Morgunblaðið - 11.04.1924, Qupperneq 3

MORGUNBLAPIB
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Yilh. Finsen.
Cftgefandi: Fjelag í Reykjavík.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5.
Símar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Kj. nr.-742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og í ná-
grenni kr. 2,00 á mánuöi,
innanlands fjær kr. 2,50.
f lausasölu 10 aura eint.
fmiiki ii liitii.
Einn merkilegasti þáttur í sögu
stjórnmálanna nú síðustu árin er
fi'amkoma Framsóknai'flokksins
Cg ráðherra hans, Kl. Jónssonar,
í innflutningshaftamálinu, og að
úgleymdri framkomu flokksblaðs-
ÍDs, Tímans; en það er ekkert
inerkilegt, því framkoma blaðs-
ins er í fullu samnemi við fram-
komu þess í öðrum stórmálum
þjóðar vorrar.
Undanfarin 2 ár hefir stjórn
Eramsóknarflokksins setið við
■völd hjer á landi. Alt það tíma-
bd hefir hún haft heimildarlög
frá 8. mars 1920, þar sem henni
«r heimilað að takmarka eða
banna innflutning á óþarfavarn-
ingi. Jafnframt er það lagt á
vald stjórnarinnar sjálfrar, að á-
kveða, hvaða vörur eigi að banna
samkvæmt heimild laganna.
Um síðustu kosningar og fram
á þann dag í dag, hefir blaðið í
sífellu boðað innflutningshöft.
Menn voru því ætíð að búast við
fraínkvæmdum, og af ótta um
bað, að eitthvað yrði af fram-
kvæmdunum var síðastliðið sum-
*r og í haust óvenjulega mikið
flutt inn í landið af óþarfavarn-
ingi. Allar búðir og geymslur
Voru fyltar, en aldrei ltom fram-
kvæmdin — bannið.
petta urðu þá verkanir af ber-
ópi stjórnarblaðsins og af at-
bafnaleysi ráðherra Framsóknar-
flokksins.
pannig var ástandið þegar þing-
ið kom saman, og þegar í þmg-
byrjun lýsti ráðherra Framsókn-
urflokksins því yfir, að hann hefði
tilbúið innflutningshaftafrumv., ef
J'ingið óskaði eftir því.
Framkoma Tímans og ráðherr-
Uns í þessu stórmáli er einsdæmi
Ráðherrann lætur blað sitt stöð-
Hgt boða innflutningshöft. Hann
hefir sjálfur öll völd til þess að
framkvæma þau, 'hvenær sem
hánn óskar. En hann gerir ekkert.
Svo kemur afsöinin blaðsins og
^áðherrans: Vissi ekki um þing-
viljann og þótti heimildarlögin of
Veik.
Hvað fyrra atriðið snertir, þá
Var ráðherranum nóg að hafa
beimildarlögin. Heimildarlögin,
®ett af Alþingi, hljóta að vera
hingvilji; annars hefðu þau ekíci
verið samþykt. Þótt í umr. um
^ítthvert mál kpmi fram skifrar
skoðanir, skiftir það engu. End-
ánleg samþykt er þingviljinn. Ef
^áðherrann hafi viljað bíða cftir
^ýjum þingvilja nú eft:r kosn-
úigarnar, þá er öll framkoma hans
^jálfs og flokksblaðs hans ófor-
Svaranleg.
. Hvar í veröldinni mundi slík
sf.)órnaraðferð vera talið viðun-
andi. Eáðherrann og flokkur hans
fólur innflutiiingshöft eina bjarg-
‘’nðameðalið. peir hafá öll völd í
höndum sjer, en framkvæma ekk
ert. En í stað þess er blað þeirra
i sífellu látið lirópa nauðsynina
a innflutningshöftum. Fyrir það
streymir inn í landið meira af
óþarfa varningi en annars.
