Morgunblaðið - 07.03.1924, Blaðsíða 2

MORGIJNRLAÐIÐ

Höfum nú fyrirligy ,andi i
Kaífi,
JExportkaffi,
Cocoa,
SúkknlaSí,
Hveiti, 4 te^.,
Haframjöl,
Hríamjöl,
Kartöflumjöl,
Baunir,
Maismjöl,
Mais, hðill,
Matarkex.
Strausykur, . 9
Kaudis,
Flórsykur,
Rúsínur,
Sveskjur,
Gráfíkjur,
Döðlur.
Epli, þurkuð,
Apricosur, þurk.,
Sultutau,
Krydd,
Kanel, heill.
ódýrar tegundir
Umbúðapappir,
Seglgarn,
af
leggja úrskurðarvaldið, svona í
einni svipan, undir próf, sem
heita mega óreynd hjer á laudi?
Jeg er ekki í neinum vafa um,
að svo mundi vera, og er jeg þó
enginn andstæðingur gáfnaprófs,
síður en svo.
Mjer virðist engum blöðum um
það að fletta, að samkepnispróf-
ið yrði ranglátt og hættulegt,
hvort sem tiliögumaður hugsar
sjer það sem kuunáttu- eða gáfna-
próf.
En höldum svo áfram hugsun-
inni um það, hvað verða muni.
pegar niðurskurðinum er lokið, á
hvaða hátt sem hann er gerður,
verðnr niðurstaðan sú, að af 50
til 75 nemendum dæmast einir 25
tækir. Hinir mega halda heimleið-
is aftur við svo búið. pessir aftur-
ræku nemendur yrðu að líkindum
úi öllum sveitum lands, og hefðu
þeir ekki annað upp úr krafsinu
en~óvirðing og allverklegan kostn-
að (ferðakostnað og dvalarkostn-
að hjer, meðan á prófinu stendur).
Lætur nú nokkur sjer til hugar
koma,
þessu
liöfundar í Rússlandi líta á og'við og við heyrðist að baki þeim
lýsa hinni stórfeldu byltingu, sem tíunur fallbyssanna. Á nóttunni
þar varð; í bókum þeirra segir heyrðust þær betur og virtust
hann að það birtist greinilega, vera nær. Stundum heyrðist all-
hvaða skoðanir þeir hafi á því r.ærri glymjandi hríðskotabyss-
valdi, sem fjell í stjórnarbylting- anna, stundum mannamál og hróp.
unni og hinu, sem við tók, og þá hlupu flóttamennirnir lengra
ailri viðureign þessar tveggja að- inn á sljetturnar og leyndust þar.
ila. Hann telur þessar heimildir peir vildu ekki mæta síberísku
góðri dósamjólk. hinar allra bestu, sem hægt sje sjálfboðaliðunum, milli þeirra og1
að fá um það, hvernig baráttan , hvítliða" stóð bardaginn, þrung- j
fór fram, hvernig sigrinum var hm af hatri. í þessu stríði höfðu
tekið og hvernig þjóðfjelagið rúss- menn fundið upp margskonar
neska hagar .sjer nú undir vald- pyntingar og kvalaaðferðir, scm
boði hinna nýju stjórnenda — í notaðar vom við fangana. Naglar
máli, ef vjer á annað borð eigum 'stuttu máli sagt, — í bókum rit- voru reknir inn í líkama þeirra,
nokkurrar viðreisnar von. Og þar höfundanna og skáldanna segir húðin var flegin af þeim, þeir
blasir að mínu viti við eina leið- þ.ann að byltingin lifi og andi, voru sagaðir sundur með trjesög-
in til sparnaðar í þessum efnum áhrif hennar og afleiðingar. um. Oft hjengu á símastaurunum
fyrir ríkið, sem ekki er með öllu J þessum greinum er svo margt lík með andlitin afraynduð af
óhæf: öagnfræðaskólanum á að "skemtilegt og fróðlegt, að þetta skelfingu. Síberíubrautin frá Omsk1
úthýsa úr Mentaskólanum, setja blað vill gefa lesendum sín- til Irkutsk, var öll þakin járn-
aftur á stofn 6 ára samfeidan um færi á að lesa suma kafla brautarvögnum, hestvögnum, eim-
skóla með óskiftum 3 neðstu þeirra í þýðingu. pað er vafa- reiðum, fallbyssum, vjelbyssum,
bekkjunum. Ef nokkuð má dæma laust, að
Pappírspoka,
Skógarn.
