Morgunblaðið - 04.06.1925, Qupperneq 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
„ASKOS"
vörumerki er trygg-
ing fyrir góðri vöru.
í heildsölu hjá:
Andr. J. Bertelsen
Simi 834.
Fægilögur
gerir k o p a r og
1 á t ú n skínandi
fagurt.
Skúriduft
í dósum og pökk-
um hroinsar alls-
konar^búsáhöld á- j
gíT'tlepro,
Skúrisápa
er ágæt til hreineun-
ar óhreinna handa.
Agæt fyrir sjómenn
og til heimilismotk-
unarl I
• .........
A S K O S'
ALUMINIUM
PUDSEPULVER
Aluminiums
fœgiduft
er^ það besta fyrir
öli aluminiums áhöld,
sern verða mjög fögur.
Bonevoks JSlCS
gerir gólfdúkana gljá-
andi og endingargóða.
í heildsölu hjá:
l é. 1. Bertelsei
Síini 834.
A. & M. Smithj Limitedj
Aberdeen, Skotland.
Fiskdamperejer og störste Saltfiskköbmand i Stor-
#britanien.
Korrespondance paa dansk.
þessa ieiðu villu. Það xuá nú segja
með sanni um þessar villur, að
þær sjeu klaufaskapur, þar sem
þær eiga að heita ieiðrjettar á
smáletursblöðunum aftan við bind
in af Fornbrjefasafninu, sem jeg
hafði tekið dæmin úr. Samt er ilt
að vara sig á þessu, því leiðrjett-
ingarnar erir prentaðar í belg með
smáletri. Annars hafði jeg grun
mn það að útgáfan á safninu væri
eigi nógu nákvæm allstaðar, til að
byggja hiklaust á henni málfræð-
isrannsóknir, og því tók jeg það
ráð upp, að hafa þarna sæg af
dæmum víðast hvar, því með
þeirri aðferð skaða smávillur á
stöku stöðum í dæmunum mjög
lítt ályktanir þær, sem út af dæm-
unum ei-u dregnar. Annars eru
víst fleiri óleiðrjettar ógætnisvill-
ur í ritinu, sem mjer einum er
um að kenna. Bn eigi að síður
vona jeg að ritið «ie að mörgu
nýtilegt.
Svo kemur þá bókin sjálf (á bls.
1—75), og er hún að upphafi
meistaraprófsritgerð höf., sem
hann svo síðar hefir endursamið
og umbætt. pað má því ætla, að
hún sje nokkuð fullkomin lýsing
4 breytingum orðmyndana um
þessar tvær aldir, sem hnn mark-
ar sjer af. Víst er um það, að
þarna eru tekin dæmi úr allmörg-
um ritum frá þessum tíma, beint
eftir handritum, sem höf. hefir
greiðan gang að.
pað má þá líka fá þarna tals-
verðan íróðleik um orðabeyging-
ar í miðaldarmálinu. pó vantar
alveg í bókina að geta þeirrar
stórmerkilegu breytingar á all-
mörgum hvorugkendum a-stofn-
orðum, að þau í síðara máli hafi
j orðið ia-stofnar, t.d. beizli, síki (f.
beizl, slík), o. s. frv. Ennfr. vil jeg
geta þess að endingin -indi, t. d.
í hlunnindi, o. s. frv., muni miklu
fremur runnin frá fornmyndinni
-endi (hljóðv. af andi), en frá
myndinni -yndi (hljóðv. af undi).
Annars finst mjer öll bókin nokk-
uð ruglingslega samin, og því
stundum lakara að átta sig á
henni. Varla mun það rjett hjá
höf. (ef miðað er við ónorskuskot-
in brjef), um io-stofnorðin, að
nefnifali þeirra sje á 15. öldinni,
jafntítt í skjölum án r og með r,
t. d. Sigríð, Valgerð og Sigríðr,
Valgerðr, pað mun reynast áreið-
anlegt, að í brjefum frá þeirri
öld sjeu r-lausumyndirnar (sem
auðvitað eru norskar, eins og höf.
líka gefur í skyn), milklu sjald-
gæfari, en þær, sem r hafa á ís-
lenska vísu.
