Morgunblaðið - 03.04.1924, Síða 3

OTSS
MORGUNBLAIIB
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Útsefandi: Fjelag- í Reykjavík.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5,
Slniar. Ritstjðrn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Ivj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og í ná-
grenni kr. 2,00 á mámiði,
innanlands fjær kr. 2,50.
í lausasölu 10 aura eint.
j miður nauðsynl. vörum
j þær tekjur, sem honum er
nauðsynlegt að fá.
í >xiðja lagi þarf ekki
ríkissjóði^ Vjer búumst við, að þegar menn • fylgdist fullkomlega með í því,
lífs-1 fara að athuga þessar leiðir og livernig fjárhag ríkissjóðs er var-
ið á hverjum tíma. En þetta hef-
i-r auðsjáanlega -ekki verið stjórn-
íira
! lí.ta á allar hlitðar þessa vanda-
að sama máls, þá muni menn verða
F.
Eins og skýrt hefir verið frá
t.jer í blaðinu í samtali við fjár-
^iálaráðherra, er það ætlun stjórn
arinnar að hafa hvorttveggja, inn-
flutningshöft og tolla. Eins og
■standið er nú hjer í landinu, e
þessi leið cflaust sú eina rjet'a.
leggja háan toll á brýnustu sammála um það, að hjer er far-
rauðsynjavörur, og þarf dýrtíðin. inn hinn rjetti meðalvegur, er
í landinu því ekki að aukast neitt liggúr heinast út úr yfirstandandi
verulega, fyrir þá, sem halda sjer fiárhagsógönguna.
að nauðsynjum eingöngu.
FJárhagsástandið.
Ræða fjármálaráðherra við 3. umr. fjárlaganna í N.d. 1. apríl.
Aðalsökui
hágnum
er
Niðurl.
pingið-
á því, hvernig fjár-
komið, liggur hjá
þinginu, en það er aftur kjósend-
anna sök, hvernig þeir hafa skip-
a- að þingið, og hver stefnan hefir
verið þaí-, því að hinn ljettúðar-
1921 en 1922, og þar af leiðandi
hlaut rekstrarkostnaður skóla,
spítala og annara stofnana að
verða miklu liærri 1921 en '22.
petta hefir líka orðið svo. Laun
og föst iitgjöld eru rniklu lægri
1922 og 1921, en önnur gjöld,
FRÁ danmörku.
fuili hugsunarháttur undanfarinna scm stjórnin getur helst ráðið við1,
peim, sem mest iialda með inn- þmga í fjármálum, hefir verið
spegilmvnd af samtíma ljettúð
kjósendanna, og er eðlilegt að svo
Ef gera ætti upp milli
fiutningshöftxun, veúður það oft á,
•að gleyma annari aðalhlið máls-
ips, þeirri, sem snýr að ríkissjoði sje. Kf gera ætti upp milli em
sjálfum. peir gleyma því, að með slakra þingmanna, þá eiga þeir
'víðtækum innflutningshöftum fer : vitanlega minsta sök:na, sem lielst
’ríkissjóður á mis víð mjög miklar
'tekjur. En eins og ástæður l.ans
*eru nú, og eins og ástand lands-
ins er, getur ríkissjóður ómögu-
lega mist tekjur svo nokkru nemi,
án þess að fá annað í staðinn.
Mönnum verður á að
þcssu.
Hvernig færi nú, ef víðtæk inu-
fhitningshöft kæmust á, og hvern-
ig væri hægt að afla ríkissjóði
'nauðsyxilegra tekna fyrij- tápið?
‘^Sósialistar vilja iegg;ja háan eigua
skatt á eignir manna í landinu,
'Og jafnvel ganga enn lengra: gera
þffir upptækar
pessari leið hjelt Jónas Jóns-
son, 5. landskj., fram í Ed., þega.r
’verið var að ræða þar um verð-
hafa staðið á móti ljettúðinni. Nú
sýna Alþ.tíðindin það, að af öllum
þingmönnum hefir Magnús Guð-
mundsson verið andvígur einna
flestu af því, sem oi’ðið hefir til
að anka útgjöld ríkissjóðs svo
gleyma langt úr hófi sem orðið er, og
fellur því einna minst sökin á
hann af því, sem þingið hefir gert.
pá er að líta á stjórnina. Suniir
kunna að ímynda sjer, að hún
gcti tekið fram fyrir hendur
þingsins í fjármálnm, en svo er
alls ekki, á ekki að vera og má
ekki vera. Allra síst getur sam-
steypustjórn, sem styðst við ;imd-
urleitt og losaralegt. þingfylgi,
ráðið miklu um fjármál gagnvart
þinginu, en þannig var aðstaðan
verða þeim muH hærri 1922. M.
