Morgunblaðið - 07.11.1922, Blaðsíða 2

MORQUNBLAÐIÐ
Jlósfið skki!
Brjóstkaramellur og Men i ttöós m f.ps i öilum Kon
íektbúðum og fieiri verslunum bæjar ns. Það besta sem fáanlegt
er við kvefi og hæsi.
Brjóstsykursgerðin yBóic.
Sims 444.
; Þiir eð B|nru r*n *•» a.nu eru eiiji iuiipreut>
a?»ir vetður t-nn i nokkra h«h 'eki?» á ntóti
ábkri tuni aö þeim Eig ist þe-HH á^ætu bók
Guójó ó. Uuój * h-oii. Slmi *00
Alúðar þakklæti færi jeg öllum þeim, sem sýnðu
mjer velvilðarhug og samú^ i mínu sjötugsafmæli,
Jón Sveinsson.
fijálpið börnunum.
Frásögn fransks prófessors.
Fulltrúi frönsku nefndarinnar
til hjálpar börnum í Rússlandi,
Etienne Gilson, prófessor við Sor-
bonne háskólann i París, hefir
gef ð skýrslu urn ferð sína til
Rússlands 15. ág. til 15. sept. —
Gefur hann skýringu á því hvers
vegna uppskeran í Rússlandi hafi
brugðist vonum manna eftirupp
lýsingum þeim, sem hann hefir
aflað sjer í hjeruðum þeim í Ukra
ine og v'ð Volga, sem hann hefir
getað farið um á þessum tíma.
í sumar höfðu menn svo góðar
vonir um uppskeruna, að búist
var við að útlendu hjálparfjelögin
myndu geta hætt' starfsemi sinni
i haust. Meðan tíðin var góð og
uppskeran í byrjun, og hægt að
ná í ýmiskonar jarðarávöxt, gátu
menn ekk: fengið sig til að trúa
að nýtt hungurtímabil væri í að-
sigi. Ukraine var áður talið óþrjót-
andi kornforðabúr og var alt of
seint viðurkent opinberlega sem
hungursvæði. Korn úr bestu hjer-
uðunum þar var flutt t 1 hungur-
svæðanna við Volga og hörn úr
þeim, svo mörgum þúsundnm
skifti, send inn í Ukraine til npp-
eldis þar.
Uppskeran í bestu hjeruðunum
befir ekki orðið svo góð að af-
gangs yrði handa hinum. I Ukra-
ine var í ár búist við 7 tíundu
af meðal uppskeru, en reyndist 4
tíundu. Útsæðið vantaði, kom of
seint í jörðina, eða atti ekki við
jarðvegnn og loftslagið. Bænd-
urnir höfðu selt alt, sem þeir gátu
við sig losað fyrir korn, skepn-
umar, fötin, húsgögnin, og viðina
úr húsunum ofau af sjer. Hestar
eru orðnir afar sjaldgæfir, og
hef'r það 'gert sáninguna nær ó-
mögulega. Sveit sem áttj 3000
hesta fyrir tveimur áram á nú
150. Sama má segja um aðrar
aveitir, þar sem áður var sáð í
19.000 deciatinur, var nú sáð í
5.800,, í sumum Volgahjeruðunum
hefir aðeins verið sáð í ellefta
hluta af landi því, sem sáð var í
1921.
„Ef við komum inn í þorpin
sjáum við fjölda eyðilagðra húsa,
það er sulturinn en ekki stríðið
sem hefir eytt þeim. 1 Kouyalnik
t. d. eru effr 190 hús af 320,
sem áður voru í þorpinu. Ekkert
lífsmerki sjest í húsum þeim, sem
eftir eru; allar skepnur, þar á
meðal hundar og kettir, hafa ver-
ið etnar npp“.
Dönsk leiklist.
Tveggja alda minning.
Þann 23. sept. þ. á. — nánara
ákveðið kl. 5 eftir hádegi — voru
200 ár lið'n frá því að fyrst var
leik'ð hjer í landi á dönsku. Að
vísu hafði verið leikið hjer áður
um langt skeið og á ýmsum stöð-
um, en það var mest á frönskn
eða þýsku og þá aðallega við kon-
ungshirðina.
Þetta kveld (23. sept. 1722) var
byrjað með leik eftir Moliere og
kallaðist það ,,Gnieren“. Þremur
dögum seinna var svo leikið fyrsta
sinn eftir Holberg: Den politiske
Kandestöber og næstu 3 mánuði
fimm leikrit eftir Holberg, skrif-
uð við þetta tækifæri.
