Morgunblaðið - 09.12.1923, Síða 6

MORGUNBLAÐIÐ
■ (
Afannikið úrval af
allskonar stopp-
uðumleikföngum
Einmg ö)l önnur
leikföng Hvergi
annað eins úrval

Isietfur Jónsson
HafuarntH-bi 15
jhintist hann 's.jftnstaklcga og með
niiklum hlýleik. „sögueyjunnar
frægu í Norðurhafi, sem öll menn-
ing Norðurlanda yæri í svo mikilli
. jiakkarskuld við“rog ljet í ljósi á-
nægju sína yfir þyí, að einnig það-
Æii hefði fulltrúi komið til þess aiS
taka þátt í afmælisfagnaði, Lund-
ar-dómkirkju. Þá var mjer gef-
ið orðið; gerðu hin hlýju orð
gamla Billings í garð íslands mjer
auðveldara að taka til máls í
þessu göfuga samsæti, en annars
hefði verið. Byrjáði jeg mál mitt
á því að leiða getu um, hvað vak-
að mundi hafa fyrir dómkirkju-
ráðinu, er það hefði falið mjer
h.mgað komnum lengst utan af
Islandi, að flytja tölu fyrir hönd
gestanna. Mundi það líklega m. a.
hafa verið það, að ef Össur erki-
bskup hefði mátt rísa upp xtr gröf
smni, og koma fram í samkvæmi
þessu, hefði jeg sennilega verið
eini maðurinn þar nærstaddur,
sem hann hefði getað talað við á
móðurmáli sínu, því að enn væri
jsú tunga töluð á íslandi, sem töl-
Tið hefði verið í Lundi í byrjun
12. aldar. Skýrði jeg svo frá því
í stuttu máli, sem jeg vissi sann-
ast um samband íslenskrar kristni
til forna við erkistólinn í Lundi;
minti jeg á það hversu sjö af
níu biskupum vorum á 12. öld
, hefðu sótt vígslu til Lundar, og
gat þess til, að líklega væri Jón
helgi fyrsti biskupinn, sem þar
hcfði hlotið vígslu af erkibisknps
hendi. pá sagði jeg frá samningu
Kristinrjettar Þorláks og Ketils,
sem Össur erkibiskup hefði senni-
lega verið fremstur hvatamaður
að, og ef til vill ætti 800 ára af-
mæli á þessu ári. Loks ljet jeg
'þess getið, að tímabilið, sem við
hefðum verið í sambandi við erki
stólinn í Lundi, væri að líkindum
eitt hið farstelasta í sögu ísl-enskr-
ar kristni í ' katólskum sið, þó
. ekki vegna; afskifta erkistólsins
af högum íslenskfar’ kristni, held
jur .öHu fremur fyrir það,. hve lítið
h.efði.,, gætt . er.kibiskupsyaldsins,
syo a.ð. kirkja íslánds hefði fengið
að l.ifa og þróast í friði á þjóð
legupi'.líþlpnsUumj. grundvelli. Alt
þetta sýndi, .$5..jekki væri hvað
minst, ástæðan' ’fýrir island. .tjl að
eenda hughlýjár hvéð'jur tíl.Lund-
ar ,6 þessum.;8pÓ? afa 'piinningar-
:deg.i hinnar .fqrhh dómkirkjn. -
Jijekk jeg, (svö' |eg' segi’ frá því
sjáifur). heilmikið lófákiapp að
launum fyrir þéssa tölu mína,
enda má *gera ráð fyrir. að la,ng-
fæstum gestanna hafí vérið kium-
ugt um samband vort til forna
við Lundar-erkistól. “
Þá talaði Rohde Gautaborgar-
biskup fyrir sænsku’ stjórninni og
þeirri ræðu svaráði Tryggér for-
sætisráðherra m-feð ræðu fýrir
niinni Svíþjóðar. Var þá börðhald-
’inu lokið ög se’t'st að kafficífykkju
í hliðarhet-bergjum báðum nregin
við hinn mikla sámkomusal.
Meðal margra annara, sem jeg
átti tal við í veislu þessari, var
dómsmálaráðherra Svía, dr. jur.
