Morgunblaðið - 01.03.1924, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIÐ
*= Tilkynningar. —=
Allir versla ársins hring,
eins þeir stærri’ og minni,
ef þeir hafa anglýsing
átt í dagbókinni.
^jóðmæli Sveinbjörns Björnssonar
Askriftarlisti á Lindargötu 27 og
B4rUbúB.
—- ViSskifti. =■—
íúlipanar, hvítir, rauðir, gulir, blá-
fást á Amtmannsstíg 5; sími 141;
í Austurstræti 5; sími 1153.
Breinar ljereftstuskur keyptar
Wta verði í ísafoldarprentsmiðju.
Baupið Colgate Raksápu meðan hún
ódýr. Rakarastofan í Eimskipa-
Ijelagshúsinu.
Erlenda silfur- og nikkelmynt —
Wpir hæsta verði Guðmundur
"hðnason gullsmiður, Vallarstræti 4
____________________________________
Búsmæður! Biðjið um Hjartaá*-
^jörlíkið. pað er bragðbeet og næ»-
Nfarmest.
Umbúðapappír
'#'T1r „Morgunblaðið" mjög ódýrt.
Bívanar, borðstofuborð og stólar,
®Óýrast og best í Húsgagnaverslun
Glinb *_/í_
Malteztrakt — frá Ölgerðin Egill
Íkallagrímsson, er beet og ódýrast.
Verslunin Klöpp, Klapparstíg 27,
biður menn athuga vörugæði og verð,
áður en farið er annað.
Lifandi blaðaplöntur og útsprungn-
ir Tulipanar, margir litir, fást á Amt-
mannsstíg 5.
Maismjöl, Haframjöl, Hrísgrjón,
Kártöflur, Kaffi og Sykur. Hannes
Jónsson, Laugaveg 28.
Ný barnakerra til sölu. Tækifæris-
verð. A. S. í. vísar á.
Olíuga.svjdlar, jþríkveitjuri. >Kola-
ausur. Kolakörfur og Alumininm-
katlar kr. 4.00. Hannes Jónsson,
Laugaveg 28.
=-== Leiga. ===
Heil hæð í nýju, ‘góðu húsi í Hafn-
arfirði, til leigu. Upplýsingar í Gunn-
arssundi 5, Hafnarfirði.
Stórt herbergi, raflýst, til leigu
strax, fyrir einhleypinga; nægilegt
fyrir 2—3 (stúlkur eða pilta). A. S.
I. vísar á.
vík, lá þá boint fyrir að býggja ‘dulmála og var það mikið verk og
liann strax upp aftur á saina stað, vandasamt.
Leiga.
Unglingsstúlka óskast strax á fá-
ment heimili í Hafnarfirði. A. S. í.
visar a,.
^ggingarlist var lítil hjer á landi
þótt hjer væru góðir handiöna-
^enn.
Eftir því, sem mjer er best kunn-
ugt> mun bankinn hafa verið opn-
'Óur f hfnnf nýju byggingu 17. ág.
^99. Er fróðlegt að sjá hvað blöð-
tá segja um liúsið. í Þjóðólfi 28.
JÞlí I899
er komist s-vo að orði:
'’-'íitlast qr til að hún (þ. e. a. s.
°^ggihgin) verði sýnd almenningi,
^eins fullorðnum, fyrstu dagana í
'gúst. Er unnið að henni frain á
t'^tur til þess að hafa hana full-
®erða um það leyti, bæði innan og
Hiin er eflaust mesta skraut-
^si lijer á landi, fvllilega á borð
yj® slíkar byggingar í stórborgum.
bjuggumst við þungri liurð
11 Pp að ljúka eftir stœrð, en liún
^ar ljett sem fis, svo vandlega er
a því sem öðru gengið. Fordyrið
Sjerstaklega prýðilegt, með skrúð
^'Óluðum veggjum og uppldeyptuim
^hdum. Loftið í fjórum hvilftum,
hiætast í miðju, og hangir þar

Pr forkunnarfagurt ljósker. All-
vesturhelmingurinn er einn stór
fllr, afgreiðslustofa bankans, eink-
i>jört, prýðilega vönduð. Gólfið
°rdyrinu og þeim hlnta afgreiðslu
: ýtnnar, sem ætlaður er almenn-
. og mest veröur umferð um, er
1
. hendum leir, svo hörðum, að í
(1aga var verið að reka nagla
* í gólfið til að festa járnristina
lri:|t'lega í fordyrinu. Er gólfið í
u 'Vl'ritvim, skrúðmáluöum plötum.
a%reiðsluborðinu um þveran sal-
1,1,1
}j^’ 0:1 sjá merki íslenskrar skurð-,
er það verk hins efnilega
aJ ^urðarmanns, Stefáns Eiríks-
sem og hefir verið látinn gera ;
Sjj3lr Þ^r, í fornum stíl, er prýða
k Railh upp á loftið. Var það vel
v sSað ag
iar.
