Morgunblaðið - 10.02.1925, Blaðsíða 3

MORGUNBLAÐIB
morgunblaðið.
®lofnandi: Vilh. Finsen.
* t&efandi: Fjelag í Reykjavík.
^tstjdrar-: J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
■^hglýsingastjóri: E. Hafberg.
^krifstofa Austurstræti 5.
Slmar: Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 600.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Öeimaslmar: J. Kj. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 770.
Áskriftagjald innanbæjar og 1 ná-
grenni kr. 2,00 á mánutSi,
innanlands fjær kr. 2,56.
^ lausasölu 10 aura eint.
Búnaöarlánin
priggja irianna nefiid. sú, sem haft hefir húnaðarlánamalið til
meðferðar, leggur það til, að Ræktunarsjóðurinn verði aukinn og
efldur, fái endurgreitt rentufje það, er runnið hefir frá honum
til Ríkissjóðs, fái varasjóð 1. fl. veðdeildarinnar til umráða, þeg-
ar skyldum þess flokks er lokið, og 1/2%—1/4% verðtollur af
öllum inn- og útflutningi næstu 3 ár renni í sjóðinn.
Sjóðurinn gefi út vaxtabrjef, og starfi undir sjerstakri stjórn.
Landsstjórnin felst í öllum aðalatriðum á frumvarp nefndarinn-
ar, og leggur frumvarp fyrir þingið með líku sniði.
Nýtt bandalag?
ÁGRIP AT RÆÐU THOR JENSEN,
er hann hjelt, þegar nefndin skilaði áliti sínu til Búnaðarfjelags
íslands.
Pað vakti almenna undrun
^hhua um endilangt ísland, þegar
S11 frjett barst með símanum í
að flestir hinir svo kölluiðu
^iálfstæðismenn á Alþingi, hefðu
^eagið J kosningabandalag með
Jilaamönnum, eins og átti, sjer
stað við kosningar í fastanefndir
^ltlgsin.s í neðri deild í gær.
^íest varð þó undrunin hjá kjós
hjer í Reykjavík, þegar
í’eit sáu að þingmaður þeirra,
Jakob Möllér, gengur í þetta
bándalag. Sífeldar fyrirspumir
hárust Mbl. um þetta í gær, og
^ttu menn auðsjáanlega afarerfitt
^eð að tríia sannleikanum.
íir það eðlilegt, að kjósendur(
^ykjavíkur eigi erfitt með að |
>ifil.ia þessa framikomu þingmanns'
íhs. K;jósendur eiga ilt með að
Samrýma þetta samband þing-(
^Hnsins við fyrri stefnu hans og,
stefnu blaðs hans, í stærsta stefnu
hialinu, sem nri liggnr fyrir Al-
^ngi að taka hreina afstöðu til,
það eru verslunarmáliu. j
Xenn eiga. erfitt með að sam-
rýrua þessa framkomu binpmanns-
ins vi^ skrif bláðsins „Vísir“
'vndanfarið um þessj mál, og enn.
erfiðara eiga menn m'eð að skiija
l’etta þegar þingmaðurinn gengur (
1111 í bandalag við þann flokk
-hngsins, sem hefir bafta- og
’dnkasiilumálið á stefnuskrá sinni.
Skrif „Vísis" undarfarið um
verslunarmárn stingur nckkuð á-
^erandi í stúf v>ð tillögur þa?r 1
Wssum málurn, seru berasl úv kjör
J*mum þairr;. límamanria ut.an
®f landi, tillíigur. sem samdar eru
miðstjórn Framsóknaví'lokks-,
/hs, þeim Magnnsi Kristjánssyni
Jjandsverslunarforstj., Jónasi Jóns
syni frá Hriflu og Trvggva pór- ^
^aHssyni ritstjóra.
Samkvæmt brjefi dagsettu 1.
des. f. á., hefir háttvirt stjórn
Búnaðarfjelags íslands farið þess
á leit við okkur þrjá, Halldór
Vilhjálmsson, síkólastjóra, Sigurð
Sigurðsson, búnaðarmálastjóra og
mig, að við athuguðum hvað ger-
l.egast væri til þess, að koma bún-
aðarlánamálinu á góðan og trygg-
an grundvöll; á hvern hátt við
álitum heppilegast, að vinna að
viðreisn landbúnaðarins. Sú var
tilætlunin, að álit vort yrði lagt
fyrir búnaðarþing. pó tíminn hafi
verði naumur, sem við höfum haft
til starfa, þá hefir okkur tekist,
að komast að ákveðinni niður-
stöðu. Hin góða samvinna, sem
verið hefir milli landsstjórnarinn-
ar og nefndarinnar, hefir ljett
okkur starfið mjög. pó vil jeg
geta þess, að við teljum þetta
verk okkar, kunna að vera með
annmörkum, sem önnur manna.ima
verk, eklki síst fyrir þá skuld, hve
tíminn var naumur, horið saman
við það, hve málið er margþætt
og mikilsvarðandi fyrir þjóðina.
