Morgunblaðið - 19.07.1925, Blaðsíða 3

M.ORGU NBLAÐIÐ

MORGUNBLAiíi.
Btofnandl: Vtlh. Flngen.
C tKefandl: FJeliK t Reykjarllt.
Rltetjðrar: Jðn KJartanaioc,
Valttr SteíánMon.
A.t!KlýalnKa»tJðrl: E. Hafber*.
Skrlfstofa Austurstrætl 8.
Stmar: nr. 498 og 600.
AuKlýslngrashrtfst. nr. 700.
Helsaaatmar: J. KJ. nr. 741.
V. St. nr. 1IÍ0.
H. Hafb. nr. 770.
Áakrtftagjald lnnanlands kr. 2.00
á mánutii.
Utanlands kr. 2.50.
I lauaaaðlu 10 aura elnt.
ERLENDAR SÍMFREGNIR
Khöfn 18. júlí ’25. FB
Breskir verkamenn aðhyllast þjóS-
nýtingu kolanámanna.
Símað er frá London, að stór-
f jelagsskapur námumanna hafi
sent út tilkynningu um það, að
þeir aðhyllist þjóðnýtingu nám-
anna.
Frakkar tveir ætla að fljúga yfir
Atlantshaf.
ISímað er frá París, að tveir
flugmenn sjeu um það bil að fara
af stað í flugför yfir Atlantshafið.
Verði veðurspár hagstæðar fara
þeir af stað í dag. Þeir ætla sjer
• að lenda nálægt New York City.
Skógarbrunar í Svíþjóð.
Símað er frá Luleá að skógur
standi í björtu báli á 200 hekt-
ara svæði. Breiðist eldurinn út
með geysihraða.
Frakkar auka liðstyrk sinn
í Marokkó.
Símað er frá París, að 50 þús.
hermenn verði bráðlega sendir á
vígstöðvarnar í Marokkó.
Kommúnistar ákveða að beina við-
leitni sinni <til stjórnarbyltinga að
Kína og Marokkó.
Samkvæmt símskeyti til Social-
demokraten frá Berlín, hafa kom-
múnistar er nú sitja á miklum
fundi í Berlín sagt, að leiðandi
menn meðal ráðstjórnarmanna í
Moskwa, hafi hætt við að reyna
að koma á heimsbyltinu í vestur-
Evrópu, en geri þesskonar tilraun-
ír framvegis í Kína og Marokkó.
Frá Vestmannaeyjum.
Vestmannaeyjum 18. júlí. FB
I Tíðarfarið er heldur að batna.
I Dálítið af fiski hefir verið þurkað
síðustu daga.
Lundaveiði mjög lítil vegna
hægveðurs.
Unnið af kajtpi við spítalabygg
inguna og endurbætur á liafnar-
garðinum og verður bæjarbrygg-
jan lengd um 30 metra.
/Einn bátur fjekk í fyrrinótt 3
tunnur af síld í reknet. Fimm mó-
torbátar eru farnir hjeðan til
Siglufjarðar til síldveiða.
Frá Siglufirði
var símað í gær, að fyrsta herpi-
nótasíldin hefði komið þangað í
fyrrinótt. Var það Sæfarinn, sem
kom með 500 tn. Hafði lent í svo
mikilli síld að nótin rifnaði.
Austan úr sveitum.
Þjórsártúni 18. júlí ’25. FB
Þótt allmargir sjeu farnir að
slá tún sín, verður ekki sagt að
sláttur sje byrjaður alment hjer
| um slóðir. Hafa menn hliðrað sjer
! hjá að byrja slátt vegna óþurk-
' anna. Bót var að þurki í gær, en
um töðuþurk var ekki að ræða.
Þurkútlit dágott, í dag; bjart yfir.
Talsverður vöxtur í ám og varla
veiðandi.
(Eftir símtali.)
Erlend sorprit.
Frá Akureyri.
í. gær.