B. Ekeberg. Hann spurði mig um
þá hæstarjettardómarana Eggert
Briem og Lárus H. Bjarnason, sem
hann hafði hitt á lögfræðinga-
fundi í Stokkhólmi fyrir nokkr-
um árum, og bað mig fyrir kveðj-
ur til þeirra. þar hitti jeg líka og
sá í fyrsta skifti á æfinni danska
málarann Joachim Skovgaard,
sem hlotið hefir heimsfrægð fyrir
raálverk sín í Vjebjarga-dóm-
kirkju, og nú hefir tekið að sjer
að mála heljarmikla mynd í kór-
stúku Lundardómkirkju, þótt
kominn sje langt á sjötugsaldur.
En hann er enn hinn emasti. —
Margt fleira sá jeg þar merkra
manna, sem jeg þekti á nafn áð-
ur, en hafði ekki sjeð fyrri.
Um miðnætti var þessari miklu
veislu lokið, og hjelt þá hver
heim til sín.
Nóbelsverðlaun.
f símfregnum var nýlega sagt
frá því, að bókmentaverðlaun Nó-
belsjóðsins fyrir þetta ár, hefðu
verið veitt írlendingnum Yeats.
Uthlutun þessara verðlauha nú
hafði verið fylgt hjer með allmik-
iili athygli af þeim sem vissu það,
að sá maðurinn sem talinn var
standa þeim einna næst í þetta
sinn og úthlutUnárnefndin, eða
einhver hluti hennar1 hafði sjer-
stakan augastað á, -var einmitt
íslendingur. — pað var Einar II.
Kvaran. Hefði þáð verið sómi,
eivki aðeins fyrír., hann, heldur
fyrir íslenskar bókmentir í heild
sinni, ef úr þessu hefði orðið, og
mundi, vafaláust inikið hafa stuðl-
að að því, að auka þekkiiigu
manna og áhuga erlendis á ís-
lenskum bókmentum og andlegu
lífi. pví þau áhrif hefir Nóbel-
sjóðurinn þó í þessum efnum, að
hann hefir oft stuðlað að aukn-
um bókmentakynnum milli þjóð-
anna og dregið fram í dagsljósið
laenn og málefni, sem gróði hefir
verið talinn að kynnast, en annars
voru lítt þekt utan ættlahda sinná.
Má þar t. d. minna á Indverjanh
Tagore, og svissarann Spitteler.
Einnig hafa verðlaunaveitingarn-
íir alloft orðið til þess, að brjóta
braut meðal. stórþjóðahna, ýhisum
höfundum smærrii. þjóð’anna, sem
skrifa' á fungum; sem minni hafa
útbreiðslhna. - Hefur þessa t. d.
gætt mii ýrnsit. Norð.urlándamenn,
,sem fengið.. hafa ý,erðlaun,iii. .
Af því að. þessar verðlauhav’eit-
Jngar og' skipulag þeirra ér'hjer
iítið þekt, má ségja dálítið frá
þeimv Verðlaunasjóðurinn ey stofp-
aður af. s.ænskum • verkfi-æðingi
All’red Nol)el,,en hann dó 10. des.
1896, l’pphæðin., sem hann íinafn-
aði yar um þrjátíu miljónir.króna.
Sjqðprinn varð. þó nokkru minni,
því ..deilur risu milli sjóðsins . og
.erfingjanna, en. lank þó með fullú
samkomulagi. Var höfuðstóll s.jóðs
ips þá ,um 27 miljónir. Vöxtunum
af þessu. átti að -skifta í fimm
staði, til verðlguna handa. þeim,
sem „orðið hefðu mannkyninu að
mestu gagni“. Verðlaun eru veitt
fyrir eðlisfræði, efnafræði, lífeðlis-
c. g læknisfræði, bókmentir í ideal-
istiska átt, og, fyrir starfsemi til
þess að auka bræðralag og fvið
toiilíi þjóðanna. Að jafnaði eru
þessi verðlaun veitt árlega, en þó
niá fella undan ár og ár, og. svo
var gert sum ófriðarárin. Þó er
skylda að veita verðlaunin að
minsta kosti fimta hvert ár. —
Venjulega eru verðlaunin, sem
hver maður fær, um 140 þúsund
krónur, þegar frá er dreginn
kostnaður við stjórn sjóðsins, við-
hald o. s. frv.
