Morgunblaðið - 23.08.1924, Side 3

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ.
''Stofnandl: Vilh. Pinsen.
Útgefandi: Fjelag i Reykjavfk.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: B. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5.
Simar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasímar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og 1 ná-
grenni kr. 2,00 á mánuSi,
innanlands fjær kr. 2,50.
1 lausasölu 10 aura eint.
1?
Mjög miMa og almenna athygli
hefir hann va'kið dómurinn, sem
birtur «var hjer í blaðinu fyrir
Rkömmu, þar sem Sambandið fær
dæmd 65 karla og konur, til þess
að botga in solidum rámlega 56
þús. kr., sem Pönt.unarfjelag það,
sem þau voru í, skuldaði Sam-
bandinu. petta er hinn fyrsti
áþreif anlegi ávöxtur samábyrgð-
arinnar, sem verið hefir deiluefni
hjer á landi til margra ára. En
þessi ávöxtur er svo óglæsilegur,
kvo hörmulegur og illur, að menn
rekur í rogastans.
En það tjáir ekki að mæla á
móti staðreynduimm. Og stað-
reyndin er þetta, að 65 manns
hafa, verið dæmdir til að greiða
þá fúlgu, sem gerir þá líklega
alla öreiga, án þess þó að sfculdin
fáist öl'l goldin. Fjöldi manna er
vlæmdur til að borga skuld, sem
hann hefir aldrei myndað; því
vitanlega skulda sumir þessara
xnarma ek!ki nærri eins mikið og
kemur í þeirra hlut að horga. Með
jsamábyrgðinni hafa þeir verið
rieyddir til að hinda sjer bagga,
sem þeir fá ef til vill alls ekki
nndir risið. Og vegna samábyrgð'-
■arákvæðisins getur svo farið, að
mikill hluti úr heilum hreppum
í landinu verði lagður fjárhags-
lega í auðn. petta er svo mikið al-
vömimál, að það má ekki niður
falla. pví þetta dæmi ætti að
verða til þess, að hjer eftir brendu
Jnenn sig ekki á þessu sama.
pegar minst er á þetta mál,
verður mönnum ósjálfrátt að
hvarfla huganum til „samvinnuí£-
blaðánna, „Tímans“ og „Dags,“
og þeirra manna, sðm þar hafa
verið aðsúgsmest.ir á umliðnum
árum. „Samvinnu' ‘ -forkólfarnir
virðast verá þessu svo nátengdir.
þeir hafa gengið bersehksgang
til þess að fá menn í kaupf jelags-
•skapinn. peir hafa frá því fyrsta
til hins síðasta rómað ágæti samá-
^yrgðarinnar og haldið .þenni
harðlega að bændum sem einu
grundvallaratriði í kaupfjelags-
starfseminni. peir ha'fa þrýst
ótrúlega fast á bændur til þess
að hætta að versla við kaupmenn
og taka verslunina í sínar hendur.
Og þeir hafa, ásamt öðrum, verið
>ví fast fylgjandi að Sambandið
starfaði sem einskonar hjálpar-
stofnun kaupfjelaganna, hjálpar-
stofnun, sem nú er að fá kaup-
fjelögin dæmd eftir að búið er að
hleypa þeim út á hina hálu braut.
Pað virðist vera öldungis vafa-
Wt, að sá látlausi róður, sem
hafinn hefir verið í blöðum kaup-
fjelaganna, til þess að fá þeim
^omið í það horf, sem þau nú
erú í og til þess að fá bændur
°g aðra inn í þau, hafi haft ein-
^ver áhrif. pessi blöð hafa ekki
látið neitt tækifæri ónotað til þess
að rægja og ófrægja kaupmanna
verslunina en lofa kaupfjelögin á
hvert reipi. pau hafa haldið skildi
fyrir samábyrgðinni, og talið hana
ekki aðeins hættulausa heldur og
sjálfsagða. pað er engin furða, þó
einhverjir hafi látið undan síga
þeim fortölum og stofnað kaup-
fjelög með samábyrgðar-ákvæði í
lögum sínum. „Tíminn“ og „Dag-
ur“ hafa talað svo margt fagurt
, um bændaverslunina og menning-
‘ una, sem feldist í því, að ábyrgj-
ast allir fyrir einn, og einn fyrir
alla. Menn 'hafa trúað. þeim, og
stofnað fjelögin. En þessi verður
árangurinn af öllum fortölunum.
petta verður „menningin,“ þegar
til kastanna kemur, að fjelögin
eru dæmd og meðlimirnir gerðir
eignalausir.