Höf. getur þess (á bls. 33), að
einkunnir, sem enda á -legur,
dragist að fornu saman 'í yfirstigi,
þá er endingin byrjar á sjerhljóði,
t. d. vænlegstir (af vænlegastr),
en um 1400 komi sú tíska, sem
nú ríkir, að draga orðin hvergi
saman. parna hefði verið gott að
vekja athygli á því, að í miðstigi
helst samdrátturinn óbreyttur alla
tíð, t. d. vænlegri (aldrei vænleg-
ari). Annars hleypur höf. stund-
um of fljótt yfir sögu í svona
riti.
Eigi vil jeg fallast á það hjá
höf., að ganga og gá sjeu tvö ó-
skyld sagnorð. Jeg hygg að þau
sjeu bæði af sömu rót, á líkan
hátt sem standa og stá eru hæði af
sömu rótinni. pað er annað mál
að myndin gá er eldri en myndin
stá, 1 austnorrænu. Vafasaiut tel
jeg það hjá höf. (á bls. 65), að
sagnir þær, sem nú hafa t í þátíð
fyrir upprunalegt dd og ðð, en
í fornu máli höfðu aðeins d og ð
hafi fengið þessa nýjn mynd frá
sagnbótinni (sbr. benti, virti, fyrr-
rtm bendi, virði. Sagnbót: bent,
vert o. s. frv.) Væri þessu svo far-
íð, myndi æðimörg orð fleiri hafa
fylgst með í þessari nýjung (shr.
kenndi, sb. kennt o. s. frv.). Jeg
hygg að t-myndin hafi verið tekin
upp til að fá góða greining á nú-
tíð og þátíð í þessum orðum. —
Á bls. 76—125 er Viðauki rits-
ins: „Um málnýjungar á 16. öld-
inni og síðar“. Af þessum viðauka
má fá þó nokkurn fróðleik um
málið á 17. öldiuni, sem hingað til
ei lítt athugað. petta tel jeg höf-
uðkost bókarinnar. Um orðið
deyður (bls. 77), vil jeg geta
þess, að jeg hygg að þessi fær-
eyska orðmynd hafi komist inn
í íslensku með færeyskum ljóð-
um, er flutt hafa hingað í land á
15. öld.
Merkilegt er það, að hvarf tví-
tölunnar úr málinu skuli eigi hafa
fullgerst fyrr en um 1700, þrátt
fyrir það að eignarhleytinöfnin
okkarr, ykkvarr, yðvarr, taka að
hverfa þegar um 1500. Gaman er
að sjá það (bls. 102), hvernig
orðasambandið „hvað að“ breytist
smám saman í hvaða, sem nú er
svo nytsamt orð. Trúleg er sú til-
gáta höf., að endingin st í 2.
pers. frsh. eint. í þát. t. d. þú
tókst (f. tókt), sjeu mest að
kenna áhrifum frá miðmyndinni.
Eigi talar rit þetta neitt um
breytingu á notlkun fyrirsetninga,
sem þó er max-kvert málsatriði.
Aftan við ritið er góð orðaskrá,
sem er til mikils hægðarauka
þeim er nota það. Þeim mönnuro
sem leggja stund á íslenska máþ.
fræði er öllum nauðsynlegt að;
eignast ritið. j
Jóhannes L. L. Jóharmsson.
Verslunarskólinn.
