Morgunblaðið - 20.09.1925, Side 10

10
MftBC mh&mv
þetta komið út í óbygðir í byrj- sem úr bólunni ljetust, úr skyr-
un vetrar, skýlislaust, að undan- bjúg og öðrum kvillum, því lítið
teknum nokkrum tjöldum er það var um bolla fæðu eins og fyrri
bafði með sjer og mataríorða af j veturinn, en þrátt ' fyrir hina
mjög skornum skamti. Bjálkahús geigvænlegu bóluveiki, var síðari
var óbjákvæmilegt að byggja ■ veturinn ekki eins ægilegur og
tafarlaust, en var samt ekki auð- sá fyrri.
gert. Það bafði bvorki uxa nje j Sumarið 1877 var bagstætt og
hesta til þess að draga trjábol- glæddi vonarneista í björtum ný-
ina saman og varð því að gera byggjanna/ Þegar að sóttvörður-
það sjálft, en samt bygði það 30 inn var afnuminn fóru margir úr
bjálkabús þá um veturinn og var' bygðinni til þess að leita sjer at-
eitt þeirra notað fyrir skólabús. vinnu annarstaðar. Þeir sem heima
Þess er vert að geta að á þeim' voru unnu á löndum sínum. Tals-
skóla var enska kend þá um vet- vert miklu af skógi bafði þegar
urinn. Yeturinn var fólkinu til- verið rutt af löndunum og land
finnanlega erfiður. Matvara öll plægt. Nautgripum hafði fjölgað
var dýr og lítið um bana. Vegir og slægjur nægar. Á því ári var
voru engir og því enginn kostur fyrsta hveiti malað, sem þar var
að ná í matvöru, þó bana hefði ræktað í nýlendunni. Uppskera
einbversstaðar verið að fá. Veiði af öðrum korntegundum var
í vatninu var lítil og þó fiskur1 fiemur góð. Veturinn næsti var
hefði verið nægur, þá voru menn- ^ mildur og nýlendumenn urðu
irnir ekki vanir að fiska upp um J ekki fyrir neinum óböppum.
ís og það var ekki dropi til af Bjartari framtíð virtist vera í
mjólk banda börnunum. Fólkið1 aðsigi. Erfiðleikarnir voru samt
sá ekki fyrir annað en bungurs- J ekki yfirstignir. Sumurin 1878 og
neyð og það varð óttaslegið.' 79 voru vætusöm, löndin voru of
Margir fóru í burtu þá um vetur- j blaut til sáninga og beyafli
inn. Einn þriðji af þeim sem eftir ; manna lítill, svo nautgripir sultu
voru dóu af harðrjetti. Á einu j um veturinn. Margir af nýlendu-
heimili dóu sjö börn af níu, sem! mönnunum fóru að verða von-
þar áttu heima og var þetta ægi- j daufir um framtíð Nýja íslands
leg byrjun lífsins í Nýja íslandi. og útflutningur úr nýlendunni
— landi binna farsælu. Engin orð I hófst. íslensku bygðirnar í Pem-
geta lýst fyrir yður eymd þeirri,! bina og Cavalier Counties hófust
sem fólkið varð að ganga í gegnlhaustið 1878 og óx innflutning-
um um veturinn, kulda, bungri,! ur þangað á árunum þar á eftir.
veikindum og dauða.
Utflutningur frá Nýja íslandi.
Árið 1880 kom flóð í Nýja ís-
Sú eldraun gleymist aldrei
þeim, sem í gegn um bana urðu
að ganga. J landi, Winnipegvatn var óvana-
Með vorinu vöknuðu vonir i lega hátt um vorið og svo kom
manna. Stjórnin sendi hjálp undir rigninga sumar. Seint um haustið
eins og ísa leysti. 29 kýr voru 1 flóði vatnið yfir bakkana og inn
fluttar inn og þeim skift á meðal | í bjálkahúsin, sem á vatnsbakk-
búendanna og urðu þó þrjár til; anum stóðu, svo að fólk hjelst
fjórar fjölskyldur að skifta nyt-
inni úr einni kú á milli sín. Sum-
ari?^ færði fólkinu nýjar vonir;
dálitlir akurblettir voru plægðir
og sáð í þá. Sumarið 1876 flutt-
ist um 1200 manns inn frá ís-
landi og flest af því fór til ný-
lendunnar á vesturströnd Winni-
pegvatns og tóku sjer lönd víðs-
ekki við í þeim. Hey-lanir manna
tók alveg út. Þegar flóðið fjaraði
komu vetrarfrostin, svo menn
urðu að sætta sig við að fóðra
búpening sinn á frosnu heyi þann
vetur.
