Morgunblaðið - 16.09.1922, Blaðsíða 1

Stofnandi: Vilh. Finsen.
Landsblað Lögnjetta*
Ritstjóri: Þorst. Gíslason.
9. irg., 261 4bi.
Laugardaginn 16. september 1922.
ísafoldarprentsmiðja h f.
Gamla Bíó
sýnii* i kvöid ki. 9 s
Æfintýri
í óbygðum
Ágætur og spennandi sjón-
leikur í 5 þáttum.
Aðalhlutverkið leikur
Louis Bennison,
hinn ágæti ameríski kvik-
myndaleikari.
t
. Maðurinn minn elskulegur
Davíð Jónsson bifreiðarstjóri and-
aðist að heimili okkar Njálsgötu
53 fimtudaginn 14. þ. m.
Kristín Guðmundsdóttir.
fiuernig JariQ er meQ
drEngskaparheit
Islendinga.
Drengskaparheit hefir jafnan
þótt ganga næst svardaga og a£
sumum talið háleitara. Hefir þaö
liingað til ekki verið talið nein-
um til gildis að gerast meinsvari
eða ganga á loforð sín. Dreng-
skaparheit er mörgum mönnum
helgasta heit, sem þeir gefa og
mundu margir fyrr stinga aug-
un úr höfði sjer en ganga á slíkt
heit, jafnvel nú á þessum tím-
um, er mönnum þykir lítt fyrih
að breg'Sa loforðum sínum. Að
heita einhverju við drengskap sinn
er víðtækara og ábyrgðarmeira,
er.t menn gera sjer alment grein
fyrir. Það er hið sama og leggja
sjálfan sig og virðingu sína í
veð. Slíkt heit hlýtur að gi’ípa
fast í hvern drenglyndan og heið-
arlegan mann, sem vandur er að
virðingu sinni.
Það ætti því að vera liverjum
ljóst, hversu afarmikilsvert það
er, að sú virðing hverfi ekki,
sem hver maður á að hafa á
drengskaparheitum sín og annara.
Þegar menn hætta að virða sinn
eigin drengskap og hætta að trúa
drengskap annara, þá verður
minna um traust og meira um
tortrygni. Þá verður lítið eftir
hjá flestum sem hægt er að reiða
sig á. Og hvað eiga menn þá að
leggja j veð fyrir loforðum sín-
um, þegar drengskapur þeirra og
sjálfsvirðing er að engu hafandi.
Yfirvöld hjer á landi hafa jafn-
a« verið mjög gjöm á aS láta
menn gefa yfirlýsingar og vott-
orð að viðlögðum dre'ngskap,
hversu lítilsverð og ómerkileg at-
dði, sem verið hefir um að ræða.
Slíkt er hið mesta skaðræði. Það
renur menn á að gefa lítinn eða
engan gaum að því, hvenær þeir
leggja drengskap sinn í veð fyr-
ir einhverju og fær þá til að hafa
lítilsvirðingu á slíkum loforðum
eða yfirlýsingum. Ættn íslensk
yfiryöld og stofnanir ýmsar að
hætta því að hafa drengskapar-
orð landsmanna að hjegóma og
auka því þannig virðingarleysi.
En þó að mönnum hafi oft ver-
ið misboðið á þennan hátt, þá
hefir þó aldrei veri'S gengið eins
lr.ngt og virðingu landsmanna jafn
smánarlega misboðið og lands-
stjórnin hefir gert með vínsölu-
reglugerðinni.
Hver sá sem kaupir flösku af
víni, skrifar undir miða, þar sem
hann lýsip yfir því að viðlögðum
drengskap sínum, aS nota vínið
persónulega, en hvorki selja eða á
annan hatt afhenda öðrnm vínið
til neytslu utan heimilis síns.
Þeim, sem hafa s.ett þessar
heimsknlegu reglur, hefir vafa-
laust ekki verið það óljósara en
öllum öðrum, að enginn maður
mundi haga sjer í samræmi við
þessi ákvæSi. Og því ósæmilegra
er það af þeim, sem með ráðin
fara, að láta þjóðina leggja dreng-
skap sinn í veð fyrir því, sem frá
■upphafi hefir e'kki' verið litið á
öðruvísi en sem markleysu eina
og yfirdrepsskap. Enginn heilvita
maSur getur ætlað stjórnina svo
barnalega að hún upphaflega liafi
búist við að hægt væri að fram-
fylgja svo fávíslegum reg’lum.
Með opnum augum eru hjer
settar reglur, sem gengið er að
sem vísu, að brotnar verði af
bverjum manni. Og til þess aS
magua þennan frumkvöðul niður-
lægingarinnar, lætur stjórnin hann
molda drengskaparheit lands-
manna, og virðist síst hafa átt
að eira ærn þeirra, því sagt er,
að 50 þúsund miðar hafi þegar
verið prentaðir.
