Morgunblaðið - 26.04.1924, Page 3

MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vllh. Pinsen.
ÉTtgofandi: Fjelag t Reykjavtk.
Ritstjórar: J6n Kjartansson,
Vaitýr Stefánsson.
Auglýslngaötjóri: E. Hafberg.
: Skrifstofa Austurstræti 5.
Stmar. Ritstjörn nr. 498.
Afgr. og bökhald nr. 600.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
, Heimastmar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og 1 ná-
grenni kr. 2,00 á. mánuBi,
innanlands f jær kr. 2,60.
t lausasölu 10 aura elnt.
Landnám.
Engin nýltmda þykir það, þó
stofnað sje nýtt fjelag; þau eru
svo mörg fjelögin, sem fyrir eru
Menn ern líka orðnir of vanir
því, að fjelög sjeu stofnuð með
fögrum t:lgangi, fundir haldnir,
málin rædd, ályktanir gerðar —
og alt þa©.
E] i hvar er svo árangurinn —
starfið ?
Á sumardaginri fyrsta var stcfn
áð hjer í bænuin fjelag með nafni
því,' cr' stendur yfir línum þess-
um, lög samþykt og stjórn kosin.
„Landnám" heitir fjelagið, og
ætlar að iitvega land til nýbýla-
stofnunar, og undirbtia það til
ræktunar.
petta nýstofnaða fjelag hefir
ennþá lítið annað en viljann til
þess að koma málum sínum í
framkvæmd, viljann og trúna á
það, að þetta sje gott og þarft
málefni.
Og einmitt vegna þess hve mál-
•efnið er gott og þarft er undar-
legt, að fjelagsstofnun sem þéssi
•eða samök í þessa átt, hafi ekki
komist á fyrir löngu.
~pó f jela.g þetta sje í reifum, þá
er fjelagsstofnunin sjálf gleði-
legt tákn tímanna.
Eins er það gldðilegt, hve fje-
lagsstofnun þessi hefir fengið víða
góðar undirtektir, hve margir það
■ eru, sem nú þegar aðhyllast grund
vallarhugsunina.
Undanfarnar aldir hefir býlun-
um sífelt fækkað hjer á landi.
Ræktunin og framleiðsla sveit-
anna hefir ekki nándanærri verið
afS sama skapi og fólksfjölgunin.
Eina leiðin fyrir fjölda fólks
hefir legið beina leið á mölina,
eða þaðan til útlanda.
Nú er yaknaður almennur áhugi
og skilningur á því, að beina
þarf fólksstraumnnm til baka, til
sveitanna; ný býli þarf að reisa.
Og eigi verða þau reist um út-
hjálka, fjöll og hei'ðar; þau á að
reisa þar, sem samgöngur eru
bestar og vænlegast til ræktunar.
pau á að reisa kringum þorp-
in, svo menn geti stuðst við at-
vinnu lands og sjávar, meðan
fjármagnið er lítið til ræktunar.
Margur sveitamaður, sem ann
landbúnaði og sveitalífi, en flæmst
hefir sámauðugur „á mölina“,
mun fylgja me<ð athygli þessari
hreyfingu. Og hún þarf að verða
svo sterk, að him geti sem fyrst
lyft fjölda manna úr atvinnu-
skorti og illu viðurværi kaup-
^taðanna í betri afkomu nýbýla,
sem styðjast við ræktun lands-
ins.
—------X—..... :
MORGUNBXABH
Nýjasta blaðamenska
límaas, bögrjettu og niþððublaðsins.
ii.
Feitmeti Tlmans.
Nú um nokkur ár hefir rit-
stjórn Tryggva pórhallssonar ver-
ið einn þáttur í opinberu lífi þjóð-
arinnar — og mirnu flestir vera á
einu máli um það, að það er hið
þarfasta verk, að taka hana sjer-
stakl. rækilega til athugunar —
þarft verk fyrir opinber mál hjer
alment — og þá helst bændur og
málefni þeirra, sem Tr. p. hjet
liðsyrði sínu í öndverðú. En þarf-
ast og best væri það Tr. p. sjálf-
um, a'ð til þess kæmi sem fyrst,
að ritstjórn hans yrði rækilega
athuguð.
