Morgunblaðið - 02.04.1924, Qupperneq 3

M0RGUNBX»A§IB
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Pinsen.
ÍJtgefandi: Fjelag 1 Reykjavík.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsing-astjóri: E. Hafberg.
SKrifstofa Austurstræti 5.
Símar. Ritstjórn nr. 498.
Afg:r. og bókhald nr. 500. .
Auglýsingaskrifst. nr. 700,.
Heimasfmar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og í ná*
grenni kr. 2,00 á mánuði,
innanlands fjær kr. 2,50.
í lausasölu 10 aura eint.
Ölhnn landsmönoum mun nú
löngu kunnugt um/það, hver varð'
endir stjórnarskrármálsins á síð-
■nsta þingi. pingtíðindin munu
'h.íiia, fært þeim heim sanninn um
það. Ur þessu er því ekki til
Hokkurs hlutar fyrir „Tímann“
að bera af sjer og sínum flokks-
íuöimum sakir; sönnunargögnin
•eru lögð fram á borðið.
En „Tíminn“ hefir fundið til
þess all-óþyrmilega, hversu þetta
'i'rumvarp Magnúsar Guðmunds-
sonar varð vinsælt um alt landið.
Tlann hefir óttast, að enn á þeisu
þingi mundi koma frumvarp, er
færi í líka átt. Enda varð sú
raunin, með frumvarpi Jóns
Magnússonar, núv. forsætisráð-
Sierra.
Til þess að sýna.st fyrir þjóð-
úini fluttn Framsóknarflokks
Jnenn í Efri deild einnig frum-
vurp, sem einkum gekk út á að
fækka þingum. J. M. vildi einnig
fækka ráðherrum niður í einn,
Fi-amsókn vildi liafa þá jvo.
Framsóknarflokkurinn hefir
sjeð fram á að frumv. J. M. fjekk
góðar undirtektir í deildinni, sá
■að það ætlaði að fljúga í gegn.
'Gripu þeir þessvegna til þess ör-
þi’ifaráðs, að fá tvo flokksmenn
■«ína, Guðmund í Ási og Einar á
Eyrarlandi til þess við 3. umræðu
Uiálsins, að reka „fleyga“ í málið,
ær þeir fengu lánaða hjá J. J-
pessir fleygar gengu út á það,
að- afnema landskjörið þegar í
stað. J. J. og aðrir flokksbræður
lians, hafa eflaust s.jeð að þessi
fievgur mundi best „ganga inn“
í ýmsa' deildarmenn, ,því þeir
tnuni rjettilega hafa fuudið til
þess, að val sumra við landskjör,
hefir mishepnast mjög. Var því
mikið leggjandi í sölurnar til þess
•nð getá losast við þá.
prátt fyrir óhöpp við landskjör-
öð, verður því eklci neitað, að það
hr mjög fljótráðið, að afnema það
þegar í stað. Landskjörið var
stofnað til þéss að verða hemill
á alt þingið, gera meiru festu í
störf þess.
~> Landskjörnir þingmenn standa
luiklu hetur að vígi til þess að
fcnnast þetta aðalætlunarverk
þeirra, og eru betur settir en
tjördæmakosnir þingmenn. Hags-
hxunir hinna einstöku kjördæma
"vilja oft vera framar, og gætt
Wur, en hagsmunum heildarinn-
— þjóðarinnar. Kjósendur gera
^vo margar kröfur til þingmanns
sIns — sanngjarnar og ósann-
kjarnar — og þeim verður oft á,
dæma þingmanninn eftir því,
^vernig honum hefir tekist að fá
^ssum kröfum framgengt. peii’
^íta minna á hitt, hvernig þing-
maðurinn hefir unnið að málnm
heildarimiar.
1 þessu liggúr aðalmismunur-
inn í aðstöðu þess landskjörna
og þess hjeraðskosna. Sá lands-
kjörni þarf ekki að óttast kjör-
dæmi sitt . Kjördæmi hans er
alt landið, og hann á jafnt að
gæta hagsmuna allra stjetta þjóð-
fjelagsins.
pað er því áreiðanlega fljót-
ráðið að afnema landskjörið þegar
í stað, og enn fljótráðnara er hitt,
ao grípa til þess örþrifaráðs, til
þess að fella annað stórmál, ráð-
herra- og þingafækkunina.
Að öðru leyti var þetta fleyga
frumvarp mjög bágborið að öllum
frágangi. peir landskjörnu áttu
að fara, en efri deild átti að
standa. Áttui þar að eiga sæti 12
hjeraðskjörnir þingmenn. Er slík-
4ur frágangur á löggjafarstofnun
þjóðarinnar best sönnun fyrir
því, liver hinn raunverulegi til-
gangur frumvarpsins var: að gera
það þannig úr garði, að þingmenn
hlutu að fella það.
