Morgunblaðið - 21.06.1924, Blaðsíða 3

MORGUNBEAHt
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandl: Vilh. Finsen.
Crtgefandi: Fjelag I Beykjavik.
Bltstjðrar: Jðn Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjðri: E. Hafberg.
Skrlfstofa Austurstræti 6.
Slmar. Kitstjðrn nr. 498.
Afgr. og bðkhald nr. 600.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Helmasimar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
&.akrlftagjald innanbæjar og I nA-
grennl kr. 2,00 á mánutSi,
innanlands fjær kr. 2,50.
I lausasölu 10 aura eint.
1111 tein i tistiir.
Á nýafstöðnum aðalfundi Sam-
bands íslenskra samvinnufjelaga,
báru þeir upp vandræði sín „sam-
vinnu“-ritst jórarnir þrír, Jónas,
Tryggvi og litli Jónas á Akur-
eyri.
Blöðin eru að lognast út af
í höndunum á þeim. Andi Hriflu-
mannsins hefir ekki það lífsafl
sem þarna nægir — eða þarna
hentar. Fjárstyrkur sá, sem Sam-
bandið hefir veitt blöðunum und-
anfarin ár og bundinn hefir verið
við vissa upphæð, hrekkur ekki
til lengur. Innheimta kaupfjelags-
stjóranna eins og henni 'hefir ver-
ið fyrir komið, hrekkur heldur
ekki til.
Vjer köllum það innheimtu, þó
vitanlegt sje, að hún hafi sum-
stáðar verið nokkuð á annan veg,
en venja er til. Andvirði blaðanna
hefir verið skrifað í viðskifta-
reikning kaupfjelagsmanna — að
þeím meira og minna forspurðum.
pað á ísvo sem að lieita svo,
að sá útgjaldapóstur hafi komi-ð
á reikning manna með fullu sam-
þykki þeirra, og eftir þeirra eig-
in óskum. Bn mann getur rent
grun í yglibrún kaupf jelags-
“tttjóra, þegar skuldugir bændur
neita þeim útgjaldapósti.
í sumum sveitum landsins, hefir
verið það góðæri nú undanfarið,
að skuldum hefir ljett nokkuð
af bændum.
J?á úm leið' fjölgar þeim, sem
koma sjer fyrir með það, að neita
útgj aidap Óstinum alkunna.
, 1: TJÍma-r.itstjórarnir skrifa „eins
og þeim sje borgað fyrir,“ og litli
,Jónas á Akureyri herðir sig eins
og hann getur — en ekkert stoðar.
Bændur vilja ekki Tímann —
vilja eklti kosta hann vilja
ekki með nokkru móti borga hann.
Kaupendum fækkar, skuldir
vaxa og allar leiðir eru þraut-
reyndar, til þess að bændur borgi
Tímanum af meira og minna
frjálsum vilja.
Pá koma þeir með vandræði
sín til Sambandsfundar og fá sam
þykta svo hljóðandi tillögu:
„Fundurinn heimilar stjórn Sam
bandsins að styrkja samvinnu- og
, bændablöðin, Tímann og Dag með1
fjúrframlagi, þeim til viðhalds, á
þann hátt, sem hún telur best
henta* ‘.
Önnur tillaga kom fram þess
efnis, að m:ða styrkinn við vissa
upphæð. En hún fjekk einu at-
kvæði færra.
Með eins atkvæðismun sam-
þykti aðalfundur Sambands ísl.
sainvinnufjelaga aðfaranótt þess
10. júní, 1924, að hjeðanífrá
skyldu allir þeir, sem • sjá sjer
hag í því að skifta við kaupfjelög
Sambandsins, hjeðan í frá skyldu
þeir, nauðugir viljugir, kosta út-
gáfu blaðs, sem er stjórnað af
j manni, er ómótmælanlega er frum-
kvöðull fjelagsskapar, sem stend-
ur á beinum svikráðum við efna-
legt sjálfstæði og sjálfsbjörg
þjóðarinnar*.
Áliðið var nætur, þegar þetta
jskeði, þegar 15 samvinnumenn
samþyktu, að bændum og kaup-
fjelagsmönnum skyldi þröngvað
til þess að ljá pyngju sína blöð-
um þessum „til viðhalds“, til þess
að reisa þau upp úr hormosa
Hr.flumanns.
1 bjánaskap sínum og fyrir-
hyggjuleysi hugsa þeir sjer nú
„samvinnu“-ritstjórarnir, að þeim
sjeu allir vegir færir. peir skrifa,
svívirða, afbaka og snúa út úr —|
alt upp á Sambandsins kostnað.