Hjer verður eigi farið út í neinn
sögulegan samanburð, eins og Tím-
anum er títt, um Alberti, Drevfus
eða I. C. Christensen.
En við lestur Tímagreinarinnar
þ 19. þessa mánaðar datt manni í
hug orðin alkunnu:
Fullur beli mamma!
petta sögðu tilberarnir, eða
öðru nafni snakkar á búrglugg-
unum e:ns og kunnugt er, þegar
þeir höfðu eitthvert góðgæti með-
ferðis. Öll sú saga rifjast ljóslega
upp þegar athugaðar eru áðfarir
Tímans.
Úr rifi og ullarlagð var
tilberinn og fjekk líf við altarið.
Sá sem átti hann hafði hann inn-
anklæða við altarisgöngu, og
spýtti í hann úr kaleiknum.
Og tilberinn þaut um hjeruð og
safnaði í sarpinn undan búsmalan-
um. Og hann kom á búrgluggann
og spýtti innihaldinu í strokkhús-
mðður, en þess í milli lifði hann
á brjóstum hennar.
pannig kom mikil björg í bú,
mikið smjör, mikil velgengni og
ríkidæmi rneðan alt ljet að óskam.
Tilberasmjörið gekk út eins og
annað smjör, það þektist ekki frá
öðru að útliti ef éigi var sjerstak-
lega með faríð.
Allir, eða að minsta kosti allar
búkonur landsins þektu um aldir
hvernig sjá átti við þeim óþverra,
því tilberasmjörið þoldi ekki
krossmárk.
Fyrir krossmarkinu hjaðnaði
það í hismi og hrat.
er fullrannsakað",
segir Tíminn. Frá vorri hlið má
segja að svo sje. pað er fullrann-
sakað að alt það sem porsteinn
Gíslason gefur í skyn í áminstum
Lögrjettu-greinum og nokkru
má'li skiftir er skakt með farið.
pað er tilhæfulaust að við höf-
um ekki sömu ráð yfir blöðunum
og hann hafði altaf.
Hvað verður þá úr hneyxlis-
málinu Tímans?
Sömu menn eiga blöðin nú og
áttu þau í tíð porsteins. Með sama
fyrirkomulagi er ritstjómin.
En það er fyrst nú hneyxli í
augum Tímans. Eða er siðalær-
dómur hans þannig, að ei skiftir
neinu máli hvemig alt er í pottinn
búið, bara ef háttvirtir kjósend-
ui vita það ekki.
Pað er svo.
Já margt bendir til þess að svo
sje, hjá því blaði, sem hirðir jafn-
lítið um sannleikann — fleygir
rökum og byggir himiriháar stað-
hæfingár til að sýnast. Verður
það athugað síðar.
Treysti Tíminn sjer til að
hamra á þessu „hneyxlismáli“
má hann það svo sem okkar vegna.
Hann verður þó fyrst að slíta
f jelagskapnum við p. G. sem vann
að „hneyxlinu“ í nokkur undan-
farin ár.
Ger: hann það ekki, er hann svo
ósamkvæmur sjálfum sjer, að öll-
nm ofbýður.
Viðurkendur skammapenm.
pað er hættulegt í litlu þjóð-
fjelagi einkum, að þar sjeu óhlut-
vandir menn sem eiga viðurkend-
an skammapenna.
Fyrst er það hættulegt opinberu
lífi þjóðarinnar. En aðlokumkem-
itr það eigendunum í koll.
Fyrst er þa'ð svo, að hætt er
við því, að utanum þá slæð'st
menn, sem þurfa aðstoð, þurfa
vemd, þurfa að geta bitið frá sjer
þegar hörgull er á góðum rökum,
og blettir koma á góðan málstað.
Jeg get leyft mjer hitt og þetta,
geta menn hugsað, jeg hefi svo
góðan skammapenna fyrir m’g, er
„rekur iir túninn“ ef eitthvað
ábjátar.
Ekki alls fyrir löngu
komst sá orðrómur á, að yfirrit-
stjóri Tímans væri sá maður sem
mestar vígtennur hefði til skamma
hjer á landi. Og margur almanna-
rómur hefir farið með það sem
vitlausara er. pað er e-kki smá-
ræðishagur fyrir marga menn, að
geta varpað áhyggju sinai upp
á „skammakong“ landsms.
