Morgunblaðið - 21.02.1923, Page 2

MORGUNBLAÐIÐ

Umræðufundur í Nýja Bíó.
íáíðastliðinn sunnudag hafði sr.
Eiríkur Albertsson frá Hesti
boðað til fundar í Nýja Bíó.
Fundurinn bófst kl. 2 eftir hád.
og tók þá fyrstur til máls fund-
arboðandi. Lýsti hann í stuttri
ræðu aðalefni fyrirlestra þeirra
fjögra, sem hann hafði haldið
undanfarandi kvöld. Erindi þessi
hefir áður verið lauslega drepið
á í „Morgunblaðinu“, og skal
ekki íarið út í að rekja nákvæm-
lega þráð þeirra hjer. Aðalinn-
tak þeirra er þetta: Við að
kynnast iSigtúnastofnuninni í
Svíþjóð, hefir ræðumanni opn-
ast sýn yfir ástandið, eða öllu
he'ldur óstandið í andlegum efn-
um hjer heima. Stefnurígur og
þröngsýni sjúga merginn úr
kirkjulífinu. Tortrygni, vantraust
og ílokkadrættir togast á um
þjóðfjelagsmálin. Uppeldismálin
eiga ekki upp á háborðið. Svo
lítur út sem rjettur þeirx-a kunni
að verða fyrir borð borinn á
hverri stundu. Hjer togar hver
sinn skækil. Afleiðingin auðsjáan-
lega sú, að því lengri sem skækl-
arnir verða, því minni verður
heildin, veikari og vanmáttugri
x alla staði. Hjer vantar einingu,
samvinnu og samlíf í andlegum
eínum.. Tvo veigamestu þættina
í andlegu lífi þjóðarinnar þarf
að tvinna saman, en ekki rekja
þá sundur í bláþræði, eins og nú
liggur við að gert sje. Þessir
þættir eru kirkjumálin og skóla-
málin.
Helsta og besta ráðið til um-
bóta taldi'“'ræðumaður það, að
stofna fyrirmyndarskóla, einn
fyrir land alt. Bá skóli yrði að
vei-a reistur á þjóðlegixm og kristi-
legum grundvelli, einskonar mið-
stöð, þar sem saman fjelli allir
menningarstraumar lands og
þjóðar.
Lokatillaga ræðumanns var sú,
að sá skóli yx-ði reistu á Þing-
völlum. Þar mætast hugir allra
' landsmanna. Þar gleðjast memi
yfir fornri frægð, gráta yfir ó-
sigrum liðinna alda. Staðurinn
er helgidómur í hugsun allra
sannra íslendinga. Á engum öðr-
um stað mundi eins auðvelt að
innræta og treysta í æskulýðnum
trúna á framtíðina, trúna á guð
og landið sitt.
Þá færði ræðumaður að síð-
ustu ýms rök og líkur fyrir því,
að hugsjóu þessi væri framkvæm-
anleg. Benti á samvinnu og sam-
bönd, sem orðið gætu milli stofn-
unar þessarar og ýmissa annara
fyrirtækja. Skólahúsið mætti nota
sem gistihús á sumrum. p>ar
dveldi fólk sjer til skemtunar
og hressingar, ba'ði lendir menn
og erlendir. Þetta mundi ljetta
undir uni stofnun þjóðgai’ðsins
fyrirhugaða á Þingvöllum o. fl.
o. fl. Loks mundi ýmiss fjelags-
skapnr, svo sem Ungmennafjelög,
kveufjeiiig og þá ékki síst. Stú-
dentafjelagið geta unnið rnálinu
mikið gagn bæði beint og óbeint.
Haskolakennarar og aðrir menta-
menn höfuðstaðarins mundu einn-
ig fúsir til að rjetta hjálparhönd,
er stofnunin væri komin á fót.
■ílutverk þessa skóla og starf
semi yrði að mörgu leyti svipað
og í Sigtúnaskólanum í Svíþjóð.