Nú er það auðvitað mál, að
það fjelag, sem dóminn hefir
fengið á sig, er ekki eitt undir
þá sökina selt að vera skuld-
ugt hjá Sambandinu. pau munn
vera mörg, sem svo er ástatt um.
IJvað yrði nú uppi á teningnum,
ef Sambandið notaði rjett sinn
og fengi öll þau fjelög dæmd til
að borga, sem ekki standa í skil-
um ? Fjárhagslegt hrun
landinu — og • það aðeins vegna
samábyrgðarákvæðisins, s.em „sam-
vinnu“-blöðin hampa mest. Petta
er ágæti hennar.
pað mun vera mála sannast,
áð sá flokkur, sem myndast 'hefir
utan um svo meingallað skipulag
eins og samábyrgðin er — hann
er ekki öfundsverður.
það bar engan árangur, því loft-
>skeytamenn á herskipunum gátu
.lítt sint blaðskeytum.
Engar áreiðanlegar fregnir er því
um að ræða. Frjest hefir þó, að
heyrst hafi til flugvjelar frá ,,Is-
lands Fálk,“ hálftíma áður en
Nelson lenti í Frederiksdal og
virtist hún á norðurleið. Er talið
sennilegt, að Locatelli hafi lenrt
fyrir norðan Frederiksdal. Er þar
nóg um víkur og voga. Allar
Vough-flugvjelarnar fjórar, af
herskipunum, leituðu að Locatelli
í gær.
Talið er víst að hann finnist,
er birtir. Hafði hann mat til 7
daga og nægilegt bensín.
Ýmsar sögur hafa gengið hjer
um bæinn um Locatelli, en þær
eru allar gripnar úr lausu lofti,
og er það, sem að framan er sagt,
hið eina, er menn vita. til hans
enn sem komið er.
M HfSlUMC
í fyrrakvöld.
Erf. símfregnir
Khöfn 21. ágúst. FB.
Viðskifti Rússa og Belga.
Símáð er frá Bryssel, að samn-
ingar hafi byrjað á þriðjudaginn
var um viðskifti Rússa og Belga
og verði þeim haldið á'fram í Lon-
don. Tilgangur Rússa er sá, að
gera Antwerpen að miðstöð1 við,-
skifta sinna í Vestur-Evrópu.
1 '
i ' Vj k
Frakkar og Bretar,
Símað er frá París, að eftir að
ráðstefnunni í London var slitið
hafi Ramsay Mac Donald skrifað
Herriot forsætisráðherra brjef, og
Segi hann þar, að Bretar hafi á-
vait álitið Rulir-hertökuna óleyfi-
lega, og hann telji ráðlegast fyr-
ir Frakka að flýta burtfor hers-
ins sem allra mest. Brjef þetta
raælist afar illa fyrir í Frakk-
i landi, og veikir aðstöðu Herriot.
Álitið er að Mac Donald telji að
ekki geti komið' til mála að veita
pjóðverjum lán fyi' en herinn er
farinn burt úr Ruhr—- Franska
stjórnin hefir birt tilkynningu þess
efnis, að hún telji brjefið óskað-
legt. En blöðin eru mjög ósam-
mála, hvort svo sje eða ekki.
Flugflðo
pað hefir vakið mikla athygli
jhjer og eins út um heim, að en^ar
, ábyggilegar fregnir berast um
, Locatelli. Margar fyrirspurnir til
, frjettaritara erlendra blaða hjer,
I bárust til þeirra í gær og var á
þeim hert að leita fregna um Loca-
telli. Sendu og sumir þeirra skeyti
til fjelaga sinna á Richmond, en
pökk söngmannanna norsku.
Lesið var upp brjef frá „Hand-
telstandens ;Sangforening“ í Krist-
janíu, þar sem bæjarstjórninni var
þakkað fyrir viðtökur þær, er hún
veitti söngmönnunum, og hún beð-
in jafnframt að flytja alúðlegustu
þökk fyrir alla þá gestrisni og
vinsomd, er þeim hafði verið sýnd
af bæjarmönnum. Kváðust þeir
geyma hinar ágætustu og bestu
minningar hjeðan frá landi úr
ferð sinni.
)
ístjörn.
Eins og drepið var á í blaðinu í
fyrradag hefir bæjarstjórnin samþ.
að láta rannsaka hvar tiltækileg-
ast væri að láta búa til ístjörn.