En svo koma þeir tímar, a®
þeir gá ekki að sjer mennirnir
sem skamma. Eftir því sem þeir
fara lengra í skömmunum — og
verða leiknari J að nota sjer þær,
eftir því sljófgast tilfinningin fyr-
ir því, hvort rjett sje með farið.
Og nú er svo komið fyrir rit-
stjóra og yfirritstjóra Tímans, að
þeír gteyma því, að þeir byrjuðu
með gott málefni, byrjuðu með því
að vinna fyrir bændur landsins —
og enda þeir nú í kviksyndi óhróð-
urs og rakaleysis. Nú er þeim
engrar undankomu auðið; þó þeir
taki fjörkippi og brjótist um, fer
þeim eins og klámum, sem kominn
er langt niður þeir sökkva
æ dýpra.
Rakaþrot Tímans.
Aðstaða Tímans hefir aldrei
síðan hann hóf göngu sína verið
eins og nú. í öllum aðalmálunum
er hann í þeirri sjálfheldu sem
Uigi verður sjeð út úr.
í fjármálunum — með gífur-
yrðin — og fortíð fráfarandi
stjórnar.
í kjöttollsmálinu sem á að vera
hans aðal keppikefli — sem alt
veltur á eða margt, og hann hefir
spilt mest.
I innflutningshaftamálinu —þar
sem hann verður að klóra sig út
úr ógöngum mótsagna og fleyp-
urs.
Hvað getur svona blað gert?
Blað sem hefir sett sjer háleit
takmörk og þykist vinna fyrir
góðum málefnum.
Blað sem er að reyna til að
sýnast helsta og besta bændablað
— og lifir á því.
Hver er leiðin?
pað er hin marg troðna gata,
sem Tíminn. hefir sífelt tvístigið
eftir — gata persónulegra skamnta.
Hvemig á svona blað að tala um
málefni, sean hefir um árabil sagt
eitt í dag og annað á morgun —
en á hverjum degi frá morgni til
kvölds hugsað um það eitt að
segja bara það, sem kitlaði eyru
kjósendanna — þann daginn.
Og nú vill svo til að Tíminn
hefir ekki nóg af persónulegum
skömmum á ritstj. þessara blaða,
en tilraunir gerir haxm engar til
1 að snúa sjer að málefnum þeim
sem blöðin ræða.
Matselja hans frá Hriflu, hefir
ekki haft tíma til þess ennþá að
hnoða saman ne:nu verulegu úr
súrdegi slúðursagnanna,
pá er að ráðast á eigendur blað-, Park 1 Sær- pr sýningin stærsta'
________iv ,/ ■» m-j.
anna, og rangfæra svo um alt fyr-
irkomulag þeirra að dugi í bili
— handa þe'm landslýð sem haft
hefir gífuryrði Tímans að daglegri
fæðu undanfarln missiri.
En það skal um leið tekið fram,
þeim landslýð til afsökunar er
anna© eins les, að hann les það af
því, að það er borið heim á bæina,
og ríkt haldið fram af áhrifa-
mönnum, að þarna sje sáluhjálp-
in.
(
I
Yfirritstjóm.
Mannssálin er margþætt. Einn
þátturinn í ritstjóm og ferli Tr.
P. er sjerlega aumkvunarverður.
Samband hans við yfirritstjór-
ann.
Hann kantt að muna þá tíma,
er yfirritstjórinn kom til hans
bakdyramegin og hjet annaðhvort
Finnur Finnssón eða eitthvað
annað.
| Hann kann að muna, þá
tíma, er hann var eigi und:r áhrif-
um þessa manns, sem dregið hefir
hann í skammadýki Tímans.
Hann man þá tíma, þegar hann
var áhugasamur og góðlátur ung-
lingur, sem vildi öllum gott gera.
En svo kom yfirritstjóririn hak-
dyramegin, sá sem nú á heima
sólarmegin í Sambandshúsinu. pó
ekki, væri annað en þetta eána
dæmi, ætti það að vera nægilegt
(víti til vamaðar þeim, sem við
ritstjóm ætla að fást.
Hve l«ngi?
En manni verður á að spyrja.
Hve lengi geta skammir Tímans
laðað ósjálfstæða menn að sjer?
Eða öllu heldur hve lengi verða
margir bundnir Tímanum?