Ekki skal farið að rekja sögu
danskrar le klistar hjer að þessu
smni, enda þótt það ætti <>kki
illa við, en geta má þess, að veg-
ur þeii'rar listar var ekki án
1 þyrna, og ekki voru það ne n
fsaddarkjör að vera leikari á þeim
tímum og ekki meira fje á því
að græða en á íslandi á þessum
tímum.
Vagga danskrar leiklistar stóð í
Grönnegade, þar var bygt hið
fvrsta v rkilega leikhús og var
það franskur maður, sem fyrir
því stóð og hafði fengið leyfið,
en Holberg stóð að baki, hafði
Leitið því stuðningi sínum, enda
er hann talinri faðr danskrar
leiklistar.
Þessi tilrann, sem gerð var 1723,
stóð ekki ne.ma 3 ár; eftir þann
tíma var fyrirtækið þrotabú og-j
leikhúsið og öll áhöld seld, enda
bafð: það fyrirtæki ávalt átt við
þröng kjör að búa, og brautrið-
jandinn haft lítið fyrir alla sína
fyi irhöfn.
Síðan hafa tímarnir breytst og
nú hefir leiklistin hjer við þol-
anleg kjör að búa, enda þótt að
ýmsn sje þar ábótavant og nú
standa Danir hátt í þessari list á
Norðurlöndnm.
Þessa atburðar var minst hjer
í landi við öll meiri leikhús og
aðalhátíðahöldin stóðu 23. og 26.
sept. við konunglega leikhúsið.
Þeim, sem ritar þetta, var boðið
að vera við þessj hátíðahöld og
var það 26. sept.
Eiginlega voru þessi hátíðahöld
meira m'nningarhátíð um Ludvig
Holberg, en v'ðburðinn 23. sept,
1723, enda er hann talinn faðir
þeirrar listar og sá sem hefir
horið hana uppi með ritum sín- ^
um. Hann er talinn að hafa ver-;
ið lífið og sál'n í þessu fyrirtæki ^
— bak við tjöldin.
Það var rauð lngt úti í kon- j
unglega leikhúsinu kvöldið 26. |
sept.( enda var meir en helm-
ii:gur allra þeirra er þar sátu,
boðsgestir leikhússtjórnarinnar eða
kenslumálaráðuneytisins. — Norð-
mönnutn og Svíum hafði verið
boðið sjerstaklega, og komu tve'r
fulltrúar frá hvoru landinu fyrir
sig. Þar sátu konungshjónin,
krónprinsinn, prinsar og prinsess-
ur, hirðmeyjar og hirðmenn.
Þar sat ráðuneytið, eða flest'r
meðlimir þess; þar sat próf. Georg
Brandes, þar var sendiherra ís-
lands, herra Sveinn Björnsson, og
þar sá jeg próf. Finn Jónsson
(til þess þó að nefna þekta ís-
lendinga) meðal þeirra sem boðið
var. Þar sátu menn kjólklæddir
frá gólfi til lofts. Á instu hekkj-
um á gólfi sátu ritstjórar allra
stórblaðanna (og kom auðsjáan-
lega vel saman, þrátt fyrir skoð-
anamun), og svo meiri og minni-
háttar blaðamenn, leikarar, prest-
ar, rithöfundar, skáld og lista-
menn o. s. frv.
Þegar klukkan sló 7 kom kon-
ungur og drotning 'nn og ljek þá
hljóðfærasveitin „Kong Kristján“
og stóðu allir upp — eins jafnað-
armenn og holsjevikar sem þeir
konservativu. Svo reis e nn af
prófessorunum við háskólann upp
og bað menn hrópa: lengi lifi H.
H. Kristján 10. og var því svarað
með níföldu húrrahrðpi (það var
efmæli konungsins þennau dag).
tívo hófst le’ksýningin með „En
Aften 1722“, forleikur að „Dcn
politiske Kandestöber“ 1844 eftir
Henrik Hertz (og gerist í einu af
b ú n i n gsh e rb erg ju num í Grönne-
gade 1722). Þá kom „Den poli-
tiske Kandestöber“. Jeg hafð';
hlakkað mjög til að sjá þennan
leik, og varð ekkj heldur fyrir
vonbrigðum. Hermann von Brem-
en var leikinn af hr. Bertel Krause
vel og eðlilega. Þá var unun að
sjá Jóhannes Poulsen í Henrik og
frú Johanne Neumann í Geske.
