Morgunblaðið - 27.08.1924, Side 3

MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Finsen.
Útgefandi: Fjelag 1 Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 5.
Sfmar. Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 500.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heitnasímar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og í ná-
grenni kr. 2,00 á mánuisi,
innanlands fjær kr. 2,50.
I lausasölu 10 aura eint.
þess vegna. á því, að Frakkar
'hverfi burt með her sinn úr Ruhr-
og Rínarlöndum. pvska ríkið get-
ur með engu móti fengið láns-
traust, fyr en það hefir fengið full
umráð sinna landa og það er orðið
ein fjárhagsleg heild.
i-il
8. kafli Versala-friðarsamnings-
ins fjallar um skaðahæturnar. í
231. gr. samningsins er svo á-
kveðið, að pýskaland beri ábyrgð
á öllu tapi og tjóni, sem Banda-
menn höfðu beðið í ófriðnum. pó
er því sLegið föstu, að pýskaland
geti aldrei greitt fullar skaðabæt-
ur. pess vegna munu Bandamenn
sætta sig við að gera þá kröfu
•eina, að pjóðverjar bæti alt það
tjón, sem borgararnir hefðu beð-
ið, en sleppa öðrum skaðabóta-
greiðslum. Upphæð skaðabótanna
var ekki ákveðin í friðarsamning-
num. Sjerstök nefnd, skaðabóta-
nefndin, átti að ákveða hana.
petta «r þá upphaf þessa vanda-
sama verks, sem mest hefir verið
deilt um, síðan friðarsamningam-
ir voru undirskrifaðir. Ótal tillög-
ur hafa komið fram, hver ráð-
stefnan hefir rekið aðra. Og ekk-
crt hefir dugað. Aldrei hafa sigur-
vegararnir getað komið sjer sam-
an. Fyrst nú virðist ofurlítið vera
að greiðast úr þessari flækju.
30. nóvember í haust skipaði
skaðabótanefndin tvær rannsókn-
arnefndir. Átti önnur nefndin að
’giera tillögur um það, á hvern
Jhátt að hægt væri að koma fjár-
og pcningamálum pýskalands á
fastan grundvöll. Hin nefndinátti
að rannsaka fjárflótta pýska-
lands.
10 menn áttu sæti í nefnd
þeirri, er átti að gera tillöguf um
fjármál Pýskalands, 2 frá hverj-
um þessara ríkja: Bandaríkjun-
um, Bretlandi, Frakklandi, ítalíu
>og Belgíu. Formaður þessarar
nefndar var ameríski fjármála-
maðurinn, Dawes hershöfðingi.
Eru tíllögur nefndarinnar kendar
við hann.
Poincaré gamli var tregur til
þess að ganga inn á, að þessi
rannsóknarnefnd yrði skipuð.!
Hann óttaðist, að hún mundi í!
einhverju vilja hrófla við hans
ákvörðunum. pó ljet hann að lok-
um tilleiðast, með því skilyrði,
að það væri aðeins núverandi1
greiðslugeta pjóðverja, er nefnd
in rannsakaði, en ljeti afskifta
laust um skaðabótagreiðslurnar í
framtíðinni. Nefndin mátti m. ö.
o. iekki leggja neinn „pólitískan"
dóm á gerðir Poincaré, eða ann-
ara.
Nefndin hjelt sjer þó ekki inn-
an þessara takmarka. Hún fer út
fyrir takmörkin, og leggur óhikað
dóm á það, sem búið er að gera.
Hún segir hiklaust, að svo fram-
arlega sem pjóðverjar eigi nokk-
uð að geta greitt, verði þeir að
fá full umráð yfir landinu. Að
ríkið verði fjárhagsleg heild, er
fyrsta skrefið, sem verður að stíg-
ast, er álit nefndarinnar. Allar til-
lögur nefndarinnar byggjast
Ef til vill er það eitt merkileg-
asta ákvæðið í Dawes-tillögunum,
að gerður er greinarmunur á
greiðslugetu pjóðverja heima og
yfirfærslu þeirrar greiðslu til út-
landa. Nefndin lítur svo á, að það
fari engan veginn saman greiðslu-
getan heima, og yfirfærslan. —
Greiðslugetan byggist á tekju-
stofnum fjárlaganna og annari af-
komu borgaranna. „Yfirfærslan“
byggist á því, hvernig greiðslujöfn-
uður ríkisins sje við útlönd.