Dönsku stúdentamir
koniU til Alcureyrar í fyrrakvöld
kl. 9. Söngflokkurinn sem sjera
Geir Sæmundsson stjórnaði söng
tvö lög á bryggjunni, og stúdent-
arnir önnur tvö á skipsfjöl. Fór
það vel.
Síðan fóru stúdentarnir beina
leið til samsöngs í samkomuhúsi
bæjarins. Var gerður góður rómur
að söng þeirra. Að honum loknum
bauð „stúdenafjelag“ Akureyrar
söngmönnunum í kaffidrykkju. —
Var henni lokið skömmu eftir mið-
nætti.
1 gær skemtu söngmennirnir
sjer í bifreiðarferð fram að Grund
í Eyjafirði.
Síld.
Fyrsta herpinótasíld til Hjalt-
■eyrar kom í fyrrinótt, Seandia
Jneð 300 tunnur.
Þjóð vor hefir jafnan þótt bók-
hneigð, og undrast þeir útlending-
ar, sem þekkja til á íslandi, hve
mikið kemur þar út af bókum á
ári hverju — og hve mikið er les-
ið af íslenskri alþyðu. En það mun
og mála sannast, að margt af því
sem lesið er, sje hinn mesti óhroði.
Enda er það svo, að bókmenta- og
mál-bragð almennings má ekki
lakara vera, ef vjer skulum mega
kallast sannmentuð þjóð. Hafa og
fleiri og fleiri sjeð það, að bók-
mentum vorum og menningu
stendur af þessu hinn mesti voði.
Vjer erum svo fáir, íslendingar,
að vjer megum ekki við því, að
mikill hluti þjóðarinnar verði ó-
mentaður bæjaskríll — en svo er
það með öðrum þjóðum.
Áður var það þannig, að lestur
bóka var svo að segja hin ein-
asta skemtun alþýðumanna. Bóka-
kostur var fremur lítill. Sumt af
bókunum voru úrvals rit, er þrosk
uðu menn og göfguðu. Nokkur
hluti þeirra hafði lítið bókmenta-
gildi, en jók þeklcingu lesenda á
íslensku máli og fornum fræðum.
Mátti >ví svo heita, að alt, sem j
lesið var, væri til viðhalds fornri
Og styrkri þjóðmenningu vorri.
Smátt og smátt breyttust aðstæð-
ur allar. Erlendar bækur voru
gefnar út á íslensku máli, og fleiri
og fleiri lærðu danska tungu. —
Bókmentabragð alþýðu var ein-
hæft mjög, hið erlenda var ný-
.stárlegt og svalaði fróðleiksfýsn
manna, er gjarna vildu heyra um
erlent þjóðlíf og erlenda stað-
háttu. Bókastraumurinn jókst með
ári hverju, og engar skorður voru
reistar við hinu andlega óheil-
næmi. Yerður alþýðu alls ekki
kent um það, hversu komið er,
heldur þeim, sem átt hafa að sjá
menningu vorri farborða. Og ekki
batnar við það, þó að menn berji
| sjer á brjóst og rífi hár sitt. Það af þeim greiddur nokkur tollur. |
hafa þeir gert áratugum saman, Þá eru í þriðja flokki sorprit,, og
en jafnan hefir ástandið farið er á þau lagður tollur, sem uemur
! versnandi. frumverði bókanna.
Á seinustu árum hafa heyrst í Noregi er nú tekið að ræða
raddir örfárra manna, er ekki þessi mál af allmiklu kappi. Er
^ hafa látið sjer nægja að býsnast Norðmönnum að vonum þyrnir í
yfir vonsku tímans og menningar- augum allur sá mikli fjöldi gildis-
; innar, heldur hafa reynt að koma lausra blaða og bóka, sem streym-
I með tillögur til umbóta. Má bar ir yfjr landið frá Danmörku. Skift
j fyrstan telja prófessor Sigurð ir það tugum miljóna, sem þeir
Nordal, og nægir að benda á rit- borga fyrir slík rit. Er ekki vafi
! gerð hans, „Þýðingar" í Skírni á því, að innan fárra ára verða
1 og ,Ritdóma‘ í Eimreiðinni. Ef til- þessar bókmentir tollaðar í Nor-
lögur hans næðu fram að ganga, egi.
