Morgunblaðið - 19.05.1925, Blaðsíða 3

MORC UNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ.
Stofnandi: Vilh. Flnsen.
Ptgrefandi: Fíelag I Eeykjavík.
Eltstjórar: Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson.
Auglýsingastjóri: E. Hafberg.
Skrifstofa Austurstræti 8.
Slmar: Ritstjórn nr. 498.
Afgr. og bókhald nr. 600.
Auglýsingaskrifst. nr. 700.
Helmasfmar: J. KJ. nr. 742.
V. St. nr. 1220.
E. Hafb. nr. 7 70.
Áskriftagjald lnnanbæjar og í ná-
grenni kr. 2,00 á mánuBl,
innanlands fjær kr. 2,60.
I lausasölu 10 aura eint.
ERLENDAR SÍMFREGNIR
Khöfn 17. maí ’25. FB.
Samkepni Englendinga og
pjóðverja.
Símað er frá London, að ka4i~
skip þau, sem áður héfir verið
síniað um, verði bygð í Bretlandi.
Varð það að samkomulagi aðil-
anna, enda þótt þýska tilboðið
væri lægra. Er þetta alvarleg til-
'raun til þess að leitast við að
■ standast þýska samkepni.
Verndartollur í pýskalandi.
Símað er frá Berlín, að stjórn-
in hafi í huga, að leggja fram
frumvarp um verndartoll á korn,
•'■3r nemur 5 gullmörkum á hver
100 kg. Ennfremur er í ráði að
leggja verndartoll á járn. Social-
demokratar eru þessu mótfallnir
og kalla þetta óþarfa ívilnanir
Sianda landbúnaðarmönnum og
'stóriðjuhöldum, ennfremur muni
lýrtíðin vaxa, komist þessir
verndartollar á, og erfiðara verði
^að ná hagfeldum verslunarsamn-
5ngum við erlend ríki.
Khöfn, 18. maí. FB.
Ægileg sprenging.
'Símað er frá Berlín, að í kola-
viámu í Dorstfeld hafi orðið ægi-
leg sprenging. Kviknaði í 2000 kg.
-;at dyuamiti. 40 manns dóu, en 30
''■U-'ðti svo illa meiddir, að þeim er
‘^ki hragað líf.
Jarðrask á Helgolandi.
A 2 stöðum í Helgol. hafa orðið
Aarðlmm. A öðrum stað er giskað
1 að hrnnið hafi 3000 Ikubikmetr-
vir, en á hinum 12000. fbúarnir á
"j\v,junum eru angistarfullir.
Mar okko-óf riður inn.
Símað cr frá París, að Marok-
kobardaginn dragist á langinn. —
Abdel Krim ræður yfir talsverð-
■«m ber, og hefir öll stríðstæki,
1' d. flugvjelar. Margir útlend-
úngar hafa gengið á mála hjá hon
®m, og er í her hans margt P.jóð-
'verja, Spánverja, Breta og Banda
'ríkjamanna.
INNLENDAR FRJETTIR.
Að norðan.
(Samkv. viðtali við Akureyri
í gær).
Hjer á Akureyri fer fram kosn-
ing bæjarstjóra í dag. Eru tveir
5 kjöri: Jön Sveinsson bæjarstjóri
mg Jón Steingrímsson, bæjarfóg-
“eta, Jónssonar.
— Mokafli er nú við Grímsey.
svo að ekki hefir þar um fjölda-
mörg ár komið annar eins afi á
Þessum tíma. Gengur fiskur svo
grunt, að slíks eru engin dæmi.
Tvö skip hafa farið hjeðan af
Kyjafirði fram til Grímseyja" og
liggja þar og veiða í sig, og bát-
ar af Húsavík hafa og sótt frar-.
til eyjarinnar.
— Vel vorar hjer í Eyjafirði.
Var ágætt veður í gær. Avinsia á
túnum mun vera að hyrja víðast
kvar í sveitum hjer mukverfis.
Hjer gifti sig í gær Jónas rit-
stjóri porbergsson. Heitir konan
Sigurlaug Jónasdóttir.
Frá ísafirði.