Hitt hefði verið öðru máli að
gegna, hefði hjeraðskjörnum þm.
jafnframt verið fækkað, t. d. nið-
ur í 24, og síðar höfð aðeins eiji
málstofa. Eða þá annað, sem e.
t. v. væri enn betra, að fjölga
þeim landskjörnn upp í 12, og
hafa þá eina í E.d., og fæklca
að mun þeim hjeraðskjörnn. Ef
að þingskipuninni á að breyta,
verður að gera það á þann hátt,
að málum þjóðarinnar verði bet-
ur borgið en áður. pessa kröfu
verður að gera til þingsins og ekki
síst til efri deildar. En þetta
fieygafrv. Framsóknarmanna varð
ti; þess að stjórnarskárbreytingin
var feld.
Yæri ekki úr þessu kominn
tími til þéss, að þjóðin þakkaði
Framsókn i'yrir afskifti hennar á
stjórnarskrármálinu nú tvö síð-
ustu þingin?
Kveðja Tímans.
pó jeg svari hjer með nokkmm
orðum kveðjusending Tryggva
pórhalissonar í „Tímanum“ 21.
í. m., má eigi taka það svo, að jeg
framvegis mnni elta ólar við alla
þá ska.mma-ræpu, sem blað það
kann að flytja.
Baiði er, að jeg álít lesendur
blaða, eiga heimtingn á, að þau
sjeu eigi full af persónulegu
skammanöldri ritstjóranna, og svo
er svo undur hægt að leiða um-
mæli Tímans hjá sjer, því það er
svo til jafnt með andstæðinga
hans og núverandi flokksmenn,
á persónulegum ummælum tekur
enginn mark. pað kveður’svo ramt
að því, hve álit á blaðinu í þeim
etnum er gjprsamlega úti, að svo
mun vera um meiri hluta manna
nú orðið, að þar er þeim kærara
að sjá um sig la.st en lof.
Hitt er það, að jeg vík hjer ögn
að kveðju þessari því jeg þarf
hvort sem er að lýsa afstöðuminni
til ritstjóra Tímans, og þess er
hann minnist á.
Langt er hann kominn, Tryggvi,
og mikið eru lionum töm örþrifa-
ráðin, að hann skuli nú þegar
leiðast út í að minnast gcrða
sinna. í reikninganefnd Búnaðar-
þingsins. Vitanlega er það efni
skrifað í dylgjnstíl Jónasar, og
vita má hann þó manna best,
Tryggvi, ef hann hugsaði sig um,
j að ef hann skýrði frá aðgerðam
sínum grandgæfilega ' og reikning-
!um fjelagsins, þá myndi það eigi
| koma niður á mjer. Ferðareikn-
lingar ern Tímanum gómsætt efni.
En vita má hann, að það snertir
mig eigi, þótt hann birti alla
mína reikninga — ef hann vildi
svo mikið að hafa.
En það get jeg sagt honum
þegar, að það skal aldrei á sann-
ast, að það verði jeg, sem verð
til þess, að reikningar Búnaðar-
fjtlagsins verði að blaðamáli.
Fari svo, að hann gefi frekar til-
efni til þess, þá koma allar af-
leiðingar þess á hans hak. En það
e.ru tilmæli mín — ekki mín vegna
þó — að hann láti hjer við sitja.
Lannamál mitt setur hann vit-
anlega skakkt fram. Hann veit
vel, að mjög tíðkast það, að menn
leiti sjer aukastarfa, sjer til lífs-
viðurhalds í þessuin bæ. Jeg hefi
aldrei gert það. Sagði Búnaðar-
þingi hvað jeg teldi mig þnrfa —
■og fyrst það sá sjer eigi í.ært
að láta það í tje, sem var ekki
nema eðlilegt, þá voru og auka-
verk heimil af því.
Nú aðstoða jeg fjelagið með
þeiri’i fagþekkingu, sem jeg hefi,
þvi að kost.naðarlausu. Sparar það
árslaxmin, kr. 5775.
petta veit Tryggvi vitaulega,
ekkert um, og hugsar ekkert xxm,
fyrir óþi’ej'jxunii, að ná sjer ein-
hvernveginn niðri á mjer, eins og
til að vega xxpp á móti gerðum
sínum, er hann segir frá, að bexxda
á misfellur hjá nxjer á búnaðar-
þinginu — hjá mjei’, sem var
„viðxxrkendur flokksbróðir' ‘.
Svo langt er hann koixxinn, að
haun hælir sjer af því, að hann
slculi geta sjeð galla hjá flokks-
bræðrum sínum og leitt þá í Ijós.