(1. fer mjög vel út úr þessum
samanburði við næsta eftirmann
sinn. Samanburð milli áranna 1921
og 1923, er ekki unt að gera fyr
en síðar. petta, að ekki er hægt
að áfella M. (1. sjerstaklega fvrir
ráðsmensku með landsfje, getur
•ekki komið neinum á óvart sem
þekkir hann, því að hann er al-
kunnur sparnaðarmaðlu•.
'tollinn. Vjer búumst nú við, að þc-gar M. G. kom í stjórnina árið’
þessi leíð eigi enn langt í land, og
l>að jafnvel þótt sá maður (J. J.),
telur sig vera foringja bænda,
ihaldi lienni fram. Bændur verða
tregir til,' að afhenda óðul sín,
sem vonlegt er.
Vjer búumst við, að flestir ijeu
■sámmála um það, að beinir skatt-
ar og álögur liggi nú þegar svo
þungt á landsmönnum, að vilð
verði ekki bætt. Síi leiðin væri
iþess vegna ófær, að hækka þá, til
-að afla ríkissjóði tekna.
Hinir áköfu fylgjendur innfL-
haft.a vilja hanna-alt, nema brýn-
Tistu Tiaúðsynjavöru. En af því
leiddi óhjákvæmilega það, að
hækka yrði mjög allan toll af
xiauðsynjavörunni, og þeirri vöru,
scm landsmenn framleiða sjálfir.
-Allir geta sjeð fram á afleiðingar
þ®ssa: mikla dýrtíð og atvinnu-
lej'si í landinu. ,
Pað er harnalega einföld kenn-
ing, að innflutningshöft kenni
mönnmn sparnað. Kendi aðflutn-
ingshannið mönnum að hætta aið
drekka ? Hversu mörg og hvei’su
ströng lög, sem vje,- setjum í
þessu efni verður árangurinn eng-
inn, meðan viljan hjá einstakling-
uuum vantar.
Með því að hafa innflutnings-
Iiöft og tolla, vinst þrent:
í fyrsta lagi verka háir tollar
á miður nauðsynlega vöru, og
innflutningshöft eða hann á al-
gjört óþarfa vöru, sameiginlega
að því, að koma á hagkvæmum
verslunarjöfnuði vlð útlönd.
f öðru lagi gefa háir tollar á
1920. Og alls engu getur stjórnin
vitanlega ráðið um fjárlög og aðra
logasetningu, sem afgreidd er frá
Alþingi áðnr en sú stjórn tekur
við völdum, en nú stóð einmitt
svo á þegar M. G. tók við fjár-
málaforstöðunni, að fjárlög fyrir
alt hans stjórnartímahil að kalla
voru samin og sett á þingi 1919,
og margvísleg útgjaldalöggjöf þar
á ofan. Og um verklegar fram
kvæmdir árið 1920 mun hafa ver-
ið að miklu leýti afráðið þegar
hann tók við. Sem fjármálaráð-
herra var hann því útilokaður
frá því að beita sjer gagnvart
þinginu um þau f járhagsatrið’i,
sem snertu hans eigin stjórnartíð.
En auðvitað hefir stjórnin líka
verk að vinna á sviði fjármál-
anna ntan þings. Hún er ráðs-
niaðurinn, sem á að halda spar-
lega á litluni efnum í framtíð-
ijini. Stjórnartilhögunin með þrjá
sjálfstæða ráðherra hefir gert
þetta miklu erfiðara en áður.
Samanburður á 1921 og 1922.
Samanburð má þó vel gera, og
lig'gur næst að hera saman árin
1921 og 1922. Tekjur beggja ára
voru svipaðar, gjöldin einnig
tekjuhallinn sem næst alveg sá
sami. En sá er munurinn, að
dýrtíðin var miklu meiri 1921.
pað ár var dýrtíðaruppbót embætt-
ismanna 137%% af launaupphæð,-
inni, en 1922 94%, mismunurinn
á föstum launum nemur á að giska
Skýrslur ráðherra til Alþingis.
