Morgunblaðið - 26.09.1924, Qupperneq 3

MORGUNBLABIi
MORGUNBLAÐIB.
Stofnandi: Vilh. Flnsen.
Útgefandi: Fjelag 1 Heykjavik.
Ritstjðrar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglí'singastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstrætl B.
Slmar. Ritstjðrn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 600.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Heimasimar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og I n&-
grenni kr. 2,00 á mánutsl,
innanlands fjær kr. 2,60.
1 lausasölu 10 aura eint.
skyldi ekki gert. En orðkeldnin: hvernig menn hngsa sjer fram-
Orð og athafnir
bolsanna.
Bolsarnir á Rússlandi hafa. lagt
imkið kapp á að fá viðui’kenn-
ingu annara þjóða. Vhðúrkenning
sú sem þeir hafa fengið er tvenns-
konar: de facto, sem ræðir um við-
skifta- og versiunarmál eingöngu,
"■og de jure, fullkomin viðurkenn-
ing á stjórnarfari Rússlands, og
Om leið hafið stjórnmálasambaud
við landið, tekið á móti sendi-
herrum frá Rússum og sendiherr-
ar sendir þangað o. s. frv.
Til þess að öðlast slíka viður-
’kenningu, annað hvort de facto
oða de jnre, hafa bolsamir æfin-
lega orðið' að skuldbinda sig til
þess, að hætta pólitískum æsingum
og byltingaundirróðri í viðkom-
andi landi. En það er alkunna, að
þeir hafa alstaðar reynt að sá bylt-
ingafræinu, hvar sem þeir hafa
komið. Og það hefir ekki staðið
á loforðum frá bolsunum að ha;tta
þessu, þegar þeir þurftu að semja.
En hverjar hafa efndirnar orðið? Ffif flft*
í Berlín var rússneska sendi- ** * *' ^*»///l vy * »
sveitin nppvís að því, að haf a sáð
varð sú sama, sem önnur ríki
höfðu reynt.
Og það var ekki aðeins í ný-
lendnm Breta, sem Rússar reyndu
að sá byltingafræinu. Heima í
sjálfu Bretlandi gerðu þeir hið
sama, og hafa altaf gert fram á
þann dag í dag. Miljónir króna
hafa þeir sent kommúnistaflokkn-
um í London. Hann vinnur svo
dyggilega að því að sá byltinga-
fræinu rússneska.. Miljónir manna
heima í Rússlandi deyja árlega úr
hungri vegna þess að brauð vant-
ar.,En á meðan sendir bolsastjórn-
:n miljónir króna úr landi til þess
að sá byltingafræmu. Takmark
hennar er ná uppskerunni hið
fyrsta, þeirri uppskeru, að fá al-
heimsbyltingTi.
pað er vert að veita því eftir-
tekt, sem kom fyrir í stjórnar-
blaðinu rússneska meðan sáðustu^
samn:ngar við Breta stóðu yfir.
pai’ birtust 3 mannsmyndir. Yfir-
skriftin var: prír herrar, sem
standa völtum fæti. Und:r einui
myndinni stóð nafn Georgs Breta-
konungs, undir annari nafn for-
sætisráðherra Breta, Mac Donalds
og undir þeirri þriðju stóð nafnið :
Jesús Kristnr. peir vita það bols-
aj’nir, að ikristindómurinn er
þröskuldur á vegi byltingakenn-
ingu þeirra. pessvegna er mark-
mið þeirra að traðka hann og
svívirða, jöfnum hönduan og þeir
sá byltingafræinu.
kvæmd samtakanna.
Innlendar frjettir.
Vestinannaeyjum, 25. sept. FB.
Dánarfregn.
Stefán Pálsson skipstjóri, tengda-
faðir Árna heitins Byron, andað-
ist hjér í morgnn.
tssioQiirEi
Viðtal við dr. Helga Jónsson.
Út af fyrirspurnum til blaðsins
um ýmislegt viðvíkjandi Eggerts-
sjóðnum, höfum vjer átt tal við
dr. Helga Jónsson, er mest og best
hefir sjeð um fjársöfnun til sjóðs-
ins, og er gjaldkeri hans.
Hvar og á hvern hátt hefir fjeð
safnast í sjóðinn? spyrjnm vjer
dr. Helga.
