Morgunblaðið - 27.04.1922, Side 1

Stofnandi: Vilh. Finsen.
Landsblað Lögrjetiar
Ritstjóri: Þorst. Gíslason..
9. árg., 142 tbl.
Fimtudaginn 27. april 1922.
ísafoldarprentsmiðja h.f.

Gamla Bió
tm
Sænski stórbóndinn.
Gullfallegur sjónleikur i 5 þáttum eftir Gustaf Molan-
der, tekin af Palladium Film Stockholm.
Aðalhlutverkið, stórbóndann, Sören Þorbjörnsson, leikur:
Egill Eide. önnur hlutverk leika hinir ágrn'tu leikendur:
Vínifrid Westower, August Paline, Uno Henning
og llanda Rothgardt.
Mynd þessi er eins og sænskar myndir eru viðurkendar
fyrir, fyrsta flokks i alla staði, bæði hvað efni, leiklist, útbún-
að og fagurt landsiag snertir.
Aðgöngumiðar kosta aðeins kr. 1,50, 1,00 og 0,50
Mótorar
fyrir steinolíu og benzín, 10,3 og 1 hestöfl, eru til sölu með tæki-
færisverði. Isafoldarprenfsmiðja h.f.
Nótubækur
(tvíritunarbækur) tölusettar, fást á iager á skrifstofu ísafoldar og
kosta 60 aura stk.
Ef teknar eru 100 bækur eða meira : 50 aura stk.
Allir
þurfa að koma á
hinn sfóra
Ðasar
sem Hjálprœðisherinn
heldur fimtudag, föstu-
dag og laugardag (27.—
29. april) á hverju kvöldi
kl. 8-10.
— Aðgangur aðeins 25 aura. —
Ennfremur er Basarinn opinn
sömu daga frá kl. 4—6 e. h.
Okeypis aðgangur.
— Drátturinn kostar 35 aura. —
Engin núll. — Góðir munir.
Jóns Þorlákssonar um Spánarmálið í
neðri deild Alþingis 22. apríl 1922.
Þetta mál er því miður lagt
þannig fyrir af hv, nefnd. vænt-
aulega með fullu ‘.amþykki nú-
verandi st.iórnar og því í rauninni
á hetmar ábyrgð, að þingmenn
eiga líklega einskis annars kost
en að samþykkja frv, eins og það
er. Neí'iidin hefir setst 4 stjórnar-
frv., svo að þeir, sem heldur vildu
samþykkja. það en þessa bráða-
birgðaúrlausn nefndarinnar ,eiga
þess engan kost, ; og finst mjer
þetta tæplega verjandi. Með þessu
hefir nefndin og hv. stjórn tekið
á sig mikla ábirgð, miklu meiri
en nokkur fær undir risið, ef svo
skyldi fara *að þessi meðferð
irálsins yrði þ&ss valdandi, að
vjer mistum af bestu kjörum þeim
vm versluuarsamning við Spáu,
sem stoðu til boða i þingbyrjuu.
Þessi aðferð finst mjer því at_
hugaverðari, sem hún sýnist vera
alveg óþörf. Ef nefndin hefði af. j
■ greitt frá sjer nefndarálit um það |
frv., sem til hennar var vísað,j
og borið tillögur sínar fram semj
hreytingartillögur við það frv.,
þá höfðu þingmenn frjálsar hend-1
ur um það, hvort þeir vild.n að-)
hyllast tillögur nefndarinnar eða
stj.frv. óbreytt. Jeg verð að telja
að með því að setjast á jafn
mikilvægt frv. eins og þetba. stj.
frv. var, og afgreiða það ekki frá
sjer, hafi nefndin brugðist skyld-
um sinum, og tekið á sig miklu
meiri abirgð á þessu máli en hún
er fær um að bera.
Þótt ekki sje nú kostur að veljia
milli stjórnarfrv. og nefndarfrv.,
verður naumast bjá því komist,
að bera kosti og galla þessa nefnd-i
arfrv. saman við það ástand, sem
stjómarfrv. hefði myndað. Og er
IbúQ
þess þá ekki að dyl'jast, að þessi
bráðabirgðatilhöguu hefir tals-
verða ókosti í för með sjer. Fyrir
útgerðina hefir bráðab.tilhögun
einkurU þann ókost, að vegna ó-
vissunnar um framtíðina munu
menn hliðra sjer hjá að auka
ótveginn, leggja í nýjan kostnað,
hvort tíéídur er beiulínis til að
auka fiskaflann t .d. með skipa-
fjölgun, eða til þess að verka
aflann, t. d. með byggingu ný-
tísku þvóttahúsa. Öllum er ljóst,
að ef vjer eftir þetta eina ár
verðum að sætta oss við miklu
lakari kjör hjá Spánverjum en
þau, sem nú eru í boði og Bretar
og Færeyingar fá, þá hlýtur stór-
skipiuitgerð og mótorbátaiitvegur
kjor ,að legg'jast niður að miklu
leyti, 0g þegar slíkt vofir yfir
leggja menn ekki fje í aukningu.