En einmitt þess vegna vildi jeg
fylsja þessu áliti vorn úr hlaði
með nokkrnm orðum.
,b “'am að pessu hafa Sjálfstæð-.
hugsað sjer að lifa á fornr, j
®gð — endurminningunni frá
^Jálfstæðisbaráttunni. Mundi ekki ’
esti fræg'ðarljómimi hverfa, þeg-1
' menn þessir ganga í handalag!
V’ð þá menn, sem, bæði í ræðu og:
Vlii hafa reynt að gera. lítið úr
^lveldj hinnar íslensku þjóðar.
. tímarnir breytast og menn-
,röir með.
^ýður nokkur betur?
Staka.
^vlingar var kjaftur flár,
eJrður upp með sköllum,
^^ði bún ekki í hundrað ár
f8>ð rueð ’homim öllum.
Gömul.
Pjóðin og landið.
pegar taka á einhvern sjúkling
til meðferðar, og sjá honum fvrir
lækningu, er það fyrsta sporið,
sem stigið er, að athuga feril sjúk-
iingsins, og sjúkdómseinkennin.
Mönnum kaun að finnast, jeg
taka djúpt í árinni, er jeg líki
landbúnaði vorum, landinu,
bygðum landsins, viö sjúkling. En
þc-gar feri)liUn er raikinn frá land-
námstíð, og sagan sögð, mun sú
samlíking ekki þykja illa viðeig-
andi.
peir, sem liingað komu og slógu
eign sinni ú þetta land, og reistu
hjer bygðir og bú, v0ru víkingar
í eðli sínu og uppruna. Með vxk-
iagslund slón þe'r eign sinni á
landið. Með víkingslund ljetu þeir
greipar sópa uin iltn upprunalegu
landgæði Fjallkonunnar.
peir fundu landið með viðlend-
um skógum og víðáttumiklum
graslendum. peir tóku landið til
nota, en ekki til rffitkunar. peir
eyddu, hreudu og spi’tu gróðri
og frjómagnj fósturjarðarinnar,
svo nú eru víða sandauðnir, melar
og blásin börð, þar sem áður voru
grösugar lendur.
Víkingslundin gekk að erfðum
til síðari kynslóða. En þegar augu
mamia opnuðust. fyrir umbota-
þörfinni, framtíðarmöguleikunum,
var þjóðin orðin armædd og bug-
uð við margskouar eymd og á-
þján.
Hinni upprimalegu auðlegð
landsins er það að þákka, að ekki
er ver farið en orðið er. pví það,
sem gert kefir verið til þess að
bæta alla áníðsluna, er hverfandi
enn í dag, samanborið við það,
sem hægt er að gera og ætti að
gera.
Hvað búið er að gara.
Af ræktanlegu landi er rúmlega
ra>ktað en þann dag í dag.
petta er yfirlitið í fám orðum,
lýsingin á sögu sjúklingsins.
En það er ákveðin skoðun vor,
og bjargföst trú, að hjer sje hægt
að lijálpa, hjer sje hægt að lækna.
Og þá er fyrst að hugsa fyrir því,
að útvega sjer „afl þeirra hluta,
sem gera skaT ‘ — feoma f járhags-
hlið málsins í viðunanlegt lag.
f nefndarál. voru ier gerð stutt
grein fyrir því, sem hingað til
hefir verið gert í því efni.
Þar kemur til greina stofnnn
Landsbankans, Viðlagasjóðurínn,
Ræktunarsjóðurinn, Kirkjujarða-
sjóðurinn, áveitustyrkir, girðinga-
lög, sparisjóðir, búnaðarfjelög —
og að lokum bollaleggingarnar um
vcðbanka, og nú síðast búnaðar-
lánadeild við Landsbanlkann, og
frumvarp fjármálaráðherrans um
jarðræktarflokk við veðdeildina,
er hann bafði samið og fengið
okkur til umsagnar.
