Morgunblaðið - 16.02.1923, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ
Það er líka rjettilega fram-
tekið í hinni ágætu ritgerð hr.
Pála Jónssonar — 3. hefti 16. árg.
Timarits islenskra samvinnufje-
laga — að skuldir sambands-
deildanna og Sambandsins eiga
mikið rót sina að rekja til hins'
gifurlega tilkostnaðar alls þorra*
íjenaðareigenda við fóðurkaup
1920, samhliða verðfalli á islensk-
um afurðum. Þvi, það er ýkju-
laust sagt að margar sambands-
deildirnar, fluttu inn það ár í
gegnum Sambandið tvöfalda fyrir-
ferð kornvöru, — þá með er talin
aild og sildarmjöl — til fóðurs
fjenaði, miðað við reiðslu á sömu
vöru árin fyrir og eftir, og af-
stýrði þar með stórfeldum fjen-
aðarfelli i landinu.
Annara mun alþjóð það hulin
gáta, hvernig að umhorfið væri
nú á verslunarsviði þjóðarinnar
hefðu baupmenn einir ráðið hjer!
rikjum i verslun um öll hin síð-1
ast hjáliðnu erfiðu ár allri versl-j
un. Og hvemig að umhorfið
hefði þá einnig orðið nú á fjár-
hagssviði alls almennings. Göng-
um ekki léngra en það, að setja
sem svo, að Sambandið væri enn
ekki til orðið til starfs fyrir deild-
ir þess og kaupfjelögin hefðu
sjálf orðið að sjá sjer fyrir um-!
boðsmönnum og lánardrotnum, I
dreifð um land alt með þeirraj
fsafoldarprEntsmiðia
tilkynnir öllum sínum viðskiftavinum að hún er tekin til
starfa aftur og.afgreiðir allar pantanir fljótt, vel og óöýrt,
eins og áður.
Reikningseyðublöd
bæði fyrir handskrift og vjelritun, af öllum stærðum, einnig
Faktúru-eyðublöð
nýkomið. Sýnishorn til sýnis á skrifstofu
Isafoldarprentsmiðju.
breytilegu staðháttum og fjár-
hagsmöguleikum, þar sem teljaj
verður að stór hætta hafi af j
stafað að gera verslunarsamninga'
út á við, og það jafnvel fyrir;
stjórnendur fyrirtækja, er gagn-:
kunnugir hafa verið „firmum“!
og verslunarhúsum umheimsins ■
og allri forstöðu þeirra, þegar1
að sá, er talinn hefir verið miljóna-!
maður í dag, er gjaldþrota á
morgun, eða liggur við gjaldþroti.!
Tímarnir hafa verið öfgatímar í
óvis8u, öfgatímar í fjárhættu, ‘
dfgatimar á öllum sviðum fjár-1
ínálanna.
Það verður því að telja, að J
Sambandinu hafi tekist giftusam-'
lega það af er, að stýra í gegn-'
um hina hávöxnu ósjói verslun ’
aróæris þess er hjá hefir riðið á
þess Btarfsárurn. Getur þvi ekki'
komið til minstu mála nje tali!
tekið að leggja slíka þjóðnytja-1
stofnun niður sem Sambandið er
og hefir reynst hinni islensku j
þjóð. Það hefir reynst henni í
sannór bjargvættur nú í verslun-'
arörðugleikunum. Og hvað sem '
segja má um nauðsyn Sambands-'
ins á öllum eðlilegum verslunar- j
tímum, þá verður þó vart ann- j
að sagt með heilbrigðri skyn- <
semi, en að það hafi verið nauð-
synlegur líður i fjelagsverslun;
vorri og verður ávált þá að
þrengir verslunaróæri og fjái-;
kreppa. Það viðheidur líka beat ‘
samheldni káupfjelaganna og i
jöfnum þroska.