Jeg hefi orðið þess var, að hinn
árlegi styrktarlisti, sem sendur er
tii kaupmanna og annara styi-kt-
armanna skólans, er nxi. kominn
i umferð. Jeg nota því tækifærið
til að fara nokkrum orðum um
þá þörfu stofnun, sem því miður
alt of oft hefir farið á mis við
sjálfsagða nærgætni og hugulsemi
— bæði stjettarinnar, sem að
skólanum stendur, og ekki síður
þess opinbera.
pað eru nir 20 ár síðan slsóli
þessi tók til starfa, og fjárveit-
ingarvaldið lagði lionum þá til
kr. 5.000, og þótti síst of rnikið;
en 1925 — tuttugu árum síðar —
ætlar f jármálará’ðlierrann skól-
anum kr. 3,000 fjárstyrk í fjár-
lagafrumvarpi sínu fyrir 1926.
Engum er þó kunnugra en lion-
um, sem .viðurkendur er athugull
og glöggur maður, ekki hvað sís+
á peninga og virði þeirra nú, að
ekki er skólarekstur ódýrari nú
en hann var fyrir 20 árum, og að
í skólaskýrslunum mætti sjá það,
ef ekki væri nægilega kunnngt,
að skólahald Verslunarskólans er
ek'ki umsvifaminna nú en fyrir
20 árum. Ef skólinn liefði lítið
eða ekkert gagn gert, hefði verið
rjettara að nema styrkinn burtu
með öllu; en nú er það sannan-
legt og augljóst hverjum, sem það
vill vita, að skólinn hefir gert
ómetanlegt gagn bæði verslunar-
•stjettinni og þjóðirmi í heild sinni.
Er því þessi ráðstöfun með öllu
óskiljanleg. — Alþingi bætti nokk
uð úr, moð því að hækka styrk-
inn upp í kr. 6.000, en gjörðir
fjármálaráðherrans eru jafn ó-
skiljanlegar fyrir það, og 6000
kr. styr:kur til skóla með 90 nem-
endum er líka til skammar.
1 fyrra sumar tók fjöldi kaup-
manna og annara atvinnurekenda
drengilegan þátt í st.yrkveitingu
til skólans; annars hafa það altaf
verið kaupmenn í Beykjavík, og
'það ekki nema svo sem tíundi
hluti þeirra, sem rneð ríflegum
fjárframlögum ár eftir ár hafa
haldið skólanum við. pátttakan
Notið eingöngu hveiti teg-
undirnar: „National choic“
og „Venus“.
Sími 144.
Ef þjer sjáið einhvern
sem er á vel gljáðum
skóm, getið þjer verið
viss um, að hann hef-
ir notað Hreins skó-
svertu. Þó að þjer
notið helmingi minna
af henni en öðrum
tegundum, fáið þjer
samt helmingi betri á-
rangur. — Fæst alls-
staðar.
þyrfti að verða margfalt meiri.
Ef helmingur allra kaupsýslu-
manna legðu skólanum árlega
nokliurn styrk, þyrfti ekki mikið
frá hverjum einum; mætti losa
lxáttvirtan fjármálaráðherra við
þá samviskubyrði, sem vafalaust
fylg'ir þeirri ráðstöfun hans, að
vilja styrkja fræðslu verslunar-
stjettarirmar með þrem þúsundum
kr., þar sem annars yrði komist
af með til kenslumála einar níu
hundruð fjörutíu og fimm þús-
undir og níu hundruð óg fjörutíu
krónur, eða tæpa eina miljón.
Ef allir kaupsýslumenn þektu
sinn vitjunartíma, mætti á skömiu
um tíma, auk skólahaldsins, konia
upp byggingu, sem uæg'ði skólan-
um og stjettinni allri. Fáir iðnað-
armenn í Iteykjavík gátu það
fyrir aldarf jórðung síðan fyrir
sána stjett. Hvað gæti ekki öll
verslunarstjettin nú — ef hún átt-
aði sig.
J. S.
þvi þú liafðir sagt injer, að við gætum aldrei verið hvort öðru
annað en vinir. .Jeg man, hvemig injer varð innan brjósts.
En nú bíð jeg rólegur þangað til minn tíini kemur, og tek á
þolinmæðinni þar til þú hefir eitthvað gott að seg.ja mjer.
