Morgunblaðið - 13.06.1924, Page 3

MORGUNBLABIt
MORGUNBLABIB.
titofnandl: Vilh. Flnsen.
Crtgefandi: FJelag I Reykjavík.
ftttstjdrar: J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Vngiýsingastjðri: E. Hafberg.
ikrifstofa Austurstræti 6.
-Usaar. Ritstjðrn nr. 498.
Afgr. og bðkhald nr. B00.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
eeínnaBliriar: J. KJ- nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
iskriftagjald innanbæjar og I n&-
grenni kr. 2,00 6. snánuCi,
innanlands fjær kr. 2,50.
lausasölu 10 aura elnt.
Arftaki Hólaskóla hins foma-
Norðlendingar hafa liugsað sjer
arftaka Hólaskóla liins forna þann-
ig úr garði gerðan að hitsuin og liði»
að hann stæðist fyllilega samjöfn-
jöfnuð við hinn sunnlenska Menta-
skóla.
pctta er takmark Norðlendinga,
það takmark, sem hvorki fjár-
petta gat hann sagt í síðasta
tbl. Tímans, og hann getur sagt
það enn. Hann getur sagt það dag
eftir dag og viku eftir viku, þó
hann viti, að eng:nn fótur sje
fyrir því. Hann getur hjalað og
smjattað þessa lygi sína um lang-
an tíma, því hún dillar hlustum
hans, hún er honum hljómfagur
■
I.
Niðurl.
Sparnaður.
Sparnaður mun hafa vakað
fyrir þeim, sem fluttu þingsálykt-
Hiiartillöguna í vetur. Peir segja
sem er, að námsdvölin á Akur-
eyri sje ódýrari en hjer syðra.
petta er ekkert nýtt fyrirbrigði.
pegar talað var um isambandl
skólanna fyrir 30 árum var ein
.aðalástæðan sú, að piltar gætu
kostað sig til námsins nyrðra með
isumarvinnu sinni einni.
En í grein Jónasar er og talað
um sparnað fyrir ríkissjóð. Sá
sparnaður er nýtilkominn. Áður
hafði. mönnum ekki hugkvæmst
uð það væri ríkissjóði ódýrara að
hafa Mentaskólana tvo í staðinn
fyrir einn.
Pram til þessa hefir það vakað
lyrir þeim, sem borið hafa. þetta
mál fyrir brjóéti, að námsdvölin
nyrðra yrði helst svo ódýr að
nemendur gætu að mikln leyti
unnið fyrir sjer, eins og altítt var
mieð Möðruvellingana.
Hagnrinn að því væri svo mik-
iill fyrir almenning, að hann ætti
að vega upp kostnáð landsins við
tvöfalt skólahald.
pegar jeg heyrði þingsályktun-
art.illöguna var mjer eigi Ijóst,
hvernig hægt væri að undirbúa
menn undir stúdentspróf nyrðra,
ríkissjóði að kostuaðarla.usu.
Húsrúm hefir verið þar full-
skipað, og kenslnkraftar eigi
meiri en svo, að allir hafa haft
þar fullkomið starf.
pótt kennarar skólans leggi á
3sig ankavinnu við tímakenslu fyr-
ir lærdómsdeildarnemendur þurfti
■enga þingsályktun til að heimila
það.
Óskiljanlegri verður mjer þessi
ráðstöfun, er J. J. gefnr þá skýr-
ingu í áminstri Tímagrein, að með
þessu móti sparist 2-3 bekkir 'hjer
syðra — sem ekkert eiga að kosta
á Akureyri.
Takist sá sparnaðnr. er hann
yitanlega ágætnr.
Pað er Sigurður Guðmnndsson,
sem á að taka. við þessari tillögu
Framsóknar, og gera skólanum og
'hlutverki sínu það gagn með
henni, sem honum er fært og unt.
Hagur skólans og framtíð er
mjer mjög kærkomiS umhugsunar-
efni. En jeg hafði hugsað mjer að
hreyfa. ekki þessn máli, fyr en
Sigurður kæmi hingað suður, því
jeg veit, að hans es» von hingað.
pví yfirleitt tel jeg rjettast, að
rjettir hlutaðeigendnr — og í
þetta sinn hann — f jalli nm mál-
in í blöðunum, áður en lengra er
farið.