Ennþá sjeu dæmi til þess að hann
geri það. Manni verðxxr á að halda,
að þau sjeu æði mörg hin, dæmi
þess, að hann þegi og lxreyfi sig
ekki, þegai’ svo stendur á, fyrst
honum þykir þetta frásagnar-
vert.
Já, rnikil ert þú pólitík, og mik-
ill er þinn flokks-agi, að svoixa sje
hánn fárinn maðurinn sá.
En það sanna er, að hann vissi
undui’vel á búnaðai’þinginu, að jeg
í fyrravetur spyi’nti fæti við því
áformi húsbónda hans, að tileinka
sjer Búnaðarfjelagið með’ húð og
hári, svo hann kæmi til Alþingis
síuddur tveim stofnunum, þvi og
Sambandinu.
pað varð ekkert af því. pví var
þetta nax’t á búnaðai’þinginxx, sem
hann nú hælir sjer af.
En fáleikarxiir, sem hann talar
um, eiga ekkert skylt. við þetta,
eins og hann sjálfur veit. Hann
iim það, hvort liamx telur þá frek-
ar frásagnarvei’ða.
Pað er vitanlegt, að hann hefir
átt við nxikla fjárhagslega örðug-
leika að stríða undanfarið, — en
þó kom nxjer á óvart að hann
væri kominn þetta áleiðis, að hann
teídi ráðabreytni mína Iiljóta að
stafa af fjárhagslegum ástæð.um.
En hanix stiixgxxr hendinni í eigin
barm, aumingja maðurinn, og
þekkir best mann, sem lenti á
fiæðiskeri — en bjargaðist á rit-
stjórn, — þó sú yrði raxxnin á, að
hann sækti þangað hvorki tilætl-
ao fje nje frama.
Og hann segir frá, að jeg hafi
verið á vegnm Samvinnxxmanna
og skjólstæðingur Hallgríms Krist
inssonar. petta er svo satt, að
niann gæti furðað á að sjá það
þarna. Á þessu byggir Ti’yggvi
ánxæli í minn garð.
j Af því jeg hallaðist að bænda^
jflokknum nýja, er jeg kom heim,
á jeg að fylgja Tryggva í stjórn-
málum líans.
Af því jeg hefi valið mjer það
hlxxtverk að vinna hjá bændum, þá
á jeg að gleypa og renna niðnr
axarsköftum og blekkingum nú-
verandi stjórnenda og ritstjórnar
Tímans. /
Af þvi að mjer þótti vænt um
Hallgrím Kristinsson og skrifaði
fyrir hann útlendar frjettir í Tím-
ann, þá á jeg þegjandi að horfa
upp á, að samúðar- og samvinnu-
hugsjónir ’dxans verði eyðilagðar
af pólitísku flokkshatri.
| Nei — það verður ekki af því,
j og það þarf engum að vökna um
augun fyi’ir það.
En hitt getur mönnum fundist
dapurlegra að hugsa til, að Tr.
pórhallsson í Laufási, sem alinn
J or upp í einlægi’i aðdáun fyrir ís-
f lonskum búskap og sveitamenn-
jing, hann skuli enn í dag_ geta
talið sjálfxxm sjer og nokkrum
öðrum trú um, að hann, með hinni
þjóðkunnxx hlaðamensku sinni geri
! íslenskum bændum gagn.
V. St.
--------o—------
llttp Kosioap.
Næstkomandi pálmasunnudag
^eiga kosningar að fara fi*am í íta-
líxx. Hefir eigi verið kosið til þings
! ins þar fyr, síðan Mussolini hóf
J einvaldsstjórn sína, og eru kosn-
ingar að ýmsu leyti merkilegar
og í fullu samræmi við stjórnai’-
stefnu hans.
Mnssolini ljet í fyi’ra taka í
lög ný kosningalög. Mæla þau
svo fyi’ir, að hlutfallskosning skuli
vera um landið alt; en annað ný-
mæli er þó mei’kara í lögunum,
sem sje það, að sá flokkui*, sem
fiest fær atkvæðin, fær tvo þi’iðju
hiuta af öllum þiugsætunum. Er
með þessu móti trygt, að ávalt
sje í þinginu svo sterkur meiri
hlxxti, að hann geti öllu ráðið. Og
hinn ráðandii meiri hluti þarf
ekki að fá nema fjórðung allra
greiddra átkvæða. Hinir flokkam-
ir, senx hver um sig hafa lægri
atkvæðatölu, þótt samtals haifi
þeir nærri þrefalt. atkvæðamagn
við sterkasta flokkinn, fá ekki
r.ema þriðjung atkvæða.