En liami er, svo sem kunnugt fyrirhugaðs lýðskóla á Suðurlandi
er, aðalstöð þeirar stefnu þar í hefði gengið vonum framar. Lof- ^
landi, sem vinnur að sambandi 0rð hefði fengist um 30 þús. kr.!
og samvinnu kristindóms og í Árnessýslu og annað eins sam- |
menningarmála. Auðvitað yrði anlafet úr Rangárvallasýslu og j
hjer ekki um neina stækngu eða V.-skaftafellss. Ef gera mætti ráð
eftirlíkingu að ræða, en hafa skal fyrir, að rík;ssjóður legði fram ■
b.oll ráð, hvaðan sem þau koma. annað eins, þá væri hjer fengnar
Og vart mundi vænlegra að leita 120 þús. kr. En það mundi ekki ’
i annan stað, svo framarlega sem nægja. Ekki heldur víst, að alt1
nokkur útlend fyrirmynd getur fje heimtist, sem lofað er. Því j
að gagni komið.
veldur tvent, í fyi-sta lagi ilt1
Að loknu erindi sjera Eiríks árferði, og í öðru lagi væri byrj-
Albertssonar hófust umræður um aður þar eystra reipdráttur um
málið. Var sjera Magnús Jónsson það, hvar skól'nn ætti að standa.
docent valinn fundarstjóri og Mundi það geta orðið til þess aðc
nefndi hann sjer fyrir skrifara draga úr fjárframlögum sumr.i
Freystein Gunnarsson. Því næst rnanna, að þeir fengi ekki vilja
tók til máls Guðmundur prófessor sínum framgengt í því efni.
Finnbogason. ! Kvaðst Jón Ofeigsson sjálfur
Kvað hann þessa tillögu urn helst hafa augastað á Þingvöllum
samband kirkju- og skólamála fyrir skóiastað.Það helsta er mælt
vera í fullu samræmi við skoðun með, taldi hann þetta: Samgöng-
sína, sömuleiðis við reynslu fyrri ur við stað'nn væru þær bestu,
tíma. Prestastjettin hefði unnið sem enn er kostur á hjer.Jarðnæði
ódauðlegt verk í þágu menningar mundi reynast nægt til þess bú
og mentunar meðal íslenskrar al- skapar sem nauðsynlegur væri
þýðu. 1 bók sinni um lýðmentun, Þó að svæðið sje hrjóstugt, gerir
sömuleiðis í frv. til laga um1 það ekki til, þar sem þetta á
fræðslu barna, kvaðst prófessor- ! elcki að vera búnaðarskóli. Helgi
inn hafa lagt til, að prestar væru staðarins mundi reynast mikils
sjálfkjörn'r formenn skólanefnda. virði. Hvergi mundi hægra að
þó að þingið hefði ekki fallist á glæða alt gott og fagurt í brjóst-
þetta. nm ungra manna, og væri það
Kvað hann kirkjuna líka vel meira virði en skurðagröftur og
til þess fallna að veita heilla- jarðrask. Þá væri eitt atriði enn
vænlegum straumum inn í menn- sem mikils er um vert. Þingvellir
ingarmálin, svo famarlega' sem eru fjölsóttir á sumrin. Verður
hún fullnægði eigin kröfum sín- varla hjá komist að reisa þar
um, stæði sem eining utan og ofan stórt gistihús. Hinsvegar getur
allra flokka.En eining kirkjunnar það ekki starfað, nema svo lítinri
líklega langt í land. Að minsta tima ársins, að óhugsandi er, að
kosti virðist svo eftir verkum | cinstakir menn sjái sjer fært að
andsstjórnarinnar, sem leggur til re’sa þa,ð. Ef skólinri yrði reistur
að afnema æðsta hirði hjarðar- þar, mundi ekki skorta húsrúm