En aukning framleiðslunnar er nú
sem stendur okkar mesta þjóð-
arnauðsyn, næst því að halda þeim
afurðum, sem vjer nú framleið-
itm, í viðunanlegu verði.
Frá sjónarmiði bindindismáls-
ins sýnist mjer þessi eins árs
ráðstöfmi líka vera mjög varhuga,-
verð. Svo framarlega sem vín-
•reytendur í ’landinu telja nokr-
ar líkur til að innflutningur léttra
vína> verði bannaður aftur eftir
þettta eina ár, má biiast við að
þeir leggi kapp á lað birgja sig
að þessum vínum 4 þessu eina ári,
og ei- því hætt við að innflutn-
ingur víuanna verði miklu meiri
Þetta. ár en verða mundi ef full-
uaðarákvörðun væri nú þegar tek-
in í málinu. Það skiftir engu máli,
að innflutningur þessi er í hönd-
um vínveralunar landsins, því að
hennar innflutningur hlýtur að
fara eftir lögmætri eftirspurn
innanlands, þar sem lögin skylda
hana til að hafa jafnan „næg-
ar birgðir“ fyrirliggjandi til að
fullnægja, lögmætri eftirspurn.
2—3 herbergi og
eldhús, óskast til
leigu nálægtmið-
bænum. Fámenn fjölskylda. Viss
borgun. A. v. á.
Þi-iðja atriðið er það, að búast
má við hörðum og að ýmsu leyti
skaðlegum deilum um málið inn-
anlánds þetta- ár. Eftir undanfar-
inni reynslu má vita, að kapps-
fullir bannmenn og óvandaðir
blaðamenn muni slást í fjélag um
að þyrla upp sem mestu ryki um
máðiið í þeim tilgangi að blinda
kjósendur svo að þeir heimti samn
ingum slitið við Spánverja þegar
árið er liðið. Aðferðirnar sem
notaðar' verða við þetta eru mönn
um þegar talsvert kunnar af und-
lanförnum blaðaskrifum um málið.
Og ræða hv. 1. þm. S-Múlas. (Sv.
01.) hjer í deildinni við þessa um-
ræðu gaf góðar bendingar um
þetta fyrir þá, sem kynnu að vera
búnir að gleyma undangengnu
herferðinni í bannblöðunum. Það
er byrjað með því að leggja fram
rangar tölnr, eins og hv. þm. S-
Mtílas. gerði, hæði um það hve
mikil fisksala vor á Spáni sje
að þyngdinni til, og um það hve
hár aukatollurinn sje að krónu-
tali 4 hverja þyngareiningu. Marg
ir kunna að bera slíkar rangar
tölur fram í „góðri trú‘ ‘, af van-
þtkkingu einni saman. Þegar einn
mikilsvirtur þm. úr sjálfri nefnd-
mni, sem hefir kynt sjer öll skjöl
málsins, hefir svo mikla vanþekk-
ingu til brunns iað bera, að ha> iv
leggur fram rangar tölur í ræðu
hjer í deildinni, hver getur þá
hneykslast á því, þótt aðrir út
í frá sýni ámóta vanþekkingu?
Og hver getur fyrir fram vitað
(hvort meiri hluti kjósendanna
muni trúia. rjettu tölunum eða
röngu tölunum? Þeir 11 hátc -.
nefndarmenn, sem flytja töluri-
ar í nefndarálitinu, eiga það eng-
anveginn víst að meiri trúnaður
verði lagður á orð þeirra allra
til samans en á orð hv. þm. S.-
Múlasýslu eins. Þegar sitt segir
hvor um slík atriði, eru í raun-
inni mestar líkurnar fyrir að menn
trúi betur því, sem þeim er geð-
feldara, sem þeir vildu heldur
að satt væri. Og í þessu efni er
víst, lítil'l efi á að meiri hluti’
landsmanna mundi heldur vilja
að tölur hv. þm. S.-Múlasývslu
væru rjettar, og þess vegna verð-
ur þeim líklega 'alment trúað.
Næst á -eftir þessum röngu tölum
eru svo- dregnar upp grýlumynd-
ir af hefndum þeim, er Norðmenn
niuni hafa í frammi við oss ef
oss tekst að hialda þeim versl-
unarkjörum á Spáni, sem vjer
hingað til höfum haft. Bændun-
um verður prjedikað í heilt ár
að Spánarsamningurinn muni eyði
leggja saltfisésmarkaðinn. Þetta
kom fram í ræðu þm. S.-Múlásýs.
og þetta var byrjað í blöðunum
fyrir þing, svo að það eru engar
getsakir þó sagt sje nú að því
muni haldið fram.
