Morgunblaðið - 29.04.1924, Blaðsíða 3

MORGlTNBLAiI®
T
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vllh. Finsen.
Utgefandi: Fjelag I Reykjavlk.
ftitstjðrar: J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjðri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstrætl 5.
Slmar. Ritstjðrn nr. 498.
Afgr. og bðkhald nr. 50».
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Helmasímar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
, E. Hafb. nr. 77».
Askriftagjald innanbæjar og I ná-
Krennl kr. 2,00 á mánuði,
innanlands fjær kr. 2,50.
1 lausasölu 10 aura eint.
Frá Danmörku.
Erlenda blaðavaldið á íslandi
í dönskum blöðum.
28. apríl.'FB.
Undir yfirskriftinni „Danaliatur
* Islandi" hefir „Berlingske Tid-
®öde“ birt símskeyti frá Símfrjetta-
st°f'i fslands, er segir frá árás
T'ímans á útgefendur Morgunblaðs-
*®S! „vegna þess að margir þeirra
Danir“ og bætir við, að „blað-
*r fyTv. ritstj. Mbl., porsteinn
Uíslason, stjórni nú, taki í streng-
inn nieö, bendi á, að í þessu sje
íalin þjóð,ernishætta.“ — Ritari
Uansk-íslenska fjelagsins Aage M.
Uenedictsen hefir í tilefni af þessu
Sent „Berlingske Tidende“ grein
eiQa og segir þar svo: „Við, og það
ern ekki allfáir, sem á íslandi og
* Danmörkn höfum með elju unn-
^ að því með öllum góðum með-
að koma á gleggri skilningi,
iQnilegri samhygð og samvinnu
^illi sambandsþjóðanna. tveggja,
'°§T okkur, sem vitum gjörla, að þaö
gefur ranga hugmynd og er jafn-
^el fráleitt að tala um hatur í garð
Uanmerkur eða Daua á íslandi af
íslendinga hálfu nú orðið, tekur
Sart að sjá innhyrðis stjórnmála-
^eilnr koma fram í íslenskum hlöð-
tun og vera notaðar þar sem tákn
11 m hatur í garð Dana. Þess vegna
er full þörf á, að við npplýsum fólk
hjer um það, aö símfrjettin, veit
aö sífeldum erjum milli talsmanns
samvinnuhreyfingarinnar, en Tím-
inn er blað iiennar, og hinnar
frjálsu kaupmannastjettar, sem hef-
ir Morgunhlaðið fyrir málgagn.
A'ð einstaka danskir menn, >en trú-
ir íslenskir ríkisborgarar, sem herj-
ast fyrir áhugamálum sínum á ær-
legan liátt, á sama liátt og hver
íslendingur, sjeu innan kaupmanna
stjettarinnar íslensku, er fjarstætt
erlendu dönsku peningavaldi á ís-
landi. Að andstæðingarnir bendi
einmitt á í bardaganum, að
danskir menn sjeu í flokiki and-
stæðinganna, er skiljanlegt og gam-
alreynt vopn, en þessi aðferð er
ekki vel áhuguð og hefir tæplega
áhrif lengur. Gegn Danmörku og
Dönum hjer getur árás sem þeirri,
, sem hjer er um að ræöa, ekki verið
heint.‘ ‘
íslenskur heimilisiðnaður í Höfn.
Dönsku blöðin beina, með vin-
samlegum og meðmælandi ummæl-
um, atliygli almennings að sýning-
unni „íslensk handavinna og list-
iðn“, sem um þessar mundir stend-
ur yfir í híbýlum heimilisiðnaðar-
fjelagsins danska og er á vegum
Dansk-íslenska fjelagsins, undir uni
sjón Halldóru Bjarnadóttur kenslu-
konu við kennaraskólann. Tilgang-
ur sýningarinnar er sa, að afla ís-
lenskum heimilisiðnaði markaðs í
Danmörku og taka blöðin vel í það
mál og vilja styöja það.
Halldóra Bjarnadóttir fór hjeðan
með á þessa sýningu mikið a£ alls
konar sýnishornum af ullarvinnu, svo
sem karla- kvenna- og barnanærfatn-
aði, sokka og vetlinga af ýmsri gerð,
treyjur, langsjöl og trefla; alla vega
ofna dúka, gardínur og salónsofin
teppi, heimaunnið band, einnig snotra
smíðisgripi svo >sem svipur og út-
>skorna mnni. Er auösjeS á ummæl-
unum hjer að ofan, að sýningin hefir
vakið eftirtekt í Höfn.
Yarning þenna fjekk frk. Halldóra
sumpart að láni frá ,Nýja basarnum'
hjerna, og sumt hefir hún náð í af
heimilisiðnaðarsýningum víðsvegar um
sveitir. En nokkru hefir hún safnað
að sjer, iþaðan sem hún vissi þess von.