innar. Nema svo sje, að hjörðin
eigi hjer eftir að ganga sjálf-
ala. En þó að menn nái aldrei
marki hugsjónarinnar getur hún
verið góð fyrir því. Hugsjónir
fyrir gesti á sumrum. Og þó að
ríkissjóður legði ekki fram nema
V:t eða y2 af fje því, sem þyrfti
til gistihússins, mundi það nægja
til v:ðbótar fje því, sem telja
eru ekki t:I þess gerðar, að þeim má skólanum víst. Það lielsta,
verði náð. Hugsjónir eru leiðar- 1 sem Jón Ofeigsson kvað bera á
stjörnur. Pólstjarnan er jafngóð milli um skoðun sína og Eiríks
leiðarstjarna fyrir því, þó að eng- Albertssonar, var það, að Eiríkur
inn reki stefnið í hana. Besta vill stofna lýðháskóla fyrir
ráðið til að ná einingu innan land.En þetta tvent þarf þó ekki
k rkjunnar kvað prófessorinn það, í huga 1 ý ð s k ó 1 a fyrir Suður-
að hún safnaiði kröftum sínum
um einhverja hugsjón, sem ekki
land. En þetta tvent þarf ekki
að í-ekast á. Setjum svo að byrj-
væri beint trúarleg. Það væri í að sje á lýðskólanum, hinn kæm:
fullu samræmi við þá meginreglu,
að maður skapar sjálfan sig, með
því að skapa annað. Smiðurinn
þé sem beint framhald. Hægra
væri að prjóna ofan við en fitja
i.pp að nýju. Margt mundi spar-
verður smiður af því að smíða ast með því að hafa báða skól-
o s. frv. Slíkt stórmál sem hug- ' ana á sama stað. Hugmyndirnar
sjón sjera Eiríks Albertssonar
væri nú eiumitt til valið til þess,
að kirkjan tæki það upp til for-
göngu. Þar gæfist henni kostur
á að sýna mátt sinn.
Annars kvæð ræðumaður þessa
hngmynd um skóla á Þingvöllum
ekki nýja. Hfin hefði áður komið
fram í sambandi við stofnun þjóð- j
styðja því hvor aðra, en rekast
ekki á.
Frh.
fiaraldur Ilíelssan.
i.
Prófessor Haraldur Níelsson, er
garðs á Þingvöllum. En í þessum 1
búningi, sem sjei’a Eiríkur Al- *
bertsson hefði fært hana í, væri
húu ný. Sjálfur kvaðst prófess- nú orðinn einn af þeim Ííjlend-
orinn liafa hugsað sjer árlegar ioguin, sem frægastir eru íneðal
samkomur á Þingvöllum, þar sem annaa þjóða, og skilji einhver
saman kæmu þeir, sem fremstir ekki hvernig á því stendur, þá
standa landsmanna í hverskorxar má sjá það af bók hans sem
ment. hvort heldur væri líkam- hcitir K.irken og den psykiske
legri eða andlegri. Með slíkum Forskning. Bókin er þrír fyrir-
síimkomum og mörgu öðru fleira lestrar, sem hann hjelt, í Dan-
mundi skúlanum vaxa máttur og mörku 1921. Það er rnjer nær
megin utan að smátt og smátt, að halda að ef bók þessi hefði
án sjerstaks tilkostnaðar. fylgi ritdómenda, líkt og skáld-
Þá tók t:l máls Jón Ófeigsson saga eða leikrit, sem sairiið væri
ruentaskólakennari. af álíka snild, eða þó-að nokkru
Kvaðst hann hafa í smíðurn minni væri, þá muridi liún vera
ritgerð um líkt efni. Benti hann keypt á Norðurlöndum sVo tug-
á, að fjársöfnun meðal bænda til um þúsunda skifti. Einn fyrir-
\ k0bQs og bpuges hele
Vepden over
'f’ií.íK
QpinbErt uppboð
í bæ, mánudaginn 26. febr.