^oði
k
tafta. J
nota til þess innlenda
erþ ahstur-helmingnum er biö-
kaj-J|.r'1®1 fyrir þá, er finna vilja
ati s.a^tjórnina að máli, en hún á
' f,lr,gum sal fyrir austur-
^11101, og þar innar af er aftur
sjerstakt herbergi fyrir bankastjór-
ann sjálfann. Uppi á lofti eru tveir
stórir salir, á við afgreið.slusalinn
niðri, var Bertelsen málari þar að
leggja síðustu hönd á loft og veggi.
Eru þeir ætlaðir fyrir forngripasafn
o,g málverkasafn. Niðri í norður-
lierberginu fyrir miðju eru innmúr-
aðir geymsluklefar, ineð ramm-
gerðum járnhurðum og járnslá
íyrir Ein járnhurðin e,r' íslensk,
gerð af Þorsteini smið Tómassvni
Eru læsingar á þeim einkennilegar.
Skal þar geyma bækur, verðskjöl,
seðla og fje bankans. Hjer og hvar
með veggjununi í hverju herbergi
eru snotrir skápar; eru þeir um-
gerðir um upphitunarpípurnar, þ ví
að alt húsið er hitað upp frá mið-
stöðvarvjel í kjallaranum. Ekki
mun byggingin fara fram úr 80000
kr. Mun enginn álasa bankastjórn-
ina á næstu öld, að hún vandaði
bygginguna svo einkar vel úr því
bankinn þurfti á nýju húsi að halda
á annað borð.“
Blaðið „ísafold“ segir 18. ág.
1899: „Landsbankinn fluttist á nýja
bankahúsið í fyrradag, það er hin
mesta hæjarprýði, lang fallegasta
og vænsta húsið á landinu/ ‘
Blaðið ,,Fjallkonan“ 28. septbr.
1899 lofar fyrst fegurð hússins, og
segir svo: „Svo má ekki gleyma því,
að þetta er fyrsta liúsið á landinu
með miðstöSvarhitun, sem er lang-
um hentugri og ódýrari hitunaraðy
ferð í stórhýsum en gömlu ofnarnir.
Tryggvi bankastjóri Gunnarsson á
miklar þakldr skyldar fyrir húsið,
þó bankanum væri það jafn vel um
megn að byggja það í þessu árferði,
en það mátti ekki dragast lengur að
hann bygði sjer lnis. Honum er ef-
laust mest að þakka, hve vandað og
prýSilegt húsið er, því útlendur yf-
irsmiður mundi annars naumast
hafa gengið svo frá því.“
Bankahúsið brann í apríl 1915,
þegar mikli bruninn varð í Reykja-
en af ástæðum, sem hjer ekki skal
farið út í, -var það ekki gert.
Bankastjórnin, sem þá var, seldi
landinu lóina, brunarústirnar og
brunabætúrnar, fyrir tæpar 120000
kr. með kaupsamningi gerðum 4.
oktbr. 1915, en afsaliö er dagsett í
janúar 1916.
Það mun liafa verið ætlun lands-
stjómarinnar aö byggja húsið upp
aftur og nota þaö fyrir landsíma-
stöð, en árin liðu, og stríðið hjelt
áfram, og erfitt var að fá fje til
símabyggingarinnar, og sama gilti
eftir að friðurinn komst á. Endir-
inn á öllu saman varð sá, að bank-
inn keypti aftur rústirnar, lóðina
og brunahætumar fyrir rúmar 173
þús. kr. mcvð afsalsbyjefi dags. 16.
oktbr. 1922.
Frá því að brann 1915 loigði
Landsbankinn fyrst í pósthúsinu
og síðan á húsi Nathan & Olsen’s
við Austurstræti.
Nú er hann loks, eftir tæp 9 ár
kominn á sinn gamla stað og hjeðan
af er lítil iiætta á því að liann verði
flultur burtu. 1922 var mikið at-
vinnuleysi í. Reykjavík, og-var farið
fram á, það, bæði af bæjarstjórn-
inni og landsstjórninni, að fariö
væri að vinna að bankabyggingunni.
Guöjón Samúelsson, húsagerðar-
meistari, gerði teikningu að nýrri
bankabyggingu, sem átti að standa
á gömlu lóðinni, og var sú teikning
samþykt af bankastjórninni og þá-
verandi fjármálaráðherra, Magnúsi
Guðmundssyni. í marsmánuði 1922
var byrjað að rífa þaö sem með
þurfti af gömlu brunarústunum, en
i júlímánuði sama ár var byrjað að
vinna að nýju bankabyggingunni
og liún fullsteypt og komin undir
þak þá um liaustið. En ekki vanst
támi til þess að sementsljetta húsið
að utan fyr en næsta sumar.