Ýmsar stofnanir eða nefndir
sjerfræðinga sjá nm úthlutun
verðlaunanna. Friðarverðlaunun-
um ræður t. d. stórþingið í Krist-
janíu, en annars eru aðalstöðvar
sjóðsins í Stokkhólmi. Þar er t.
d. bókmentaverðlaununum úthlut-
að af sænska akademíinu. En
tdlögurjett hefir þar að auki
franska- og spænska akademíið og
ýmsar aðrar stofnanir og einstak-
ir menn, svo sem háskólakennar-
ar í fagurfræðum og hókmentum.
Auk þessa hefir svo sjóðurinn
komið upp nokkrum sjerstökum
stofnunum, sein einkum eiga að
aðstoða við störf hans, safna upp-
lýsingum o. s. frv. í Stokkhólmi
er t, d. Nóbel-Institnt fyrir bók-
mentir og eru þar starfandi sjer-
fræðingar í germönskum, rómönsk
um og slavneskum hókmentum.
Eiga þeir að fylgjast með í því,
sem markverðast er í bókmentun-
um og greiða fyrir málum þess-
um á annan hátt. f sambandi við
sfofnun þéssa er einnig allstórt

SjóYátryggingarfjelag Islands h f.
Eimskipxfjelus^húsinn.
Reykjavík.
Sfmar: 542 (ekrifstofan), 3 0 9 (framftv.stjóri).
Sfmii „Insurance“.
gg Allskonar sjó- og s t r í ð s v á t r y g g i n g a r
ZZZZZ Al'slenskt sjóvatryggingarljelag, ZZZZZ
fiuErgi betri og árEÍðanlEgri uiflskifti.
. .. breyttu úrvali
bókasafn (ea. 40 þús. bindi). Ýms
fieiri söfn, og tilraúnastöðvar í
ýmsum vísindagreinum eru einnig
að meira eða minna leyti kostað-
ar af Nóbelssjóðnum. Má af þessu
sjá, að hjer • er úin margháttaða
starfsémi að ræða.
.Auðvitað veldur það oft, allifc
konar ágreiningi ‘ hvfernig úthluta
eigi þeásnm vérðlaununi, og verð-
úr ’ekki ósjaldan- úr nokkur, óá-
nægja. Hefir' þess t. d. gætt um
Englendinga og bókmentaverð-
launih. í tímaritíim þeirtoa,- ög; bltið-
inn 'koyui allöft féam kVartaniiv... , , . ,
iirn það, að gengið væri fram lija **■» • ' “
bretvsku,' andíég'u'-Íafi, eh virðláun-
in'. lentu mest hjá norræhum og
•I . * "t' r-rfj . •
þýskmentu^úöi þjóðum. Af ensk-
'fm rithöfundúm. toiun aðfins K^i.p-
ling hafa hlotið verðlaunin, en af’
visiridamÖnhum hafa ýmsir Bref-
ar fengið. þa,u,. svo sem Raleig’h
Iávarður, Crem.er og Ramsay. A’f
jnorrænum mönnum háfa hlotið
verðlaunin t, d.’ Björnsön, SelmÍ
Lagerlöf, v. Heidpnsta.in, Hamsnn,
l’ontoppidan og Gjellerjip, N. -Rui.-
sén fjekk og . verðlaun í sinni
gein. Og Friðþjófur I^an’sett.Jriðar-:
verðlaunin. Alls mun milli. 80 og.
90 verðlaunum hafá vérið' úthlhtað
til þessa. ( . . ■!"
