Morgunblaðið - 29.08.1925, Blaðsíða 3

MORG (JNBLAÐIÐ
S

MORGUNBLA®!®,
:-\<íínandí: VUh. FlDsen.
'tjfefandi: FJelas: i neykj*'Ȓ*
Jtit»tJ6rar: J6n KJartanssoi.
Valttr atsfánsso*.
Attg:iy»inga*tjðrl: E. Haíber*.
Skrifstofa Austurstrœti 8.
öímar: nr. 498 og 600.
Augiy»inga»ltrif«t. nr. 700.
Slilaadmar: J. KJ. nr. 74*.
V. 8t. nr. 1*10.
E. Haíb. nr. 770.
Áakriftagjald innanland* kr. Í.00
á mánutSi.
Utanlands kr. 2.60.
7 lauaaaölu 10 aura elnt.
lausra manna, ef einhverstaðar
hillir undir hrasaðan náunga —
eða hrösulan. Þeir virðast líta svo
á, að þeirra „helga málefni" hæfi
hin óvönduðustu brögð, lymska og
og lævísi, og sje það alt gott og
manna á milli, og áhyggjuefni,!
ei víst óhætt að segja. En það ^
mun ekki fjarri sanni, að einn, ef ;
ekki fleiri, af þeim, sem í frek- J
asta lagi virðast vera við það!
Ferðiíitar á morgun.
Farið verður klukkan 10 að „Lögbergi".
takmörkin.
Svo sem flestum mun kunnugt,
er skólunum að miklu leyti ætlað
að annast uppeldi unglinga; sum-
um beinlínis, en öllum óbeinlínis.
Kenslan er þar að vísu meginat-
riði, en stundvísi, siðprýði og
reglusemi í hvívetna ómissandi og
sjálfsagðar skyldugreinar, þótt ó-
skráðar kunni að vera. 1 meðvit-
und óspiltrar alþýðu eru það skól-
amir, er jafnframt fræðslunni
•eiga að halda uppi þeim aga, sem
hverju heimili er hollastur, brýna
fyrir nemöndunum skyldurækni
og starfsemi og hafa fyrir þeim
það eitt, sem rjett er og eftir-
’breytnisvert.
Um þetta eru væntanlega allir
sammála. En um hitt hafa skoð-
anirnar jafnan verið nokkuð skift-
ar, og þá ekki síst nú á tímum,
á hvern hátt þessum kröfum verði
best fullnægt.
Hinir gætnari hafa ekki verið
hlyntir miklum byltingum, sem
aðrir telja til bóta horfa í þess-
um efnum. Þeir hafa með árvekni
sinni og alúð við skyldur sínar
viljað sýna nemöndunum það í
verkinu, sem þeim er fyrir bestu;
og þeir hafa aldrei þreytst á að
hrýna fyrir þeim reglusemi og
grandvart framferði til orðs og
íeðis, þó að ekki hafi þeir af þeim
lieimtað skýlausa fylgd við nokk-
urn vissan flokk eða þátttöku í
rneinum sjerstökum fjelagsskap,
«r einhverja umbótastarfsemi hef-
ir með höndum.
En þetta þykir hinum eltki nóg,
or með meiri geysingi fara. Þeir
telja alt það kák, sumir hverjir,
■og markleysu eina, sem eigi er
unnið undir merkjum þeirra og
eftir þeim reglum, er þeir hafa
sett. Er þar gott dæmi, sem vín-
bannið er. f>ar telja hinir áköf-
nstu alt ónýtt, nema menn sjeu
„meðlimir Reglunnar* ‘, hversu
hrotlegir sem þeir nú kunna að
vera. Og þessum „meðlimum" er
þ>vínæst kent, að enn komi þetta
allt saman að engu haldi, ef þeir
sjeu ekki allir samtaka að heimta
hlatt bann við aðfiutningi áfengra
drykkja. Hjer er að vísu um þá
meginfirru að ræða, að gera eng-
an mun á vínnautn yfirleitt og
ofdrykkju, en um það skal ekki
rætt hjer.
Þó þurviðri væri ekki trygt á
riðnir, sje iir þessum skóla kom-! slinnU(jaginn var, og rigningarút-
blessað, ef „málefnið“ nái framjinn. Náttúrlega mætti segja, að lit fram eftjr m0rgni, var aðsókn
að ganga. Glögt sýnishorn þessa slíkir menn geti verið úr öllum! llmikil að ;jSUnnudaga-bílunum“,
ei grein hins nýdubbaða Stór- stjettum mannfjelagsins og úr | er byrjugu ferðirnar upp í Selás
templars, Brynleifs kennara Tob-jhvaða „skóla“ sem er, og sje' 0(l. p;piga;''irþvamma kl. 1.