Hvað síðari afsökunina snertir,
að heimildarlögin væru ófullnægj-
andi, þá er það ekki rjett, sem
best sjest á því, að þegar ráðherr-
ann fjekk ávítur fyrir það á þing-
inu, að hafa ekki beitt lögunum,
þá. gefur hann út víðtæka reglu-
gerö, sejn bannar innflutning á
öllum þeim vörum, sejn frumvarp
hans sjálfs náði
reglugerð enn.
Lokaþátturinn í allri
raunasögu Tímans og
hans, var við stjórnarskiftin
þinginu nú. Verður hann
skilinn öðruvísi en svo, að Fram-
sóknarflokkurinn hefir verið mjög
óánægður yfir allri þessari frarn-
komu í þessu stórmáli. Flokk-
urinn lýsir því yfir, að hann vilji
enga afstöðu taka til myndunar
ri Þessari «n.1>™ er *! «8 W. i. Cm .„.„ar £g{|[>|||{]f S]{|j|a |f g||S||||||| SOfOffQ.
ráðherra attulogumnetndarmnarhetirfynrlongu
j gfcijgið orSrómur, svo sem sá að látastór
ekki banka nxeð erlendu fje gleypá í sig að-
alpeningastofnanir pýskalands. pjóð-
emissinninn Helfferich hefir látið svo
um mælt, að þetta væri verra en að
vera án Ruhr í 50 ár. pá verður þýska
ríkið að útvega fasteignir til veðs fyrir
5 miljard gullmarka láni, og ennfi-emur
verður það að afsala sjer umráðum
nýrrar stjórnar, fyr en hann sjer yfir öllum járnbrautum ríkisins í 50 ár.
hverjar verði framkvæmdijr í þessu. Pá verða þeir að fallast á, að láta fyr-
máli. Er flokknum fylsta vorkun irskipa sjer einkasölu á ýmsum vörum
í þessu, og sama mætti segja xnn: °- fi' H P‘'ss* skilahoð lá þeir rjett
ýmsar aðrar framkvæmdir þeirra1 fyrir kosningamar, og má ganga að því
til. Gildir sú forustumanna, sem flokkurinn hef- j
ir valið sjer.
(vísu, að þau verði til þess að veikja.
Tillögur sjerfræöinganefnöarinnar
í skaðabótamálinu.
Ársgreiðsla Þjóðverja lækki.
Járnbrautir og aðrar 'tryggingar teknar.
París 8. apríl.
Skýrslur sjerfræðinganefnda
þeirra, sem skipaðar voru til þess
að rannsaka gjaldþol Þjóðverja og
gera álit um tilhögun skaðabóta-
greiðslnanna, verða lagðar fyrir
skaðabótanefnd bandamanna á morg
un. Til þess að koma jafnvægi á
fjárhagsáætlun Þjóðverja og koma
fjárhagsmálum þeirra í tryggara
horf leggur nefndin til, að sett sjeu
ýms ströng ákvæði, og að hinar smá-
hœkkahdi ársgreiðslitr Þjóðverja
upp í skaðabœturnar verði lœkkað-
or. Sje greiðslan einn miljarður gull
marka fyrsta árið, og sjeu 800
miljón.ir af þeirri upphæð fengnar
með alþjóðaláni en 200 miljónir
með afgjahli af samgöngutœkjum.
Annað og þriðja árið skuli Þjóð-
verjar borga. 1200 milj. gullmarka
hvort árið, en fjórða árið 1750 mil-
jónir o.g fimta árið 2450 miljónir
gullmörk. Sjerfræðinganefndirnar
telja sjálfsagt, að ríkið verði aft-
ur gerð ein heild hvað atvinnumál
snertir og að Þjóðverjum verði aft-
ur feug'in í hendnr yfirstjórn toll-
mála og járnbrautanna í Rínai'lönd-
og- Westfalen, sem nú eru undir
bervaldi Frakka og Belga, en að
hernaðareftirlit Bandamanna lialdi
áfram eftir sein áður til vaniðar.
Ennfreinur sje leyfilegt. að taka
Ruhr-hjeraðið hernámi á ný, ef
Þjóðverjar láti undan falla að
rækja skuldbindingar sínar. Stofn-
lit gulltrygða seðla; sje stofnfje
lians 400 miljón gulhnörk og renni
ríkisbankinn þýski 0g rentumarks-
útgáfan inn í þeunan banka, og á
hann að annast skaðabótagreiðsl-
urnar.