Kosningalög Mussolini fara því
fjai’xú öllu þjóðræði og era ekki
annað en yfirskyn. En þann kost
hafa þau, *að stjórnin hefir jafn-
an öruggan stuðning þingsins.
pað er vitanlegt, að fylgismenn
Mussolini verða sterkasti flokkur-
inn eftir kosningarnar; þess vegna
er undirbúningurinn lítill afhálfu
audstöðuflokkanua; þeir vita, að
'öll barátta er til einskis. Hins
vegar hefir Mussolini haft mikinn
undirbúning. Hefir hann skipað
5 manna ráð undir stjórn eins
vinar síns, Giorgio lxershöfðingja,
til þess að ákveða frambjóðendur
stjómarflokksins. petta ráð hefir
xxtsendara um alt ríkið, til þess
að kauna liðið og rannsaka hjörtn
og nýru þeirra manna, sem komið
hefir til máls að bjóða fram. —
Stjórnin vill vita vissn sína um,
að þeir sjeu tryggir stuðnings-
menn og hviki í engu frá ein-
valdsstefnunni. Stjórnarflokkur-
■ inn. nefnir sig ekki fascistaflokk,
heldxxr þjciðeraissinnaflokk nú und
:r kosningarnar, og er það gert
til þess, að vinna til fylgis við
sig ýmsa íhaldssama stjói’nmála-
menn, sem þó lxafa ekki viljað
sverjast undir merki fascismans.
Og jafnvel hefir hann verið á
mannaveiðum, innan jfrjálslynda
flokksins líka.
Ymsir gamlir mótstöðumenn
hafa orðið til þess að ganga í lið'
með Mussolini nxx undir kosning-
arnar. Hann hefir gert sjer mikið
far nm, að ná 'í nýtustu mennina
úr andstæðingaflokkunnm, og í
mörgum tilfellum liefir honurn
tekist það. Til dæmis er fyrver-
andi forseti þingsins, Nicola,
genginn í flokk hans, og ennfrem-
ur hinn kxxnni stjórnmálamaður
Ox’lando, sem var forsætisráðherra
ftala á ófriðaráraniim. Era þessir
menxx báðir úr frjálslvnda flokhn-
um. Hins vegar hefir hinn gamli,
ráðkæni stjórnmálamaður, Gio-
lotti, fyrv. forsætisráðherra, ekki
viljað eiga sámvinnu • við Musso-
lini, og heldui’ ekki Nitti, sem
fascistar hafa hatað mest állra
manna. pessir menn ganga saman
td kosninga á móti stjórainni, og
mnnn stjórna öflugasta andstöðu-
flokknum.
fieilsuhæUsfjelagiö.
Eftir Magnús Pjetursson.
Sumarhæli barna. i
Jeg benti á síðast, hvað jeg
teldi mest áríðandi að gert yxfði
i svipinn, til þess að vernda heiJ
brigðu bömin, sem smitnnarhætt-
an vofir yfir. Liggur þá næst lyt-
ir, að minnast á þan böm, er þeg-
ctr hafa orðið fyrir smitun, og
’það svo, að þau verða að teljast
J orðin sýkt af berklaveiki á því
stigi, sem venjulega er nefnd.
kirtlaveiki.
Flest af þessum börnxun geta
vexið þannig, að ekki sje beint
lxægt að segja að þau eigi að
vera á sjúkrahúsi eða heilsuhæli,
eu að þau þó þui-fi einhverja að-
•lilyuningu öðrum börnum freni-
ui’, ef framtíðin á ekki að verða
þeim altof (vafasöm.
í öðrum löndum eru reist hæK
til þess að lijálpa þessum börn-
um, hin svo köllnðu ..Sumarh'æli
barna“. Hælum þessum er ætlað
að lækna, hressa og styrkja börn
neð bei’kla í kirtlum og gera til-
raun með að þau fái yfirunnið
veikina á þessn stigi, svo þan síð-
ar fái ekki veikina í lungun, og
verði þá hvoi’ttveggja í senn:
heilsulaus sjálf og hættuleg fyrir
aðra; verði smitendur.
pess konar hæli þurfum við
nauðsynlega að fá hjer í nær-
sveitunum við Reykjavík. Múndi
það verða mikilverður þáttur í
vörnum gegn herklaveikinni, ef
eitthvað þesskonar væri hægt að
gera fyrir þau mörgu vesalings
hörn, sem þegar era orðin sýni-
lega smituð af berklunr og <t-
byggilega sýkt, í kirtlum. pví að
ef ekkert er gert til þess að
stuðla að því að þau geti yfir-
unnið veíkina á þessn stigi, þá
getum við átt von á að mcrg
þeirra, ekki síst hin fátækari,
híði þess eins að verða sjúkra-
húsabúar mikinn hluta æfinnar,
sjálfum sjer og þjóðfjelaginu til
byrði. 1 stað þess að lítil hjálp
í þessa átt gæti skapað úr börn-