Morgunblaðið - 26.04.1924, Blaðsíða 4

MORGUNBLABIP
SUNLIGHT SOAP
. þjer næma tilfinningu fyrir því,
hversu áríðandi það er að sápan sje
hrein og ómenguð. Vitið þjer að
Sunlight sápan gjörir fötin hreinni
og vinnuna við þvottinn auðvel-
dari. Hinn rjetti sparnaður er
fólginn í því, að nota ósvikna
sápu. Sunlight sápan er árei-
ðanlega ómenguð og getur þess
vegna ekki skemt fötin yðar.
Varðveitið fatnað yðar með
þvi að nota Sunlight sápu.
2748
þá, iunifalin í fjárafli þessara
tveggja áðilja, því að Englending-
ar hafa að mestu orðið að nota
norsba mönn við starfið, — að
minsta kosti yfirmenn og skyttur
á skipin.
Saga hvalveiðanna.
Ekki er hægt að segja með
vissu hvenær hvalveiðar byrja hjá
Norðmönnum, en líklega hefir það
vei’ið snemma á öldum, að menn
komust upp á, að drepa hvali með
handskutlum, og hafa íslendingar
sjálfsagt lært það af frændum sín-
um til forna. pví svo sem kunnugt
«r; veiddu íslendingar hvali sem
þeir skutlnðu með handskutlum,
og er sá veiðiskapur nýlagður
niður á Vestfjörðum. Eru menn
enn á lífi í Arnarfirði, sem feng-
ust við það á yngri árum. En er
norsku hvalveiðamennirnir komu
hingað til lands, lagðist það auð-
vitað niður, af því þeir útrýmdu
hvalnum að heita mátti alveg frá
landinu, og hefir svo verið síðan,
að varla sjást hjer stórhvalir.
Um útrýmingu eða fækkun á
hvölum við Noreg var ekki að
tala, meðan að ekki voru notuð
iiflugri dráptól en handskutullinn,
e« um miðja síðustu öld, verður
skj’ndilega snögg breyting á þessu
þegar farið er að nota sprengikúl-
una, og skutla, sem skotið var af
byssum með sprengikjilunni. peg-
ar svo þetta var notað á gufu-
skipum til veiðanna, þá var ekki
að furða, þó fækkunin yrði ör,
þv' eins og kunnugt er, er fjölg-
hvalanna hægfara.
Baráttan við fiskimennina.
Um 1860 kemur sá maður fram
á sjónarsviðið í Noregi, sem al-
ment er talinn að vera forgöngu-
maður stóriðjunnar á þessu sviði,
en það er kommandör Sven Foyn,
framúrskarandi hagsýnn og dvg-
legur maður. Settist hann að á
Finnmörkinni og gekk nú alt vel
um tíma. Hvalveiðamönnum og
fjelögum fjölgaði, en að sama
skapi fækkaði hvalnum. En ekki
leið á löngu, þangað til fiski-
mennirnir þóttust verða varir við,
að hvalafækkunin og aflaleysi
stæði í sambandi hvort við annað
og var það skoðun þeirra, að hval-
irnir ræki síld og loðnu upp að
landinu og inn á firðina, en þorsk-
urinn fylgdi eftir átunni.
Hvalveiðamennimir hjeldu því
gagnstæða fram, sögðu hvalinn,
j«ta loðnuna, og hrekja hana al-
▼eg eins frá landinu, og var ekk-
jyw nssocj i ntnxBs ge
nje heldur hægt að rokstyðja hið
gagnstæða. Fór nú þessu fram
lengi vel, og áttust þessar and-
stæður ilt við, bæði í ræðu og
riti, en hvalveiðamennirnir höfðu
meiri áhrif í þinginu, enda betri
samtök og meira fjármagn en
fiskimennirnir, og fengn þeir felt
fyrir þeim frumvarp, sem fór þess
á leit að hanna hvaladráp, en ein-
mitt um þetta leyti (síðustu alda-
mót), var aflaleysi norðan ti’. í
Noregi, og kendn fiskimenn það
hvaldrápinu, en hvalveiðamenn
lcendu um vöðuselnum, sem ein-
mitt á þeim árum, kom aftur og
aftur í stórhópum upp að Finn-
raörkirtni.