Þá vill nefndin stofna. sjerstakt
ulþjóðafjelag til þess að starfrœkja
þýsku járnbrmtirnar % nœstu 50 ár.
Sje lxlutafje fjelags þessa 26 mil-
jardar gullmarka en af því á að af-
einkasölu á áfengi, salt, tóbak, syk
ur o.g eldspítur.
Þær fyrstu raddir sem til sín hafa
látið heyra um málið í Frakklandi
láta í Ijósi ánægju sína og virðast
vera á skoðun sjerfræðinganefndar-
innar. Yii'ðist líldegt, að Frakkar
muni vilja ganga að því, að slaka til
á Rurhertökunni, gegn því að á
móti komi framlög þau af Þjóð-
verja. hálfu sem nefndin gerir ráð
fyrir.
Sjei'fræðinganefnd sú, sem skipuð
var af skaðabótanefndinni í vetur, til
þess að gera tillögur um lausn þess
máls, sem síðan Versailles-friðurinn var
eaminn, heí'ir vei-ið mesta vandræðamál
allra vandræðamála, hefir lokið starfi
sínn. Margar ráðstefnur og nefndir
hafa f jallað um þessi mál og tillögurn-
ar eru legíon. En allar hafa þær reynst
óframkvæmanlegar.
Af símskeytunum hjer í blaðinu 1
dag sjá menn nokkuniveginn greinilega
hvað sjerfræðinganefndin vill. Pjóð-
vei'.jar eiga að gi'eiða 1000—2450 mil-
jón gullmarka órsgreiðslur í næstu 5 ár,
samtals 7.6 miljarða. peir eiga ennfrem-
ur að leggja fram tryggiugu fyrir 16
miljördum, á þahn hátt að fá járn-
lirautii' síuar í hendur alþjóða-fjelagi
—- með því nást 11 miljónir — og nieð
því að setja verslunarfyrirtæki, verk-
smiðjur og jarðeignir að veði fyrir 5
miljarða gullmarka láni erlendis. petta
fje fellur í vörslur skaðabótanefndarinn
lujög aðstöðu stjórnarflokkanna.
Núverandi st.jórn mun að öllum lík-
indum taka tillögunum, henni er nauð-
ugur einn kostur og vill alt til vinna,
að linað sje á þrælatökunum í Ruhi-.
Og ekki er því að neita, að þessar til-
lögur eru að flestu leyti líklegri til
framgangs en allar þær, sem á undan
eru farnar, þrátt fyrir það þó erlent
vald færist með þeinx inn yfir pýska
land í frekari mæli en áður.
FærEysku sjámenmrnir.
Jarðarförin í dag.
í dag kl. 11 f. h. verða jarðað-
ir ‘hjeðan frá dómkirkjunni 7 fær
Svo sem kunmxgt. er, hefir neðri
deild Alþingis nýlega samþykt að
skora á stjórnina að gera ráðstaf-
anir til að .skilað sje aftur skjölmn
og handritum, sem fyrrum hafa ljeð
verið Árna Magnússyni, eða af svip-
úðnm ástæðum hafa lent á söfnuia
í Khöfn, en eru úr skjalasöfntmi
biskupa, kirkna, klaustra eða ann-
ara embætta eða stofnana hjer ú
landi.
