förufuglar
, og frjáls um orð og verk“. Ehi
' „Klerkurinn í' Möðrudal“ er ort-
; ur út af þjóðsögunni um það, sem
j gerðist í Möðrudal, er „plágan
mikla“ eyddi bæinn og um hvarf
’prestsins, og gefur Stefán skýr-
ingu 'á því, hvað af honum hafi
1 O'ðið:
En veistu þá afdrif
bins vígða manns?
aÓ konurnar konm
eitt kveld til hans.
Hann svifti þeim upp í
við sængurstokkinn
og lék úr sér lífið
og leið inn í flokkinn.
leiki, heitar tilfinningar, hrein-' Það er að nokkru leyti eðli-
skilni, dirfska og bragsnild ein- legt, að einstaka manni falli all-
kenna þau. Yfir þeim öllum hvílir ur ketill í eld við 'þá dirfsku og
hreinn og tær blær, þó misgóð séu' hreinskilni, sem kernur fra.m í
að efni. Og honum fatast aldrei þessum tveimur kvæðum. íslensk-
léttleikur yfir torfærur ríms 0g ar bæ'kur hafa verið gersneyddar
stuðla, svo oft er fagur söngva- >Vllíkri bersögli. En ekki þarf
hreimur í sumum Ijóðum hans. hmgt að leita í bókmentir annara
Að lesa sum bestu kvæði hans er >.i°ða, til þess að finna annað
eins og að ganga um f jallshlíð'eins- M'a strax benda á þá Ham-
Stefán frá Hvítadal: Óð-1
ur einyrkjans. Ljóð. 400 >
tölusett eintök.
Ljóð Stefáns frá Hvítadal eni
ekki bardagaljóð. f þeim er ekki
neinn vopnagnýr frelsis- og ætt-'
jarðarsöngvamna né arnsúgur|
hvatningarkvæðanna. Hann forð-
a.st að jafnaði sterk orð. En inni- j
og anda að sér gróðurilmi og vor-
blæ.
Mönnum ber ökki saman um
sun og Fröding.
Besta kvæðið í þessari bók Stef-
áns mun vera, Líf‘, síðasta kvæðið
það, hvort þessi síðari bók hans,jÞað er ort af dÍuPri tilfinningu
„Óður einyrkjans“ sé betri eða
vorri en hin bókin hans, „Söngvar
förumannsins“. En um það verður
ekki deilt, að hann hefir fært út
lsndnám sitt í efnisvali. í Söngv-
um förumannsins1 orti 'hann svo
að segja aðeins um eitt efni:sj>álf-
an >sig í ýmsum aðstæðum og þau
hughrif, sem þær aðstæður sköp-
uðu. En nú kveður hann um ýms
efni utan við hann sjálfan, svo1
0g í því birtist óvenjulega næmur
skilningur á gildi þrautanna fyr-
ir þroska mannsins og fjölbreytni
lífsins. Og í því er skáldið sátt
við sorgir og böl og biSur u®
meira af því, svo fylling lífisiu®
aukist:
(lamalt böl hefir bætst,
á hvert böl er nú sætst;
þá komts hróður minn hæst,
þá var heiðið mér næst.