ísafirði 16. maí ’25. FB
Tið er hjer óhagstæð og var
póstbáturinn veðurteptur í gær. í
dag gekk fiskur í djúpið, en afli
er mjög tregur nema á árabáta.
Afli er einnig tregur undir Jökli.
„Fróði1' kom þaðan í gær með
50,000 pund og er það liæsti afl-
inn.
Skólunum hjerna befir nýlega
verið sagt upp, voru 45 nemendur
í unglingaskólanum og 180 í
barnaskólanum.
ÁLAGNING
British Petroleum Co.
Hagfræðingurinn Hjeðinn Valdi
marsson, skrifstofustjóri í Fram-
sóknarvígínu, hefir reiðst, þegar
hann sá, að f jármálaráðherra
liafði reiknað út þann skatt, sem
oHuneytendur landsins urðu að
greiða erlendu auðfjelagi árið
1924, vegna hins illræmda einok-
unarsamnings, sem Tímastjórnin
g-erði 1922. Reynir skrifstofu-
stjórinn að verja þessa skattá-
lagningu í AlþýðublaSinu 15. þ.
m., og finst ekkert við það að at-
huga, þótt olíuneytendur greiði
þessu erlenda fjelagi árlegan
skatt, sem nemnr á 4. bundrað
þúsund krónur.
1 heimildarlögunum frá 1917 er
það skýrt tekið fram, að því að-
eins mátti ríkisstjórnin taka einka-
sölu á steinólín, að liún fengi
tryggingu fyrir því, að verslunar-
hús það, sem við væri samið, seldi
olíuna fyrir stórkaupa-marlkaðs-
verð. — Hvað stórkaupa-markaðs-
verð olíu er á hverjum tíma, þarf
væntanlega ekki að skýra fyrir
skrifstofustjóranum. Ef til vill
hefir bann einhverntíma orðið þess
var, að markaðsverð olíunnar er
skráð opinberlega erlendis. Hitt
or upplýst með tölum, sem birtar
voru hjer í blaðinu 14. þ. m., að
British Petroleum Co. hefir, sam-''
kvæint sanmingnum við Lands-
verslun, lagt 37—49% á olíuna.
þegar miðað er við verð hennar í
amerískri höfn. Sje miðað við
verðið í London, nemur álagning-
iri 30—35.%, og skattur sá, sem
íslenslcir steinolíuneytendur urðu
að greiða árið 1924, nam 320 þús.
kr.
Af þessari miklu aukaálagningu
ofan á stórkaupa-markaðsverðið,
sem Br. P. Co. hefir fengið hjá
rímastjórninni, er það ljóst, að
samningurinn þverbrýtur fyrir-
mæli 4. gr. heimildarlaganna fiá
1917, og skiftir engu hversu lengi
Hjeðinn reynir að verja samning-
inn — tölurnar verða ekki vje-
fengdar. Og skatturinn — 320
þús. kr. — liefir verið greiddur
þessu erlenda auðfjelagi fyrir ár-
ið 1924, og ef til vill verður sarna
fúlga greidd í ár. en lengur ekki,
því frá næstu áramótum verður
vígið lagt í rústir.
BLÓÐUGAR GÖTUR.
Bolsar hafa löngum haft auga-
stað á Balkanríkjunum, sjerstak-
lega liafa þeir liaft allar klær
úti í Búlgaríu, því þar hefir af
mörgum ástæðum verið góður
jarðvegur fyrir kenningar þeirra.
Frá því um 1912 hefir ríki þetta
átt í erjum við nábúa sína og oft
farið halloka. Hagur þjóðarinnar,
sjerstaklega bændanna, hefir þVi
ekki verið sem bestur og stjórn
þeirri, er nú situr að völdum,
hefir ekki tekist að bæta kjör
þeirra eins og vera skyldi. Bænd-
uniun er því tæpast láandi þótt
þeir, margir hverjir, hafi látið
ginnast af loforðum Bolsa um
hlómlegri framtíð, ef hrundið yrði
núverandi st j órnarf yrirkomulagi
ríkisins og það gert að sovjet-
lýðveldi.