í rauninni væri ÖM ástæða til
þess að reyrm hjer áð fylgjakt
meira með þessu en gert er, og
kynna sjer það, sém heist kem-
ur þannig fratoi. Það er ekki of
mikið* samt, sem menn geta hjer
fylgst, með í Þvh sem í umheim-
inum gerist í andlegum málum,
listum eða vísindum, þó nokkru
öðru máli sje aS gegna um stjórn-
mál og þjóðfjelagsmál ýms. Auð-
vitað er það ekki svo að skilja,
að menn hafi allan himinn hönd-
um tekið, þó menn fylgist eitt-
hvað með þessu einu. „
Maðurinn, sem í fyrra fjekk
bókmentaverðlaun Nóbelsjóðsins
var Svisslendingurjnn Carl Spitt-
eler. Höfuðyerk hans og það, sem
verðlaunaveitingin var aðallega
bygð á, er Ijóðabálkur, sem heitir
Olympischer Friihling, með efni
úr grískum goðasögnum. Ýms
fleiri skáldrit hefir hann skrifað,
kvæði og sögur og svo ritgerðir
ýmsar um bókmentir og listir,
sem safnað hefir verið saman í
bindi, sem hann kallar Lachende
Wahrheiten og eru þar ýmsar
góðar og skemtilegar greinar.
Maðurinn, sem í ár hefir fengið
þessi verðlaun, írinn Ýeats, er
fæddur í Dublin 1866. Hann hefir
verið einn aðalmaðurinn í þeirri
Afar fjötbreytt úrval af
L]ósakt*ónum
og aHskonar
hengilömpum
fengurn við með síðustu skípum.
Komið meðan úr nógu er að veljá.
H.ff. Rafmf. Hiti & Ljós.
Ltoúg^iýig ^20 Bs., Sími 830-
m
''idfé
lýkomi^í mjög fallegu og fjöl-
Vigfús Gtfðbi'andsson
klséðáteri. Aðalstræti 8 I.
Jainan biigur qj allskonar fata-
efnum og 'Öllu til fata..
V fL SAUMASTOFA.
þjóðlegu hreifingu, sem kölluð er
The celtic revival, og náð hefir
yfir ýms keltnesk lönd eða lands-
hluta: írland, Skotland, Bretagne,
Walesp. fi. Þetta er þó ekki eigin-
leg stjórnmálahreifmg, þótt, hún
hafi í frlandi haft áhrrf í þá átt,
heídur þjóðernisleg og andleg,
éfnktfm ’bóktoféntaleg hreifing. —■*
Iíefir hún látið einna mest til
sin, taka einmitt í Irlandi, og ekki
síst fyrir áhrif frá ýmsum verkum
5 eats. ftlýáfÝÍítið, áem hjer verðui'
um hann sagt;,'er þó mest á aðra
hönd fen'gið, því rit hans ern ekki
til hjér nema á strjálingi.
Ýeats hefir skrifað leikrit,
ljóðabálka, kvæði, sagnasöfn og
ritgerðir. ^Vf ljóðabálkunum er tal-
iö nierkast The Wanderings of
Usheen, sem lýsir samlífi Ossians
og álfadrotningarinnar Niam í
þremur heimum eða stöðum, í ey
sælun nar, í ey tímanlegrar bar-
áttu og ey svefnsins og, gleymsk-
unnar. Flest önnur rit han% erU
líka með efni úr írskum sögnuiö
eða þjóðtrú og þjóðlífi. En það
eru helst leikrit; og Ýets kvað
hafa haft mikil áhrif 4 þjóðlega
leikment Trlendinga, ekki eimmgis
með leikritum sjálfs sín, heldur
ekki síður með uppörfunum síu-
um og starfi í The Irish Literary
Theatre, sem hann, ásamt nokki'-
um öðrum írum, stofnaði skömmu
fyrir aldamótin, og átti að lyfta
Undir þjóðlega, írska leiklist og
hókmentalegt- gildi hennar. 1 þa
átt stefna t„ d. leikrit sjálfs hans,
The Countess- Cathleen, The Sha-
dowy Waters og Deirdre. Ha»n
hefir einnig fengist við fornan
keltneskan sagnafróðleik og 1
þeim efnum gefið út m, a.
Celtie Twilight. Við dulspekiK^
fræði hefir hann- einnig fengist'
Kvæðasafn hefir líka komið