Þegar þessu var lok ð var kluklc
an orðin 10, og munu flestir hafa
oiðið því fegnir að geta staðið
upp og hreyft sig, eftir að hafa
setið í fulla 3 tíma í einni str:k-
lotii. Jeg var orðinn þreyttur,
enda þótt sætin væru mjúk, og
ólík því sem maður átti að venj-
ast í gamla daga. Nú var 20 mín-
útna hlje, og notuðu menn það
tii þess að „sýna sig og sjá að.ra“*
Aldrei hefi jeg sjeð annað e'ns
skraut og hjer var að sjá. Kven-
fólkið skartaði þó sjerstaklega og
glóði á gull og gimsteina. Og ekki
var kvenfólkið sjerlega kuldalega
klætt — með bera handleggi og
bert langt n'ður á hak og brjóst.
Og ekki sópaði það gólfið með
kjólfaldinnm. Kjóllinn náði á því
flestu aðeins niður fyrir hnje eða
á miðjan legg.
Karlmenn'rnir komast sjaldan
í námunda við. kvenfólkið að
skarti í klæðaburði, en þeir höfðu
aftur margir hlaðið ríkulega
orðum á hrjóst sjer.
Eftir hlje'ð kom svo sá liður
efnisskrárinnar, sein margir munu
hafa verið mjög forvitnir eftir
að sjá og heyra; en það var
„Hyldest til Holberg“ í ljóðum
eftir Hans Harting Sedorff Ped-
ersen.
Þegar tjald'ð fer upp, blasa við'
Ji
NUMBER úNE
CIGARETTES
Búnar til úr
úrvalstegunöum
af Virginiulaufi
Smásöluverð 85 aura.
Pakkinn 10 stkykkja
THOMAS BEAR & SONS, LTD.,
LONDONI
Súkkulaöi „Sirius
u
Simnefni: Einbjörn.
$r
Consum — Husholðnings.
Verðið enn lœkkað.
&
Reykjavík.
Simi f!5.
Sement.
Nýjar birgðir koma með Borg næstu daga. Þeir sera vilja
taka seraent á hafnarbakka eða fá flutt beint heim til sin gefi sig
fram á skrifstofu rainni hið fyrsta.
Jén Þov»lákssonf
Bankastrœfi II.
Fyrsta flokks ærkjöt
verður seit i dag ð 50 aura ’/a ^gr. í heilum skrokkum
Heröubreiö.
Simi 678.
Sími 678.
tjöld er sýna Kaupmamiahöfn á
tímum Holbergs. Á miðju leik-
sviðinu stendur líkneskj af Hol-
berg. inn koma svo tvær gyðj-
ur“ og syngja. Svo kemur HoÞ
bergs gyðjan (frir Bodil Ipsen),
svo fyllist leiksviðið ýmsum Hol-
bergs-myndum (statistum), innau
í þetta vefjast svo ýmsar af höfuð
persónunum úr leikrituni Holbergs
— svo sem Leonard, Jourman von
Bremen, Geske, Jean de Franee,
Nille, Jeppe, Prins Paris (hr. Jem-
dorff) og þegar hami kom, ætlaði
húsið að rifna af klappi er varaði
fullar 2 mínútur. Að lokum kem-
ur „dönsk le:kmær“ (frú Betty
Hennings) klædd j hvítan kirtil
og les lofdýrð til Holbergs og
loggur svo lárviðarsveig að líkn-
eski Holbergs. Allar hinar per-
sónumar hafa flutt 1—2 erinda
lofgjörð til Holbergs. Að lokum
söng kórið.
Alt, var þetta hátíðlegt og vel
af hendi leyst, en helst hafði mað-
ur þó á tilfinningunni, í seinni
hluta þessa leiks, að vera í kirkju.
Áð leiknum loknum, og áður én
tjaldið fór niður, stje hr. Nicolai
Neuendam fram á loiksviðið og
hað menn hrópa húrra fyrir Hol-
hergs gamla leiksviði.Tóku leikend
ut og áhorfendur undir það með
þreföldu húrrahrópi.
Svo var þá þessari hátíð lokið,
og var hún efnisrík og verður mjer
minni.sstæð.
Khöfn 2. október 1922.
Þorfinnur Kristjánsson.
-o----
Gamalmennahælið
Á laugardagskvöldið síðastliðið
bauð stjórn gamalmennahælisins
Maðamönnum að skoða hælið og
þær breytingar og umbætur, sem'
á því hafa verið gerðar.
Hælið mun nú vera komið í það
horf, sem það vetður í meðan
það notar þetta hús. Á herbergja-
skipun hafa verið gerðar nokkrar
breytingar, eldhús flutt niður,
herbergi hólfuð sundur til rým-
inda og alt gert sem nýtt. Er hið
smekklegasta frá öllu gengið, og
má fullyrða að mikil v'ðbrigði
hafj það verið fyrir sumt af
gamla fólkinu, sem nú er komið