dauðadæmdra fanga síðustu lífs'
stundir þeirra. En nú á síðustu
árum hafa margir rithöfundar
gert betur, sem sjálfir hafa reik'
að á landamærum lífs og dauða-
Hvílík dáleiðandi stemning bvfl'
ir t. d. ekki yfir lýsingu ein®
þeirra, Pilnjoks, af grárri dögu11'
inni í einu Petrograds-fangelsinn-
. . . ... .. .... . , , í Pað e-r sá tími sólarhringsins, sel»
í þeim tnvitnunum, er likum af monnum og hestum. A- .. „ . ■ . a
af gamalli reynslu, meðan skólinn Karlgren tekur úr skáldritum járnbrautarstöðvum og öðrum við-j r v™ vanur a \oma ^
var samfeldur, mætti ætla, að Rússanna, fær maður betri sýn komustöðum lágu mannslík dreifð " f Sím re^f a g ,
viðkoman yrði í neðri bekkjunum yfír það, sem fram hefir farið þar vt um alt, «ða þeim var hlaðið u . b™kar 1 lasnum ^
varla meira en með þyrfti, til síðan 19>17, en víðast annarstaðar. ■ upp í kesti eins og brennistöblum.! ... ’ T n,Cýa an0a \ c
' Z , „ ' . . , ... , allir fangarnir hmpra sig saffiSP,
btundum rakust þeir a lik í margs . ,, , „ , ,
. ., eins og rottur, a fletum smum,
konar oeðJiIegum stellmgum: —' . „ , „ _ t,,rf
, loka augunum fast. pað er Pv\
standandi, styðjandi sig við stafi, -.-jjxj
þess að fylla tiltekna tö'lu nem- i
enda (t. d. 25). Aðsóknin utan frá!
mundi að sjálfsögðu verða mest Baráttan milli Hvítra og Rauðra
í 4. bekk, og er það ekki neitt — lokaskærurúar og þvinganir sig-
yerulega athugavert frá sparnað- úrvegaranna á ósigramönnunum,
arhlið skoðað, ef haldast eiga ems sem eru aS Sefast nPP — fyllir,
og.nú í þremur efstu bekkjunum svo sem eðlilegt er, mikið rúm í
tvigr deiídir, mála- og stærðfræðis- verkum skáldanna á Rússlandi. —
deild. Og vitanlega mundi aðsókn- Bn það vekur þægilega undrun
in verða miklu minni en undan- kJa lesendunum, hvernig farið
samanbögluð eins og pakka eða
að þeim var stungið niður eins
og trjám í snjóinn með höfuðið
niður. Til voru menn, sem þóttu
þessar sýnir skemtilegar.
líkt sem þeir vilja gera sig
svo
smáa ,og ósýnilega sem unt eT< '
■eins og það kynni að geta bjarp'
að þeim í þetta sinn. — Sm&'
atburðir, sem liöfundamir baí8
' auðsjáanlega lifað éða þekt sjá11
ÍU vcrua __ cu ____________, _______0 _____ ,EÍnu sinni faittn >eir danða ir, hafa oft meiri áhrif en
farin ár, þegar engin yrði gintur er með >etta efni. Hvergi sjer orðy 4 einum stað er lýst
út á þessa braut, heldur yrði að
standast hæfilega raun, til þess að reynt sje að draga fjöður yfir
komast inn í þennan skóla, hvort svívirðileik stríðsins og varpa
að landslýður mundi taka1 sem hann kæmi úr öðrum skóla iJoma y^ir Það- Hvítu óvinunum
er venjulegast lýst haturslaust,
maður nokkra tilraun til þess, að slitna hermannakápu. Á gagnaug- dauðadæmdra fanga, sem erú
anu var purpurarauður blettur - leiðinQÍ til aftökusta,ðarins, undir
merki eftir byssukúlu. Einhver, ströngu eftirliti. Fangarnir sýn^
þar hafði farið fram hjá vera kærulaúsir og kaldir, en f®1'
þegjandi og hljóðalaúst? eða ekki.