En vjer erUm ekki einir um að
gera. slíkar kröfur á hendur Dön-
uni. Norðmenn liafa margoft farið
fram á, að Danir skili aftur skjöl-
um, sem þeir þykjast eiga heimt-
ingu á. Ilefir þeim orðið nokkuð
ágengt, en eru hvergi nærri ánægð-
ir, og hafa þeir því ámálgað þess-
ar kröfur sínar alveg nýlega. Tidetw
Tegn skýrir svo frá málavöxtum:
1 Kílarsamningnum var ákveðið,
að Danir sfeyldn aflienda Norð-
mönnum öll skjöl og uppdrætti yf-
ir bæi, hjeruð og kastala í Noregi,
sem væru í vörslum þeirra. NoríÞ
menn viðurkendu aldrei þennan
samning, en í öðrum samningi, seín
ríkin gerðn með sjer 1819, eru sanm-
konar ákvæði tekin upp. Samkvæmt
þessu hafa Danir aflient nokkuð af
þó um marga aðra erlenda menn
væ'ri að ræða. Sársauki skyld-
(leikans grípur okkur. Hjer eru
lagðir í íslenskan kirkjngarð er-
lendir menn, en þó frændur vorir,
synir smáþjóðar, eins og við erum,
ar. Aðalpeningastofnaiiir þeixra eiga að norrænir menn, sprottnir af sama
reixna í nýjan banka nndiralþjóðastjónx
aður sje banki í Berlín, sem gefi 1-1
og einkasala er ráðgerð á ýmsuni voru-
tegundum. Og það sem þeir fá í staðinn
er: Unxráð yfir atvinnufyrirtækjum,
jámbrautum og tollmálum Rnhr-hjer-
aðsins.
pað er vafalítið, að skaðabótanefndin
felst á tillögur þessar í öllum aðalat-
riðum, því þær frelsa Frakka úr mikl-
fíokkur þar í landi
hefir óvalt verið á nxóti Ruhr-töknnni
og sá flokkur hefir elfst óðfluga síðan' ’
eyskir sjómenn, sem beðið hafa skíölum (1820—22 og 1847), en
dauða sinn hjer við strönd ís-jNorðmenn heimtuðu meira, og h6Í-
lands. v ust samningar á ný 1850, og setto
Sagan er ekki ný; þetta or Danir þá þau skilyrði af sinni hálfn,*
ekki í fyrsta sinn sem erlendir'að ekki yrðu afhent skíö1- er fko3n
sjómenn liafa verið llagðir til mæffl som Lókmentaleg handrit, og
hvíldar í íslenska mold. Saga ekkl beldur þau, sem snertu bæði
færeysku sjómannanna er svipuð ríki,1> Danmörk og Noreg. Norð^
og margra annara erlendra sjó-jmenn ^röfðnst aftur a móti að fá
sóknara — þeir hafa. lagt út á nm 2000 brjef, sem Árni Magnús-
liafið, vonglaðir, stórhuga, veiði- jBon kaf®i fongið að láni úr Noregi.
djarfir, barist við storm og hrann-,Danska Mjornin tók liðlega í þetta,
ir umhverfis land vort, teflt lífi'cn nefnd Árnasafnsins snerist önd-
sínu í hættu fyrir afkomu sinni verð krofnm Norðmanna, og
og sinna, og sögulokin hafa orðið sfððn l,eir lvonrað Gíslason og Rafn.
þau, að þe:r hafa brotið skip sitt fastast a m°ti. \ arð þvá ekkert úr
í spón og týnst í brimrótinu við Þvl> að þessuin brjefum yrði skil
íslenska strönd. | að> en stjórnir ríkjanna gerðu samn-
En þó sagan sje ekki ný, þá er in^ 1851, þar sem Norðmenn talö
því svo varið, að dauði færeysku vis nokkrum skjölum og kvitta fyr-
sjómannanna og jarðarför þeirra ir> að nn Hafi þeir fengið alt, sejn
hjer hefir me’ri áhrif á okkur en þcir ci^i heimtingu á..