Eftir áramótin, 1923 var byrjað
að sementsljetta húsiö að innan og
setja á það miðstöðvarhitatæki, og
var þvi verki að mestu leyti lokið
nm mitt sumarið, þá var farið að
þilja og leggja marmara á gólf og
stiga. í september 1923 var byrjað
s,ð mála liúsið aö innan og 1. febr.
þ. á. mátti segja að smíöi hússins
væri lokið að öllu leyti.
Ilúsið er 34 metrar að lengd ut-
anmáls, 13 m. á breidd, hæð þess
frá jörðu og upp á veggbrún rúml.
14,50 m. Bankasalurinn er að flat-
armáli 273 fermetrar og lofthæðin
í honum 4,40 m. Auk kjallara og
stofuhæöai* eru 3 hæðir í húsinu. Á
fyrstu hæð er lofthæðin 3,65 m., á
2. hæð 3,20 m. og á 3. hæð 2,90 m.
Alls eru í húsinu 50 herbergi, en
Fyririiggjandi:
Ölafur Jónsson, Ólafur Ásmunds-
son, Kornelíns Sigmundsson og Ein-
ar Einarsson gerðu lægstu tilboð í
aðalverkið, að koma > byggingunui
undir þak og ganga frá öllu múr-
verki innanhúss, og unnu þeir fje-
lagar ásamt verliamönnum sínum af
mesta kappi og vel.
Jón Halldórsson trjesmíðameíst-
ari. hefir smíöað flest alt innan-
húss, sem að trjesmíði lýtur, af
snild mikilli.
Ilaflið Hjartarson hefir smíðað
útihurðir og Jóhánnes Reykdal í
Hafnarfirði gluggaramma.
Miklár sögur hafa af því gengið j
hve dýrt húsið hafi orðið, og eklii
er því að leyna, að íflldýrt hefir það
oröið, en ekki neitt nálægt því, sem|
sagt er manna á milli hjer í bænum. ’
Lóðin og brunarústirnar liafa kost-
að 124000 kr. Geymsluhvelfingin^
með skápum og tilheyrandj kring-
um 80000 kr. En sjálft, húsið tæpar
700 þús. kr.
Þess slcal getið, að byggingin
liefði ekki orðið dýrari þótt rúst-
irnar hefðn alveg verið rifnar nið-
ur og alt by;gt upp að nýju, eftir
því sem byggingarfróðir menn telja,
svo' telja má aö bankalóðin kosti
rúmar 124000 kr.
Ætlað er að geymsluhvelfingin
borgi sig sjálf með leigu á geymslu-
hólfunum.
Ef litið er til þess, hve húsið
er stórt og vandað í alla staði, og
vel frá öllu gengið, þá má segja
að það, eftir atvikum, sje ódýrt
og meira að segja mjög ódýrt. í
samanburði við hús Exmskipafje-
lagsins, Hvanneyrarhúsið og lækn-
ishixsið á Yífilsstöðum.
Af landsstjórnarinnar hálfu var
áskilið að hún fengi að leigu hús-
næði í húsinu handa opinberum
skrifstofur, og eru henni ætlaðar
2 efstu hæðirnar, og eru herbergin
á þessum hæðum að mínu áliti
svo góð, að hver starfsmaður rík-
isins má vera fullánægður með
þau fyrir skrifstofur. Ætti það
að vera gróði fyrir landssjóð, að
fá hæðir þessar fyrir hæfilega
leigu nndir skrifstofur sínar. Hag-
stofan er þegar flutt í húsið; auk
þess mun ríkisfjehirðir flytja
þangað o. fl.
í bankasalnum er mynd, sem á
að tákná ísl. landbúnað, máluð
á steinvegginn af Jóni Stefáns-
syni listmálara. Önnur samskon-
ar mynd á að koma á fyrstu hæð,
sem tákni sjávarútveginn, og á
Jóhannes Kjarval listmálari að
mála hana. Myndir þessar eiga
að minna alla þá, er í banlcann
sjeu gangar og snirtingarherbergi koma, á þessa tv'o aðalatvinnuvegi
talin með, eru þau 65. Húsið hefirjog máttarstoðir íslendinga. Guð-
mest alt veriö bygt í útboðum, og jón Samúelsson hefir unnið stór-
hefir verið æði mikill mismunur á virki með þessari byggingu og
liæstu og lægstu tilboðunum, og er mun hún lengi halda nafni hans
gaman að sjá mismuninn á nokkr- á lofti. Hann hefir teiknað húsið,
um þeirra. Lægsta tilboðið í klofið og yfir höfuð haft alla yfirum-
grjót var 4000 lcr., en þaö hæsta sjón með byggingunni, og með
7500 kr. Lægst tilboð í að rífa niður honum hefir unnið meðverkamað-
það af gamla bankanum, sem þurfti, ur hans, Einar Erlendsson bygg-
og grafa grunninn var 5000 kr., en ingameistari.