Endinn á þessu varð, að fiski-
mennirnir þar norður frá, söfn-
uöust saman .árið 1903 og rifu
niður til grunna stöðvar og virki
kvalveiðamanna í Mehavn, og
stcð þar ekki steinn yfir steini.
Stjórnin gat við ekkert ráðið,
enda það heppilegasta í svöna
kappsmáli, að sýna alla gætni. —
Árið eftir, voru þvx samþykt lög,
sem hönnuðu að veiða hvali eða
flytja þá í landi í þremur nyrstu
fylkjxxnum; þessi friðun var upp-
haflega aðeins til 10 ára; en þeg-
ar sá tími var úti 1914, var hann
eim framlengdur til 1924.
Framh.
Alþingi.
Fjárlögin í efri deild. priðju
umræðu var lokið klukkan tvö
að morgni hins fyrsta sumardags.
Fór sem við 2. umr, að fjárveit-
inganefnd hafði sigur, kom öllum
breytinjgartillögum sínum frani. —
Ilelstu tillögur nefndarinuar voru
þessar:
Stimpilgjaíd, áætlunin htekkuð
lir 300000 kr. í 600000 kr., skóla-
gjöid hækkuð úr 3000 br. í 20000
kr., styrkur til Esju 150000 kr.
í stað 180000 kr. Námsstyrkur við
háskólann 13000 (áður 10000),
styrkur til stúdenta erlendis
15000 kr. (áður 12000). Til Jóns
Jacobson 3000 kr. eftirlaun, ef
haim lætur af emhætti. Áætlunin
um dýrtíðaruppbótina hækkuð um
100000 kr. (Fjrh. vildi fá 168000
kr. hækkun, en sú till. var feld.)
Frá mentamálanefnd var sam-
þykt tillaga um að veita próf.
Sigurði Nordal 3000 kr. til rít-
starfa (8:5 atkv.) Frá atvrh.
samþ. till. um 30000 kr. til hrúar-
gerða. Laun Jóh. L.L.Jóh. hækk-
uð úr 5000 í 6000 kr. (7:6 atkv.;
1 t'll. frá B.Kr. og S.E.). Til erind-
rekstrar í Miðjarðarhafslöndum
veittar 10000 kr. gegn tvöföidu
framlagi annarstaðar að (8:5 at-
kvteðum; till. frá Jóh. Jós.). —
Nobkrar fleiri hrtt. voru sam-
þyktar, sem hjer er slept að geta.
Efri de'ld hefir hækkað gjalda-
bálkinn nokknð, og er búist við
því, að neðri deild kunni því illa
og færi margt til sama horfs sem
áður var.
Neðri deild.
Fyrirspurn um áfengis- og
landsverslunina. Forsætisráðherra
svaraði fyrir áfengisversl.; kvað
haim forstöðumann ráðinn til 3
ára 1922 með 15 þús. kr. laun-
um. Endurskoðandi hefir 2400 br.
árslaun, gjaldkeri 6 þús. kr. —
Skrifstofustjóri hefir 7436 kr.
’E'nn skrifstofumaður 4800 kr.;
annar 7200 kr. Við afgreiðslu í
vörugeymsluhúsi vinna 5 menn.
3 hafa 5400' kr. og 2 4800 kr. í
árslaun. Við útsöluna voru tveir,
sem eru famir frá versluninni,
hafði annar 10 þús. kr., en hinn
6 þús. kr.; en 2 aðrir 4200 kr.
1 Síðan 2 þeir fyrnefndu fóru, hef-
ir engurn verið bætt við, en mað-
ixir tekinn af skrifstofunni til þess
i að sjá um afgreiðsluna. Skýrði
! forshr. frá störfum hvers eins.
Kvaðst. hann hafa sagt forstöðu-
manni, að búast mætti við, að
launin vænx lækkuð eitthvað.
Atvrh. skýrði frá lauuakjörum
við laudsvex'slun. Framkv.stj. hef-
ir 1 þxxs. kr. á mánuði, skrifstofu-
stjóri 850, aðalhókhaldari 700 kr„
gjaldkeri, afgreiðslum. tóbalcs og
aðstoðarm. hókhaldara hafa ailir
600 kr. á mánuði.
Umsjónarm. olíugeymslu hefir
550 kr., 2 afgr.menn vi® olíuna
hafa 525 og 420 kr. Brjefritari
375 kr., afgreiðslum. 300 kr., að-
stoðarstúlka 275 kr. og sendi-
sveinn 200 kr. á mánuði.