Með bannlögin er ekki ein bár-
an stök. , Þau hafa undanfarin
áratug dregiS til svefns virðingu
manna fyrir landslögum og regl-
um á ýmsan hátt. Og nú að síð-
ustu eiga þau á svona lítilmót-
legan hátt að bera drengskapar-
heit landsmanna fyrir borð, gera
það að dulu, sem engin virðir
neins og öllum liggur í ljettu
rúmi hvert fleygt er-
Landsmönnum mundi þegar í
stað hafa verið ljóst, hversu al-
varlegt mál er hjer í uppsiglingu,
ef þeir væru ekki eins lítið ör-
geðja fyrir virðingu sinni og þeir
eru alinent. Því að svo þykk er
húðin á íslendingum fyrir Per_
sónulegri virðingu sinni, að þá má
venja á „drengskaparleysi11 án
þess þeir viti af. En „drengskap-
arleysi“ tel jeg það að gefa að
viðlögðum drengskap yfirlýsingu,
sem ekkj er fylgt. Og það væri
hámark virðingarleysisins fyrir
sjálfum sjer, að gefa vísvitandi
slíka yfirlýsingu ranga.
Ætla landsmenn að sjá sæmd
sína í því, að neita að skrifa
undir þær yfirlýsingar sem stjóm.
in leyfir sjer áð heimta af mönn-
um við vínsöluna. Hygg jeg að
ekki mundu margir dagar líða
svo að þessari forsmán væri kipt
. burtu, ef sæist það, að mönnum
/væri alvara. En ef. að stjórnin
; hjeldi áfram að þröngva mönnum
til þessarar óvirðingar, þá hygg
| jeg að enn sje svo mikið skap
i til í íslendingum og svo mikil
‘ virðing fyrir sjálfum sjer að þeir
vilji heldur vera án vínsins en
láta fyrir það drengskap sinn og
■ sjálfsvirðingu.
—n.
Fra BelijsUiiiiiia.
iJt af grein lieri’a landssíma-
stjóra O. Forbergs í blaði yðar
15. þ. m., vildum við biðja yður
fyrir eftirfarandi athugasemd:
Yjer lítum svo á, að mál þetta
hafi orðiS að taka til meðferðar
í tvennu lagi.
1. Eftir fengnar upplýsingar um
gerðir landssímastjórans í því, og
sf,mkvæmt öðru því, sem tekið er
fram í brjefi fjelagsins, hafði það
mist það traust, tíl hans, sem
nauðsynlegt er aö stjett, eins og
símamannastjettin beri til æðsta
manns hennár og fanst heppileg-
ast að tilkynna honum það í mál-
gagni sínu, Símablaðinu.
Fjelagið sá ;ekki ástæðu til, að
tilkynna þaö landsstjórninni frem-
ur en öllum almenningi, þar sem
ekki var hægt að skoða það sem
áfeæru, er breytst gæti við íhlut-
un hennar, eftir viðtal stjórnar
fjelagsins við landssímastjórann
um það mál.
2. En hvað viðvíkur skipun
Eggerts Stefánssonar sjerstaklega,
þá hefir stjóm fjelagsins snúið
sjer til landsstjórnarinnar út af
henni, á viðeigandi hátt, áður en
landssímastjórinn henti á þá leið.
Annars er ekki gott að sjá,
hvers vegna slík mál og þetta
á ekki að ræða opinherlega. Að
okkar áliti er nauðsynlegt að gera
það, og frá báðum hliðum.
Reykjavík 15. sept. 1922.
F. h. Fjelags íslenskra símamanna
Stjórnin.
Þorualdur IhuruddsEn
prófessor.
Frh.