Af skylduverkum stjórnarinnar
í fjárm. vil jeg svo einungis nefna
eitt til viðbótar, en það er líka
eitt lúð þýðingarmesta. pað er að
fa Alþingi sem allra fyrst
rjettar skýrslur um ástandið, og
þá sjerstaklega, ef eitthvað hefir
brugðist í reyndinni frá því sem
áætlað var. Jeg hefi ekki getað
fundið aimað en að stjórnin hafi
leyst þetta, sæmilega af liendi alt
fram á þingið 1923. Og sjerstak-
lega vil jeg taka það frarn um
þau árin, sem Sig. Eggerz var
fjármálaráðherra, að yfirlit hans
eru glögg og koma vol heim við
reynsluna. í stjórnartíð M. G. er
þingið' komið inn á þá braut, að
framkvæma óarðberandi verk fyr-
ir lánsfje, og í yfirlitum sínum
telur M. G. ekki þær upphæðir
beinlínis með tekjuhalla, og fylgir
þar ákvörðunum löggjafarvalds-
ins, en alt, sem sjást þarf, kemur
þó fram í yfirlitum hans.
Magnús Jónsson.
En á þinginu 1923 skiftir um.
pá er kominn annar fjármálaráð-
herra, sem gefur skrýslu um af-
komuna 1922, og segir m. a.:
„Við höfum komjist klaklítið
yfir áriðý ef afborgun af lánum
er talin frá eiginlegum gjöldum,
eins og vant er að gera, þó ekki
sje allskostar rjett, þá er um veru
legan tekjuafgang að ræða.......í
stuttu máli er því afkoma lands-
sjóðs þetta ár sú, að okkur hefir
tekist að halda við, eða vel það;
okkur liefir tekist að stansa á
þeirri óðfluga ferð niður í glötun
fjárhagslegs sjálfstæðis, og við
höfum fengið svigrúm til þess að
snúa við og reyna að halda upp
á við aftur“.
petta er fjármálaráðherra Fram
sóknarflokksins, og það kemurþví
úr hörðnstu átt, þegar aðalblað
þoss flokks gerist til þess að heina
röngum ásökunum nm þetta til
M. G.
Ætla mætti, að eitt af því allra
arvenja þau tvö ár, sem nýlega
fráfarin stjórn sat við völd. Að
sjálfur fjármálaráðherrann fylgd-
Ist ekki með í febrúar 1923, er
hert af framansögðu.
í
Játning Klemensar Jónssonar.
Og' í áðurnefndri skýrslu fjár-
málaráðherra Kl. J. kemur önuur
játning um þettá. Hann hafði
veríð atvinnumálaráðherra í þessu
ráðaneyti frá því snemma í mars
1922, og tekur við fjármálunum í
apríl 1923, og segir sjálfur, með
fullri og virð’ngarverðri hrein-
skilni: „pegar jeg tók við fjár-
málaráðberraembætti scint í apríl
í fyrra, var mjer það ljóst, að fjár
hágurinn var mjög hághorinn, en
að hann væri jafnslæmur og hann
var í raun og veru. hafði jeg
enga hugmynd um þá,annars hefði
jeg vissulega ekki tekið í mál, að
takast það emhætti á hendur' ‘.
Hreinskilnin cr sem sagt virðing-
arverð; en í þessum ummælum
liggur þungur áfellisdómur, bæði
yfir þeirri stjórnartilhögun, sem
gerir það mögulegt að slíkt geti
komið fyrir, og vfir þeirri stjórn,
þar sem þetta hefir komið fyrir.
Hvaða fyrirtæki getur staðist á
erfiðum tímum, ef ekki er meiri
aðgæsla höfð um fjárhagiim ensvo,
að sjálfir framkvæmdarstjórarnir
vita ekki hvað honum líður?
pað eru ummæli blaðsins „Tím-
ir,n“, um fjárstjórn M- G„ sem
liafa knúð ’ mig til þessara and-
svara. Fleira mætti segja, en jeg
va-nti að þetta nægi, til að minna
rítstjóra „Tímans,“ liáttv. þingm.
Str., (Tr. p.) á það, að óvarlegt
er fyrir þá að kasta grjóti, sem
sjálfir hafast við í glerhúsi, og að
ef blað- Framsóknarflokksins vill
fara að sópa fjármálagólfin, þá
er best fyrir það að hyrja imlan
sinna eigin d.vra.
lívík, 1. apríl.
Gjaldeyrismiðstöð.
Meðal þeirra laga er ríkisþingið
aigrciddi áður en því sleit á
fcstudaginn, voru lög nm gjald-
eyr:sn\iðstöð, og lög um tvöfalt
leyfisgjald fyrir erlenda farand-
sala. Ennfremur undanþágu fyrir
pióðbankann frá lögum um aS*
innleysa seðla síua með gulli, og
gilda þau lög til nýárs. Hin önn-
ur gcngismálalög stjórnarinnor
voru ekki komin úr nefnd er
iinginu var slitið.
