Morgunblaðið - 27.07.1922, Side 2

MOKGUNBLAHB
ten hann á skilið, þótt aldrei hafi
J?eim tekist aS gera hann beint
þekkilegan sem mann eða aðlað-
andi. Próf. Páll lætur aftur á
móti hjer .söguna tala, eða þau skjöl
og skrif sem nú liggja fyrir. Bn
það verður ekki til þess að fegra
heildarmyndina af manninum Ög-
mundi. Hann er hrottamenni, stór-
orður og skömmóttur; hann er
ófyrirleitinn, þrasgjarn, óhlífinn
og kröfuharður engu síður en
margir hinna erlendu biskupa, er
hjer voru á undan honum. Að
vísu miklar höf. „lærdóm og
prestshæf ileika' ‘ Ögmundar og
byggir það á því einkum, að Ste-
fán biskup gerði Ögmund að
lurkjupresti í Skálholti, sem mjer
virðist sanna fremur lítið. En hvað
sem „lærdómi" hans líður og
„prestshæfileikum“, þá virðist öll
fiamkoma bera vott um óment
aðan anda. Hrottaskapurinn í fari
’hins og framkoma er skilgetið
afkvæmi mentunarleysisins. Og
hafi viöurnefnið „grimmi“ verið
rjettilega tengt við nafn ‘Oott-
skálks Nikulássonar á Hólum (sem
jeg fyrir mitt leyti efast stór-
lega um), þá mætti vissulega
ekki síður viðhafa það um Ög-
mund. Harka hans er engu minni
en harka Gottskálks, ef hún er
ekki meiri. Svo sem lesendur rit-
ísins hljóta að kenna í brjósti
um Ögmund biskup á elliárum
hans vegna hinnar þrælslegu með-
ferðar útlenda valdsins, sem hann,
örvasa og sjónlaust gamalmenni,
verður fyrir, — þá verður lýsing
þessa rits á Ögmundi yfirleitt,
síst til þess að vekja samúð með
honum. Og í baráttu h.ans gegn
siðbótinni er sem valdafíknin stýri
gcrðum hans miklu fremur en hug-
látsemin við heilaga kirkju og
kenningu hennar.
Nl.
Bayern þverskallasi Við alríkísiöglim ál't breytist. Það sjeu ekki aðeins^brjef þaðan og fara þau hjer á
borgaraflokkarnir heldur einnig ■ eftir. Br þar víða komið við og
Slitnai* þýska sambandid? verkamenn um alla Vestur-Ev- brjefin gefa glögga hugmynd um
j rcpu, sem hafi mikla ótrú á stjóm-1 margt, sem almenningi er hulið
Khöfn 25. júlí. sem greiddu atkvæði gegn lögun- inni í Kreml. Og þessvegna getijum ástandið í Rússlandi.
Símað er frá Berlín, að stjórnin' Um. En þar eð meira en tveir fclltrúar ráðstjórnarinnar erlendis
-o-
Karnlögtn þflsku.
Fyrir nokkru var hjer í blað-
inu sagt frá deilu, sem varð í
ríkisþinginu þýska um frumvarp
stjórnarinnar um að taka korn-
uppskeru Þýskalands á næsta
hausti eignamámi við ákveðnu
verði, sem er lægra en gangverð
koms. Varð svo snörp senna um
þetta, að nærri lá að stjórnar-
■skifti mundu hljótast af eða jafn
vel þingrof.
Afturhaldsflokkarnir Ijetu þó
undan síga á síðustu stundu, vit-
andi það, að nýjar kosningar
hefðu orðið til þess að veikja að
mun flokk þeirra í þinginu. Stjór-
arfrumvarpið var samþykt með
nokkrum breytingum 2. júlí og
greiddu allir flokkar því atkvæði
nema hægri flokkurinn og kom-
munistar. Samkvæmt þessum lög-
nm tekur stjórini alls eignarnámi
2y2 milj. smálesta af korni hjá
hændum. Fyrsta þriðjunginn af
þessu komi á að afhenda 31.
október og er verðið á honum sem
hjer segir (miðað við smalest) :
rúgur 6900 mörk, hveiti 7400
mörk, bygg 6700 mörk og hafrar
6600 mprk. Verðið á þeim hluta
kornsins, sem afhendist síðar, 15.
j&núar og 28. febrúar hefir ekki
verið ákveðið enn.
í Bayem hafi tilkynt alríkisstjórn-
inni þýsku í Berlín, að hún hafi úr-
skurðað, að lögin um verndun lýð-
veldisins, sem alríkisstjómin gaf út
um síðustu mánaðamót, sknli ekki
gilda í Bayem.