Alt það, sem komið hefir til fram-
kvæmda er með sama svip,
bráðabirgðaúrlausnir, þar sem lít-
ið er hngsað um framtíðina, lítið
er hugsað um framþróun og fram-
tíðarmöguleika. Og landbúnaður-
inn hefir orðið einskonar tagl-
hnýtingur við hverja stofnunina
eftir aðra.
RæktnnarsjóSurinn.
Stofnun Ræktunarsjóðsins or
best þeirra ráðstafana, sem gerð-
ar hafa verið til þess, að fá fje
til eflingar landbúnaði. Með lög-
Um frá 1900 var það ákveðið að
andvirði seídra þjóðjarða skjddi
renna í sjóð, er lánaði fje til a-ð
rækta landið. Um þetta munaði
ögn.
En það er eins og Alþingi hafi
sjeð eftir þessari gjöf, því árið
1905 er það ákveðið, að sjóðurinn
skúli borga 3% í landssjóð af fja
því, er hann hefir fengið.
pessar innborganir í landssjóð
nema að minsta kosti 250 þús. lcr.
með rentum og rentnrentum. En
Ræktunarsjóðurinn var í árslok
1923 963 þúsundir. Ef vaxtafjeð,
sem runnið hefir í landssjóð, hefði
fengið að haldast í sjóðnnm, vœri
Lann nú orðinn yfir 1200 þús. kr.
En alt fje Ræktunarsjóðsins er
í útlánum, og verður því ekki
gripið til þess.
Og skamt nær þessi eina miljón
Ræktunarsjóðsins til þess að full-
nægja fjárþörf landbiínaðarins.
Fyrst er að sjá lánasjóði land-
búnaðar fyrir stofnfje, viða að
honum, eftir fremstu getu, síðan
koma því svo fyrir, að fjeð lcomist
í eðlilega hringferð.
Vegna þess, að Ræktunarsjóður-
inn hefir rejrnst búnaðinum trygg-
astur og hollastur, höfum vjer á-
litið, að best færi á því, að hairn
jrrði aukinn og efldur til frekari
starfa.
Starfsfje hins nýja Ræktunarsjóðs
á, eftir frumvarpi voru að vera:
1 Ræktunarsjóðurinn allur, þá
er lögin ganga í gildi.
2. Tekjur af þjóðjörðum og
andvirði þeirra, sem seldár verða.
Eigi má gera ráð fyrir, að mikið
fje fáist með því móti. Pjóðjarðir
eru nú einar 155 eftir óseldar, og
viðbúið að margt af þeim, ef til
vill flestar þeirra, verði eikki seld-
ar. Og samkvæmt hinum nýju
jarðræktarlögum, mega ábúendur
þjóðjarða vinna af sjer afgjaldið
með jarðabótum.
3. Stoðin undir sjóðinn j-rði til-
lag frá ríkssjóði, er samsvaraði
þeirri upphæð, er til hans hefir
runnið í vöxtum, samkvæmt lög-
unum frá 1905.
4. Varasjóður 1. fl. veðdeildar.
þegar loikið er skuldbindingum
þess floklcs. pykir það sanngjarnt,
vegna þess, að veðdeildin var
mikið til stofnuð landbúna-ðiuum
tii styrktar. Sjóður þessj var í
árslok 1923 140.830 kr.
5. Tekjulind sjóðsins viljum vjer
l'eggja til, að yrði
Verðtdllur af ö-llum inn- og útflutt-
um vörum.
Leggjum við til, að verðtollur
þessi nemi %% árið 1925,
árin 1926 og 1927.
Búast má við, að á.kva>S; þetta
kunni að mæta talsv. mótspymu,
en uefndinni hefir eigi hugkvæmst
annað einfaldara ráð, til þess að
afla sjóðnum tekna., svo noklcru
nemi. Sjái þing og stjórn aðra
heppilegri leið, er gefi sjóðnum
líkar tekjur, teljum vjer tilgaugi
vornm jafnt náð.
í greinargerð þeirri, sem fylgir
frumvarpi voru, er þannig komist
að orði:
pessi skattivr er eigi mjög þungur.
Tökum dæmi til skýringar:
Ef rúgmjölstunnan kostar 50
kr., þá hækkar verð hennar um 25
aura. eða lítið eitt meira en hálf-
an eyri á hvert rúgbrauð. petta
er þó aðeins fjrrsta árið eftir að
verðtollurinn er lagður á, hálfn
minna næstu árin. Segjum, að
kjöttunnan sje seld á 200 kr. pá
þarf að greiða 1 kr. í verðtoll, eða
12% e. fyrir kjöt af einum dilk,
*
— húlfu minna með 14%.