Innheimta og annað slíkt fitl
er nú óþarft, því nú borga bænd-
ur, hvort sem þeir vilja eða ekkii
Nú geta þeir margfaldað eintaka-
fjölda blaðsins eins og þeim sýn-
ist og sent það út um annnes og
inn til dala, þó enginn vilji sjá
það nje heyra. Sambandið borgar;
það hefir skuldbundið sig til þess
að sjá „samvinnublöðunum“ fyr-
ir viðhaldsfóðri.
Og bændur, sem lxugleiða, að
þeir borga blöðin hvort sem er,
meðan þeir eru í kaupfjelögunum,
þeir geta hugsað sem svo, að altaf
sje not fyr’r pappír á heimilunum.
Og ritstjórarnir, sem rembast
við að skrifa, vita það líka, að
þegar menn nota pappír í smá-
skömtum í næði, þá er stundum
lesið það sem á honum stendur, —
menn gera ekki annað þá stund-
ina.
Aðfaranótt þess 10. júní var
þessi ákvörðun tekin.
Líklegt er, að þeir menn, sem
voru viðstaddir þessa athöfn, og
sem veita íslenskum samvinnu-
Ef starf þeirra væri í anda þess allir sigurvegararnir af heilum
manns, sem hefir hlotið óskiftasta hug |og hjarta, öfundarlaust og
viðurkenningu þjóðarinnar sem án óvildar. pið gleðjist allir, sef
ósjerplægnastur, mannkostarík-1 e’nhverjum ykkar tekst að setja
astur stjórnmálamaður, er iand
vort hefir eignast.
Og þeir hafa hugsað sjer að
andi Jóns Sigurðssonar ætti að
leiða íþróttamennina, ekki aðeins
í íþróttamálum, heldur og á öllum
öðrum sviðum lífsins.
Hverfi jeg huganum til upp-
vaxtaráranna hjer í Reykjavík eru
framfárirnar augljósar á íþrótta-
sviðinu. Hjer var fátt af því tægi
nema lítilsháttar skólaleikfimi, ör-
lítill vottur glímuiðkana og bolta-
leikurinn gamli.
Nú er svo komið, að hjer eru
iðkað'ar allar helstu íþróttir, sem
aðrar þjóðir iðka á landi að sum-
arlagi, og hafa þær náð mikilli
útbreiðslu um land alt.
Jeg er í engum efa um að
íþróttafrömuðir vorir hafa unnið
þjóð vorri meira gagn en margur
hyggur.
íþróttirnar herða líkamann,
greiða fyrir öllum störfum hans,
auka í einu orði heilsu og hollustu
íþróttamannanna.
Bn hættir ekki bókhneigðri þjóð
eins og okkur Islendingum, við
að líta smáum augum á íþróttirn-
ar, að líta svo á að þær komi
aðeins skrokknum við, en eigi
andans gáfum.
petta brennur ennþá við hja
einstaka manni. En þeir menn
misskilja íþróttirnar og hlutverk
þeirra.
Afgamla latneska máltækið, sem
allir þekkja, segir: að ðálin sje
jafnan heilbrigð í hraustum
líkama.
Líturn við á sögu vora, ber hún
þess órækan vott, a® máltækið
^hefir rjett fýrir, sjer. Á bókmenta-
málum forstöðu, einhverri mestu ■ gullöld vorri, voru íþróttir iðk-
sjálfsbjargarviðleitni íslenskra
bænda, þeir hafi sumir hverjir
rankað við sjer, með morgninum —
þeim hafi dottið í hug önnur hlið
á þessu máli, þeim hafi runnið
kalt vatn milli skinns og hörunds,
er þeir hugleiddu, að nii er öll-
um íslenskum bændum settir tveir
kostir: Annaðhvort ert þú styðj-
andi að öllum svívirðingum
Hr flumennis orði til orðs og öllu
því sem því fylgir — ellegar þii
segir þig úr lögum og öllu sam-
neyti við okkur íslenska „sam-
vinnumenn' ‘.
Svo ákvað Jónas, aðfaranótt
hins 10. þ. m. og 15 fulltrúar
bænda klöppuðu saman lófunum.
aðar meira en nokkru sinni áður
á landi hjer, á mannfundum og
endranær,
Líkamshollustunni fylgja auknir
jstarfskr-aftar - fyrir sálina. Hugur-
inn starfar betur þegar líkaman-
um líður vel.