það hæsta 16000 kr. Lægsta tilboð-! Guðjón Gamalíelsson múrara-
ið í að gera húsið fokhelt og'meistari hefir haft eftirlit með
ljúka við þaö að utan var byggingu hússins og frágangi öll-
165700 kr., en það hæsta 263700 um, fyrir hönd bankans, og þá
kr. Lægsta tilboðið í þakskífur var sjerstaklega að sjá um, að öllum
11300 kr., en þaö hæðsta tæpar út.boðsskilmálum væri fullnægt.
17000 kr. Mismunurinn á hæðstu og Bankastjórnin þakkar hjer með
lægstu tilboöunum mun hafa mimið öllum þeim, er hjer hafa að unn-
samtals kriugum 170000 kr. Alls ið, bæði þessum mönnum, smiðun-
voru útboðin 25, og samdi húsa- um og öllum verkamönmmum.
gerðarmeistari ríkisins alla útboðs- Allir hafa þeir unnið vel og af
10, 15, 20, 25 og 30 lítra.
Hjalti Björnsson & Co.
Lækjargötu 6 B. Sími 720-
frábærúm dugnaði og snild, svo
að sagt hefir verið, 'að aldrei hafi
eins vel og duglega verið unnið
að nokkurri byggingu hjer á
landi.
Jeg hefi orðið var við það, að
það var eins og hver, vildi gera
það besta, eins og þeim þætti
vænt um að vinna að bygging-
unni, og væri vel við þá stofnun,
sem þar ætti að búa.
Hjer hafa íslendingar einir
unnið að, og alt er smíðað hjer
lieima, að undanteknum skrám og
lásum, geymsluhólfum og jám-
hurðum.
Jeg þori óhikað að fullyrða, að
hankahúsið er fegursta bygging-
in, sem vjer íslendingar höfum
ennþá bygt, og mun ætíð verða
til sóma þeim mönnum, sem unnn
að henni.
Hún er sýnilegt tákn þess, hve
langt íslenskir iðnaðarmenn Og
verkamenn ern komnir í sinum at-
vinnugreinum og mun verða liti#
á hana með aðdáun, jafnt af
innlendum mönnum sem útlendum.
pví getum vjer verið stoltir af
byggingunni. Á þessum stað ljet
Tryggvi Gunarsson byggja Lands-
bankann í fyrsta sinn. Eftir 9
ára hrakning er hann nú aftur
lcominn heim til sín, og hjer ima
hann búa öld eftir öld og öll ís-
lands hörn að honum hlúa.
Alþingi.
Yms mál.
Ágúst Flygenring, Sigurjó*
Jónsson og Bjarni Jónsson flvtja
breytingatillögnr við frv. stjórö-
arinnar um heimild til innheimf*
á tollum og gjöldum með 25^
gengisálagningu. — Er þar farif
fram á það, að hækkunin nái eklé
til vörutolls af kolum og salti.
Meiri hluti allsherjamefndar
leggur til að samþykkja frulfe-
varp um afnám^laga nr. 7, ,1.
júní 1923 um friðun á laxi.t 1
nefndarálitinu segir m. a.:
„petta frumvarp fer nú eklá
fram á annað en að fella úr gildi
heimildina, er veitt var í fyíH*
fyrir Ölfusá, að net mættu altaf
liggja, án þess að taka þau noklr-
urn tíma upp, allan veiðitímaitn,
og er meiri hluti nefndarinuaT
þeirrar skoðunar, að slík veiðia,f-
ferð sje ekki heppileg.
Eins og kunnugt er, er nýbyrj^l
laxa- og silungaklak á allmcrfy-
um stöðum við árnar, er í Hvít®
falla. Er slík viðleitni lofsvtiíl
og á fremur skilið stuðning af
hálfu löggjafarvaldsins en hitt.
En þykist þeir, er laxaklakif
stunda, sjá fram á, að starfsemi
þeirra beri engan árangur, fyrhr
því hvað setið er fyrir laxinuíi
neðst í ánni, er auðsætt, að þeir
hætta algerlega við laxaklakið, og
væri það illa farið.“
Minni hluti nefndarinnar, J. I?.
og M. J. vill engar breytingar
gera, frá sem samþykt var 1923.