Hefir hún unnið að undirbúningi
þessa um alllangt skeið.
Er ilt til þess að vita ef henni
verður eigi sýndur vottur um þakk-
læti fyrir þenna áhuga sinn og
dugnað.
I Di slDDtar.
Mótmælafimdur stúdenta á
Mensa í fyrrakvöld.
að eigi kæmn í hlut hvers stúdents
nema 130 kr. Alþ. hafi viðurkent
kröfu stúdenta um eigi lægri styrk
en á gildandi fjárlögum. Ætlist
það til, að viðhótin ver'ði greidd
af sáttmálasjóði.
Háskólaráðið hefir hins vegar
Pinnhogason. Studdi hann ein,-
dregið málsstað stúdenta en veiþt-
ist allþunglega að síðustu þingum
fyrir aðgerðir þeirra í æðst*
mentamálum vorum. Auk hans töl-
uðu a£ hálfu háskólakennaranna
þeir prófessoramir Páll E. Ólafs-
Pundur sá, er Stúdentaráðið
boðaði til á Mensa Academica í
fyrrakvöld var fjölsóttur og fjör-
ugur. Sóttu hann flestir prófessor-
ar háskólans, atvinnumálaráð-
herra, nokkrir þingmenu og fjöldi
stúdenta.
Pramsögu hafði f. h. stúdenta
stúd. theol. Ludvíg GuðmundssoA.
Rakti liann fjármálasögu stúdenta
á undanförnum árum og sýndi
fram á, að hag þeirra hnignaði
nú með hverju ári. Stúdentavið-
koman væri of mikil; flestir stú-
dentanna væru fátækir og yrðu
af eigin ramleik að hrjótast gegn-
um skóla. Dýrtíð væri mikil og
færi vaxandi; jafnframt því
yrði erfiðara áð fá arðherandi
aukavinnu sökum doða fram-
kvæmdalífsins og of mikils vinnu-
framhoðs. Styrkur ríkissjóðs færi
st'öðugt minkandi. 1 byrjun stríðs
nam hann kr. 200 á stúdent en nú
eigi nema kr. 2l0, en lífsnauðsynj-
ar hafa á sama tíma þrefaldast í
verði. Námskostnaður stúdenta sje
nú um 2000 kr. á >ári, jafnvel þótt
sparlega sje á haldið.Ankast sknld-
ir stúdenta stöðugt og er nú alg.
að þeir skuldi 3—6 þúsund krónur
og sumir meira. — Samkv. till.
fjárv.n. Alþingis væri styrkurinn
enn færður niður stórkostlega, svo
Tár um að kynnast sem best af
®igin 8jón, útbreiðslu kirkjunnar
°g útbreiðslumöguleikum meðal
Tiinna fráviltu þjóða á Norður-
Töndum, og þykir honum ekki
horfa óvænlega við um aftur-
^varf þeirra, eins og sá kafli ber
úteð sjer, sem eg þýði í greinar-
l°k. Hvarvetna, sem hann fer,
Vekur J^að hjá honum angurværð
a® standa frammi fyrir minnis-
^^kjum kaþólskrar fortíðar:
^lómkirkjum, klaustrarústum,
aelgum dómum, leyfum dýrlinga,
Setn enn eru geymdar á forn-
Sripasöfnum o. s. frv., — alt í
öndum hinna lútersku úsúrpa-
tora, aem endur fyrir löngu ruddu
8^r til rúms eins og rússnesk
ylting 0g þröngvuðu mönnum
U1 brygðar við trú feðra sinna,
valdbeitingu og manndráp-
úm.
Dg þe8si angurværð grípur
ánn ekki sist hjer á íslandi,
landi sem í kaþólsku hefur
átt
allra landa gullnasta fortíð,
^ siðan var þröngvað til hinnar
ý'úppfundnu villu, og það með
^lnúrp ruddalegasta hætti. öld-
km Saman stóð svo hjer ekkert
úpólskt altari i landi, enginn
bar8tUr me^ postullegri vígslu
jvF. kioa helgu messufórn fram
úúglit Drottins (það varð-
1 jafnvel dauðasök), — engu
haldið eftir nema nokkrum merk-
ingarlausum nöfnum.
» . . . Fyrst nú, öldum síðar,
heyrist aftur sungin, á máli kirkj-
unnar, messan, þar sem hin ka-
þólska trúarjátning er beðin, og
þetta stendur: *Credo . ... in
unam, sanctam, catholicam et apos-
tolicam ecclesiam.« (»Eg trúi . . .