Fjenu hefir verið safnað sum-
part hjer í Reykjavík, og hefi jeg
garfað mest í því. Auk þess hefir
allmikið fengist annarstaðar að á
andinu, svo sem. á Akureyri, og á
ísafirði. Hefir Eiríkur Kjerúlf
verið aðal stuðningsmaður sjóðs-
ins á ísafirði, en Stefán heitinn
skólameistari var helsti stuðnings-
inaður sjóðsins norðan lands. —
Sjóðnum hefir áskotnast fje með
rstillögum ýmsra manna og á-
lieitum. pá liafa verið haldnar
okkrar skemtanir og fræðandi
þyltingafræinu rússneska. Bols-
arnir höfðn að vísn lofað áð slíkt
skyldi ekki koma fyrir. En hvað
'~r loforð í augum bolsanna ? Að-
eins meðalið til þess að fá viður-
kenningU) og þegar hún er fengin,
*3r loforðið ógilt. pessi hefir orðið
mðurstaðan í öllum nágranna-
löndum Rússa ,sem hafa samið við
þá. Samniugar eru gerðir, og
Rússar lofa því hátíðlega, að nú
skuli öllurn æsingaundirróðri hætt.
En samstundis og þeir hafa undir-
skrifað samninginn, hefjast þeir
handa. Æsinga- og byltingaróður-
inn er hafinn. Og honum heldur
áfram. í sífellu. Að mótmæla og
kvarta þýðir ekki neitt, því bols-
ornir á Rússlandi þurfa ekki að
standa við loforð síu
pað er því engin furða þótt
úiargur sje undrandi yfir því, að
forsætisráðherra Breta, Mac Pon-
ald, skyldi nýlega hafa gert sáinn-
1Jig við Riissa, þar sem hann við-
úrkennir Rússastjóm de jure. —
Honum var þó vel kunnugt um
það, hvernig’ það var að hafa
samning við Rússa. Reynsla ann-
ara þjóða var fengin. Og hann
þurfti ekki að fara til annara
þjóða til þess að sannfærast um
■orðheldni bolsanna. Bretar höfðu
sjálfir gert verslunarsamning við
Rússa árið 1921. En 6 mánuðum
æftir að samningurinn var undir-
skrifaður, þurfti þáverandi utan-
ríkisráðherra, Curzon lávarður, að
senda stjóm Rússlands mótmæli,
Vegna æsinga- og byltingaróðurs
Rússa á Indlandi og öðrum ný-
lendum Breta í Asíu. Rússar
reyndu eftir mætti að vekja
sundrung og hatur móti Bretum
i nýlendum þeirra. í samningnum
Yið Breta lofuðu þeir að þetta
Khöfu, 25. sept. FB.
Frá fundinum í Gonf.
Símað er frá G-enf: A sameigin-
legum fiuidi í þriðju nefnd al-
þjóðaráðstefnunnar var í gær
lesin upp fundarbók undirnefnda
þeirra, sem skipaðar hafa verið
til þess að íhuga ýmsar greinar
afvopnunarmálsins. Aðalinnihald
þessara fundargerða var á þá leið,
að styrjaldir, hvemig sem til
þeirra er stofnað, skuli teljast
ólöglegar, og að gerðardómur
skuli skera úr öllum misklíðum
ríkja á milli. Skuli öll ríki í al-
þjóðasambandinu skyldug til áð
bíndast samtökum gegn hverju
því ríki, sem leyfir sjer að rjúfa
friðinn, og sknli framlög þeirra til
•ófriðar gegn friðrofum miðast við
stærð ríkisins, fjarlægð þess frá
ríkinu, sem hyrjar ófriðinn og
styrkleik þess efnalega.
Art.hur Hendersou hefir í ræðu
sem hann hjelt urn þetta mál, lát-
ið í ljós, að allir aðilar verði sjálf-
ir að segja til uro, á hvem hátt
þeir vilji taka þátt í neyðarvöm
gegn árásarríki. Kvað hann
óhugsanlegt, aó breski flotinn
mundi að staðaldri geta verið til
taks til þess að andæfa friðspill
andi ríki, en mundi aðeins leggja
lið í ítrustu nauðsyn.
Fulltrúar smáríkjanna á alþjóða
bandalagsfundinum telja ógerning
að skuldbinda sig til að veita ó
takmarkaða hjálp, ef ófrið ðeri
að höndum. Smáríkin geti aðeins
veitt fjárhagslega hjálp, en ekki
lagt til herlið.
Að því er snertir samtök ríkja
gegn ófriðarríki er sáttmálafrum
varp handalagsins ónákvæmf, en
fundargerðir þær, sem minst hefir
verið á, gera nénari grein fyrir,
:iyrirlestrar til ágóða fyrir sjóðinn.
Og hvað hugsið þjer yðnr, að
framvegis verði gert sjóðnum til
eflingar?