íassonar, er hann hefir nú fyrir það tilviljun ein. En hjer horfir j ^ morgun verður ferðum þess-
skemstu látið birta í Templ- nú svo við, að Tímaforkólfarnir J um j,annig hagag; ag það verður
ar og Tímanum. Talar hann þar og Bolsjevíkar fylgjast yfirleitt farig
meðal annars um „óþolandi að málum í mesta bróðerni, enda
1 drykkjuskap" í Mentaskólanum, sumir hinna fyrnefndu viðurkend-
bæði meðal kennara og nemenda, ir byltingamenn og æsingaseggir,
og það jafnvel í sjálfum kenslu- og í þeirra höndum er Samvinnu- __________ooooo-
stundunum. Auðvitað þarf ekki skólinn svo nefndi.
orðum að þessu að eyða. Hjer sjá Hugsjónum Bolsjevíka þarf ekki
allir heilskygnir menn og óblindir, að lýsa hjer. Þó má í fám orðum
að maðurinn fer með illyrmisleg- segja, að þeirra „meginfluga“ sje
an róg og kann sjer ekkert hóf í .að jafna alt við jörðu, svo að ekki
ofmetnaði sínum og illkvitni. standi steinn yfir steini. En upp
En þarna er einmitt veilan, að úi þeirri allsherjar-auðn ætla þeir
um þessum, verða að gera af-
greiðslu Morgunblaðsins aðvart í
dag, svo hægt sje að vita í kvöld,
hve margir vilja ncta þessa ferð
upp að „Lögbergi“ Þangað verður
aðeins farin ein ferð fyrripartinn,
og önnur kl. 7, til þess að sækja
fólkið aftur.
En frá því kl. 1 byrja ferðirnav
kl. 10 að „Lögbergi“. upp í Selás ofan við Árbæ, eins og
Þeir, sem vilja taka þátt í ferð- siðastliðinn sunnudag.
ORLENDAR SlMFREGNIR
Khöfn 28./8. ’25. FB.
Skuldamál Frakka
og Englendinga.
Símað er frá London, að stjórn-
víla ekki fyrir sjer að beita hin- svo að reisa sjer óvinnandi vígi|in hafí gefið ohurchill umboð tíl
um ódrengilegustu brögðum í bar- yfirdrotnunar, auðs og allsnægta. j j,esg að leggja fram uppástungu
áttunni fyrir áhugamálum sín- Og á leiðinni þangað er þeim ekk- j um f2y2 miijón gterlingspunda Það er í raun og veru engu að
um. Stórtemplar átelur skóla og ert heilagt; engin hryðjuverk nje árleg& afborgun af skuldum svara í síðari grein J. J. Smára.
kirkjuvöld, en ákallar þau um níðingsskapur vex þeim í augum, J Frakka j 62 ár. Caillaux leggur En af því að hann brást svo und-
leið sjer til fulltingis, og hann þessum „friðarpostulum“, er aldr- ’ npp4stunguna fyrir stjórn Frakk-! arleva við bakklæti mínu. er rjett
að þessu stórmensku-æði. En hvað
sem um það er, þá er það lær-
dómsríkt að athuga, hvernig óvænt
þakklæti getur farið með þá, sem
aldrei hafa vanist öðru en að-
finslum og sjaldan liafa átt ann-
að skilið.
ætlar þeim náttúrlega að fara ei þykjast óklökkvandi meSa lancls
eins að og hann, sem sje að hefja heyra á styrjaldir minst.#Og úr
ófyrirleitna baráttu gegn „eitur- þessum skóla er kristindómurinn
byrlaninni* ‘, sem honum og fylgi- burtrækur og siðgæðiskenningar
Öryggismálin.
Símað er frá Berlín, að bresk-
fiskum hans verður svo tíðrætt hans, því að ekkert má hefta franska orðsendingin hafi fengið
um. Þá verða þeir víst virðulegri hermdarverkin, ef til þeirra skal
góðar undirtektir þar. Meðal und-
i hans augum, „háklerkarnir“, er taka.