Á fasteignanefndarfundi 19. ágúst
fóru fram um þetta mál ítarlegar
umræður, og kom það fram í þeim
umræðum, að nefndinni virtist
rjettara að taka fyrst til athug-
unar möguleika fyrir því, .að
dýpka Reykjavikurtjörn. Fól hún
bæjarverkfræðingi að kynna sjer
með hverjum ráðum það mundi
tiltækilegt. TJmræður urðu engar
um málið í bæjarstjórnimii.
Verðið á rafmagninu.
Á Tundi rafmagnsstjórnar 20.
ágúst., var lagt fram hrjef frá
rafmagnsstjóra um breytingu á
gjaldskrá jafmagnsveituunar. —
Lagði hann til í því, að frá 1.
septeanber næstkomandi, hækki
hemilgjald um 10%; gjald fyrir
suðu og hitun um sjerstakan mæli
verði framvegis 16 aur. lrwst.,
fimm vor og haustmánuðina, sept-
ember, október, febrúar, mars og
apríl, en 24 aura mánuðina nóv-
ember, desember og janúar. Á
sumrin haldist gjaldið óbreytt. pá
logði hann og til, að frá sama
tima yrðu e'kki settir upp nýjir
hemlar nema í hús, sem standa
við götur, sem engin gasæð er í.
Borgarstjóri kvað þessu máli
hafa Verið hreyft áður. En nú
væri svo komið um þennan tíma
árs, að ómögulegt væri að láta
alla þá þemla, sem um væri beðið,
því nú mætti svo segja, að full-
hlaðið væri á stöðina. Vitanlega
væri til sú/leið, að stækka stöðina.
En þess væri nú ekki kostur. Hitt
hefði lieldur Verið tekið að leyfa
ekki hemilanotkun nema þar sem
gasæðar væru ekki í götum, og
jafnframt að hækka núverandi
hemlagjald, því það væri lægst
allra gjalda í gjaldskránni.
pórður Bjarnason kvaðst hafa
lilustað á skýringar borgarstjóra,
: en hann yrði að játa það, að hann
I skyldi ekkert í þ?im. Hann liti svo
j á, að ef stöðin seldi mest af
| sínu afli um hemil, þá hefði hún
jvissastar tekjui’, því enginn eyddi
meiru en honum væri skamtað.
En. um mæli gætu menn eytt
og sóað og „sprengt stöðina“ á
þeim mánuðum, sem mest væri
þörfin. Nii væri stöðin að reynast
of lítil, og þá væri eina ráðið að
takmarka aflið einmitt með: því,
að selja það um hemil.
Ólafur Friðriksson tók að mestu
leyti í sama streng. Kvað hann
málið tæplega nógu rannsakað til
þess að hægt væri að fallast á
hækkunina á hemilgjaldinu. Borg-
arstjóri svaraði, og sýndi fram á
með tölum, að langminstur gróði
væri af hemlasölunni fyrir stöðina.
Tóku ýmsir bæjarfulltrúar til
máls og sýndist sitt hverjum. —
Töldu ýmsir, að þessar breytingar
á rafmagnsverðinu næðu ekki til-
gangi sínum: að gefa stöðinni
tekjur, og bæta úr ljósþörf bæj-
arins. pví þó hemlagjaldið væri
hækkað, mundu flestir, sem nú
hafa hemil, halda þeim, og bærinn
væri svo í svarta myrlkri eins og
áður. En takmörkunin og hæfckun
á hemlum átti teinkum að vera til
þess að notkun þeirra minkaði
og það afl, sem þannig sparað-
ist, gengi til ljúsa. Að lokum var
samþykt hækkun hemlagjaldsins
og ennfremur samþykt hækkun
fyrir mæla.
Hundahald í Reykjavík.
Á fundinum var lagt fram frum-
varp til reglugerðar um hunda-
hald hjer í bænum. Er svo á-
kveðið í því, að á kaupstaðar-
lóðinni megi enginn hafa hund,
en annar stáðar í lögsagnarum-
dæminu getur borgarstjóri leyft
þarfahunda. Brot gegn reglugerð-
inni varða 100—1000 krónum, og
er hver hundur rjettdræpur, sem
sjest í lögsagnarumdæminu, og
ekki er fengin hteimild fyrir, eða
fylgir utanbæjarmanni. pó eru
setþ þau bráðabirgarákvæði í
reglugerðina, pð næstu 3 ár eftir
að hún öðlast gildi, geta þeir
menn í bænum, sem nú eiga
hunda, fengið sjerstaka heimild
hjá borgarstjóra til eins ái*s í senn
til að hafa sama hund, og greiði
þeir þá 300 krónur á ári í bæjar-
sjóð fyrir 'hvern hund.