Vona jeg að Morgunbl. fái þá
hans sögn um það, hvaða gagn
mcntaskól amáli Norðlendinga. er
.af þingsályktun þessari.
kreppa nje flokkadráttur getnr ömnr, — samvinnuskólastjóranum.
nokkurntíma eyðilagt fyrir þeim.' sem er að ala upp sveitapiltana
Pegar Sigurður Guðmundsson fyrir t'öðurlandið og móta sál
tók við skólastjórn eftir föður þeirra og hugarfar í sinni mynd.
minn, var honum fúllkunnugt um I
þessa ósk Norðlend'nga, sem hefir * Nýtt hreiður.
fengið lífsafl og helgi fyrir sögu-; Samvinnuskólinn stendur völt-
leg áhrif hins forna Hólastóls. ’um fæti. Hver veit hve langlífur
Man jeg vel, að hann' hafði það hann verður.
við orð, Sigurður, að vel myndi Myndi það þvi ekki geta látið
sjer líka það, ef hann gæti komið nærri, að 5. landskjörinn hugsaði
lmgmynd þessari áleiðis.. Hjalta- sem svo, að þaigilegt gæti sjer
lín hefði stjórnað skolanum yfir orðið það, að útbúa sjer annað
erfiðleika byrjunaráranna. Stefán hreiður norður á Akureyri, þegar
komið á sambandi við Mentaskóla- bændur langþreytast fyrir alvöru
bekkina þrjá; nú væri það hans á því, að senda börn sín til nm-
verk að sjá um, að fyrirætlanir sjár samvinnumannsins frá Hriflu,
og draumar fyrirrennara lians og og endast ekki lengur til þess að
Norðlendinga yfirleitt rættnst. kosta upp á að þeim sjeu kendar
Líklegt er, að þeir, sem báru illkvitnislegar slúðursögur um
fram þingsályktunartillöguna í helstu menn þjóðarinnar.
vetur hafi álitið að með henni
flokkamál..
væri greitt mjög fyrir varanlegri
happasælli framkvæmd í mál-
inn.
Hriflnmenni.
Alögin.
Sem betur fer er skólamál
Norðlendinga ekkert flokksmál,
og verður það aldrei. pað vita
þeir, sem betur þekkja til en
Sný jeg þá máli mínu til Hriflu- Jónas.
mennis, því jeg 'hygg, að hann Fyrir mjer er það svo hjart-
telji sig einskonar skírnarvott fólgið mál, að kærast væri mjer
þingsályktunarinnar. að þurfa aldrei að eyða orðum að
ITve mikið gagn sem Sig. Guðm. Þvi Hrifhimenni, því hann
telur skólann hafa af henni, tek hefir með framkomu sinni í lands-
.jeg það þegar frata, að jeg er alt móhim og lít'erni skapað
annað en þakklátur Hriflumenni sjer Þau aiög> að hvert
fyrir afskifti hans af málinu. það má.l sem hann hrindir feti
Jeg þekki aðferðinar hans svo fram, fer fleiri afturábak, hvert
vel. það örfnnarorð, sem frá honum
Aðferðin er, að koma aftan að fer> fylgir mönnum og málefnum
áhugamálum manna, sjúga sig eins °S óhreinn skuggi — hvert
með lævísi inn á menn og málefni, Það fótmál, sem hann stígur, fer
til þess að geta síðar svalað æ { öfu?a átt vi8 það, sem góðir
mannskemdafýsn sinni og breytt menn og hreinlj ndir stefna.
brigslyrðum í menn, sem þekkja
hann nægilega vel, til þessaðvita:
að hann snertir ekki á neinu máli, ■
hann ver engan málstað, hann
drepur hvergi f:ngri, án þess alt
atist af kolsvörtum fingraförum j
rógs og eigingirni. \
Leikur hang er, að gera vel- j
V. Stef.
&
l. simftegnir
K'höfn 12. júní. FB
Stjórnarskiftin í Frakklandi.
„ ¥ , Símað er frá París: Öldunga-
ferðarmal og hjartfolgm ahuga- deild franska þ,
mal þjoðariimar að flokkstaalnm, e;p hoðskapUr Millorand forseta til
td þess að geta ausið óhróðn a þinggins hafði ^ ^ upp;
aðra hond en baðað sig í sjálfs- ag fresta nmræðum um hann. Var
o * me mni‘ 'þetta samþykt með 154 atkvæðum
Nú á það svo sem að verða'^g^ 144.
hann> 'Tónas frá Hriflu, samvinnu-, j þingmannadeiildinni kom að
skólastjóri jafnaðarmannanna, — upplesnum boðskapnum fram til-
þingmaðnr nokkurra kaupf jelaga: laga frá Herriot þess efnis, að
og sendiherra kommúnista, nu' engar umræður skyldu fram fara
á það að verða hann, sem berstium forsetaboðskapmn. Millerand
fyr'r skólataáli Norðlendinga, af
því allmargir þingmenn sáu ekki
að málið væri neitt. betur komið
fyrir þingsályktun þessa.