hann nefnir svo, ef þeir svífast Er nú að furða, þó að lítt þrosk-
einskis, en ljá honum ótrauða aðir unglingar, er slíkar leiðbein-
fylgd og skeyta hvorki um skömm ingar(!) hljóta, láti sjer ekki alt
nje heiður, ef því er að skifta. fyrir brjósti brenna? Er það ó-
Og þá finst honum hann víst ekki eðlilegt, að þeir af þeim, sem
óprúður æskulýðurinn, er hann ófyrirleitnari kunna að vera að
liefir gengið nógu lengi í „skóla“ upplagi, telji varla orð á því ger-
hans og lært til hlítar snuðrara- andi, þó að þeir taki „trausta-
starfið. taki<< nofn nokkurra kunningja
Nú má víst svo að orði kveða, sinna til þess að flýta framgangi j það, að þeir sýndu honum mót-
að Good-templarareglan sje nokk- einhverra „þjóðþrifamála“, er þróa í starfi hans.
mrskonar skóli, þar sem ahangend þeir bera fyrir brjósti? Er þetta
um hennar eru kend sín fræði, og ekki eftir orðum og anda meistar-
þeim er ætlað að láta sem flesta anna? Jú; þeim er vissulega nokk
aðra verða þeirra aðnjótandi. En ur vorkunn, þessum afvegaleiddu
siðalærdómurinn í þeim skóla unglingum.
hlýtur að verða nokkuð svipaður En á þá að láta forsprökkun- Það mun vera einsdæmi, að
því, sem nú hefir verið drepið á, um haldast það uppi, þótt af til- menn stökkvi upp á nef sjer,
ef Brynleifur þessi á að bera viljun hafi tekið upp á arma sína j þegar þeim er þakkað fyrir verk
fram merkin. eitthvert velferðarmál, að vega í .þeirra. En þetta gerir Jakob J.
_______ skjóli þess að sekum jafnt og! Smári. Maðurinn er undarlegur
saklausum og ganga í berhögg J og sálfræðingum áreiðanlega rann-
Annan skóla verður og að nefna, við alt það, sem venjulega er1 sóknarefni. Hann veit, að til
en það er Samvinnuskólinn. Áður nefnt borgaralegar dygðir? Er1 margra ára hefir hann verið um-
hefir gefist tilefni og tækifæri vinbannsmönnum heimilt, að telja J tals- og aðhlátursefni mikils fjölda
til að sýna fram á, að hann á í alla þá, er víndropa bergja inn manna. Þeim, sem stendur ekki á
irstöðuatriða ,er, að Þýskaland
gangi í Alþjóðabandalagið. Enn-
fremur er stungið upp á því, að
aðiljar ræði málið framvegis
munnlega.
Hræðilegur glæpur.-
Símað er frá Brússel, að belg-
iskur trúboði í Congo hafi brent
inni 50 negra í hefndarskyni fyrir
ANDSVAR
til J. J. Smára.
rauninni engan rjett á sjer, og fyrir sinar varir, eða jafnvel að-
mun flestum sýnast svo, því að eins eru mótfallnir vínbanni, óal-
ekki verður annað sjeð, en að al- ancli og 0ferjandi og allra manna
mennur verslunarskóli ætti að fjan(lsamlegasta drykkjuskapar-
duga, jafnt þeim, sem síðar kynnu hoftum? Og mega þeir sjálfir of-
að vilja gefa sig við kaupfjelags- sækja alla sííka menn með hinum
skap og samvinnuverslun, og hin- svívirðilegustu aðdróttunum, ‘er . .
um, sem verða venjulegir kaup- þeir geta fundið upp á í áfergju eða þá aðnr lesið þa og dregið
sýslnmenn. En nokkurar brigður slnni og 0fstæki? Eða getur fólk ( síðan dár að mannmum, nefnt
virðist þó mega bera á þetta, gert sjer það að góðu, að ófyrir- hann krabbamein í bókmentalífi
því að allmjög þykir kenna vissr- feltnir angurgapar og rægikarlar þjóðannnar og öðrum álíka virðu
sama um það, hvernig bókment-
um okkar er mörkuð stefnan, og
hvernig höndum er farið um það
ritrusl, sem hjér er gefið út, þeir
hafa sumir annaðhvort kastað rit-
dómum hans frá sjer í fússi og
reiðst yfir flaðri hans og geðléysi,
Tveir stjórnmálaflokkar hjer í
landi hafa tekið á „dagskrá" sína
aðflutningsbann á áfengi. Eru það
Samvinnumenn og Sameignar-
menn, er í málgögnum sínum
(Tímanum, Alþýðublaðinu o. fl.