Höfuðrit Þorvalds se.m sagnarit-
ara og sögurannsakara er vitan-
lega Landfræðissaga íslands, „hug
myndir manna nm Island, nátt-
úruskoðun þess og rannsóknir fyrr
og síðar“, er kom út hjá Bók-
mentafjelaginu (Kh.) á árunum
1892—1914 í 4 bindum. Til þessa
rits hefir höfundurinn safnað og
að því unnið á bestu þroskaárum
sínum, enda ber það langt af öllu
þvi, sem eftir hann liggur sögu-
legs efnis. Rit þetta nær í heild
sinni frá elstu tímum fram til
1880. Eru hjer víða kannaðir
heldúr ókunnir stigar, ekki ein-
nngis um það, er aðeins lýtur að
landfræðislegri þekkingu á íslandi
og náttúru þess, heldur eru hjer
einnig ruddar brautir í nær ótal
áttir um marga aörá myrkviðu,
sem lítt eða ekki höfðu fyrri kann-
aðir verið. Bók þessi er engu síð-
ur um atvinnuvegu landsmanna á
allar hliðar, ástand landsins alt,
afturför, framfaraviðleitni, þjóð-
háttu, bókmentir, kreddur og ker-
lmgahækur og flest annaö, sem
nöfnum tjáir að nefna, heldur en
um landþekking' og náttúrufræði,
— einmitt á þeim öldum, sem alt
þar til höfðu mest vanræktar ver-
ið. Heimildarrannsóknir eru hjer
miklar og góðar, og frumgögnin
notuð á rjettan hátt með tilvitn-
unum, og er rit þetta lykill að
ótal mörgu, svo aö menn munu
lengi geta fræðst af því nm fleira
en eitt, hversu lærðir sem menn
eru; þar með er ekkj sagt, að
hjer sje alt óskeikult, nje að sjer-
stakar rannsóknir síðar meir megi
ekki raska hjer ýmsu og gera
frekari grein á um margt hvað,
eins og gefur að skilja. Rit þetta
er Stórvirki, höfundinum í heild
sinni til ævarandi sóma, sökum
rannsókna þeirra, sem undir því
standa, og fróöleiks þess, sem í
því er. Dómar hans um menn fara
alloftast nærri lagi í riti þessu,
og sumstaðar rjettir hann hjer vel
hluta góðra og mikilhæfra manna,
sem ekki höfðu áður notið sín, og
lætnr þá og rit þeirra koma til
rjettar síns, enda er það lítil raun
að láta þá menn njóta sannmælis,
sem mannsaldra hafa verið fyrir
mold neöan. Annað veifið lætur
hann þó gamla hleypidóma um
menn hafa nógu mikið vald yfir
sjer að óþörfu.
Þá er nú Æfisaga Pjeturs bisk-
ups. Kom hún út 1908 (hjá Sig-
urði Kristjánssyni) í hundrað ára
minningu biskupsins. Var svo til
hennar stofnað, að hún yrði yfir-
gripsmikil og efnisrík, og máttu
hjer því konxa fram og njóta sín
stm best bæði fróðleikur og sagna-
ritara hæfileikar höfundarms á
alla lund, bæði í fallegri frásögn,
drengilegri og sómasamlegri ein-
urð, nærgætni og viti í dómum, og
hverju öðru, sem sæma þykir í
slíkum ritum.
Pjetur biskup var tengdafaðir
Þorvalds. Biskup hafði á síðari
árum sínum orðið fyrir ýmsum
óbilgjörnum árásum, og aö hon-
um latnum hafði einn af gömlum
kunningjum hans, Grímur Thom-
sen, eftir ósk vandamanna biskups,
ritað æfiágrip hans í Andvara.
Var það prýðilega samið, en stutt
og íhurðarlaust, og mislíkaði að-
standendum biskups það. (Sbr.
Æfisögu P. P. bls. 157). Mun
þeim því liafa veriö ríkt í hug að
láta biskup koma betur til rjettar
síns, bæði um afrek og afstöðu
gagnvart þeim, sem biskupi hafði

Sjónleikur í 7 þáttum.
Aðalhlutverk leika
Norma Talmadge og
fleiri þektir leikarar.
Þessi ágæta mynd
verður sýnd i sið-
asta sinn i kvöld
kl. 81/..
Fedmra-sápan
er uppábaldssápa
kvenfólksins. Ger-
ir hörundslitinn
hreinan og skír-
an, háls og hend-
ur hvítt og mjúkt.
Fæst alstaðar.
AÖalumboðsmenn:
B. K J ART ANS S O N & C o.
eitthvað lent saman við. Þorvald-
ur tókst sjálfur á hendur að rita
æfisöguna, og yfir þessu skrifi sat
kona hans, sem þótti mikið til
föður síns koma og var sárt um
hann. Sjálfur sýnist hann og hafa
lagt það verðlag á sjálfan sig að
miklast af mægðunum við Pjetur
biskp og ef tengdunum við Staö-
arfellsættina. Það var því heldur
vandasamt verk, sem hann tókst
á hendur. Er það altaf vandi að
rita um menn, sem manni er sárt
nm, og vissara, ef vel á að fara,
aö ætla sjer ekki að aoka veg
þeirra með því að niðra öðrum um
leið. Það er ekki víst, að allir
taki það með þökkum. Þorvaldur
var og kominn það til vits og ára,
þegar hann tók þetta verk að sjer,
að honum var ekki ofætlun að
vita, hvað hann var að gera. 1
æfisögu þessari er höfundurinn
hvorki sinkur á sjálfum sjer nje
öðrum. Verður því að tíma því
að fara hjer um hana nokkrum
orðum.
Æfisaga Pjeturs hiskups er það
af ritum Þorvalds, sem mest hei-
ir orkað tvímælis, og hefir hann
fengið margt orð í eyra fyrir
hana, og er það að vonum, því
að frá bókinni er óvarlega geng-
ið til hlítar. Ekki er svo mjög pð
íást nm það, — það #r meinlítið,