sem
'hafði farið
að beita fyndni sinni
ur þeirra sökkva dýpra niður
Jeg tel víst, að þegar á næsta
þingi yrði á einhvern hátt hrófl-
að við þessum gerðum, og ekki
skyldi mig furða, þótt þetta til-
tæki yrði síðar notað, ef það nær
fram að ganga, til þess að gefa
hugmyndinni um mentaskóla á
Norðurlandi, betri byr undir
Vel kann að vera, þótt enginn sigurinn er ekki haldinn hátíð-
geti með vissu um það sagt, 'að leSur með neinni háreysti, þeim,
stúdentatalan yrði þrátt fyrir sem beðið hafa ósigur, er
þet’ta meiri en þörf er á til em- sJ'nt nein lítilsvirðing — fremur
bættisnáms. En í sjálfu sjer get nieÓaiunknn og skilningur.
jeg ekki sjeð, að það sje á neinnl Pannig er því lýst, án þess
i sambandi við likið - hann hafði forina en fætur eftiriitsmannanna.
___ stnnglð ókremum' hálfrcyktum Venju-legast deyja fangarnir með
ekki vmdl1 mn á milli blárra vara líks', kaldri ró. „pegar menn slátra
hátt vítavert að vilja hafa stú-|nokkuð sje úr dregið eða undan,S!t bjer!
dentspróf, ef efni eru til, 0g felt,hryllileik borgarastyrjaldanna
ms, og á brjóst þess hafði hann BTÍntim> verkjar mann s eyrun at
nælt pappírsmiða, þar sem á stóð: h] ióðunum f j,eim> _ en við höf'
„Hverjum kemur það við, að jeg um lœrt að deyja hljóðir ,eins 0g
trje, sem höggvið er sundur.
vængi, hvort sem það nú kann að i þykir sem það sje frekar verk í grimd þeirra, tryllingu og viður
Maður gæti búist, við því, að í
ýmsum ummælum Bolsjevikabíað-
aðeins yptum öxlum — látið h'ógg'
ið falla!“ En eitt einstakt atriði
vaka fyrir tillögumanni eða ekki. Háskólans en Mentaskólans, að
Jeg tel því þessa till. ótæka, hefta embættisnámið, ef embættis-
hversu mikil sparnaður sem að mannaefnin verða of mörg.
henni kynni að verða. Sparnaður
er hæpin bót, ef hann gerir ógagn.
pótt það sje öðrum frekar skylt
en mjer að segja til, hvernig
Yrði þessi leið farin til sparn-
aðar, sem jeg nú hefi nefnt, lenti
takmörkunin aðallega á Reykvík-
ingum. pótt síst sitji á mjer að
fækka eigi nemendum í skólannm, styðja að auknum álögum á þá,
án þess að stórkostlegt ranglæti | virðist mjer þetta ekki ósann-
hljótist af, skal hjer drepið á'gjarnt; því að bæði er það, að
Ttokkur atriði til íhugunar, og þó | þeir eiga skemst til skólans og
aðeins í stuttu máli. Jeg skýrði hefðu því minstan kostnað af, <jf
frá því í Skírnisgrein í fyrra,
hvernig að minni hyggju mætti
ráða fram úr vandræðum Menta-
skólans og gera hann að lands-
skóla, eins og áður var. Voru ráð
mín þau, að koma upp gagnfræða-
skóla handa Reykjavík, í sam-
handi við væntanlegan bama-
skóla og með samvinnu ríkis og
bæjar. pað mál skal nú ekki frek-
ar rakið hjer, heldur aðeins vísað
í Skímisgreinina. En þótt óálit-
lega þyki nú ára til þess að koma
þeirri hugmynd í framkvæmd, þá
er. ekki víst, að svo langt verði
þangað til eitthvað gerist í því
illa færi við inntökuprófið, og
svo er hitt, að þeir verða hvort
sem er, fyr eða síðar, að ráða fram
úr því vandamáli, sem framhalds-
mentnn unglinga hjer í bæ nú er
orðin.