Vinnutími er 7 stundir, og
venjxilega 3 tímar í viðbót hjá
siimynx yfirmönnumum, án sjer-
stakrar borgunar.
Fy r: rspy r j an d a (B. L.) þótti
þessi laun of há, þegar borið væri
saman við kaup verslunarmanna
lijer í bæ. En atvrh. benti á laun
í Landshankanum og Eimskipa-
fjelaginu. Nokkrar umræður urðu
xtm laun embættismanna í þessu
samliandi, sem óþarfi er að rekja
h,j( r, því að öllxim almenningi er
kxumug-t um launakjör þeirra.
Till. um útsölu á vínum í Rvík,
ffá Á. Á., var til einnar umr.
Fer tillagan fram á, að útsalan
verði seld á leigu, í stað þess að
láta rík'ð reka hana. Fortsrh.
skýrði frá, að stjómin hefði á-
kveðið að taka þenna kost. En J.
Bald. var á móti till. Kvað hann
áfengissölu jafnan leiða bölvun
yfir þann, sem hana hefði með
höndum og væri maklegast, að
ríkið bæri -sjálft fjanda. sinn. Till.
var samþ.
Aðrar þingfrjettir bíða morg-
nns.
—Tilkynningar. >—
ísafold var blaða best!
ísafold er blaða hest!
ísafold verður blaða hest.
Aaglýsingablað fyrir sveitirnar.
Allir versla ársins hring,
eins þeir stærri’ og minni,
ef þeir hafa auglýsing
átt í dagbókinni.
DEN SUHRSKE HUSMODERSKOLE
Köberfhavn.
1. Septbr. beg. Huslioldnings- Lær-
eiindeseminariet & Kostskolen. Maan-
eskursus afholdes i Juni. Program
sendes.
«■— Viískifti.
Maltextrakt — frá Ölgerðin Egill
3kallagrímsson, er best og ódýrast.
Dívanar, borCstofnborð og stóíar,
ídýrast og best í Húsgagnaverslun
>?evk.iavíkur.
Hreinar ljereftstuskur kaupir Isa-
foldarprentsmiðja bæsta verði.
Umbúðapappír
velur „Morgunblaðið" mjög ódýrt.
Fallegt tófnskinn til sölu. Til sýnis
á Frakkastíg 6 A., og í síma 802, kl.
7—8 síðd.
Bnffe og bókaskápnr til sölu. — Á
sama stað fæst herbergi til leigu. —
Upplýsingar á Grettisgötu 46.
Uppskipunarbátur, 1 y2—2 tonn*
óskast keyptur. Tilboð sendist M
á Frakkastíg 6 A, kl. 7—8 síðdegis.
Heilla- og hamingjnóskakort LíknaS
eru bestu fermingardagskortin.
VönduS fermingar-úr, ódýrust 1!
Bankastræti 14. Jólx. Árm. Jónasson.
. ...... i .. ......—i
Stórt pluss-teppi til sölu afaródýrt,
A. S. I. vísar á.
Tíxi þúsund í veSdeildarbrjefum tit
sölu. A. S. í. vísar á.
Blómstnrpotta selur Hannes Jóns-
son Laugaveg 28.
Kartöflur á 25 aura V., kg. Strau-
sjkur 75 aura y2 kg. Hannes Jóns-
son, Laugaveg 28.
Spegill (1x2 al.), með hillu, til
sölu ódýrt. A. S. I. vísar á.
Klæðaskápxir (2X3 al.) til sölu,
A. S. í. vísar á.
Harmswortíhs Universál Encyclo-
pedia til sölu. Tækifærisverð. A. S.
f. vísar á.
Húsnæði. ——
Herbergi til leigu fyrir einhleypa á
pórsgötu 21. Verð 25 kr.
Stór stofa, miðst.öðvarhituð og með
sjerinngangi, fæst til Ieigu fyrir ein-
hleypa.. Upplýsingar í síma 770.
DAGBÓK,
Gengið.
Reykjavík í gær.
Sterl. pd
Danskar krónnr .. . . .. 124.77
Norskar krónnr .. . .. 105.55
Stenskar krónur .. . . .. 198.90
Dollar 7.58
Messað í dómkirkjunni á morgun
kl. 11, sjerá Bjami Jónsson (ferm-
ing). Engin síðdegisguðsþjónusta.
f fríkirkjunni í Hafnarfirði kl. 2
e. h. sjera Ólafur Ólafsson (missiris-
skiftaræða).