Pjóðverjar eiga því að greiða
skaðabæturnar í mörkum, og þær
eiga að greiðast til sjerstaks „.um-
boðsmanns,“ sem Bandamenn
hafa. A „umboðsmaðurinn“ svo
að sjá um „yfirfærslurnar/ ‘ en
gæta verður hann þess, að skaða
ekki gengi marksins. Hann kaupir
ávísanir á útlönd fyrir mörkin
sem hann fær. ,Umboðsmaðimnn‘
má aldrei safna fyrir í mörkum
meiru en 5 miljörðum, og ef meira
safnast, minkar að sama skapi
skaðabótagreiðsla pjóðverja
það verður þeirra hagur.
Nefndin hugsar sjer að fá
skaðabæturnar með þrennu móti:
1. með því að ná tekjuafgangi á
fjárlögjam, 2. með hagnaði af starf-
rækslu þýsku járnbrautanna og
sjerstöku afgjaldi af samgöngu-
tækjum, 3. með sjerstöku afgjaldi
af stóriðnaði.
Enn á meðan verið er að koma
þessu í fast skipulag leggur nefnd-
in til, að pýskaland fái greiðslu-
frest, og lán, að upphæð 40 milj.
sterlingspund, sem nota á til þess
að greiða skaðabæturnar fyrsta
árið og koma á fót nýjum banka.
Er það ein tillaga nefndarinnar,
að stofnaður verði nýr- seðlabanki
í pýskalandi. Á hann að hafa
seðlaútgáfuna í 50 ár, og má gull-
forðinn aldrei vera undir 33T/3%.
Höfuðstóllinn á að vera 400 milj.
gullmörk.
pað hefir áður verið sagt frá upp-
hæð þeirra skaðabóta er pjóðverj-
ar eiga að greiða. Skaðabótanefndin
hafði ákveðið uphæðina 132 mil-
jarða gullmarka, en sjerfræðinga-
nefndin ákvað upphæðina næstu
5 ár. Fyrstu árið skyldu þeir
greiða 1 miljarð gullmörk. Annað
og þriðja árið 1200 milj. hvort
árið, fjórða árið 1750 milj. og
fimta árið 2450 milj. gullmörk.
pessar Dawes-tillögur hafa nú
verið samþyktar á Lundúnafund-
inum. Er þá líka útkljáð þetta
erfiða deilumál. Að svo stöddu
er ekki hægt að segja um hvernig
þessar tillögur reynast í fram-
kvæmdinni, en best að vona það
besta. Vissulega fer að vera þörf
á að eitthvað ofurlítið birti yfir
í Evrópu.
LoGitelli.
Locatelli og fjelagar hans fund-
ust eftir hrakninga á hafi í hálf-
an fjórða sólarhring. Voru þeir
aðfram komnir. Flugvjelin er
eyðilögð.
Svar upp á fyrirspum viðvíkj-
andi Locat-elli fjekk A. Thor-
steinsson í gær frá International
News Service. Símaði Axel út að
tilhlutan Morgunblaðsins. Svarið
var símað frá London kl. 5 27
mín. (Reykjavíkur tími), og er
á þessa leið:
Locatelli fanst klukkan 11 og
25 mín. á simnudagskvöld á reki
130 mílur austur af Hvarfi á
Grænlandi. Bilun í vjelinni varð
orsök þess, að hann varð að setj-
ast á hafið. Var það M. 2y2 á
fimtudaginn var. Höfðu þeir því
verið nærri hálfan fjórða sólar-
hring á reki. Flugmennirnir voru
aðfram komnir og mjög bugaðir,
er Richmond bar að. Flugvjelin
skemdist og eyðilagðist alveg að
lokum. Áætlað er, að þeir hafi
rekið um 100 mílur frá því þeir
„settust“. poka og kuldi var all-
an þann tíma, sem þeir voru í
hrakningum þessum.
í Kaupmaiinahöfn, til þess að
ræða um tilraunaflug að nóttu til
milli Kaupmannahafnar og Ber-
línar í september næstk. Á að
senda eina vjel hvora leið á hverri
nóttu, frá Khöfn og Berlín kl. 9
að kvöldi, og eiga þær að mætast
í Stetten, og koma á áfangastað-
inn kl. 3 á nóttunni. Á leiðinni
milli Berlín og Stetten verða not-
aðar landvjelar, ten milli Stetten
og Khafnar sjóvjelar. Farþega-
, flutningur verður ekki leyfður í
þessum ferðnm, fyr en örugt þyk-
ir, að hægt verði að halda uppi
reglubundnum ferðum.
i
Samkvæmt beiðni frá Norð-
mönnum hefir innanríkisstjómin
kvatt „Gertrud Rask“ til þess að
leita að skipshöfn norska veiði-
skipsins „Annie“, á svæðinu frá
'Angmagsalik til Hvarfs, og að fá
Eskimóa til að leita mjeðfram
ströndinni cvo langt norður ábóg-
inn, sem komist verður.