Árið 1881 hófst almennur út-
flutningur úr bygðinni. Þaðan
hófst bygð hinnar auðsælu Ar-
vegar um landnámssvæði það, er, gyle-bygðar í Manitoba og f jöldi
sett hafði verið til síðu og fóru flutti til bygðanna í Norður-Da-
að búa sig undir veturinn. Þrauta-
saga þessa fólks er enn ekki á
enda skráð, sumarið 1876 var
kota.
Þannig liðu hin sjö mögru ár
íslensku bygðanna í Ameríku, frá
vætusumar og varð því erfitt um 1871—1880.
heyföng og sáðakralr brugðust ná-
Það voru erfið
ár — ár erfiðleika, þrauta, kulda,
lega með öllu. Um haustið kom ^ hungurs, veikinda, drepsótta og
bólan upp á meðal þess, hafði hún.dauða, en þeirra beið betri fiam-
borist inn með einum innflytj- j tíð. Saga mín er nú bráðum á
endanna. í fyrstu skiftu menn, enda, og jeg ætla ekki að þreyta
sjer lítið af veikinni — þektu' yður með fleiri þrautafrásögum
hana ekki og þar var ekki völ
á lækni. Afleiðingarnar urðu þær,
að hún breiddist út um alla bygð-
ina eins og æðandi eldur og jafn-
vel út fyrir hana til Indíánabygð-
ar. Þegar ástandið í bygðinni
frjettist var læknishjálp send
tafarlaust og bygðin öll sett í
sóttvörð og í þeirn var hún þar
til í júlímánuði árið eftir. Um
veturinn dóu á annað hundrað
manns úr bólunni, nærri eina
maður af hverjum tíu, sem þar
voru.
Á meðal Indíánanna var bólan
jafnvel ennþá skæðari, því í smá-
þorpi þar sem 200 Indianar
bjuggu komst ekki einn einasti
lífs af og var þorp það brent
til kaldra kola samkvæmt stjórn-
arskipun.
Vetur þann dóu margir íslend-'
ingar í Nýja íslandi auk þeirra,
Þið þekkið allir erfiðleikana, sem
frum,byggjarnir áttu við að stríða,
að einhverju leyti.
Þó að margir yfirgæfu Nýja
ísland á árunum 1878 og til 1881
þá voru skörð þeirra fylt með
nýjum innflytjendum frá íslandi,
sem hjelt áfram stöðugt fram í
lok síðustu aldar. Síðan héfir
hann verið strjáll. Það er erfitt
að vita með vissu hvað margir
íslendingar hafa hingað flutt, en
jeg held að mjer sje óhætt að
segja að í Ameríku sje milli 30
og 40 þúsund íslendingar, eða
menn og konur af íslensku bergi
brotin, og meiri hluti þeirra í
Canada.
í öllum brjefum, sem fyrstu
brautryðjendurnir íslensku skrif-
uðu heim til ættjarðarinnar var
ein hugsun, sem þeir lögðu aðal-
áhersluna á, hugsun, sem jeg hefi
leitast við að draga í ljós, nefni-
lega þá þrá, að mynda hjer nýtt
ísland í Ameríku, þar sem allir
íslendingar, sem hingað vildu
koma, gætu búið í friði og á-
nægju án þess að slíta böndin
sem knýttu þá við ættlandið.
Þeir gerðu sjer ekki þá grein
fyrir að byggja upp þetta land,
eða að mynda hjer nýtt þjóðerni
og nýja þjóð. Bygð þeirra í Vest-
urheimli var í þeirra huga partur
af íslandi, og þeir hugsuðu sjer
að vera á verði íslendingar, halda
við máli sínu, siðum og þjóðar-
einkennum. Með þetta fyrir aug-
um settu þeir á stofn skóla sína,
kirkjur og bloð. En það þráða
takmark hefir misheppnast, eins
og það hlaut að gera.