Ólafur Friðriksson gekk fram
fyrir skjöldu og varði hundana,
6n pórður Svteinsson veitti honum
snarpa vörn, sem að lofcum snerist
upp í sókn. Kom þá Jón Ólafsson
og veitti pórði lið, svo úti var
óðara um Ólaf — og hundana.
Bættist svo enn við Pjetur Hall-
dórsson, er gefck í valinn, ef ske
kynni að þar væri eitthvað með
lífsmarki, og reyndi hann að!
vekja það til lífsins aftur. En frá
því var svo greipilega gengið, að
alt lá dautt eftir sem áður. Reis
þá Ólafur upp á ný, óvígur þó,
og braust um í fjörbrotunum, en
áorkaði engu. Yildi þó p. Sv.
sannfæra sig um það, að hann
risi ekki upp framar, og bar á hann
úrslita höggið. . En þó reis hann
I
enn upp, en mátti þá 'heita aftur-
genginn. Stóð hann stutt, því
pórður tök óðara móti og kvað
'hann niður, og bærðist hann efcki
framar. Yar pórður þá lítt s&r,
en móður nokkuð.Yar málinu síð-
an vísað til nefndar, líklega til
þess, að bæjarfulltrúunum gefist
aftur kostur á sömu hjaðninga-
vígunum.
Góðun frændi.
Einhverju sinni er jeg fann að
máli Guðmund Gamalíelsson, sagði
hann mjer, að þar htefði verið
maður, nýkominn frá Vesturheimi,
j og beðið um 20 eintök af Nýal, til
! að senda vinum og frændum vest-
,ur þar. petta þótti mjer, eins og
geta má nærri, míerkilegur maður,
og ekki versnaði, þegar jeg fjekk
að vita, aði maðurinn var Sigur-
jón Ósland, frændi minn. Er sú
frændsemi í föðurætt. Kom mjer
|í hug,'að ef margir væru frænd-
urnir slíkir, þá væri ekki erfitt að
ivera vísindamaður, jafnvtel hjer
á Mandi, þar sem er hásfcóli, sem
of lítið hirðir um vísindamenn og
þjóð, sem of, lítið hirðir um há-
skóla.
I Sigurjón er nú farinn að eld-
ast, kominn um sextugt, en svo
ileist - mjer á hann, stem muna
mundi um handtök hans ennþá.
I Og segja má um hann líkt og
! sagt hefir verið um Pál Erlings-
son, að á slíkum má sjá, hvernig
góður drengur er á svipinn.
pegar Sigurjón fór til Vestur-
heims, tók hann sjer nafn eftir
jörð þeirri við Skagafjörð, sem
hann liafði búið á, og annars er
ættaróðal vorra fyrri frænda.
Voru þeir sumir frægir menn, eins
og BjarnP Sturluson, sem ávann
sjer liershöfðingjasprota úr fíla-
beini, fvrir framgöngu sína í or-
u.stum gegn Svium. Hafa Danir,
eins og kunnugt er, sjaldan sigr-
að Svía í landorustum, nema í
þeim ófriði (1563-70). Var
Bjarni í lífvarðarliði Friðriks kon-
I ungs annars, er sjálfur var í or-
|UStum, og valdi mjög menn til
fylgdar við sig; mun konungur
sjálfur hafa gefið Bjarna sprot-
ann, en hann er í ættartölubók-
: inni kallaður marmarastafur. —
Bjarni hafði svo miklar mætur á
sprota þessum, að hann ljet grafa
i hann með sjer. Frá þessu hefir
sagt Jón Espólín, en fróður maður,
Pjetur Zóphoníasson, benti mjer
á þá frásögn.
Helgi Pjeturss.
Frí kirkjusafnaöarmEnn!
Nú í haust á Fríkirkjusöfnuð-
urinn í Reykjavík 25 ár að baki
sjer. í söfnuðinum eru nú nálægt
8. þúsund (börn og fullorðnir). í
tilefni af 25 ára afmæli safnaðar-
ins, hefir komið til mála, hjá 7
manna nefnd, sem kosin var á
síðasta aðalsafnaðarfundi, að gera
ýmsar umbætur á kirkjunni í
haust. pað stendur til að byggja
kór við kirkjuna, og yrði það
mjög heppilegt, bæði vegna þess,
að það er mikil prýði að því, og
liins, að með því móti fæst sæti
lianda 250 manns, og er það mikil
bót, því oft hefir það komið fyrir,