Óskabam lýgtnnar.
Og hann hefir þegar fengið
uppskeru af iðju sinni.
, Hann hefði getað fengið að vita
álit mitt á þessu máli, án þess að
skrifa áminsta Tímagrein.
j En slíkt hreinlyndi er ekki +il
í manninu’m.
l Með því að láta það ógert, gat
, bann látist halda, að jeg vildi
traðka á þessu áhugamáli Norð-
lendinga, vildi fyrirlíta máiefni,
i sem hefir svo til alist upp með
mjer — og jeg gerði það fyrir
:fje — 100—150 kr. mánaðakaup.
hefir þannig beðið heinar osigur
í báðum þingdeildum og var þe:m
úrslitum tekið með glymjandi
fagnaðarlátum af hálfu hinna
sigrandi vinstriflokka.
Bráðabyrgðaráðuneyti Marsalls
be.ddist lausnar í gær. Millerand
hefir einnig gefið út opinhera til-
kýnningu þess efnis, að hann
leggi niður forsetavöld, þrátt fyr-
ir það, að hann hafði í boðskap
sínum til þingsins lagt mjög á-
herslu á, að hann mundi sitja við
vÖld áfram, með því að forseta-
völdin væru samkvæmt stjórn-
skipulögum lýðveldisins algerlega
óháð pólitískum straumhvörfum,
og ættu að vera aðgreind frá
þeim.
Að því sem oss er kunimgt, er í þeim, sem hetnr gæti verið gert.
þetta í fyrsta sinn, sem forseti, pað veit herra borgarstjóri, eins
Frakklands hefir orðið að leggja nið- vel ,0g aðrir menn, að síst af öBu
ur völd, áður en kjörtímabilið er út- mega töinprentvillur vera í opin-
runnið. Atti Millerand rjettu lain að i ^ ,
. . ^ 6 : berum reiknmffum, pvi þar er
sitja að voldum þangað til 1927. , , ,x , , ,rx r -
„ .. ,-i i. * „ _ ekki hægt að lesa 1 malið. A sin-
En orsakirnar til þess, að fanð
hefir í þessa stífni milli hans og1 ™ tíma mnun ^gfrœCongar ■ og
þingdeildanna, mun einmitt vera sú, grnskarar, snudda app bæjar-
að það þykir fullvíst, að hann hafi reikningana, eins og aðra stór-
verið um of vilhallur við Poincaré- reikn nga, og vinna úr þeim eitt-
stjórnina, en þar eð völd hans eiga hvað sjer til skemtunar og öðrum
að vera „óháð pólitískum straum- til fróðleiks. peir taka vitanlega
hvörfum* ‘, er eðlilegt að hann megi töluliðina, eins og þeir koma fyrir.
htldur ekki blanda sjer um of í peir vita ekkert nm prentvillur
eða reikningsskekkjur. pað ern
„autoriseraðar" heimildir. peir t.
d. munu hiklaust taka upp mis-
mun á tekjum og gjöldum
Reykjavíkurhæjar 1922, kr. 415,-
277,81, en ekki vita, að þessi upp-
:Vkureyri 12. júní. FB hæð er rdmlega 50 þús. kr. ofhátt
Bát hvolfdi hjer á Pollinum í;tapn í reikningunum.
nrk' faðma frá landi, íj Herra horgarstjóri segir, að mjer
1 a °~U1' iveir menn voru í. hafi verið vorknnnarlaust, að sjá,
batnum og druknaði annar, Jónasjað allar skekkjnrnar vorn prent-
Fnðnksson trá Kamphóli í Arn-:villnr (nema ein). En sj41fur eT
arneshreppi, rúmlega tvítugnr. - hann ekk; gleggri f þessum efa_
Menmrmr, sem báðir voru ósyndir UIUj því hann ályktar að talan 5
voru að leggja^ varpakkeri til )jVísi« kr. 366j00 fyrir kr. 365 5r,
þess að draga ut skip er stóð • -i • . • • ...
f 1 sje reknmgsskjekkja en ekki
„prentvillu púki.“
Hver fær sjeð hvar prentvillur
„ , , . , . ern í þessum tölum úr bæjarsjóðs-
so„ hieraðslæbmr a Akmeyn og reilmi Ms. 33,
Sigwrjón Jonæioa hjeraWækmr » a) BaakavaItabrjef kr. 18000 00
Dalvít hafa fri 1. >. mam ver,» b) ey % sk„laabrjef _ eo„o„„
Innlendar frjettir.
a grunni.