blöðum) krefjast fullkomins á-
fengisbanns. Skal það hjer látið
•óátalið, en hins verður þó að geta,
að þeir fylgja þessu máli fram
með hinni mestu harðneskju, með
báli og brandi má segja. Þeir gera
það svo ósleitilega, að engu er eirt,
ékki einu sinni mannorði alsak-
ar „stefnu hjá þeim, er þann leggi ij einelti virðulegar menta
skóla sækja. Skyldu ménn nú stofnanir og síarfsmenn þeirra,
1 ætla, að það væri þá samvinnu- er hafa þag eitt fyrir ,sjer gert,
stefna- eða kaupfjelagsandi ein- ag vinna í kyrþey verk sinnar
göngu, en svo er ekki, því að ^ lcollunar með alúð og samvisku-
flestir þykja nemendur þaðan scmi) en kyngja ef til vill ekki
hneigjast að kenningum liinna ^ ollum kreddum hinna? Fer þá
byltingagjarnari jafnaðarmanna, ^ ekki að verða kominn tími til
og sumir beinlínis fylgja hinum ^ ag athuga ofurlítið „skóla' ‘ þess-
svæsnustu Bolshevíkum að mál- ara herra sjálfra; hverjum fræ-
um. Þetta hefir sýnt sig áþreif
legum nöfnum. Alt þetta hlýtur
Smári að vita,. En þessu tekur
hann með þolinmæði, steinþegir,
og heldur áfram fitli sínu og
daðri við sorann. En þegar jeg er
sá drengskaparmaður, að þakka
honum opinberlega fyrir einn rit-
dóm hans, þá umhverfist hann
svo, að hann ræður sjer ekki
rýkur í Vatnsdælasögu og þylur
( kornum hann sáir og hvað þeir úr henni langa klausu, og gerist
anlega í einu hjeraði landsins, að | gr6ðursetja í sálum æskulýðsins? «vo gífuryrtur og grobbinn, að
minsta, knsti Mönnum mun í Hvar eru takmörkin? hann, þessi blauðasti og vopn
minsta kosti. Mönnum mun
fersku minni „falsaða skjalið“,
sem sýnt var og ritað um hjer í
blaðinu ekki alls fyrir löngu, og
mjög hefir orðið að umtalsefni
hræddasti allra ritdómara, jafnar
sjer við ágætan og vaskan bar-
dagamann frá söguöld. Mjerþætti
ekki undarlegt, þótt einhver brosti
a.ilega við þakklæti mínu, er rjett
að lengja þessar umræður ofur-
lítið.
Smára furðar á því, að jeg
skuli ekki gera tilraun til að
hrekja neitt af því, sem hann
hafi um „Jafnaðarmanninn" sagt.
En það datt mjer aldrei í hug.
Jeg veit, að Smára þykir bókin
góð, og því var þarflaust að skýra
hana fyrir honum. Það er árásin
í bókinni, ádeílan á jafnaðar-
menskuna og ósigur þeirrar
slefnu í sögunni, sem kemur hon-
um til að fordæma hana. Hann
er ekki svo sterkur maður eða
hugrakkur, að hann þori að ganga
á bug við samábyrgð og flokks-
kúgun jafnaðarmanna, og unna
því sannmælis, sem ritað er á
móti skoðunum þeirra. Ef bókin
hefði verið skrifuð í anda flokks
hans, en verið álíka að listgildi og
„Silkikjólar og vaðmálsbuxur“ og
„Glæsimenska“, þá mundi hann
hafa sleikt út um báðum megin og
lofað bókina hástöfum. Það kem-
ur þarna fram hjá honum sama
háskalega veilan í drengskap
gagnvart bókmentunum og hjá
gömlum og góðum rithöfundi, sem
nýlega er búinn að lofa auvirði-
lega bóli eftir Goodtemplara —
af því að hann er Goodtemplari
sjálfur. En ef þessu fer fram, þá
ræður ekki gildi bókarinnar leng-
ur jimsögnunum um hana, heldur
'hitt, livar í flokki sá stendur, er
hefir skrifað hana.
Smári minnist enn á Freyju,
eina persónuna í „Jafnaðarmann-
inum“, og segir, að jeg neiti því
ekki, að „hún ‘■eigi að vera ímynd
kvenna efnastjettarinnar“. Jeg
hefi hvorki neitað því nje öðru,
scm hann hefir um bókina sagt.
En úr þvi hann hefir þennan sjer-
staka áhuga á þessari konu í sög-
unni, þá skal jeg geta þess, að
það er jafn óskynsamlegt að halda
því fram, að Freyja eigi að vera
„ímynd“ einhverrar sjerstakrar
„stjettar", eins og ef sagt væri,
að Smári væri „ímynd“ íslenskra
ritdómara. Lýsingin á Freyju er
lýsing á veiklyndri en tilfinninga-
ríkri, íslenskri kaupstaðarstúlku,
eins og hún gerist upp og ofan, og
getur verið úr hvaða „stjett“ sem
er. —