Þessi yfirlýsing er talin vera bein
uppreisnaryfirlýsing, þar eð einstök
ríki í þýska samhandinu geta alls
ekki, samkvæmt samhandslögunum,
felt úr gildi af eigin ramleik alríkis-
lög er ríkisþingið þýska og sambands-
stjómin setur.
Menn óttast mjög, að Bayern muni
slíta ríkistengslum við þýska alrík-
ið, því bændaflokkurinn í Bayern
hefir lýst yfir því, að ef sambands-
stjómin reyni að beita valdi við
Bayemsbúa, muni þeir halda fylktu
liði til Múnchen og lýsa yfir sjálf-
stæðu konungsríki í Bayern og taka
Rupprecht ríMserfingja til konungs
yfir sig. — —■ —
Undir eins og farið var að ræða
frumvarp stjórnarinnar um vernd-
un lýðveldisins fyrstu daga þessa
mánaðar í ríkisþinginu í Berlín,
sáust þess ýms merki, að Bayerns
búar mundu verða lögunum mjög
mótfallnir. Fulltrúar þeirra í rík
isþinginu mótmæltu frumvarpinu
eindregið og gerðu ýmsar fyrir-
spurnir til stjórnarinnar í sam-
bandi við það. En svo fóru leikar,
að frumvarpið var samþykt með
nokkrum meiri hluta.
22. maí var gefin út tilskipun
um verndun lýðveldisins; en eigi
hefir hún verið feld úr gildi, held-
ur aukið við hana ýmsum ákvörð-
unum og varúðarreglum. Sam-
kvæmt, þessari tilskipun var „fje-
lag þjóðrækinna hermanna“ leyst
upp 30. júní, bæði einstakar deild-
ir þess og aðalsambandið. Urðu
hinar mestu æsingar út af þessu,
einkum í Bayern. Þegar málið var
til umræðu í ríkisþinginu drógu
ræðumenn enga dul á, að morð-
Idan væri sprottin frá Múnchen,
þaðan kæmu fyrirskipanirnar og
þar hefði leynifjelagið C aðal-
bækistöð sína. Fjellu mörg orð og
þung í garð Bayernbúa, út af
morðplágunni. Jafnframt var ríkis
ráðið kvatt saman á fund í Berlín
til að greiða endanlega atkvæði
um samþykt laganna. Mættu þar
•fulltrúar frá öllum ríkjum í þýska
sambandinu og voru verndarlögin
samþykt með 48 atkvæðum. A
móti frumvarpinu voru greidd 18
atkvæði. Voru það fulltrúar Bay-
ern, Austur-PrúsSlands, Branden-
burg, Pommem, Vestur-Prúö.dands
Upp-Schlesíu, Neðri-Schlesíu, Sijes
vík-Holstein og Hessen-Nassau,
I.
Svona lítur þá Kronstadt iit
þriðju hlutar atkvæða voru greidd engu nýtilegu til vegar komið.
ir með frumvarpinu varð það að | Þessi skýrsla á að hafa vakið
lögum og gekk í gildi 3. júlí. mikla athygli í Moskva. í þjóð- er maður grillir fyrstu virkin
Lerchenfeldt greifi ráðuneytis- falltrúaráðinu höfðu tveir fulltrú- ir.n í mistrinu undir rökkrið, —
forsieti í Bayern sat ríkisráðsfund arnir lýst yfir því, að eigi yrði þessi gráu virlti, sem sýnast vera
þennan, en hjelt heim til Múnchen komist hjá að breyta stjórnar-_á sundi í gulum, skolplituðum
í mesta skyndi að loknum fund- skipuninni í líkt horf og tíðkað- J sjónum. Bak við þau liggur flot-
inum. Hjelt hann þegar fund með ist í Véstur-Evrópu. Umfram alt iún, sem dró fyrst upp rauða
foringjum þingflokkanna í Bayern þyrfti að breyta fyrir nierkið. Hvort sem trúaður maður
til þess að taka afstöðu til nýju alrússnesku framkvæmdamiðstjórn eða vautrúaður á gildi sovjet-
laganna. Óttuðust margir að hinir arinnar og lilutverkum og stöðu! stjórnarinnar á í hlut, þá hlýt-
ósamstæðu flokkar, sem styðja þjóðfulltrúaráðsins. Fulltrúinn Os-'nr hann að viðurkenna, að hann
stjórnina í Bayem til valda,mundu irsky bar fram tillögu um, að er kominn inn á milli eikanna í
verða verða ósammála um afstöðu framkvæmdamiðstjórnin heði fram risavöxnu hjóli sögulegs sjón-
til nýju laganna, og afleiðingin vegis með höndum samskonar störf. leiks. Bak við hafnargarðana ligg-
eí til vill verða sú, að stjórnin og þing Vestur-Eyrópuríkjanna; ja stálgráir strokkar herskipanna,