Ef vel er að gáð, veit jeg ekki,
hvort líkaminil eðla sálin hefir
meira gagn af íþróttunum, því
samfara líkamshollustunni hafa
íþróttirnar siðferðishollustu í för
nýtt met, þótt hann sje aðeins
éinn af mörgum, sem keppa að
sania márki.
Jeg á bágt með að hugsa mjeij
að íþróttamaður, sem lærir og
iðkar drengskaparlögmál íþrótt-
anna, gleymi því á öðrum svið^
um lífsin's.
Og v:ð hinir, sem horfum á
leikina, gleðjumst innilega yfir
því, að sjá drengilega leikið. Við
getum lært af þeim drengskapi
sem þar er sýndur, og sá lær-
dómur kemur oss að liði utan,
íþróttavallarins.
Jeg óska þess, að leikirnir semi
mi heíjast, verði okkur öllum til
ánægju; ykkur íþróttamönnunum;
og þá um leið þjóð vorri til gagns.
Jeg óska þess, að ykkur megl
auðnast að útbreiða meðal þjóð-,
ar’nnar það drengskaparlögmál er
þið iðkið í íþróttunum, þjóðinni j
mundi aldrei fram ganga, að bæj-
arstjórnin kæmi fram með ákveðið
frumvarp að landsstjórninni for-
spurðri og án samninga eða um-
tals við hana.Hitt væri annað mál
að endurskoðun fátækralöggj.
væri nauðsynleg og að samræmi
væri komið á í henni. En til þess
að það væri hægt, hefði nefndin
álitið að heppilegast væri að fá
landsstjórnina í lið með sjer, og
það væri eigi tilætlunin að afgr.
málið þegjandi til stjómarinnar,
heldur að fá styrk hennar til að
góðar endurbætur gætu fram farið
á fátækramálunum.
Hallbjörn Halldórsson talaði
• aftur og hafði í hótunum
við þing og stjórn — kvað
ýms ráð til þess að „gera þeim
stofnunum nógu heitt hjer, ef þær
ætluðu að ganga á móti kröfum
Reykjavíkur."
Bæjarstjórnin samþ. tillöguna.
Barnaskólinn.
Á fundi skólanefndar 13. þ. m.,
til gagns og sóma.
pá þykist jeg fullviss, að þið
starfið vel í anda Jóns Sig-
urðssonar.
Ffí MpstjðrnarlQnilt
19. þessa mánaðar.
Fátækralöggj öf in.
pá hafði og verið lögð fram til
umsagnar tillaga frá fátækra-
nefnd um endurskoðun fátækra-
laganna á þeiih grundvelli, að alt
íandið ýrði eitt framfærsluhj erað;
I sambandi við það, lagði nefnd-í
in til, áð bæjarstjórnin feldi borg-
arstjóra að fara fram á það við
Íandsstjörnina að hún ljeti end-
urskoða fátækralöggjöfina.
Hallbjörn Halldórsson kom fram
með ýmsar athugasemdir við þessa
till. og var óánægður með aðgerðir
bæjarlaganefndar í þessu máli
og kvað afskfiti henar vera í þá
átt, að drepa tillöguna. Kvaðst
ekki hafa trú á því, að lands-
stjórnin færi að endursk. fátækra-
löggjöíina. Og þó hún gerði það,
mundi niðurstaðan ekki verða
nema hjegómi og kák. Mintist
hann á þingið í því sambandi
höfðu verið lagðar fram skýrslur
um barnaskólann, fyrir síðast.a
skólaár, um próf í skólanum í vor
og fleira. Ákvað nefndin að láta
prenta skýrslu skólastjóra fyrir
síðasta skólaár, ásamt skýrslu
skólalæknis, þegar hún væri tii-
búin.
pá hafði og verið samþykt á
nefndarfundinum að endurgreiða
% hluta kenslugjalds þess, er
goldið hafði verið fyrir sumar-
skólavist barna, þar sem skólinn
hefði orðið að hætta störfum eftir
Vz mánuð vegna mislingahættu.
Ennfremur hafði nefndin ákveð-
ið að leggja til við fræðslumála-
nefndina, að Sigurður Jónsson
yrði skipaður barnaskólastjóri frá
1. október næstkomandi, og jafn-
framt að skipaðir yrðu frá sama
tínia þessir kennarar, sem nú eru
settir: Arngrímur Kristjánsson,
Sigíður Magnúsdóttir og Sigur-
laug Guðmundsdóttir. — Bæjar-
stjórnin samþykti þetta umræðu-
laust.