—- Vesalings Andor, mælti Elsa og leit á hann og var
ósegjanleg ást og lotning í tillitinu. Ást henuar til Audors haí'ði
nú aukist enn rneir.
-— En lofaðu mjer aðeins Klsa — til þess að jeg kvel.jist
ekki alt of mikið-------lofaðu mjer aðeins því, að þú segir
einhvemtíma--------að þú ætlir að giftast mjer.
— Ef guð vill færðu einhvemtíma að njóta mín, sagði
Elsa blátt áfram og rólega.
— Guð vill það auðvitað, svaraði Andor í sjöunda hinmi
af fögnuði. Og við skulum gifta okkur að vorlagi eða í
byrjun sumars, og fá mylluna hjá Páli.
— Ef þú vilt, Andor.
— Eí' jeg vil, hrópaði hunn. Ef jeg vil! Jeg hugsa, að
jeg ærist, ef jeg dvel hjer leugur. pú veist ekki Elsa hve inni-
h'ga .jeg elskn þig, og hve óendnnlega mikið jeg vil leggja í
sölurnar fyrir þig. Mjer finst að ,jeg hafi stórkostlega vaxið
við það eitt að setja hjema í friði og ró hjá þjer og í'á
fagnaðaifrjettir um ókominn tíma.
Stuttu seinna kvacldi Andor og fór.
XXX. KAFLI.
„Urottinn, miskunna mjer.“
Svo liðu dagarnir cins og áður í Marosí'alva. Uppskcran
var búin að vorinu til og i'arið var að plægja á ný. Maros
haí'ði vaxið mikið síðustu daga.
En þó nokkuð væri liðið frá atburðmn þeim, sem getið
hefir verið um hjer að framan, vora menn ekki hættir að
tala um þá. Og svo fengu menn nýtt umtalsefni — og það
var ríkidæmi Páls Lokatos. Hann hafði veiið mjög heilsutæp-
ur undanfarið, en dálítið hafði það hrest hann, að Andor
frændi hans kom heim. En það stóð nú ekki lengi, og versnaði
honum dag frá degi, og var auðsjeð, að ekki mundi verða
nema einn endir á því.
Hann haf'öi alla sííia tíð hal't orð fyrir að vera heldur
aðsjáll; og nú gekk það manna á milli, að Andor frændi haps
heí'ði fundið nokkur þúsund gyllini geymd í.sokkbolum. Yar
svo sagt, að þeir hefðu allir verið geymdir undir særiginni hans.
Auk þessa kom það í ljós, að gamli ínaðurinn átti allmiklar
jarðeignir. pað var þessvegna enginn efi á því, eftir því sem
fólkið sagði, að Andor hlaut að verða vellauðugur.
En þetta varð til þess, að flestar mæður, sem áttu g.jaf-
vaxta dætur, voru í þungu.skapi. Andor skifti sjer nefnilega
ekki af neinni stúlku annari en Elsu. En liann var nú orðiim
me'ð meiri háttar mönnum í þorpinu, þar 'sem hann var tekinn
við stjórn allra eigna Páls gamla frænda lians. Að vísu fanst
engurn það undarlegt, að hann skyldi aðeins líta á Elsu eina,
því að lengi lifir í kolunum. En víst var það dauflegt, að
missa þannig stórefnaðan, fallegan. og góðan maim út úr
höndum sjer,
Nú var komið að októbermánaðarlokum. í dag var fjórði
sunnudagurinn í mánuðinum, og það var einn af hátíðisdög-
unum til tignar Maríu mey og tilbeiðslu á henni. pað átti að
syngja helgar tíðir seinni partinn, og skrúðganga að fara til
líkneskis hennar á leiðinni til Sabarso. Bændurnir hlökkuðu
mjög mikið til þessa dags, og höfðu óbilandi trú ú bænum
þeim, sem gerðar voru við líkneskíð.
Þaguriuu rann upp bjartur og fagur. Kirkjan í þorpinu