En annað mál er það, að krefja!
stjórn Sambandsin8 skýrra skiia
yfir starfsreksturinn árlega og
að staðið sje á verði gagnvart
hennar sem annara stjórn- \
r alþjóð varða. Því að
ge
en
/,
sambandsverslunin íslenska hefir
nú gripið svo um sig, að varðar
I
líðan alþjóðar að stjórn hennar
sje rekin með forsjá. Vjer sam-
bandsmenn þurfum því að fylgj-
ast vel með verslunarrekstrinum
án allra hleypidóma og flokks-
öfga, og láta ekki slikt óheiila-
fargan steinblinda oss Vjer verð-
um að krefjast þess að fulltrúar
deildanna^ersambandsfundisækja,
kynni sjer vel rekstur Sambands-
ins, fjárhagsástæður allar og alt
það, sem almenning varðar. Og
að þeir dreifi þeirri þekkingu
út frá sjer til útrýmingar tor-
tryggni en mótstöðu óheiðarlegum
árásum utanað komandi, er oss
ber að reka óðara af höndum
án hlifðar, heim til föðurhúsana.
Og er allajafna tekið þar meira
tillit til af öllum almenningi, en
þótt þeir, sera i er hnýtt, eða
rægðir eru, fari að bera hönd fyrir
höfuð sjer. Vjer verðum að krefj-
ast þess að upp verði tekin aft
ur gamla og góða reglan, að
birtar verði opinberlega árs-
skýrslur sambandsdeildanna og
sambandsins. Vjer verðum að
útrýma tortryggninni. Fyrrum
ráðherra Sigurður Jónsson brýndi
fyrir kaupfjelagsmönnum að girða
fyrir að tortryggni kæmist að í
þessum fjelagsskap Hjer um
virðist minna hugsað nú.
Mjer, sem kaupanda kaupfje-
lagsritsins frá byrjun, er megn
eftirsjá að verslunarskýrslunum
úr ritinu hin seinni árin. Og jeg
verð að segjá það, að sumt af
því, sem ritið hefir flutt í þeirra
stað, vegur ekki upp á móti
þeim fyrir mig.
Það hefir verið regla, sem helst
enn, að nefna þessa sambands-
verslun bændaverslun; en sú
bændaverslun er nú orðin ærið
menguð eins og allir sjá, þá að
er gáð, þar ýms fjelög verka-
manna og fiskimanna eru nú
gengin í Sambandið, auk þess
sem sumar deildir Sambandsins
samanstanda af öllum flokkum.
— En áður fyrrum samanstóð
Sambandið af landbændum einum.
En því ólíkari og hjáleitari sem
þess samsteypufjelög ern, þeas
meiri hætta stafar af hinrii víð-
tæku samábyrgð deildanna, fyrir
eignarnennina, sem aðallega eru
landbændurnir.
Eins og vonlegt er, þá hefir
samábyrgðin verið kjarni sá í
þessu sarnbands verslunarmáli, sem
alt ritsmíði manna hefir aðallega
um snúist. Hún hefir verið sá
kjarni, eða mergur málsins, sem
gefið hefir því þrótt, enda snöggi
með batnandi verslunarárferði og
Begja skuldunum stríð á hend-
ur sainhliða fylstu gætni í útlán-
um. Og þótt auðveldara sje að
styðja en reisa, þá ber þess að
gæta, að sterkur vilji er mátt-
ugur. Og að þess meirí er frægð-
in sem meiri erfiðleikar eru yfir-
stignir og að dæmi feðranna ber
til frægðar að lifa og vinna.
SpAkonnfelli 4 Gaml4rsd»g 1922.
B. F. Magnúsxon.
Aðstaða ölsins
I löggjfif Norðurlanda.
bletturinn til bit3 vopnum þeirra
sem vega vilja að íslensku sam-
vinnu versluninni.
Jeg hefi enn ekki sjeð nje heyrt
færð fram þau rök fyrir hættu-
leysi samábyrgðar sambandsdeild-
anna er mjer virðist að hafi gildi,
sem jeg heldur ekki tel von.
Slík rök eru ekki til.