fjelli. En þetta fór 'eigi á þá leið. leysa af hendi og að þjóðfulltrú- þunglamalegir og drungalegir, en
Stjórnarflokkarnir í heild urðu amir ræktu venjuleg ráðuneytis- • reykháfar og siglutrje teygja sig
sammála um, að mótmæla lögun- störf. Skyldu dregin glögg mörk upp í þokuskýjað loftið eins og
um og reyna að vinna að afnámi milli framkvæmdavalds og lög- j undravefur, sem verður rauðdíl-
þeirra með friðsamlegu móti. | gjafarvalds. Þjóðfulltrúamir bera óttur á litinn í hvert sinn sem
Meðan þessu fór fram hjeldu ábyrgð gagnvart miðstjórninni og ■ scvjet-flaggið er dregið upp og
áfram umræður og fyrirspurnir út formaður hennar vera líkt settur | blaktir við hún eins og blóðugar
aí lögunum í þýska ríkisþinginu. eins og lýðveldisforseti, en for- umbúðir. Jafnvel enski skipstjór-
Það voru ákvæði laganna um-maður þjóðfulltrúanna einskonar' iKn, sem .hafði látið björgunar-
landvarnarfjelögin svokölluðu og f( rsætisráðherra. bátana vera utanborðs meðan
um „demonstrationir“ gegn lýð-i Þetta frumvarp kvað hafa vakið ■ svarti dallurinn hans fór um
veldinu, sem voru til umræðu. — ’afarmikla athygli. Þykir mörgumjduflasvæðið, hallar sjer mak-
Þingmaðurinn Moses, ohaðui sennlilegt, að ef breytingar verða indalega fram á- stjórnbrúar-riðið
aðarmaður, kvað óhjákvæmilegt að á stjórnskipumnni muni þær ganga 0g starir inn eftir, hrifinn af þess-
gérbreyta ástandinu, sem nú væri í svipaða átt og hjer er frá skýrt. ari einkennilegu sjón, þangað til
í ríkinu, því annars hlyti undir- Og líkurnar fyrir stjómlagabreyt- duggu með afarstóru rauðu flaggi
róður afturhaldsflokkanna að leiða ingu þykja meiri nú, þegar Lenin,1 er rent upp að skipshliðinni og
til borgarastyrjaldar. Innanríkis- hinn sjálfkjörni einvaldsherra, er sex fyrverandi sjómenn í hernum
ráðherran, Köster, sagði, að lög- lamaður frá störfum. | eru settir um borð í skipið. Ef
in gerðu stjórninni mögulegt að , Fregnritari „Times“ í Moskva til vill liafa þessir menn einhver-
hafa hendur í hári leynif jelag- hefir sagt frá því, að Trotsky tíma drabbað. og drukkið þarua
anna, og hefði hún á þeim stutta og fylgismenu hans vilji koma aftur á í hásetaklefanum og
tíma, sem lögin hefðu verið í gildi, Tschitscherin frá fyrir fult og altt dreymt þar drauma sína. Hver
bannfært fjölda leynifjelaga. Enn og gera Radek að ráðstjóra utan-‘veit. Nú snúa þeir sjer að skip-
fremur talaði þjóðerissinninn Hen- ríkismálanna. Eru þær sakir born- stjóranum og biðja h.ann vingjarn-
sel; hjelt hann varnarræðu fyrir ar á Tschitscherin, að hann hafi iega en þó ákveðnir um að sýna
afturhaldsmenn og sagði meðal gcrt Rússa nauðbeygða til að taka skipsskjölin. Því ekkert skip, sem
annars, að þjóðin hefði svikist þátt í• Haagfundinum og að hann eigi hefir skrifleg leyfi íovjet-
aftan að her Þýskalands á víg- hafi ekki gætt hagsmuna Rússa; stjórnarinnar meðferðis, má halda
stöðvunum haustið 1918 og því á fundinum í Genúa eins vel og ’ áfram inn til Petrograd.
hefði hann orðið að gefast upp. vera bar. Ennfremur er honum ] Annars hafa sjóliðsmennirnir í
Urðu þá svo mikil ærsl og v kent um, að hann hafi aukið j Helsingfors fyrir löugu glatað
þot í þingsalnum, að formaður óvinahóp Rússa og orðið þess þeim metorðum að heita merkis-
varð að slíta fundi. í prússneska valdandi að sænska þingið hafn-; berar byltingarinnar rússnesku;
landsdeginum varð einnig ákafur aði viðskiftasamningum við þá.' sumir þeirra hafa meira að seg.ja
gauragangur og handalögmál út1
f þessu máli.