Stjórn gjaldeyrismiðstöðvarinn-.
ar sem skipuð er Green banka-
stjóra. Th. Coldng stórkaupm.,
Cohn skrifstofustjóra á hag-
srofunni dönsku, hcfir léyft öllum
bönkum þeim, sem háðir eru cft-
irliti ríkisins, að hahla áfram
gjaldeyrisverslun í sama Stíl og
ur og fyrir gamla viðskifta-
vnú. pó gildir leyfi þetta aðeuis
til bráðabirgða ög verða ný levfi
gefin út þegar gjaldeyrismiðstöð-
in hefir ranusakað til hlítar víð-
tæki verslunarinnar. Fyrst. um
sinn hefir einnig víxlurum verið
leyft að reka gjaldeyrisverslun.
Aö rjettu lagi á gjaldeyrismiðstöð-
in að fá skýrslu um hvaða gjald-
eyrisverslun sem er, en samkvæmt
lausafregn í ,Berl. Tidende* verð-
nr ekki krafist skýrslu um upp-
liaiðir undir 5000 kr.
Sterliiigspund hefir fallið úr
27,50 niður í 26.60 og dollariirn
úr kr. 6,41% niður í 6,20%.
Erí. simftegnit
% mil j. kr. Alt verðlag á vörum, sjálfsagðasta í núverandi stjórnar
t. d. kolum, var miklu hærra. tilhögun væri það, að öll stjórninj
I iBfðlFl
Khöfn 2. aprú.
Landráðamálin í Bæheimi.
Símað er frá Múnchen: Máimu
gegn Hiller var lokið í gær. Var
Ludendorff sýknaður, en Hitler
dæmdur í þriggja ára kastalafan
eJsi. -Dómur hans er þó skilyrðis-
bundinn, þannig að hægt er að
náða hann eftir sex mánuði.
pegar dómfundinum var slitið
hafði mikill mannfjöldi safnast
saman fyrir utan dómhöllina. Er
I.r.dendorff kom út, gullu við
fagnaðaróp mannfjöldans er
fylgdi honum gegnum borgina.
Blöðin í Berlín telja dóininn
hina svörtustu svívirðing í þýsk-
urn dómsmálum og rjettarfari.
En þjóðernissinnar í Bæheimi
svara á þann hátt, að þeir sctja
Ludendorff efstan á kosningalista
og á eftir honum, 3 aðra ínenn,
sem ákærðir voru fyrir lík brot
og Ludendorff.
Grænlandsmálið.
Stórþingið hefir samþykt samn-
inga milli Danmerkur og Noregs
með 127 atkvæðum gegn 8.
Stjómin í Frakklandi.
Símað er frá París, að stjórnar-
stefnuskrá nýju stjórnarinnar, er
Poincaré tókst að mynda, sje al-
ment tekið með miklum fáleikum.
Fyrir inánuði boðaði sænska
stjómin fulltrúa frá. Danmörkn,
Finnlandi og Noregi á ráðstefnix
í Stokkhólmi. Var verkefni fund-
arins að ræða og gera tillögur
ura fyrirmynd að samniugum um
sættir rnilli þessara þjóða, í mál-
um þeim sem ekki varða dóm-
stólana.
Frumkvæðið að ráðstefnunijii
átti sænski utanríkisráðlierrann,
Marks von Wúrtemberg, og var
hann fuiltrúi Svía í nefndinni. Aí
Norðmanna kálfu var fulltrúi
'Wollebæk ráðherra; frá Dönum.
Herluf Zahle kammerhei;ra, sendi-
lierra Dana í Stokkhólmi, og frá
Finnum fyrv. forsætisráðherra,
próf. Erich.
Fulltrúarnir sátu á fundum í 4
daga og gerðu uppkast að nefnd-
um sáttasamningum. Er ætlast til
að ríkin geri síðan hvert við ann-
að samninga á líkum grundvelli.
Báðgert er, að jafnframt - því að
samningur er gerður milli tVeggja
ríkja, að þau skipi 5 manna sátta
nefnd, og sitji í henni tveir menn
frá hvoru ríki, en að þau í sam-
einingu tilnefni oddamann, sem
sje formaður nefndarinnar. Til
þcssarar nefndar sje svo skotið
þcim deilumálum,' sem ekki er
hægt að jafna á venjulegan hátt.
Drögin til þessa máls má rekja
til ráðherrafundar Norðurlanda,
sem haldinn var í Kristjanía 1917.
Par var rætt um, að koma á
skipulagi með líku sniði. Síðaa
var þetta mál borið fram á al-
þjóðasámhandsfundinum 1920, en
eig’ var tekin nein ákvörðun nm
málið þá. Arið 1922 var málið
aftur tekið fyrir og þá samþykt
þjóðasamhandið að hvetja einstök