En staðhættirnir leyfðu ekki
annað en að vjer gerðum tilraun
með smvinnuverslun og hún
krafðist þessa >offurs« vegna
fjárskorts stofnendanna. Og
stefnuskrá fjelaganna um skuld-
laua viðskifti dróg lika óneitan-
lega úr ábyrgðarhættunni og trú-
in á góða menn og gott mál-
efni skóp hugrekkið. En því
því meiri sem fátæktin er, þess
meiri er þörfin fyrir aðhald og
gætni í fjármálum fjelagsversl-
unarinnar. Þess meiri og brýnni
er þörfin fyrir söfnun trygging-
arsjóða. Þess brýnni er þörfin
fyrir að fylgjast vel með stjórn-
arfari Sambandsins og verslunar-
rekstri öllum. Og þesa brýnni
er þörfin að ekki safnist skuldir,
að æðsta mark stefnuskrárinnar
sje ekki litilsvirt af stjórnendum
nje einstaklingum.
En fylgst með geta einstakling-
arnir ekki, nema að nógu mikið
sje árlega birt af þvi sem fje-
lagsmenn varðar. Og mundi
þá væntanlegum menningarajóði
Sambandsins talið illa, eða ver
varið en nú er, þótt skerfur af
honum kæmi til að gefa út ár-
lega skýrslur verslunardeilda
Sambandsins?
Sjera Arnór í Hvammi minn
ist í blaðinu Lögrjettu á með-
ferð þessarar sjóðstofnunar frá
síðasta aðalfundi Sambandsins
eða á þessa sjóðsátu, og er víst
8em betur fer slík sjóðmeðferð
einsdæmi. Stofnun og áta i senn.
Annars þurfa samvinnumenn að
fylgjast betur með en veiið hef-
ir — en öfga og hleypidómalaust
—, því að margt er að athuga
og þá einkanlega hvort beri að
viðhalda skólanum eða leggja
niður og verja þúsundunum held-
ur til skipakaupa fyrir sambands-
verslunina eða í annað arðvæn-
legt fyrirtæki, ella til aukningar|
tryggingarsjóði hennar.
Deildir Sambandsins og Sam-
bandið verða að leggjast á eitt
með að draga sarnan skuldirnar.
Og þar sem nú að virðist bjarma
í lofti af birtu betri verslunar-
tima, þá verður að hefjast handa
I GlÍFl
Þingmenn kjördæmisins hafa
undanfarna daga haldið fundi í
Hafnarfirði, i Gerðum, í Keflavik,
á Vatnsleysuströnd og i barna-
Bkóla Garöahrepps. í gær var
fundur í Mosfellssveit.
Þetta blað hefur ajeð fundar-
gerðina frá Gerðum og eru þetta
samþyktirnar þar:
1. Fundurinn felst i aðalatr. á
frv. til 1. um aýsluvegasjóði, sem
stjórnin leggur nú fyrir Alþingi,
en skorar þó á þingmennina, að
láta ekki þar með niður falla
kröfuna um, að vegurinn frá
Hafnarfirði að Garðskaga yrði
tekinn í þjóðvegatölu. — 2.
Fundurinn felst á frv. t. í. um
br. á fátækralögunum frá 10. nóv.
1905 í aðalatr, sem stjórnin
nú leggur fyrir Alþingi — 3.
samþ. voru nokkrar breytingar
á Sveitarstjórnarl. frá. 10. nóv.
1905. — 4. Fundurinn mælir al-
gerl. á móti því, að sameina
sýslur i stærri lögsagnarumdæmi
en nú eru, og að fækka sýslu-
mönnum, og er mótfallinn því,
að stofnað sje til nýrra embætta,
eins og gert hefur verið, sem
vafi er um að sjeu þörf. — 5.
Fundurinn er algerlega mótfallinn
afnámi landlæknis-, biskups-,
og þjóðskjalavarðar-embættanna.
— 6. Fundurinn er mótfall-
inn þvi, að afnema skyldu
sýslumanns til að halda mann-
tal8þing — 7. Fundurinn felst á
að framlengja samninga við Spán
um innflutning á vínunvfen vítir
harðlega alla meðferð stjórnar-
innar á sölu vína hjer í landinu.
8. Fundurinn felur þingm. sínum
að leita láns handa Gerðahreppi
hjá Alþingi úr ríkissjóði eða öðr-
um sjóðum, alt að 40 þús. kr. — 9.