Nýlega hefi jeg sent öllnm
helstu útgerðarf jelögum brjef, þar
sem jeg fer fram á, að fjelögin
leggi sjóðnum sem svarar verð-
gildi sikippunds fiskjar af togara
og einnar tunnu síldar af hverj-
um bát, sem verið hefir við síld-
veiðar í ár. Menn era nú alment
famir að slcilja og viðurlcenna hve
atvinnuvegirnir eiga vísindunum
mikið að þakka, og hve mikils má
af vísindunum vænta í umbóta-
starfi er að atvinnuvegum lýtur.
lín, Sokrates, Ahraham Lincoln,
Friðrikf mikla, Demosþenesi,
Kristófer Kolumbusi, Perikles,
Blóðbaðinu í Stokkhólmi, Gustaf
Vasa (tveir kaflar) leturgerð,
Davíð Livingstone, Maríu Stuart,
Epaminondasi, jarðskjálftanum í
Lissabon, Elísabet drotningu,
„ýmsum viðburðum“, púðursam-
særinu, Sólon hinum spaka, Karli
I., og Cromwell, Babýlon, Filipp-
usi IT. og Gladstoné'.
Frásögumálið á þáttum þess-
um er okkar silfurhreina, ísleuska
alþýðumál, þar sem hver setning
stendur með svo skýra hugsun,
að það er sem lesandinn sjái sjálf-
ur hvern atburð gerast, er hann
les, og málsgreinar eru fæstar
lengri en svo, að ráða má við þær
í tveimur eða þremur andartökum,
eins og í íslendingasögum. Bókin
er ætluð nnglingum og þó einkum
námsfólki og mun eflaust koma
að miklurn notum.
Rikið þyrfti að styrkja útgáfu
slíkra rita, svo að þan gætu orðið
svo ódýr, að engan mnnaði um að
afla sjer þeirra.
þeim, er þetta ritar, er kunn-
ugt um, að Hallgrímur hefir í
hyggju að gefa út aðra sagnaþætti,
áður en langt um líður. pá mun
og hrátt þurfa að endurprenta
þessa, af því að upplagið var alt
of lítið. peim, er vilja eignast,
þessa bók, má benda á það, að
hún fæst við Gfundastíg 17 og að
betra er að hafa. fyrra fallið á
því, að ná henni.
Hallgrímur kennari á miklar
5 þakkir skildar fyrir k-værið, og er
vonandi, að hann eigi eftir að rita
fleiri slík.
S. Kr. P.
pegar vjer áttum tal við dr.
Helga Jónsson hafði hann eigi enn
feng® ísvar frá útgerðarfjélög.
unum, við málaleitun sinni, en
væntanlega ber hún tilætlaðan
árangur.
pess skal og ennfremur getið, að
dr. H. J. veitir allar upplýsingar
viðvíkjandi Eggertssjóðnum, og er
best Jvrir þá að snúa sjer til hans,
sem finna hvöt hjá sjer til jiess
að láta íslensk náttúruvísindi njóta
gpðs af örlæti sínn og árgæsku
þeirri, sem nú er til sjávarius.
Ritfregn.
Bók
ferðar.
um stíum, og víða eru þau svöng. A.
enn fleiri stöðum og það mjög möre-
nm, eru þau þyrst, og afskaplega
víða er það, að þau geta alls ekkí
baðað sig, hafa ekki lausa mold ti).
þess. petta mun samt ekki vera
„rælni“ eigendanna, heldur af iþekfe-
ingarleysi. það hefði því verið frekai-
lástæða til þess að minnast á hænsmn
en i’uglana mína; en flestum mundi
þó hafa fundist óviðkunnanlegt, ef
einhver ihefði ui^dir dulnefni, farið
að l’inna að meðferð einhvers nafr-
greinds manns á hænsnum hans, jafn-
vel þó þær aðfinslur væru rjettmæt-
ari en aðfinslurnar gagnvart fngk-
íialdi mínu.
Jeg hefi ekki orðið þess var, sA
margir Kti „hornauga“ til fuglaniu:
minna, heldur hefi jeg þvert á móti,
orðið var við, að mörg hundruð manns
hafa litið þá rjettu anga, og hafl.
sömn ánægju af því að horfa á þú,
og jeg sjálfur.
Engan hefi jeg heyrt mæla því bót,
að skorið var á girðinguna hjá mjer,
fyr en nú þennan, svokallaða „Fugla-
vin,“ er svo dulnefnir sig í Morgmfc-
blaðinu í dag. Yona jeg að bl aðið
flytji ekki fleiri gveinar, þar se»
hvatt er til þess að eyðileggja eigu-
mínar, og mun enginn lá mjer, þó jep;
vægi ekki þeim, sem það gera.
Reykjavík 24. sept. ’24.
Ólafur Friðriksson.
Leikmöt.
íþróttafjelags Reykjavíkur.
Sagnaþættir. Hallgrímur
Jónsson ritaði á íslensku
þessi er ekki mikil fyrir
aðeins 1128 blaðsíður í
fremur litlu broti. En svo mikill
fróðleikur er í kverinn, að manni
dettur í hug sagnfræðileg niður-
suða, ef nokkuð gæti heitið svo.
Efninu er svo þjappað saman. —
pættirnir eru tuttngn og fjórir.
par er sagt frá Benjamín Frank-
,,Fangarniru.