á eina, heilaga, kaþólska*) og
postullega kirkju.*) . . . Hundr-
uð ára eru liðin, og sakir algerðr-
ar fjarvistar biskupa, presta og
annara klerklegra manna** (reli-
gieuzen), sakir algerðrar niðurfell-
ingar á kaþólskri fræðslu en stöð-
ugrar innprentunar á lúteraku, f jell
siðurinn forni að lokum í gleymsku,
þekkingiu á hinni sönnu guðs
þjóaustu glataðist, og um leið líf-
erni samkvæmt kaþólskum grund
vallaratriðum. Samt sem áður
virðir þjóðin hina kaþólsku guðs-
þjónustu fui’ðu mikils enn þann
dag i dag, lítur með svo mikilli
lotningu til kaþólsku kirkjunnar,
ann svo mikið hinum kaþólsku
kirkjusiðum og hátíðaguðsþjón-
ustum og hlýðir svo gjarna og
svo hlustandi (aandaehtig) á ka-
þólskar prédikanir.* (Bls. 19.)
lýst yfir því, að það sjái sjer ekki son, Guðm. Hannesson, Ág. H.
fært að veita ísl. námsmönnum * Bjarnason, Har. Níelssoa> óg dœ,
meiri styrk úr sáttmálasjóði en Gúðm. Thoroddsen. Fylgdn allir.
það gerir nú; greiði það af þeim háskólakennaramir studentum aX
sjóði ýmislegan kostnað, sem bein-1 málum og færðu mörg rök fyrir.
línis heyri til reksturskostnaði há- rjettmæti styrkkröfu þeirra. —>
skólans og áðnr hafi verið greidd- Annars komu þeir víða við ®g
ur af ríkissjóði. Stúdeutar gcta 'hjuggu á báðar hendur og hlíffhi
því samkvæmt þessu ekki vænst fáum en deildu þó harðast á þing-
aukins styrks frá sáttmálasjóði og ið fyrir árásir þess á háskólan*.
skori því alvarlega á þingið að' Af hálfn þingmanna talaði
rýra ekki þann styrk, sem það á fyrstur atvrh. Maguús Guðmunds-
undanförnum árum hafi veitt son. Gat hann þess að hann hefði
þeim. Ef það yrði gjört, mundn átt sæti í fjvn. neðri deildar Alþ.
hin mesfn vandræði af hljótast. er þessar styrklækkanir konm
pá fór frnmmælandi nokkrum fram. Hefði sjer verið fullkomltega
orðum um styrk til íslenskra stú- ljóst að fjárhagur stúdenta væjtt
denta erlendis. pegar ísland fjekk þröngur og kjör þeirra erfið. ®»>
viðnrkent fullveldi sitt mistu ís- fjárhagur ríkissjóðs væri liinn
lenskir stúdentar nær þriggja alda ískyggilegasti og hefði því nefnd-
gömul hlunnindi við Hafnarhá- in orðið að fella niður öll þa»
skóla og forrjettindi til Garðvist- útgjöld, sem hún á nokkurn hátt
ar í Kbh. Til uppbótar veitti Al- h-efði sjeð sjer fært. Auk hans
þingi þeim stúdentum, sem vegna töluðu þingm. Jónas Jónsson, ter
náms sínsurðu að fara utan,1200kr. aðallega ræddi um þörf á bætt*
styrk liverjum og var til þess ætlast skipulagi mentamála þjóðarinnar.
að sjerhver er fengi veitingu fyr- Ásgeir Ásgeirsson andmælti fyrir
ir styrknum nyti hans í fjögur ár. þingsins hönd nokkrum atriðúM
Var það miðað við Garðsstyrk. í ræðum háskólakennaranna.
pessi styrkur örfaði margan efni- Sig. Eggerz talaði um sjálf-
legan stndent með ákveðnar sjer- stæðismálið og stúdenta. ÁnnaTft
gáfux til ntanfarar. Yæri hæpið komu ýmsar till. fram í nmræð-
hvort þingið gæti skert hann eða nnnm, sem ætla miá að komi til
tekið hann af þeim, sem þegar greina þegar æðri mentamál vor
hafa fengið veitingu fyrir honum. verða tekin til endurskoðunar. —
Væri illa farið ef þingið gengi á Állir vorn ræðumenn sammála 1im
gefin loforð eða hryti gerðan það að styrknrinn til stúdentanBMl
samning við þessa stúdenta. Skor- mætti ekki lækka.
aði ræðumaður loks á þingið að pegar hjervar komið, var iidiS
láta þá íslenska stúdenta sem langt yfir miðnætti. Bar þá funð-
þegar hafa fengið veitingu fyrir arstjóri Thor Thors fram svohlj.;
styrknum halda honum óskertum fundarályktun:
uns f jögur ár værn liðin frá því „Pundur háskólákennara jog fitíl
að þeir fengn hann. . denta mótmælir lækkun á styrlr-
Næstur tók til mál próf. Guðm. veitingum til stúdenta og skoraí
*) Kaþólsknr þýðir almennnr.