Nelson og Smith
Sú fregn barst hingað í gær,
að þeir Nelson og Smith hefðu
flogið frá Grænlandi í gær til
Labrador og lent þar heilu og
höldnu.
FRÁ DANMÖRKU.
(Tilk. frá sendih. Dana).
23. ágúst.
í viðtali við „Politiken“ hefir
samgöngumálaráðherrann sagt, að
stjórnin hafi í hyggju að fresta
ýmsum opinberum fyrirtækjum,
sem ráðin hafa verið, en ekki er
knýjandi nauðsyn að framkvæma,
þar á meðal — auk ríkisfyrir-
tækja — lagningu járnbrauta,
sem einstök fjelög eiga að fram-
kvæma, en fá styrk til úr ríkis-
sjóði. Unnið er nú að framkvæmd
slíkra fyrirtælrja fyrir 27 miljónir
króna, og leggur ríkið til helm-
inginn. pó hefir verið ákveðið að
fresta ékki byggingu brúarinnar
yfir Litlabelti. Ástæðan til þess-
ara frestana á framkvæmdum er
sumpart sú, að erfitt hefir reynst
að útvega fje til þeirra og sum-
part sú, að hentugra þykir að
geyma vinnuna sem fæst við þessi
fyrirtæki þangað til komandi at-
vinnuleysi fer að gera vart við
sig.
Alheimsfundur skáta, sem hald-
inn var í Khöfn í sambandi við
„jambore“ þeirra í Ermelunden,
tendaði 21. þ. m. Yar ákveðið að
halda næsta fund í Kandesteg í
Sviss 1926, en næsta „jambore“
verður frestað til 1929, til þess að
rekast ekki á Olympiuleikana.
»
25. ágúst.
Að því er „Berl. Tidende“ segja
hefir stjórnin í gær á ráðherra.-
fundi fallist á tillögur hermála-
ráðherrans um afvopnun. Frum-
varpið verður lagt fyrir ríkis-
þingið í haust.
Hinn 22. þ. m. hjeldu* danska
og þýska flugferðafjelagið fund
Sjaldan eða aldrei sjer maður
nokkuð gagnlegt eða leiðbeinandi
fyrir hænsnaeigendur í blöðunum
heima, og væri þó eigi síður við-
eigandi að gefa fólki einhverjar
vísbendingar um það heldur en
um hvernig það eigi að setja
krossinn á listann við kosningar,
því þó að það sje nauðsynlegt að
upplýsa fólk um það, virðist hitt
þó öllu þarflegra þegar litið er til
innflutnings eggja og verðlags
þeirra.
í Danmörku hafa hænsnaeigend-
ur stofnað fjelag með sjer og
halda sýningar á hænsnum oft á
ári, og eru þar verðlaunuð bestu
hænsnin og valin til undaneldis,
svo áð það er kappsmál hjá
hænsnaeigendum að fá sín hænsni
„valin,“ því að þar kemur til
greina sala útungunar-eggja og
sala dagsgamalla unga, og
er hún eigi síður tekjulind en
sala eggja, sem fer fram eftir vigt.
peir sem fá „valin“ hænsni halda
altaf hreinu Ekyni, því blönduð'
hænsni koma ekki til greina við
slíkt „val“ þótt þau geti verið
eins góð varphnæsni. Mjög er þáð
misjafnt hvaða tegund er haldin
og fer það mjög eftir því, hvort
aðallega er hugsað um varpið eða
um varp og gæði kjötsins, einnig
fer það eftir staðháttum, því
margar hænsnategundir þola alls
ekki að vera lokaðaj* inni á litlu
svæði, t. d. „Italienes,“ en alt
I annað gildir um aðrar tegundir
svo sem „Plymouth Rocks“ og
J„R. I. R.“, svo að það verður
að taka tillit til staðhátta þegar
hænsnategundir eru valdar, því
að hænsnin gera því aðeins gagn,
að þeim líði vel allan ársins hring.