mundu menn raunar nokkru nær, Nú vil jeg spyrja: Hvers vegna
en þær eru ekki einhlýtar. Það getum við )íslendingar ekki farið
þarf hjer ennþá öflugri ráð. Fjöldi sömu leið og Bandaríkjamenn í
manna mun, eins og nú er komið, þessu málif Engum er meiri þörf
kaupa sorpritin erlendu, þó að á því en oss, Vjer erum lítil þjóð
þeir eigi kost góðra bóka. Jeg sje og megum ekki við því að ala
að Margeir Jónsson, Skagfirðing- menningarlausan skríl. Vjer eig-
ur, hefir skrifað langa grein um um að tolla sorpritin erlendu, tolla
þetta efni í „Vörð“. Er þar margt þau liátt, Allar aðrar nautnavörur
vel sagt og sumt ágætlega. Jeg eru tollaðar — og ómerkileg sorp-
hefi ekki enn sjeð seinasta hlut- rit eru skaðlegri nautnavörur en|
ann af grein hans, og tek jeg hana tóbak og brennivín. Tóbak mun að
því ekki til athugunar að þessu minsta kosti sjaldan eyðileggja
sinni. En það sem jeg hefi sjeð sálina. Þá er ritin svo hafa verið
af tillögunum, liefir mikla og góða tolluð, geta þeir, sem það vilja,
kosti, en er að sumu leyti við- keypt þau. Hjer er alls ekki lagt
sjárvert, Mun jeg skrifa um það, neitt haft á hið viðkvæma „frelsi“
þá er jeg hefi fengið greinina alla, manna. Þeir eiga aðeins að kaupa
En nú sný jeg mjer að þeirri hlið d ý r t þá skemtun, sem þeim þyk-
þessa máls, sem mjer finst einna ir svo mikils virði. Og peningarn-
viðsjárverðust menningu vorri og ir, tollurinn, eiga að auðga vit og
þjóðarhag og erfiðast er að setja menningu í landinu. Mjer finst
skorður, án tillilutunar löggjafar- _ >að vel við eiga, að lieimskan
valdsins. i verði látin vinna á móti sjálfri
Fleiri og fle-iri læra nú að skilja sjer. Það fje hefir löngum verið
og lesa danska tungu. f bæjunum, talið eftir, sem gengið hefir til
einkum Reykjavík mun svo að íslenskra rithöfunda, Til þeirra á
segja helmingur yngri manna vera þetta fje að renna. Þeir eiga að
stautfær á danska bók. Og í bóka- sjá farborða íslenskum bókment-
verslunum skortir ekki framboð um — og fyrir þeim spilla sorp-
bóka á dönsku, danskra, norskra, ‘ ritin erlendu beinlínis og óbeinlín-
ensltra, þýskra, franskra o. s. frv. is. Fjeð er því hvergi betur komið
Ber þar mest á „Serium“ af hinu en einmitt hjá þeim. Mjer finst
Ijelegasta reyfararusli, gefnu út þessi tillaga svo sanngjörn, svo
fyrir algerlega ómentaðan skríl rökrjett og auðveld til fram-
danskra og norskra bæja. Bækur kvæmda, að jeg vænti þess fast-
, þessar eru keyptar svo mikið, að lega, að hún nái fram að ganga.
útgefendur geta selt þær ódýrara Kvikmyndasýningar og aðrar svip
en aðrar bækur. Þykir því dönsku aðar skemtanir gefa af sjer fje
lesandi almenningi í bæjunum ís- til byggingar íslensku leikhúsi.