Nú færa Norðmenn það til, að
þeir hafi aldrei haft tælrifæri til
þess að rannsaka sjálfir, hvað þeix
ættu rjett á að fá frá Dörnun, held
ur líafi þeir orðið að taka orð Dana
trúanleg í þessu efni. Hafi það
komið í ljós, að miklu meira hafi
orðið eftir í Danmörku, en þá hafi
stofni og við, menn, sem hafa átt
við margt það sama að stríða og nokkurn tíma grunað, og ennfretn-
við: hrjóst.rugt land, bólgið brim nr Bafi margt fundist síðan 1851,
við sand, óblíða náttúru og örð- som tmir hafi fylstu lagaheimtingn
ugieika smáþjóðar. pað er þess- a* Hafa þeir því tekið málið uþ|t
vegna, sem hluttekning okkar er á ný °g ern all kröfuharðir.
dýpri en ella hefði verið. | Norðmenn telja, að nú sjeu í
Seytján hrausta, vinnandi menn, söfnum í Danmörku um 1000 upp-
hefir litla, færeyska fiskimanna- drættir af norskiun hjeruðum og
vanda. Öflugur fíokkur þar í landx j þ migt v;ð skiljum það tap 1000 skjöl um landamæri miIB
"Pri?i á Ruhr-tokunnijv*eh IJm svipuð sár höfum við oft Noregs og Svíþjóðar og Rússavelð
’ ' , , , , , , . „játt að hinda. Pess vegna munu
reynslan for að sýna, ao hertakan var . & 0
ís,
*
a,
sem þeir eigi fulla heimting*
2000 skjöl í Arnasafni og mikill
annara merkilegra skjala.
ráða 11 mdjarða. Tekur hxm einnig mánuði verið að búa undir kú_lmist hefir son sinrl) kominn:, sem Þó að Damr geti neitað að skila
i f v ■ +'i „nx Frökkmn ekki súgróðalind',sembúistvar'kn8ir marSra bæjarbúa dvelja i
lienda skaðabotanefndmm til um- ^ gjA]fur Poinearé hefir undaixfarna dag Hjá færeysku móðirmm, sem
við tekjum þeim, semverðaafrekstri
járnbrautanna umfram allan kostn-
að. Sjerstakur eftirlitsmaður verður
skipaður af bandamanna liálfu til
' þess að hafa gát á stjórn þessa fje-
lags.
Þá er gert ráð fyrir, að t.elrið verði
5 miljarða gnllmarka veölán og sem
tryggingu fyrir því setji Þjóðverj-
ar ýms verslúnarfyrirtæki, verk-
smiðjur og landeignir. Lán' þettá
gengur einnig til skaðábótágrejðsl-
unnar.
Að síðnstu vill nefndm sefjá
vendingu sína í málinu, eða að minsta mist hefir mann sinn, börnunum, þessu aftur, samkvæmt samningft-
kosti undanhald, vegna þess að hann sá, sem mist liafa feður sína og fyrir- nm fra 1851, þá beri þeim þó sið-
að hertakan leiddi til ófarnaðar fyrir j vinnu. Alt þetta þekkjom v'ð fs- ferðisleg skylda til þess. Annats
Frakka sjálfa. Einn liðurinn í þessiun lcr,dingar svo vel. brjóti þeir eomitas gentium, þær
undirbúningi var einmitt skipun sjer-| Baijarhúar eiga að fjölmenna reglur, sem viðskifti siðaðra þjóðíi
fræðinganefndarinnar. Skaðabótanefnd-L;ð þegga jaxðaríöx- í dag. Peir fara eftir, meðan þær lialda vináttii
in gatekkista«i8 sigviðaðberafram|eiga ag fyJgja látnum somrm sín á milli.
sialf tillogur þær, sem nu rnx fram frændþjóðar okkar til grafar) Síðan áðurnefndur samningúr
wmimr. pess vepia s jpati xin sjer sem horig hef'r ag landi var gerður, hafa Danir valrið þetta
fræðmgauefndma, seni í raun og veru r > ,, , ...
er ekkort annað en undirnefnd frá okkar °S beðið kafa dauða sinn mal nokkrum sixmum, og_ ber til
skaðabótanefndinni, þó skipuð sje' við klettótta, blindskerjótta strbnd þess, að þeir gera krofu til nokh-
fulltriúim stóiveldánna.
Én hvað segja pjoðvérjar? pví er
ekki að neita, að það er súrt súra eplið,
Islands.
Og vafalaust gera þeir það.
■ ■ ■ —o---------
urra skjala, sem eru varðveitt f
Noregi, en það er hið svonefnda
skjalasafn Kristjáns II.