** Samkv»mt kaþólskn ern ekki aðrir
prestar eða biskupar gildir, en þeir,
sem hafa poetullega vígslu.
IV.
Bls. 38.-40: »Framangreindir at-
burðir, bera þeir’ ekki ljóslega með
sjer, hvilík afturhvarfsstefna er að
ryðja sjer til rúms á trúarsviðinu,
með norrænum þjóðum?Þvilengur
sem líður, því meir snúa menn
hug sínum frá andkirkjunni (het
Protestantisme), en beina sjónum
sínum og hjörtum til hinnar ka-
þólsku kirkju Andkirkjan nálg-
ast glötun sína meir og meir!
með hverjum degi. (Het Protes-
tantisme stort er al meer en meer
ineen.) Engar rammar viðjar
halda þessu mannaverki framar
í skorðum. Ekki kenningin, því
það sem einn heldur fyrir satt,
vilar ekki annar fyrir sjer að
vjefengja. Ekki úrskurðarvald
kennara nje biskupa, því ekki
einu sinni þeir, vita lengur hverju
trúa beri, heldur standa i stíma-
braki sín á milli, jafnvel um
grundvallarsannindi kristinnar
trúar, guðdóm Herra vors, Jesú
Krists. Ekki úrskurðarvald ríkis-
ins, sem þó er æðsta vald and-
kirkjumanna í trúarefnum og
siða; því hvaða ákvarðanir geta
stjórnarvöld tekið hjer, þegar
hinir andlegu hirðar eru sjálfir
ósammála? í dag halda hægri-
menn stjórnartaumunum, á morg-
un vinstrimenn; í dag standa
trúaðir menn við stýrið, á morg;
un algerðir trúleysingjar.
Módemisminn hefur leikið pró- svarið, »því mjög margir eru
testanta grátt, sjerstaklega vegna hættir að trúa því. Jafnvel dr.
þess að hann hefur náð tökum Söderblom trúir því ekki sjálfur,
á forustumönnum og kennurum, það hefur hann opinberlega við-
en enginn verið nægilega öflug-1 urkent.« »Gott og vel,« sögður*
ur til að halda uppi vörn fyrir. vjer þá að lokum. »Þá getur I
því litla sem enn var eftir óspilt rauninni einingarbandið ekki
af hinni upprunalegu kenningu! orðið annað en andúð, hatur og
( . . . en niemand stond er op,
om het weinige dat nog over was,
te verdedigen).
Ritstjóri dagblaðs nokkurs í
Stokkhólmi, sem kom til vor, til
þess að leggja fyrir oss ýmsar
(spurningar, skýrði oss frá þvi,
að biskup nokkur frá Uppsölum,
mikilsmetinn maður, að nafDÍ
! Söderblom, hefði viljað koma á
almennu samfjelagi milli allra
andkirkjulegra trúarbragða-
flokka, og gera alla að einum
líkama. Hefði hann farið til
J Ameríku, Póllands, Þýskalands
* og víðar, til þess að halda um
J þetta fyrirlestra og haft um það
allgóðar vonir. Maðurinn spurði
eftir áliti voru á málinu. Vér
önsuðum spurningunni með ann-
ari Bpurningu, nefnilega hvernig
sú sameihing væri hugsuð, og
hver þau bönd ættu að vera er
hjer skyldu samtengja.
Og þegar manninum, varð
svarafátt, spurðum vjer aftur:
»Kannski að þetta band eigi að
vera trúin á guðdóm Jesú Krists?«
»Nei, það er ómögulegt,« var
barátta gegn kaþólsku kirkjunni;
en andúð, hatur og barátta geta
þó ekki verið þau kærleiksbönd,
með hverjum Jesús Kristur hefur
viljað sameina alla menn.«
Það er þess vegna ekki a9
undra þótt guðhræddir menn,
sem hugsa alvarlega um þessi
efni, enda þótt þeir sjeu upp-
fræddir af lúterskum leiðtogum,
sjái og sannfærist betur og betur
um, að hinn lúterski trúflokkur
getur ómögulega verið sú kirkja
sem Herra vor, Jesús Kristur,
hefur stofnað til þess að kenna
með öryggi veginn til himnaríkis;
ekki að undra þótt þeir leiti eftir
föstum botni, eftir óhvikulum
trúar- og lifernisreglum, og finni
hvergi nema í kaþólsku kirkjunni,
columna et firmamentum veritatis,
eins og Páll segir: Máttarstoð
sannleikans og grundvelli.«
Skírdag 1924.
Halldór Kiljan Laxness.
1