• lensku hinn mesti akkur í bókum Hjer er um hliðstæðu að ræða.
| þessum. Málbragð fólksins spillist Ekki væri það heldur ómögulegt,
meira og meira, hugsunarháttur- að menn yrðu svo ærukærir þegar
inn kemst á lægsta stig — og um fram í sækti, og svo hugsunarsam
bókmentabragð er ekki að ræða. ir um andlegan þroska sinn, að
Mörg stundin, sem betur væri var-_þeir ógjarna keyptu „stimplaða“
ið til vinnu, fer til ónýtis. Og út bók, því að með slíkum kaupum
úr landinu streymir gullið í liend- stimpluðu þeir sjálfan sig. Ung-
ui liinum óhlutvöndu atvinnurek- lingar, sem lesa slíkar bækur af
endum og gerspiltu rithöfundum,' vanhyggju — og þeir eru margir
sem lifa á slíkri bókagerð. Hjer er,— mundu að minsta kosti varast
ekki aðeins um að ræða spillingu þær, þá er stimpillinn væri á þær
á bókmenta- og mál-bragði, held-, kominn.
ur og á hugsunarhætti, þjóðernis
á Skjaldbreið
sunnud. 19. júlí kl. 3—4
1. J. Brahms: Sonate No. 2.
Allegro amabile. Andante
tranquillo. Allegretto graa-
ioso.
2. B. Godard: Valse.
3. P. Tschaikowski: Andante
cantabile úr kvarteet op. 11.
4. G. Puccini — Tavan: The
girl from the far West.
5. F. Drdla: Serenade.
6. J. Brahms: Ungverskur dans
No 8.
kend og borgaralegri ábyrgðartil-
finningu. Fólkið, sem þessar bók-
mentir les, sjer lífið í spjespegli,
sjer sjálft sig í röngu Ijósi, og
missir meðfæddan hæfileika til að
gera greinarmun góðs og ills.
Bandaríkjamenn eru ríkust þjóð
í heimi, en þeir þóttust ekki mega
við því, að út úr landinu streymdu
miljónir á ári fyrir erlend sorp-
rit. Einkum voru það ensk rit, sem
höfðu í Ameríku fastan markað,
en einnig rit frá öðrum þjóðum,
og þá helst Rússum, ítölum, Þjóð-
verjum og Frökkum. Samdi þing
Bandaríkjamanna lög um tollun
á þessum erlendu bókmentum. Er
bókunum þar skift í þrjá flokka.
,í fyrsta flokki eru itrvalsskáld-
rit og vísindalegar bækur. Eru
þau rit tollfrí. í öðrum floklii eru
allar sæmilegar bókmentir, og er
Voss, 7. júlí 1925.
Guðmundur Gíslason Hagalín.

Um veðrið.
Dapurlegar horfur.
í gærkvöld er Mbl. átti tal við
Þorkel Þorkelsson, var öll von úti
með þurk á næstunni. Loftvægis
lægðin lenti of norðarlega og var
eindregið útlit fyrir sunnanátt. •
Leit Þorkell svo á, að áður en von
væri um norðanátt og þurk myndi
liann stórrigna, hvort sem sú rign-
ing kemur í dag ellegar hún
dregst framyfir helgina.
Mit MIM,
Köbenhavn.
Alheims tejesmidavjel
sem liefir: Hjólsög, Fræsara,
Borvjel, Rjettskera með sí-
völum hlífiskildi.
Hefilsbreidd 320 m. m.
Þessí vjel ætt.i að vera á
hverrí trjesmíðavinnustofu,
því hún sparar tima, vinnu
og peninga.
Nokkrar vjelar hafa nú þeg-
ar verið seldar hjer á landi
og hafa þær fengið einróma
lof og ágæt meðmæli.
Einkaumboðsmaður fyrir
ísland:
Ludvig Storr.
Reykjavík.
Sími 333. Símnefni Storr.
Brauðkörfur,
Færslukörfur,
nýkomnar.
Fjölbreytt úrval.
Laugaveg 3. Sími 1550.