Framh.
------—o--------
með sjer. pær efla aræði, snar- 0g saggj ag xnörg stórmái hefðu
ræði, kjark og þol.
farið gegnum þingið vegna þess

Ræða
Sveins Björnssonar fyrverandi
sendiherra á fþróttavellmum
17. júní 1924.
(Útdráttur).
Háttvirtir áheyrendur, konur og
karlar!
peir íþróttamenn, sem völdu
fæðingardag Jóns Sigurðssonar
fyrir hátíðisdag sinn, hafa vafa-
laust hugsað sjer að þá væri vel
unnið í hóp íslenskra íþrótta-
manna, ef starf þeirra væri í anda
Jóns Sigurðssonar.
* Jónas frá Hriflu getur aldrei
mótmælt því með rökum, að hann sje
hvatamaður ljelegustu verkamanna-
hreyfingar hjer, sem fæddi af sjer
liina þjóðkunnu sendingu Jóns Bach
í fyrra.
Og þá er ef til vill ónefnt það, ag þag hefði ekki ráðið við þau,
isem mest er um vert. Iþróttirnar þau verig því 0f stórvaxin til
efla betur en margt annað dreng- þess að það þyrði að hrófla við
skapinn. þeim, svo sem til dæmis togara-
— — — vökulögin. Vildi hann láta vísa
Alstaðar í lífinu höfum við málinu aftur til fátækranefndar.
samkepnina fyrir augum, alstaðar Pjetur Halldórsson tok að miklu
er kappleikur, þó hann sje víða
ekki háður með þeim drengskap
sem skyldi.
Pið íþróttamenn, sem byrjið í
dag á aðalíþróttakappleik ársins,
þið eigið að keppa hver við ann-
an, hver að taka á því, sem hann
á til, til þess að isýna hver sje
fræknastúr í hverri íþrótt. pið
vitið allir, að æðsta lögmál íþrótt-
anna, æðsta boðorðið er dreng-
skapur.
í öllum íþróttaleikjum er bann-
að að beita ódrengilegum brögð-
um, öll þrælatök eru bönnuð, og
stranglega bannað að níðast á
föllnum andstæðing. pað er bann-
;að að beita hverskonar prettum,
enda -er það gagnstætt anda allra
íþrótta-.
Og að leikslokum samgleðjast
leyti í sama streng, kvað af-
greiðslu málsins snerti frá bæjar-
laganefnd, því enginn sjerstakur
vilji kæmi fram í því þó borg-
arstjóra væri falið að tala við
landsstjórnina.
Borgarstjóri kvað það augljóst
að það væri nokkuð flausturs.
legt, ef bæjarstjorn færi að semja
frumvarp um fátækramálin, sem
ætti að gilda fyrir alt landið. Og
það væri í raun og veru þýðing-
arlaust að ætla sjer að fá lands
stjórnina til að flytja þesskonar
frumvarp. Hitt mundi vænlegra
til einhvers árangurs, að bæjar
stjórnin hlutaðist til um það við
landsstjórnina að fátækralöggjöf
in væri endurskoðuð, og í þeirri
endurskoðun tækju þátt fulltrúar
frá bæjarstjórninni. pví hitt
ii
til Danmerkur.
Eyrir nokkru var sagt frá því
ijer í blaðinu, að danska stjórn-
in, sem nú er nýlega farin frá
völdum, hefði lagt svo fyrir, að
alt skjalasafn Færeyinga skyldi
flytjast til Danmerkur og geym-
.ast þar.
Eins og við mátti búast, voru
Færeyjngar mjög óánægðir yfir
þessari ráðstöfun. Og það því
fremur, sem Lögþing Færeyinga
hafði unnið- að því nú til margra
ára, að sjerstakt hús yrðf bygt
fyrir fornbrjefa- og skjalasafnið.
Og varð ekki annað sje, en að
báðir flokkar þingsins, sambands-
menn og sjálfstæðisflokkurinn,
væru ásáttir um þetta og vildu
vernda þessi fornu skjöl, sem Fær-
eyingar einir eiga tilkall til og
snerta svo mjög sögu þeirra.
Og nú hefir nýtt óánægjuefni
komið fram. Eftir því sem segir í
„Tidens Tcgn“ hcfir ríkisskjala-
vörður Laursen í viðtali við
danskt blað látið þess getið, að
það' sjeu alls ekki Danir sem hafi
ákveðið það, að skjölin skuli flytj-
ast til Danmerkur, heldur hafi
Færeyingar sjálfir óskað þess.