Hve margir eru þeir sem að-
hyllast Tímann, en eigi eru fjár-
hagslega bundnir honum óbein-
línis?
pau eru seig málin sem koma við
fjárbag bændaima. Ennþá halda
margir bændur að gengi Tímans
sje sama og velgengni landbúmað-
arins. Ennþá halda sumir að hann
lialdi uppi nauðs3mlegri vöm fyrir
þenna atvinnuveg,
pegar hið gagnstæða er sannað
fer á annan veg.
pá sjá menn áð feitmetið í
Tímadálkunum sem safnað er um
hjeruð landsins og geirt upp í
Hriflustrokknum er eins og til-
• berasmjörið. Flótt á litið er það
matur. En það hjaðnar í hismi
og hrat fyrir krossmarki sanngirai
og sannleika.
Erl. símfregnir
Khöfn 24. apríl FB
Járnbrautarslys í Alpafjöllum.
Símað er frá Berlín, að í nótt
sem leið, hafi tvær hraðlestir, ön»-
ur á Ieið frá Zúrich suður á bóg-
inn tií Mílano og hin á leið frá
Milano til Zúrich rekist á, skamt
fyrir sunnan St. Gotthards-jarí-
göngin. prjátíu manns biðn bana
en fimmtíu særðust.
Ástæðan til árekstursins varsá,
að lestin sem kom að norðan hafðí
ekki tekið eftir stöðvunarmerkj-'
um, sem uppi voru við jámbrairt-
arteinana.
Breska alríkissýningiii.
Símað er frá London, að Georg
Bretakonungur hafi sjálfur opnað
alríkissýninguna miklu í Wembly
«ýnmg sem nokkurn tíma hefiri
verið haldin í heiminum. Við setn-
ingarhátíðina voru um 120,000
hoðsgestir auk allra annara.
Víðavangs hlauplð.
Svo fóru léikar í fyrradag, aÖ
Iþróttafjélag Kjósarsýslu vaiaí
hlaupið og þar með bikarinn S
annað sinn, méð 28 stigum eri
Knattspymufjelag Reykjavikttr
fjekk 29 stig og hafa Reykvík-
ingar aldrei verið nær því a® vinna
hlaupið. Af 19. hlaupurum sem1
innritaðir voru, komu 15 á við-
bragðsvöll og enduðu þeir allib
hlaupið í besta standi.
— Einstaklingsverðlann fjellm
þannig:
1. Geir Gígja K. R. 14. m. 12 sek.
2. Karl Pjeturáson K. R.
3. Bjarni Óíafsson f. K.
pegar hlanparamir fóru inn íl
túnin með torfæmm var röðfm
þannig: Axel Guðmundsson f. K.
fyrstur, Geir Gígja annar og Axel
Gunnarsson þriðji. Tíminn var alW
þessu sinni hvergi nærri eins góð-
ur og síðast, þá var fyrstur Guð-
jón Júlíusson, og -er orsökin sennl-
lega sú, að vindur var allhvass
á móti yfir mýrina, sem er erfið-
asti hlntinn af leiðinni.
fiualueiöar norðmanna.
Eftir Kristján Bergsson.
pað hefir vakið almenna eftir-
tekt að Norðmenn hafa með lög-
um afnumið bannið gegn hval-
veiðum — afnumið það á papp-
ímum, þannig að nú má gefa ein-
stökum fjelögum heimild til að
stunda þar hvalveiðar — sem áð-
ur var bannað. En lög þessi vcrii
samþykt þvert ofan í allan al-
menningsvilja þar í landi, og því
jafnframt lagasetningunni lofað
að leyfi yrðu ekki veitt.
Vjer höfum fengið allítarleg
gðgn í þessu máli — og hefir
formaður Fiskifjélagsins fengið
þau til aflestrar og gertþaujafn-
framt þann greiða að rita eftir-
fárandi grein um málið.
Hvalveiðar bæði heima fyrir og
í öðram löndum, hafa lengi verii
ein af tekjulindum Norðmauna,
og hafa þeir á seinni ámm skar-
að fram úr öðrum þjóðum á því
sviði; þangað til EnglendingáT
fyrir nokkru tóku að keppa vlí
þá í Suðurhöfum, en aðallega var
sú samkepni, og er jafnvel enn-