Þessu næst má búast við að hin
tiltölulega mikla. eftirsjjuru eftir
ljettum vímnu, seru ólijákvæmi-
lega mun leiða af því að iim-
flutningur er leyfður aðeins eitt
ár, verði notuð sem röksemd í
baráttunni, jafnvel tajjn sönnun
þess, að drvkkjufýsn sje svo mikil
í landinu, að innflutningsfrelsi
ljettra vína muni kosta þjóðina
meira í beinum peningum en há-
markstollur á Spánarfiski talinn
fram með röngum tölum.
Og loks má búast við að hinir
grunnhygnustu meðal bindindis-
vinia og bannmanna haldi áfram
þeim hætti, sem þeir þegar hafa
nokkuð byrjað á, og það er að
reyna að æ,sa menn bæði utan-
lands og innan upp til hefnda
gegn Spánverjum fyrir samnings-
kröfu þeirra, æsa nienn upp til að
bindast samtökum um að hn >kkja
verslun Spánverja með því að
kaupa engar vörnr frá þeim, jafn-
vel ekki ósaknæm aldini. Ef þessi
hreyfing magnaðist svo, að henni
yrði nokkuð ágengt, þá má telja
ólíklegt að Spánverjar mundu
vilja gefa oss kost á bestu versl-
unarkjörum að árinu loknu. Það
þarf enginn að halda, að lítil-
magninn fái sínum hagsmunum
framgengt með því að sýna <af
sjer sem mesta ilsku gagnvart
þeim, sem hefir veitingu hags-
munanna í hendi sjer, en svo mik-
il er nú heimskan, að til eru
menn sem ætla hið gagnstæða, og
tel jeg ekki hættulaust að ljá þeim
heilt ár til þess að gróðursetja
heimsku síma í akri íslenskra kjós-
enda.
Hjer hefi jeg nú talið nokkra
Ujjög verulega annmiarka á til-
högun nefndarinnar, móts við
stjórnarfrumvarpið. Þeir eru þó
allir þess eðlis, að afleiðing-
ar þeirra geta ekki beinlínis talist
óbærilegar, ef treysta má því, að
þingmenn sjálfir og stjórnendur
líindsins haldi til næsta þings ó-
brjálaðri þeirri skynsemd í þessu
Nýja Bió
Sjónleikur í 5 þáttum.
Aðalhlutverk leikur:
Norma Talmadge.
Iljer er um verulega falleg-
an leik að ræða. eins og
altaf er þar sem Norma Tal-
madge er annars vegar.
Sýning kl. 8‘/a
Ðjarni Þ. Johnson
lögfrœðingur.
Viðtalstími kl. 1—2 og 4 —5 e. m.
Lækjargötu 4 Sími 1001.
Trópenól
þakpappinn sem þolir
elt. Fæst altaf hjá
A. Einarsson & Funk,
Reykjavík.
niáli, sem áreiðanlega er rfljindi
^ hjá þeim nú. En höfuðatriðið er
ótalið, og það er sú hlið málsins,
sem alls ekki er á okkar valdi,
og hún er þessi:
I Höfum við nokkra tryggingu
I fyrir því, að oss standi til boða
verslunarsamningur við Spánverja
með lægsta tolli og bestu kjörum
okkar vörum til handa, gegn því
að vjer þá göngum að þeim samn-
Þigskröfum, sem þeir nú hafa
gert til vor?
Þetta er höfuðatriði málsins.
Þetta atriði er miklu mikilsverð-
ara en það, hvort vjer fáum bestu
kjör J>etta eina ár, sem nefndar-
frv. fjallar um. Jeg varð þess
vegna öldungis hissa þegar jeg sá,
-að ekki var að þessu vikið með
einu orði í greinargerð nefndar-
innar. En þó varð jeg jafn hissa
á því, að hvorki háttv. framsögu-
raaður nje hæstv. forsætisráðherra
skyldu minnast neitt á þetta höf-
uðatriði í fyrstu ræðum sínum.
Jeg ber þess vegna upp spum-
inguna, bæði fyrir hæstv. stjórr,
og fyrir nefndinni, og óska eftir
svörum nú þegar við þessa um-
raðu. Og mjer nægir ekki að
heyra álit þeirra um þetta efni,
heldur vil jeg fá að vita 4 hverju
þeir byggja álit sitt. Jeg álít
þetta atriði ekki nægilega trygt
með neinu öðru en þvi, að það
verði beinlínis tekið upp sem at-
riði í samning milli Spánverja og
ulanríkisstjómar vorrar. Jeg vil
því spyrjast fyrir um, hvort ekki
sje tilætlunin að gera sjerstakan
bráðabirgðasamning fyrir þetta
eina ár. Sje svo, tel jeg að ákvæði
um að oss skuli standa til boða
bestu kjör að árinu loknu beri
að taka upp í þann samning. Sje