Hænsnahúsin ættu helst að vera
bygð á móti suðri svo að þau njóti
sem niestrar sólar og til vamar
vetrarkulda væri heppilegast að
hafa þau í námunda við hesthús
eða fjós svo að þau geti orðið að-
njótandi hitans frá hestum eða
kúm ef þörf krefur, en aldrei skal
hafa þau í gripahúsunum sjálfum,
því of mikil hitasvækja er jafn-
skaðleg og of mikill kuldi, ef ekki
skaðlegri, því af hitasvækjunni
,(frá kúm og hestum) verða
hænsnin lúsug, fá oft og einatt
ýmsa kvilla og verpa ekki hótinu
betur. Yíða á Íslandi eru góð
skilyrði fyrir hendi til þess að
láta hænsin hafa nægan hita um
veturinn með litlum tilkostnaði,
en það er í námunda við hveri,
því frá hverunum mætti leiða
heitt vatn í pípum í hænsnahúsiu
svo að þar væri altaf mátulega
heitt, og er eigi lítið undir því
komið hvað við víkur vetrarvarp-
inu og einnig þar sem unga skal
út snemma á vorin (mars—apríl).
Hænsnahúsin skal byggja þannig,
að þess sje ávalt gætt að hænsn-
unum líði vel, ekki hrúga upp
dimmum moldarkofum eins og
víða tíðkast á íslandi, heldur eiga
húsin að vera rúmgóð og björt,
bygð úr viði, „stoppuð“ og pappa-
klædd, og með gluggum í suður
svo að þau njóti sólar sem best.
Dyrnar skiúu snúa í austur eða
vestur því í norður skal helst vita
órofinn veggur. Undan gluggun-
um ættu hreiðrin að vera en gengt
þeim „setstengurnar“ og undír
þeim áburðarpallur (sorp-
pallur), svo að hænsn-
in hafi gólfið óskert til að hreyfa
sig á, en það er þeim nauðsynlegt
þegar þau eru lokuð inní í vetrar-
hörkum. Best væri að hafa þar í
litlum kassa þurra mómylsnu og
skeljasand svo að hænsnin gætu
ávalt fengið nægilegt kalk í
eggjaSkurn. því að jafnaði er
skurnið á eggjum úr innilokuðum
hænsnum of veikt, en það kemur
sjer illa víð meðferð eggjanna.
Margir álíta að enginn vandi
sje að útvega hænsnum fóður, en
því fer fjarri að svo sje altaf; því
af þó að það sje bæði gott og ó-
dýrt að gefa hænsnum allskonar
úrgang, eins og tíðkast heima, þá
er það fóður alls ekki einhlýtt.
Kornfóður er hænsnum nauðsyn-
legt, hvort heldur það er maís,
hafrar, bygg eða hveiti (alt ómal-
að), en uppbleytt fóður þurfa
þau að fá að minsta kosti einu
sinni á dag, og er þá gott að
gefa þeim „Klid“, (hveiti eða
malað bygg og hafrar blandað
jsaman). Af hænsnafóðri eru til
margvíslegar tegundir og misjafnt
um þær sagt, enda verða menn á
á því sviði sem öðrum að þreifa
sig áfram og láta reynsluna skera
úr; en eftir minni reynslu hygg
jeg, að óhætt sje að gefa „Kar-
wod“ hænsnafóðri bestu meðmæli.
pegar litið er til, hvílík ógrynni
íslendingar flytja inn af eggjum,
verður manni á að spyrja, hvort
hænsnarækt geti ekki borgað sig
heima. Hygg jeg, að undir flest-
um kringumstæðum verði að
svara þeirri spurningu játandi;
en eins og gefur að skilja, má
ekki kasta til þess höndunum; t.
d. verður að athuga, að öll hænsn-
in gefa ekki af sjer jafnan arð,
svo að það vei^ður að lóga þeim,
sem eigi svara kostnaði, en láta
bestu várphænurnar unga út.
Við hænsnarækt borgar sig
best að hafa hrein kyn, því að
þá kemur til greina sala útung-
unareggja; en þá verður vel að
gæta þess, að haninn sje ekki
;skyldur hænunni, og þarf því að
fá nýjan hana á hverju ári. Vand-
lega verður að gæta þess, að kyn-
ið úrættist ekki við tímgun ná-
; skyldra hænsna. Getur slík úr-
lcynjun oft gjörspilt besta kyni,
svo að það taki ein 2—3 ár að
koma kyninu á rjettan fót aftur.
Frh.