-o—
Tíðindi þau, sem að ofan segir
fi á. bera þess vott, að efturhalds- ] .
menn hafi orðið ofan á í Bayern OofvnnH n£3ÍlTFlSV‘
og ætli að þverskallast við vernd-, >> UOSAaar
arlögunum. Miðstöð oaldarflokks-
ins er í Bayern — það hefir lengi j I vor var höfnin í Petrograd; ag hugsa um. — Pendúll bylting
| glatað höfði sínu — eða mundu
! hafa gert það, ef ekki hefðu verið
upp teknar nýjar aftökuaðferðir.
j Því uppreisnin sem þessir piltar
fra Suður-Rússlandi gerðu í fyrra
gegn sovjet-stjóminni, kostaði
meira blóð, en manni er ljúft
veriS kunnugt. En nú er það sjeð, aftur opnuð fyrir siglingum er-
að landsstjórnin þar ætlar sjer lendra þjóða, þeirra er gert hafa
beinlínis að halda hlífisklidi yfir Aerslunarsamninga við Rússland.
sakamönnum og óvinum lýðveldis- Eftir 7 ára hafnbann eru upp-
ins. Er þar með hafinn ófriður ] skipunartækin farin að hreifast á
milli Bayem og alríkisins, sem! ný og líf tekið að færast í hafn-
orðið getur þýska sambandinu að i arhverfi Petrograd, sem öll síð-
' ustu ár hefir verið eins og dauðra
falli.
StjárnmáiastEfna Rússa
Skömmu eftir að Lenin ljet af
.stjórn Rússlands fluttu erlend
blöð fregnir af því, að stjórnar-
stefna þeirra manna, er við tóku
af honum, mundi verða róttæk-
ari en meðan L-enin sa,t við stjórn.
Var talið, að mikilsráðandi mönn-
um innan stjórnarinnar hefði stór-
lega mislíkað breyting sú er fyrir
nokkru var orðin á Lenin í var-
færnisáttina og samningatilraunir
hans við önnur ríki og sjerleyfa-
; manna gröf.
í Moskva er orðin stjórnarsetur
í Rússlands og hjarta landsins undir
'hinu nýja stjórnarfyrirkomulagi.
stefnu, t. d. þar sem synjun undir-; .
skriftar á viðskiftasamningnum: ®n S1>e °S V& -lartað þá er
við ítali og óbilgirni Litvinoff 4]Petrograd slagæðm. Verslunin
fundinum í Haag. |mlJh Rfslands annara landa
hlýtur avalt að hafa aðalbækistöð
I lok júnímánaðar birtir blaðið gína j Petrograd_ 0g þessi at.
Deutsehe allgemeine |burðuI.; að siglingar við >)orginíl
eru byrjaðar á ný, verður að telj-
ast merkur viðburður öllum heimi.
Rússland er að hefja viðskifti við
önnur lönd, landið sem hefir verið
lokað, til óm-etanlegs tjóns sjer
og öðrum löndum að opnast aftur.
Fregnritari „Fyns Venstreblad“
dr. E. Mæhle fór til Petrograd
fregn, sem samrýmist mjög illa
þesari kenningu. Og er fregniu
höfð eftir Krestinsky, fulltrúa
Rússa í Berlín. Segir þar, aö
-hann hafi sent stjórn sinni skýrslu
er sýni órækt fram á, að almenn-
ingsálitið í Þýskalandi hafi megn-
an ýmigust á núverandi stjórn-
veitingar. Þóttust menn sjá ýms arfyrirkomulagi Rússlands og að skömmu eftir að siglingar hófust
merki þessarar nýju stjórnar- eigi sjeu neinar horfur á, að það aftur. Hefir hann ritað nokkur
arinnar hreyfist til og frá, og
þeir sem voru hinir fyrstu urðu
hinir síðustu. Kommúnistaforing-
inn Karl Radek kallar hermenn
ina í Kronstadt „óróagjarnar og
vanstiltar sálir.
II.
Sii saga gengur í Kronstadt og
hún g-engur líka í Petrograd, að
nokkur hluti flotans í Kronstadt,
elsti hlutinn — „skipin með gufu-
vjelar eins og kjötkvamir og
katla úr þerripappír“ sje seld-
ur Þjóðverjum; já í þeim flaumi
sagna, sem ganga manna á milli
um þessar slóöir, er m-eira að segja
eín á þá leiö, að allur rússneski
flotinn sje seíd-ur Þjóðverjum.
Vitanlega sanna -þessar söður
ekki annað en það, að Rússar
álíta Þjóðverja -enn stórveldi, sem
geti keypt og selt heila herflota,
bygt borgir og lagt þær í rús-tir,
sett verksmiöjur á stofn og látið
uppgjafa eimreiðar renna lestum
með flughraða. Og hinsvegar virð-
ast Þjóðverjar vera á þeirri skoð-