á gufuskipinu „Skjöldur“,
verður lialdið við steinbryggjuna hjer
næst komandi kl. 1 eftir hádegi
eft'r beiðni Eimskipafjelags Suðurlands h.f. Sö'luskilmálar, veð-
liokavottorð og önnur skjöl snertandi söluna verða til sýnis hjer
á skrifstofunni á laugardag.
Bæjarfógetinn i Keykjavík, 20. febr. 1923.
3óh. 3óhannE55Dn.
Uppboð á ca. 100 kössum af
appelsinum verður haldið mið-
ífikud. 21. þ. m. kl. I sáðdegis i
geymsluhúsi C. Höepfnes*s h.f. i
Hafnarstræti.
lesturinn er um dauðann
þeim kaflanum er lýsing þess
mjög skygna manns A. J. Davis,
því sem hann sá fara fram,
er gömul kona var að deyja. Og
því verður ekki ne'tað, að stór-
fróðleg er sú lýsing, þrátt fyrir
nokkur villandi orð, sem stafa af
því að hinn skygna mann skortir
ýmsar undirstöðuhugmyndir í líf-
fræði. Lýsingiu sýnir, að lífmagn-
ið sein losnar úr hlnum deyj-
andi líkaina, eða „hleðsla“ sú
sem er líf líkamans, liagar sjer
alveg eins og þessi lýsandi þoka,
sem kemur fram á aflsvæði mið-
ilfundar og verða af líkamningar.
Ekkert er í lýsingunni, sem mæli
móti því sem kent er í Nýal
um framhald lífsins og sköpun
h ns nýa líkama. Hefir nú þessi
kenning mín um sköpun nýs lík-
ama á annari stjörnu, fengið
merkilegan og mikilsverðan stuðn-
ir.g í nýútkominni framlífssögu
■Steads, hins mikla blaðamanns,
er þar undanfari rneiri tíð-
irida. Mun jeg skýra frá þessu
nanar í annari grein.
II.
Þó uð jeg dáist einnig að þess-
um fýrirlestri Haralds um dauð-
ann og sje honúm þakklátur fyrir
hann, þá er það ekki af því, að
?ar sje litið á dauðann eins og
jeg geri. Eftir mínum skilningi
?á er eins og sýnist, dauðinn er
csigur, afieiðing þess, að ekki
héfir tekist, að lifna. Lífið á
og í jói’ðu lijei’. má í helld sinni skoða
sein nokkurs konar yrmling
(iarva) eða fóstur, og eigi ein-
ungis það, heldur er þetta fóstur
sjúkt. Lífið er þannig til komið,
að kraftur sem kemur úr öðrum
stað, tekur nokkuð af efnum jarð-
arinnar og lagar eftir sjer, en
lamast um leið og mótast sjálfur
eftir jarðefnunum. Tilgangurlnn
er þó auðsær, en hann er sá,
að laga eftir sjer jarðefnin, uns
þau eru fullkomlega samstilt
þessum krafti. Þegar menn hug-
ltiða þetta, skilja þeir að dauð-
inn er ósigur, en tilgangur lífs-
ins að sigra dauðann og alla
örðugle'ka, uus lífið er fullkoin-
iim kraftur, fegurð og vitska.
Og jafnve'l af þossari ófullkomnu
viðleitni til lífs, sem er á jörðu
hjer, getur oss grunað margt um
hina stórkostlegu framtíð lífsins,
þegar komið verður á sigurleið.
En nú er þeirra tíðinda ekkl langt
að híða, því að nú vitum vjer
hvað vaiiþrifunuin veldur. Það
er skortur á. sanibaudi við full-
komnari lífmyndir. Sambands-
Jcenning sú, sem hjer er vikið
að, kemur fram hjá Platóni, í
þoknmynd að kalla íná, og þó
þaimig að lýsir af þokunni.
Helgi Pjeturss.
1