í Landakotskirkju hámessa kl. 9
f. h. og kl. 6 e. h. guðsþjónusta með
prjedikun,
Fyrirlestri Kjartans Gíslasonar,
„Sumarhvöt", sem átti að vera á
sumardaginn fyrsta, var frestað, en
verður fluttur í kvöld í Bárunni kl.
814. Fýrirlestur þessi fjallar um ýms
efni, m. a. um hina álþektu ,drotn-
ingu heimsins’, tískuna. Aðgöngu-
miðar verða seldir í ísafoldarbóka-
versluu. í dag.
!
Lóurnar eru nýkomnar. Voru af
þeim stórir hópar í gær uppí um
túnin kringum Landakot.
Kröfngangan. pess var getið bjer
í blaðinu á sumardaginn fyrsta, að
Alþ.bi. ætlaði að stofna til kröfu-
göngu 1. maí, og jafnframt var Hjeð-
ins minst í sambandi við daginn.
En nú hefir Morgunbl. verið bent á
það, að H. V. væri erlendis, og
mundi ekki verða staddur hjer þenn-
an „stóra dag‘ ‘ „Ieiðtoganna‘ ‘. Mbl.
vissi ekki um iþessa burtför H. V. —•
pað verður sem sje engin bæjar-
sorg, þó hann fari af landi burt.
En seunilega hefir H. farið til þess
að ganga ekki undir það ok vitleys-
unnar, að rápa hjer um göturnar í
annað sinn; því 1. maí í fyrra leið
manninum auðsjáanlega illa.
Verslunarmannafjelagið ,Merkúr“
heldur sumarfagnað sinn á Hótel ís-
land í kvöld. Fjelagar eru beðnir að
muna að tryggja sjer aðgöngumiða,
því engan þeirra megi vanta á fagn-
aðinn.
Botnia kom til Fáskrúðsfjarðar í
gærmorgun, og kemnr þaðan norðan
um land hingað. Öún á að vera hjer
1. maí.
Jarðarför frú .lavþrúðar Jónsdótt-
ur fer frarn frá dómkirkjunni í dag
og hefst á heimiii liinnar látnu kl. 1,
Prestsiostning fór nýlega fram í
Vestmannaeyjum, eins og fyr er frá
sagt hjer í blaðinu. Koeningu hlaufr
hinn setti prestur þar, sjera Sigur-
jón Árnason frá Görðum; f jekk hanm.
990 atkv. 42 atkv. fjekk oand. theol,
Hálfdán Helgason, 32 cand. theol.
Baldur Andrjesson og 1 atkv. sjera
Vigfús pórðarson.
„Vetraræfintýri vina vorra“ heitir
gamanmynd, sem Gamla Bíó sýnir
nú, og Ieika þar aðalhlutverkin þeir
menn, sem að öllu samanlögðu hafa
líklega komið fleiri bæjarbúum til
að hlæja en nokkrir menn aðrir.
peir gera það einnig svikalaust í
þessari mynd. Ljómandi fallegt lands-
lag sjest einnig í myndinni og skíða-
hlaup framúrskarandi góð.
•
„Landnám". í stjórn hins nýstofn-
aða fjelags voru þeir kosnir Sigurð-
ur Sigurðsson búnaðarmálasij., Pjet-
ur Halldórsson bóksali, Jón H. Por-
bergsson Bessastöðum, Jón Ólafssorf
framkv.stj. og Grímúlfur Ólafsson
tollvörður.
Á stofnfundinum iuniútaði Jón Ó-
lafsson þegar 12 æfifjelaga. ÆfitiL
lag er 50 kr.
Iðnlans stórhríð var á sumardag-
inn fyrsta á Siglufirði.
Þökk frá Færeyium.
Jeg hefi xiýlega meðtekið &&
Færeyjxim brjef frá eigao<3a
skipsins „Anna“, A. Jacobsen, og
biður hann mig að flytja hjart-
aelegustu þökk sína og allra ætt-*
ingja hinna druknuðu manna, tfl
allra þeirra, er sýndu samúð °8
hluttekningu við jarðarför Fæ»-
eyingarxna 9, sem hjer Toru jarð<-
aðir.
1 Alfred Petersen.