I vetur hefir oft bólað á, að
Bolsar mundu ætla sjer að hefjast
handa í Búlgaríu. í jan. og febr.
fundust talsverðar vopna- og
sprengiefna-birgðir, sem Bolsar
ætluðu að koma yfir landamærin
i 'laumi. Morð hafa verið framin
á þrem báttstandandi embættis-
mönnum, og leikur lítill efi á,
hverjir valdið hafa. Hjerna á
dögunum var ráðist á bifreið kon-
ungsins. Hann sakaði ekki, an 2
menn, sem með lionum voru í bif-
reiðinni, hlutu bana af skotum
þorparanna. Nokkrum dögum þar
á eftir skeði hinn hryllilegi at-
burður, sem sýndi tilgang Bolsa
í Búlgaríu. Við jarðarför þing-
manns nokkurs, sem rnyrtur hafði
verið, sprakk helvjel, sem komið
hafði verið fyrir í dómkirkjunni.
Kirkjan var troðfuli af fólki, sagt
er að þar hafi verið um 2000
manns samankomið. peir sem
næstir vjelinni stóðu, sundurlim-
uðnst á svipstundn, þegar vjelin
sprakk, og þeyttust í smápörtum
um alla kirkjuna. Miðkúpnll kirk-
junnar fjell á gólf niðnr og mörð-
ust við það tugir manna til bana.
Talið er, að um 150 manns hafi
dáið, mörg hundruð særðust, og
biðu auk þess margir þeirra, er
af komust, æfilangt mein. í kirkj-
unni voru viðstaddir margir af
helstiu embættismönnum ríkisins,
og tilgangurinn með hermdarverk-
inu var sá, að drepa konung Boris
og sem flesta herforingja og em-
bættismenn. Það var hrein tilvil-
jun, að konungnrinn var ekki við-
staddur. Hann sendi annan í stað
sinn, og beið sá bana.
pingið kom óðara sáman, og
lýsti ríkið í hernaðarástandi. Lög-
reglan hóf rannsókn, herinn víg-
klæddist, og herrjettur var settur
í Sofia, sem a^ðsti dómstóll allra
mála, er að byltingunni lúta. —
Bændur gerðu víða upp'reist, und-
ir forustu Bolsa, sem til þess voru
ráðnir fyrir föst iaun af mið-
stjórninni í Moskva, en eftir því
er síðast hefir frjest, hefir herinn
yfirhöndina. Fjöldinn allur hefir
verið handsamaður, margir þegar
skotnir vægðarlaust, þar á meðal
tveir af forsprökkunum, sem
stjórnuðu hermdarverkinu í kirk-
junni.
pegar fyrstu fregnir um athurð-
inn bðrust, vissi euginn með fullri
vissu hver sökudólgurinn væri,
enda þótt marga rendi grun í það.
Yon bráðar fóru blöðin í Búlg-
aríu að bera sökina á Bolsa.
Stjórnin hafði komist yfir skjöl,
sem skýrt sýna tildrög atburð-
anna. Skjöl þessi lagði stjórnin
fyrir ýmsa sendiherra Banda-
manna í Sofia, í tilefni af beiðni
um leyfi til að auka herinn frarn
yfir það, að Versalaf riðnriifh
heimilar .
Meðal skjala þessara, sem fund-
ust hjá handsömuðum Bolsafor-
ingja, er fyrirskipun frá þriðja
alþjóðarbandalagi jafnaðarmanna
í Moskva, um að hefja almenna
byltingu í Búlgaríu þann 15. apríl,
en hermdarverkið í Sofia var ein-
mitt framið þann dag. 1 fórnm
manns þessa fundust ennfremur
nákvæmar áætlanir um, hvernig
byltingunni skyldi hagað, og hvað
gera skyldi, þegar Búlgaría væri
orðin að sovjetlýðveldi. Allur
undirbúningur var likur og verið
hafði við byltingartilraunina í Est
landi og Letlandi í haust.
Draumur Bolsa um heimsbylt-
inguna rætist aldrei, en hermdar-
verk þeirra eru ekki öll talin enn
þá. peir hafa nú gert sjer það
til ágætis, að leita verður í ann-
álum eldri tíma, og þá belst í
sögu Rússlands1, að atburðum er
sýni jafn djöfullega grimd og um-
getið tiltæki í dómkirkjunni í
Sofia.