Embætti. Steingrímur Matthías-
settir til að gegna Höfðahverfis-
hjeraði ásamt hjeraðslæknisem-
bættum sínum.
Erá sama tíma h-efir Vilmundnr
Jónsson hjeraðslæknir á ísafirði
verið settur til að gegn Nauteyr-
arhjeraðí ásamt embætti sínú.
Sá maðnr, sem fyrstur íann
c) 6%% sknldabrjef
J) í sparisjóði ....
3000,00
600,00
14,50
Kr. 21980,05
Og hver fasr hjer sjeð hvað t.
d sparisjóðsfjeð er mikið ? Ef jeg
hefði fylgiskjölin gæti jeg sjeð
það. —
n.
Pá kem jeg að aukaútsvörun-
um. Orðið ,innkomið‘ hefir valdið
^ misskilningi. par átti betur við að
segja; Á sama ári (1922) er niðnr-
svarta smábletti á sólinni var t;al-|jöfnnn eftir efnnm °g ástæðum
inn „guðspottari.“ Stórklerkar ,r). ,°a“ ■ ' n í>etta raskar
sögðu að Satan væri í sjonpipu
hans, til þess að villa bonum sýn
og kasta skugga á guðs dásemd-
arverk. Og smáborgarinn, sem
árum síðar fyrstur manna las
reikninga bæjarsjóðs Reykjavík-
ui' og fann „lýs“ í þeim, er tai"
inn vargur í ’helgum vjeum, þvi
ekki því fannverulega. pegar lit-
ið er yfir fleiri en eitt rieknings-
ár, innkemur venjulega viðlíka
3f3 mikið árlega af eldri útsvörum,
og það sem eftir stendur, eða er
óborgað, við árslok, þetta eður
hitt árið.
Reikningurinn 1922 byrjar með
því (í 1. gr„ h lið), að tilfæra
lýsnar „kasti skngga á hæjar-
stjórnioa og otarismem, hennar.“ í frí
Háttvirtur borgarstjóri sogir, at tald-
töluskekkjurnar í bæjarsjóðsreikn-
ingunum, sem hent hefir verið á
í „Vísi,“ sje prentvillur, nema
ar tekjur a arinu 1922, eins og
rjett er. En í 32. gr. er samkynja
tekjnliður. pað em ankaútsvör á
ein (á bls. 28). petta er nú líka árinn 1922: „niðurjöfnun eftir
aðalskekkjan, eða nálega 50 snm-
um stærri en hinar allar til sam-
ans. pessi skekkja er svo stór
(rúmlega 50 þ£s. kr.) og þess
eðlis, að rjettmætt var að benda
á hana. Hún ein rjettlætir þetta,
sem hr. borgarstjóri kaUar „hara
lúsaleit.“
Jeg var svo skammsýnn, að jeg
bjóst við að bæjarsjóðs reikning
ar, prentaðir og endurskoða>ðir
væri ekkert „tabú“. Jeg hjelt að
mætti lesa þá, og henda á þau
atriði í þeim, er jeg hnaut við,
Pó hiblían væri í kaþólskum sið,
tii forna, lokuð hók öðrum en
stórklerkum, þá mega bæjarsjóðs-
reikningarnir ekki vera sama sem
lokaðir fyrir öðrum en borgar-
stjóra og bæjarfúlltrúum. En það
eru þeir, ef borgarar bæjarins
mega ekki lesa þá ofan í kjölinn
og benda á, ef þeir sjá eitthvað
efnnm og ástæðnm kr. 1,453,-
284,35. ‘ petta er líka á sínum
rjetta stað.
Hvað þýðir þessi töluliður? Að
þessari upphæð hafi verið jafn-
að niður á gjaldendur bæjarins
(1922). En sama ár áætlar hæjar-
stjóm aukaútsvarsþörfina krónur
1,234,200. pað er því óhrekjan-
legt, að aukaútsvarsniðurjöfnun’n
1922, hefir verið kr. 219,048 um-
fram áætluð útsvör. pað kemur
málinu ekkert við, hvert þessi nið-
urjöfnun fer fram einu sinni eða
tvisvar á ári.
Pá kem jeg að 128, gr. í reikn-
ingnnum (h lið). par er skýrt frá.
að eftirstöðvar af aukaútsvömm
við árslok (frá árinu 1922) sje
kr. 315,555,86. petta telst til árs-
iitgjalda, -eins og 'líka rjett er.
Næsta ár (1923) kernur þessi
upphæð sem tekjuliður í reikn-