Jón Ófeigsson.
stygð — þrekvirkjum, djörfum og anna nm hina sv0 kolluðu »kvítu er nóg til að fá harðspentan boí?a
sjálfsfórnandi verkum er ckki böðla , kæmi það fram, að þeim tilfirininganna til að bresta.Nokkri1,
nærri eins oft lýst. Oft og tíðum væri kent nm grimdina og hryðju- fangar ,eru á leiðinni út til ^
eru lýsingarnar gerðar með hin- verkin, en Bolsjevikarnir þvegnir (verða skotnir. peir eru rólegir, ^
urn rammasta raunveruleik.. Lim- breinir svo sem unt væri. En þetta hveðnir, án þess að láta tilfinniric'
lestur líkami hins dána lá með kemur mi°g sjaldan fyrir. Vit- ar sjnar Uppi- pegar þeir koö,‘l
höfuðið grafið í hesthúshaugnum anle^a er “S* gleymt af >ví> sem á staðinn, er þeim skipað að k1^
1 hálfrökkrinu bak við skúrinn. 111 var grimmilegt í athöfnum ■ sig dr öllnm fötum, til þess al
Yðrin, stykki af rauðu, hvítu og dvinanna. En rithöfundarnir við-|fQtill þeirra Verði nothæf altnf
fjólubláu kjöti, lágu á gólfinu Ulkenna hispurslaust grimdarverk og ónýtist ekki af kúlunum- Eina
innan um visin blöð og hrossatað.,sinna manna.
Sundúrristan maga líksins hdfðuj 1 lýsingum á stjórnarbylting-
þeir fylt með rúg — opnaður rúg- nnni og þeim, er þar var fórnað,
eitt atriði, sem
mótmælir — árangurslaust.
fær svo krampagrát........
Ot
HOHrBlr rfsanshi ssois M.
Fyrir skömmu hefir sænskur rit-
.Jafnframt því að dauðaheguing
sjerstaklega ’ unni er lýst í allri sinni g^líD ’
rithöfundarnir að skilja
poki var þar rjett hjá. Skelfilegar er — -------,-----~u---------0-,
lamlir stóðu mótaðar í ásjónu hefir dregið að sjer athyglihinna reyna _ ----- .
hins látna. Annað augað var opið, imgu rithöfunda — blóðhefndin á^skoðun, sem liggur til grundva ^
fyrir því, að dauðahegningin c
þjónustu stjórnmálann‘
en í hitt hafði brot af glerauganu mótstöðumönnum stjómarbylting-
þrengt inn.
; arinnar; hálshöggningarnar; —
.... pá er hjer lýsing tekin úr blóðsúthellingarnar hafa ekki lam-
ejnni bók ungs rithöfundar, sem að þá svo, að þeir hafi ekki reynt
Peragudov heitir. Hann er að Ivsa að skilja hræðsluna við dauða-
notuð
látifi®
Einn embættismaðurinn er
segja: Jeg hefi án nokkurs saU^
vitskubits undirskrifað daU
vi'ðureign Tjekkóslóvaka gegn kegningu. „Sagan um hina sjö doma og látið framkvæma y $
Bolsjevikum. prír hermenn flýja hengdu“, eftir Tj. Andrejerz, — þess að hika við. -Pað er ^ r>
(inn á sljetturnar í Síberíu, og á fyrsta sagan sem skrifuð er 'eftir, braut, en hún er sá emi ^gg
höfundur, A. Karlgren, skrifað ; þeirri leið sjá þeir vegsumnmrki byltinguna, er venjulegast talin sem hægt er að fara eftir 1 ^
greinaflokk um nýrússneskar bók-1 stvrjaldarinnar: það meistarastykki, sem ekki hafi að losna við þá skelfmgu,
raentir. 1 þessum greinum lýsir j Vindurinn næddi yfir verið betra gert, þegar um það er mennirnir hafa hmgað 1 ^
hann því, hvernig hinir ungu rit- sljettumar, geislaföl sólin skein; er að ræða, að kafa í sálarlíf við. Jeg hefi meðaum