Það var ekki rúm í Nýja ís-
landi fyrir alla þá, sem komu,
menn þráðu stærra umhverfi og
meiri tækifæri en þar buðust.
Nýja ísland hefir færst vestur,
bæði í Canada og Bandaríkjun-
um, alla leið vestur á Kyrrahafs-
strönd. Yfirleitt hefir þeim farn-
ast vel, að baki mögru áranna
hafa feitu árin komið. Hin upp-
haflega einangrunarstefna þeirra
hefir verið yfirgefin og þeir hafa
leitast við að taka sinn fulla þátt
í hlunnindum og rjettindum þeim
er þetta nýja land býður. í land-
búnaði, iðnaði, verslun og hinum
lærðu stöðum hafa þeir sótt sigur-
vænlega fram. Þeir hafa ekki
gleymt hverju þeir eiga þau hin
bættu tækifæri að þakka. Þeir
hafa leitast við að taka sinn þátt
í skyldum þeim, sem borgara-
rjetturinn leggur mönnum á herð-
ar, eins og þeir hafa notið hlunn-
inda þeirra, er hann veitir. Hvað
vel þeim hefir tekist er ekki fyrir
mig að dæma um. Mætti jeg
samt benda á, að yfir þúsund fs-
lendingar buðu sig fram til her-
þjónustu þegar stríðið skall á og
um 125 þeirra ljetu lífið.
Nýja ísland heldur enn nafni
sínu, hjá íslenska fólkinu, sem
þar býr, og hjá hinum eldri Is-
lendingum. Bygðin hefir vaxið yf-
ir erfiðleika frumbýlingsáranna
og þrautir, — hefir stækkað og
þroskast. Hún er enn stærsta. ís-
lenska bygðin í Ameríku og fólk-
ið, sem þar býr, sæmilega efnum
búið og ánægt.
Sumir íslendingar í Ameríku
halda enn í hina upprunalegu
hugmynd um íslenska einangrun
en flestir þeirra eru að tapa hin-
um íslensku einkennum sínum.
Hvort það er æskilegt eða ekki,
nm það eru deildar meiningar.
Hitt er engu síður satt að svo
er það.
Jeg hefi*nú næstum lokið máli
mínu. Jeg hefi reynt að segja yð-
ur frá frumbýlingsárum íslend-
inga í Ameríku — reynt að taka
yður með mjer og láta yður að
einhverju leyti finna til hríða
þeirra, sem fólk þetta hefir orð-
ið að ganga í gegn um til þess
að festa rætur í þjóðlífi þessa
lands. Leyfið mjer að benda á
eitt atríði í sambandi við þetta
fólk. Á fimtíu árum hefir einn
fimti partur af íslensku þjóðinni
flust til Canada og fest þar ræt-
ur. Flestir þeirra hafa reynst hjer
góðir borgarar og hvað þá snert-
ir þá hafa þeir samið sig bæði
fljótt og vel að siðum þessa lands.
Þeir hafa helgað Canada sjálfa
sig og starf sitt, og tekið sinn
part í að byggja upp hina eana-
Trolle & Rotha h.f. Rvik
Elsta vátryggingarskrilstofa landsins.
---------Stofnuð 1910.-------
Annast vátryggingar gegn sjó og brunatjóni með
bestu fáanlegum kjörum hjá ábyggilegum fyrsta
flokks vátyggingarfjelögum.
Nlargar miljónir króna greiddar innlendum vá-
tryggendum i skaðabætur.
Látið givi aðeins okkur annast allar yðar vá-
tryggingar, þá er yður áreiðanlega borgið-
Efnalaug HeykJavikuB*
Laugavegi 32 B. — Simi 1300. — Sínmefni: Efnalaug.
HröMsaar með nýtisku áhöldum og aðferðum allan óhreinan fatnal
og dúka, úr hvaða efni sem ©r.
Litar npplituð föt, og breytir vm lit eftir óskam.
Eykur þagindil Sparar fjel
Ifigfús Guðbrandsson
klæðskeri. Aðalstræti 8’
Avalt byrgur af fata. og frakkaefnum.Altaf ný efni með hverri ferð.