Ef eitt skippund af fiski kostar
um 200 kr., verður þar nm sama
gjald að ræða og af kjöttunn-
unni.
Ef 1 kg. af kaffi ikostar 3 kr.
og 1 kg. af sykri 1 kr., hækkar
tollurinn verðið hlutfallslega nm
1.5 og 0.5 aura á kg fyrsta árið,
næstu ár hálfu minna.
pannig mætti telja dæmin á-
fram, sem munu færa oss heim
sanninn um, að flestum, eða öllum
■er skattur þessi vel kleyfur, sem
annars hafa til hnífs og skeiðar.
Pj-ngst kemur þetta gjald niður
á framleiðendum sjávarafurða,
sem nú munu þó þurfa að bera
allmikla skatta; en vjer treystum
veglyndi allra, að þeir sjáj. eigi
ofsjónum yfir því, þótt þeir þurfi
'eitthvað að láta af liendi til þessa
augnamiðs. Oss finst, að þetta ætti
að vera tilfinningamál fyrir þjóð-
ina.
pessi tillaga vor byggist á
þeirri trú vorri, að allir vilji
styðja að viðreisn fósturjarðar-
innar, taka fúslega hina litlu
byrði, sem þetta leggur þeim á
herðar, án mögkmar; því Islend-
ingar viljum vjer allir vera.
f staðinn fyrir verðtoll gat ver-
ið spursmál um, að ríkissjóður
legði Ræktunarsjóði til allmikið
fje. En vjer höfum fremur kosið
oss þessa leið að gjöra fjársöfnun
þessa að sjálfstæðu atriði, svo aö
hún þannig jrrði alrnenn, og minu-
isvarði núverandi kynslóðar um
hugarþel hennar til Fjallkonunn-
ar.
Stofnfjeð 2% milj.
Kjomist alt þetta í kring, má
gera ráð fyrir, að starfsfje hins
nýja Ræiktunarsjóðs verði 2% milj.
króna.
En betur má, ef duga skal.
Ræktunarsjóðurinn þarf að hafa
margföld not af því stofnfje, sem
hann eignast; en það getur hann
með því eina móti, að gefa út
vaxtabrjef. Sömu leið verður að
fara, sem farin var með veðdeild-
inni.En bjer þarf að vera sjálfstæð
stofnun, sem hefir eingöngu vel-
ferðarmál landbúnaðarins mcð
höndum.
Vaxtabrjef.
Nefndin hefir litið svo á, að
gefa mætti út vaxtabrjef, sem
samsvaraði 6-faldri upphæð trygg-
ingarfjársins.. En tryggingarfje
sjóðsins verður:
1. Skuldabrjef þau, er Ræktun
arsjóðurínn fær frá lántakendum,
og fje það, er hann kann að eiga
í La.ndsbankanum.
'2. VTarasjóður Ræktunafesjóðs.
3. Stofnsjóður Ræktunarsjóðs.
4. Ábyrgð ríkissjóðs fyrir 25-%
af upphæð vaxtabrjefa í umferð.
En ekki ter nóg að koma upp
vaxtabrjefum við sjóðinn. Um það
þarf að sjá, að kaup og sala þeirra
gangi greiðlega. Búa þarf svo 4
haginn, að brjefin njóti almenns
transts. Vextirnir, sem þan gefa,
þurfa að vera hærri en sparisjóðs-
vextir, en rentubyrði lántalkanda
má þó eigi verða óþarflega þupg,
— rentumar altaf ipun lægri en
í öðrnm lánsstofnunum, hventer
sem er..
pykist nefndin hafa gengií
þannig frá þessu frumvarpi síxgL,
að svo verði í framkvæmdinni, áS>
lánin verði hlutfallslega ódýr, ,og
vaxtabrjefin bjóði þau kjör og
hlunnindi, að það verði aðgengi-
legt fyrir hvern og einn að kaupa
þau, sem koma vill fje smu fjrir
á tryggilegan og arðsaman bált.
í greinargerðinni sem fylgír
frumvarpi voru til laga f jrrir
Ræktunarsjóð hinn nýja, er farið
svofeldum orðum um framtíðar-
möguleikana.
Lánaþörfin
og framtáCarmögnleikarnir.
Hve mikilla lána sje þörf á næst-
unni, til að efla ræktun og bygging
landsins, verðnr eigi sagt með vísbbl
pað fer mikið eftir því, hve smé-
stígar eða stórstígar framfariruar
verða. Vjer viljum þó gera ágiskan.
um þetta, 8em vjer hyggjum að eig*
sje fjarri eanni.