Mig furðaði meira en lítið, að
Morgunblaðið skuli flytja grein, þar
sem óbeinlínis er hvatt til þess að
skera aftur á fuglagirðingar mínar.
Iví öðruvísi verður ekki litið á grein-
ina í blaðinu í dag, þar sem lýst er
fylstu samúð með þeim, sem skám á
hjá mjer um daginn, þó ekki væri
?að annað en ölvaðra manna æði.
par sem sagt er í greininni, að
i’eiðibjöllurnar fái ekki að baða sig,
nema þá úr skítugu vatni, og lítið að
jeta, nema skemdan fisk, þá er hvort-
tveggja sagt alveg út í bláinn. Útlit
fuglanna sýnir, að þeir fá nóg að
baða sig, og sýnir það jafnframt yfir-
leitt vellíðan þeirra, því það leynir
sjer ekki á útliti fugls, hvort honum
líður vel, eða illa. Ef „Fuglavinur“
Morgunblaðsins er íslenskur, er jeg
sannfærður um, að hann hefir ein
hverntíma jetið skötu eða sígna ýsu,
\sem meira var slegið í en nokkuð það,
sem jeg fram að þessu hefi gefið fugl-
unum. En viðvíkjanþi því, hvað mikið
þeir hafi fengið, þá veit jeg, að veiði-
bjöllurnar í Khafnar-dýragarði fá
ekki fimta hluta þess, sem jeg gef
mínum, og hafa þær þó Iþrifist svo
vel, að þær unga þar út á hverjn ári.
Eftir að foreldrarnir hætta að mata
Veiðibjöllu-ungann, megrast hann nijög
mikið, og þykir mjer sennilegt, að
„Fuglavinur“ geti ekki úti í náttúr-
unni fundið eina einustu unga veiði-
bjöllu, sem sje eins feit eins og sú
lakasta af mínum. í stuttu máli:
Veiðibjöllunum mínum líður ágætlega,
því jeg ímynda mjer, að þær hnfi
jafnlitla hngmynd um fegurð heiða-
vatnanna, eins og „Fuglavinur“
virðist hafa um alment velsæmi, þar
sem hann undir dulnefni segir meðal
annars að jeg hafi „stolið“.
Hænsi eru hjer mjög víða í þröng-
„peim skal lof, sem aífc
leik temur, og líferni
helgar sæmd og hreysti/'
pað var háð hjer á íþróttaveU-
inuin, um næstsíðustu helgi. Veð
ur var kalt, og karlmannlegt, sjei
staklega fyrri dag mótsins. Kepp-
endur voru 21 frá sex fjelögum.
Kept var í þessum íþróttum, og’
með þeim árangri er hjer segir:
Hástökk, með atrenmi. (ísl. met
1,70 st.). 1. Reidar Sörensen, 1,62
st. 2. porgeir Jónsson, 1,61% st.,
og 3. Ósvaldur Knudsen (met-
hafi), 1,58 st.; hann meiddi sig S
fæti og varð því að hætta.
800 stiku hlaup. 1. Pjetur Bergr
son, á 2 mín. 13,8 sek., 2 Guðjón
Júlíusson, á 2 mín. 18 sek., og 3.
Jóhannes Jóhannesson, á 2 mín.
18,8 sekúndum.
Kringlnkast beggja handa, sam
anlagt. 1. Karl Guðmundsson, lög
regluþjónn, 58,21 st. 2. porgeir
Jónsson, 58,03 st. og 3. Friðrik
Jesson, 51,34 st.
5 rasta hlanp. 1. Guðjón Jn)
íusson, á 17 mín. 48 sek. 2. Magn-
ús Guðbjörnsson, á 18 mín. 16 seh.
og 3. Sigurjón Jömndsson, á 18
mín. 22 sek. Kept var um fimœ-
rasta bikar þann, sem Halldór
skrautgripasali Sigurðsson gaf ár-
ið 1921, og Jón J. Kaldal vann
þá (27./8./’21); en síðan hefir
Guðjón Júlíusson unn'ð bikarinn,
og nú t;l eignar. Er vonandi aö
einhver verði til þess að gefa
fimmrasta b ikar á ný, svo þetta
hlaup falli eigi niður þessvegna.
Langstökk með atrennu. 1.,
Reidar Sörensen, 5,83 st. 2. Krist-
ján L. Gestsson, 5,77 st. og Svein-
björn Ing’mundarson, 5,54 st. paö
sást einna greinlegast í þessari
íþrótt hve kuldinn hafði mik.il
áhrif á íþróttamenwna, því þessir
keppendnr hafa allir áður stokkiS
lcngra en þessar tölnr sína.
100 stiku hlanp. 1. Kristján Tj.
Gestsson, á 12.4 sek. 2. Reidaíj