AV. Saumastofunni er iokað kl. 4 e. m. aila laugardaga.
disku þjóð. Hví ættum við að, eyðilagt eignir er nárnu 322 milj.
halda að aðrir útlendingar í þessu
landi muni ekki gera hið sama?
Svo þegar maður athugar
myndun þjóðarinnar canadisku af
hinum mismunandi þjóðabrotum,
sem hjer eru saman komin, þá
vil jeg ■ mælast til þess, að ' þjer
hugsið um hvað hinir mismun-
andi útlendu mannflokkar hafa
nú þegar komið til leiðar, áform
þeirra og framtíðarvonir, bar-
áttu þeirra og sigur. Rómaborg
var ekki bygð á einum degi. Það
sem að fyrri innflytjendur gerðu,
g-eta þeir sem síðar koma líka
gert. Samsteypuspursmálið er ekki
auðvelt, en fram úr því verðum
við að ráða ef við viljum mynda
hjer eina þjóð. í sambandi við
þá tilraun bið jeg yður að sýna
skilning og hafa þölinmæði með
hinu nýinnflutta fólki, hvort held-
ur á rneðal þess er um að ræða
iðnaðarmenn, fiskimenn eða dag-
launamenn, hvort heldur að það
er sprottið af engilsaxneskum
stofni, skandinaviskum, germönsk-
um eða slavneskum. Hver og einn
hefir sitt innlegg að færa. Inn-
flytjendurnir, sem nú eru að
koma, eru efnið óunna, sem fram-
tíðarborgarar þessarar þjóðar
verða mótaðir úr.
(Lögberg).
dollara virði.
Verðlaunaþraut.
Maður einn amerískuir, sem
aðeins nefnir sig Wolfson, hlaut
í skírninni hvorki meira nje
minna en alt þetta: Joseplius Ad-
olphus Americus Vespeccius Leon-
idus Wolsicanius Alexandricus
Naptalicus Lucius Quintus Cincin-
natius Wolfson. Hann heimsótti
eitt sinn stóran barnaskóla og
hjet þeim 50 centa verðlaunum,
er gæti lært nafn hans utanhókar
á stundarfjórðungi. Hann mátti út
með nokkra dollara. Börnin voru
mörg hundruð.
Íi—.. :■_. ií-rý I :..... ■ ÍVti
Hárgreiðslukonur
halda „kongress“ í Höfn um þess-
ár mundir. Væntanlega er
4„drengjakollurinn“ þar til um-
' ræðu.
Abd-elKrim
liinn nafntogaði foringi Riffa í
M.arokkofjöllum, er nú á í höggi
við .tvö stórveldi," gaf sjer tíma
til líþess að gifta sig hjer á dög-
unum. Hann , eignaðist þjóðhöfð-
vingjadóttur frá Tunis.

LAUSAYÍSUR.
S m æ 1 k i.
Dálaglegt kaup.
Austurríska sönykonan Maria
Jeritsa, sem taiin er einhver
mesta söngkona heimsins, rjeði
sig nýlega til Ameríku. Fær hún
þar 10 þús. dollara fyrir hvert
kvöld sem hún syngur.
Kviknar í 3. hverja mínútu.
Eftir skýrslum vátryggingafé-
laganna í Bandaríkjunnum brenna
518 íbúðarhús þar að jafnaði á
sólarhring. Eftir því ætti að
kvikna í húsi þar, . að jafnaði
nokkru oftar en 3. hverja mín-
útu. Á 5 árum hafa eldsvoðar
Sjera Jón Jónsson, kallaður
hinn vífni (prestuf að Hvanneyri
í Siglufirði), átti laundóttur, sem
Guðrún hjet. Hennar fjekli síðar
Jón nokkur hórgetinn, sOnur
Björns prests að Staðarbakka
Þórðarsonar lögsagnara Páls Vída-
líns. Við brúðkaup þeirra Jóns og
Guðrúnar, kvað sjera Jón:
Margt er orðið með þeim líkt
mót Guðs vilja og ráðum,
sjálfur hefi jeg þau saman vígt,
svei þeim aftan báðum.
I
Reykjavíkur breiður bær
bestu kostum hlaðinn,
heilags anda blíður blær
breiðist yfir staðinn.
Eyjólfur ljóstollur.