Fundurinn kreíst þess, að sömu
ákvæði verði látin gilda um
„snurrevaad“-veiði og um veiði
með vörpum botnvörpuskipa.
10. Fundurinn er mótfallinn allri
ríkisverslun og allri einkasölu á
steinolíu og öðru.'
Alþm. B. Kr. skýrði fruravörp
stjórnarinnar um skattalög, út
flutningsgjald o. fl. •
Samþyktir á hinum fundunum
fóru í líka átt.
Það vakti- á sínum tíma mikla og
maklega undrun, að norska stjórn-
in, af einni eða annari óskiljanlegri
ástæSu, gaf ýmsum af strandferða-
skipunum við Noregj leyfi til að
veita um borS vín, ávaxtavín og óá-
fengt öl, en hins vegar ekki algengt
bajerskt öl. FerSamenn, sem eigi
geðjaðist að því að drekka vín með
mat, eða voru ekki svo efnum búnir
að leyfa sjer það, voru forviða á
þessari ráðstöfun, aö eigi var hægt
að afgreiða pöntun þeirra á veikari
áfengum drykk en vínum, á skipum
þess ríkis, «em efla vildi bindindi,
og að útlendri vöru voru geröir
betri kostir en innlendri, þvert of-
an í allan þjóðarhag. petta var einn
ig í beinni mótsögn við hina sjálf-
sögðu reglu, sem viöurkend var lög
gjöf Norðurlandaþjóðanna, að rjett
inum til að selja drykk með á-
kveðnu áfengismagni, fylgdi ætíð
rjettur til að selja alla veikari
drykki (sjá einlcum svenska áfengis-
löggjöf). Manni, sem fær leyfi til að
veita brenda drykki, getur vitanlega
ekki verið ineinað að veita gestum
sínum vín og áfengt öl. Það er
jafn óhugsandi eins og hægt væri
að banna vínkaupmanni að selja t.
d. porter, eða veitingamanni, sem
selja mætti áfengt öl, að selja óá-
fengt öl.
Þessi vínveitingaleyfi hjeldust
heldur ekki lengi við lýði í Noregi.
Gagnrýni og háð almennings kom
þeim fljótlega fyrir kattarnef, og
nú eru veitingaleyfi allra stærri
skipa miðuS við vín og allar ölteg-
undir. En hjer á landi virðast menn
sætta sig við að þykja það rjett, að
byrja verslun á sterkum vínum, og
banna veikari drykki jafnframt. —
Þetta hefir getað liðist sem bráða-
birgðarráðstöfun, en er oss sjálfum
eða öðrum þjóðum útí frá mögulegt
að finna þessari ráðstöfun nokkurn
stað? En svo þyrfti helst að vera,
ef liægt væri að halda þessu áfram,
innávið og útávið, sem fastri lög-
gjafarreglu. Er mogulegt að gcfa
nokkra skýringu, sem staðist getur
rök, á því, hvers vegna banna skuli
drykki með 3—4% áfengi, þegar
leyft er að selja drykki með alt að
21% áfengis? Eigi er hægt að bera
í bæ1 ifláka fyrir , þetta með neinu
öðru en því, að það sje vegna járn-
harðrar nauðsynjar að vjer höfum
leyft vínunum inngöngu, en ekki öl-
inu, og ef aö uppfylla ætti hina í
raun og veru sjálfsögðu kröfu, sem
ölið á til þess að njóta sömu rjett-
inda, yrði að.hefja nýtt samninga-
stríð, sem iiljesi lífi í pólitískar and
stæður á þessu sviði.
En samkvaimt kjarna málsins eru
engar inótliárur til. Gagnleg áhrif
þess, að ölið yrði látið, laust, á hag
landsins eru opin fyrir, og Iivað
þjóðfjelagsheill ápertir er svo fjarri
því að ástæða sje til að óttast þær
Ijettú tegundir af pilsner sem nú
eru framleiddar, að þaðan er þvert
á móti hjálpar að vænta í barátt-
unni gegn smygluninni. sem eins og
kunnugt er, snýst mestj úm sterk-
ustu tegundir áfengis. í sama hlut-
falli og markaðurinn verður opn-