Götur þær, sem Bolsar fara, eru
roðnar blóði, er á sínum tíma mun
koma yfir höíuð sjálfra þeirra.
Áflog í franska þinginu.
Róstusamt gerðist mjög í
franska þinginu Skömmu eftir
stjórnarskiftin síðustu, þegar ver-
ið var að kjósa forseta þingsins í
stað Painlevé. Er það að vísu
ekki ný bóla, að áflog gerast á
þingi Frakka; en sagt er, að þessi
‘síðustu hafi verið með einna mest
nm svip, og mannsbragði.
Við fyrstu atkvæðagreiðslu
fjekst ekki nóg atkvæðamagn, því
andstöðum. stjórnarinnar greiddu
ekki atkvæði. Skorti þá Herriot
13 atkvæði til þess að vera lög-
lega kjörinn. Og var því leitað
atkvæða á ný.
Sú atkvæðagreiðsla var tæp-
lega byrjnð, þegar þingmaður
einn þeyttist upp úr sæti sínu,
brunaði upp að forsetastólnum,
til þess er stjórnaði atkvæða-
greiðslunni, og krafðist þess að
fá að bafa eftirlit með atkvæða-
greiðslunni. En hún fór fram
þannig, að hver einstakur þing-
maður gekk með seðil sinn að at-
kvæðakassanum. Sá, er stjórnaði
atkvæðagreiðslunni bað þing-
manninn, sem Balanant heitir, að
hypja sig til sætis síns, en liann
neitaði harðlega. Pá þoldu jafn-
aðarmenn ekki lengur við, og
ruddust nokkrir úr flokki þeirra
upp að forsetastólnum, þar sem
Balanant stóð. og lögðu hendur á
hann. pá sýndist hinum öðrum
þingmönnum að komið væri í ó-
.vænt efni, rudditst fram til að
skilja áflogaseggina, en þá lenti
alt í einni bendu, og sumir börðu
þá, sem þeir ætluðu að hjálpa.
Gekk nú á ýrnsn. Var forseta-
tolnum þeytt um koll, varafor-
seta varpað flötum á gólfið, og
alt eftir þessu . pegar varafor-
seti náði sjer eftir skrokkskjóð-
iV)ia, sagði hann fitndi slitið í
mesta flýti.
pegar fundur var settur aftnr,
kom fram tillaga frá varaforseta,
að útiloka Balanant frá atlcvæða-
’ ~ 3 J
CAPT.
HAROLD MANSFIELD s
M. C., F. R. G. S„
heldur fyrirlestur sinn: t
,1H fvitliu'
og sýnir fjölda fagurra litmynda.
í Nýja Bíó kl. iy2 síðd. í dag, 19.
þ. m. Húsið opnað kl. 7*4. Að-
göngumiðar seldir í bólkaverslun-
um.og við innganginn.
Blóðapelsínur
á 15 aura
J aff a-appelsínur
á 35 aur-
V alencia-appelsínur
á 25 aura
Ný EPLI, þessa árs
uppskera, nýkomið í
Tilkynning.
hinn margeftirspurði, ágætí
riklingur
er nú kominn í verslun
Þórðar Þórðarsonar
frá Hjalla.
3 duglega
kinðlsFanenn
vantar á M/b. frá Isafirði.
Nánari upplýsingar á Sjó-
mannastofunni kl. 2—4.
greiðslu, en hann átti, samkvæmt
þingvenjum, að fá leyfi til að
verja málstað sinn. Og gerði liann
það, og þótti vörn lians sæmileg.
Enda var bonum tekið með mikl-
um fagnaðarlátum, er hann gekk
í sæti sitt. pótti þá varaforseta
skynsamlegast að taka aftur til-
logu sína, og var þá leitað at-
kvæða í þriðja sinn til forseta-
kjörs. Niðurstaðan af henni varð,
eins og kunnugt er, að Herriot
varð kosinn þingforseti.
Jr■